-- --

LIBER PRIMVS. Belli motus, et causae. section
Haec sors Austriadum est, primique in fronte Rodulfi
Imposita a Superis: nt nullo cederet unquam
Turbine diua Domus, sed per luctamina fati
Duceret a grauibus maiora augmenta periclis.
5 Damna uicem lucri subeunt: dant uulnera palmas,
Caesaribusque ipsae gaudent prodesse ruinae.
Heu repetam ueteres, pallentia saecula, fastos;
Tu Carolum 1 Solimane fuga, tu uulnere caeco
Fernandum 2 Gustaue ruens, tu dire Memetes
10 Auxisti Leopoldum 3 , Asiae dum robore toto
Tentatam Vngaricâ pensasti clade Vienam.
Sic quoque Phidiaci rigido sub uerbere caeli
Emicat in pretium, coliturque animata Charistus.
Sic sol oppositi raptus uertigine Mundi
15 Pugnat in aduersum, superoque in uertice tandem
Sistit uictorem, uelut ad capitolia, currum.
Ergo si referunt tua detrimenta coronas;
Et tibi, ceu Libycae renouato more palaestrae,
Si caderes, cecidisse foret, uicisse cadendo;
20 Quid cessas dilecta Deo, Dea credita terris
Austria, quid dubitas? Ne reprime nobile fatum,
Heu superos remorare Duces: age tollito signa
Aurorae ad thalamos: uolitent in margine Gangis
Pugnaces Aquilae, perque inuia Bactra Sueuos
25 Inda seges depascat equos: Germanicus ardor
Caucaseas galea potet fumante pruinas,
Et Nilum de fonte suo. Disperde profani 6. ipse A. — 18. Lybicae . . . palestrae. — 19. Sic. 1 Karlo V. 2 Ferdinand III. 3 Leopold I.

-- 8 --

Templa Macometis 7 uanaeque oracula Mecchae,
Eripe Othomanis captiuum legibus Orbem.
30 Ecquid non poteris? Quid non queat alma potestas
Nominis Augusti, tantaeque propaginis omen?
Vincula Titanum laxet Cocytus, et ultor
Mars furias de nube pluat: uomet aerea campus
Agmina, Colchiacae repetens portenta noualis;
35 Haud cedes bellis, animabere ad arma periclo:
Atque ubi uincendi minor est fiducia, uinces. section
Verum audimur io: Superique ad uota fecundi
Spem nostram anteeunt: palmae iam cerno futurae
Grande rudimentum, coeptique exordia belli:
40 Cerno, Turcaico, quem subdere cogitat, Orbi
Binis, quae domuit, Carolum 1 proludere regnis.
Dacia succubuit, dein Moesia: Caesaris armis
Taurunum ualidas, et Themesuarion arces
Submisit superante metu: iam liber utroque
45 Margine Danubius, laetisque tumentior undis,
Nouit cuius eat; nec iam uectigal aquarum
Infert Euxino, sed frendens arma, minasque,
Impetit hostiles cornu septemplice fluctus. section
O Decus, o Scatebrae decorum! post talia facta
50 Quid, quaeso, de te quid non sperabimus ultra,
Carole semideo proles miranda Parenti,
Carole semideum fama excessure Parentem.
Quaerendis alij sceptris per saecula sudant,
Tu Phoebi spatijs: et singula bella repensant
55 Vilibus exuuijs alij, tu Carole regnis. section
Sed mihi tam uastos conanti ab origine motus
Dicere, deinde sequi quocunque intenderis ensem;
Sordent Castalij montes, uilescit Apollo,
Et uocale nemus, raucaeque insania Cyrrhae;
60 Dum verum tu Numen ades. Tu magna parantem
Auspicijs auraque iuua; reboantia ut inter
Tormenta audiri possint mea carmina, et aurem
Armisonam ad placidos cantus inclinet Enyo. 34. Cholchiacae. — 39. exordio A. — 42. sucumbuit A. 1 Karlo VI.

-- 9 --

section
Sequanicae pacis 1 gremio resoluta sedebat
65 Austria bellipotens, Insubris nixa trophaeis.
Circum sylua oleis, et densâ consita lauro
Vmbrabat Dominae pendentibus ora coronis.
Exuuiae Regum, belli monumenta, superbo
Per ramos horrore micant: gemit arbor opima
70 Mole triumphorum, et dubia ceruice laborans
Captiuum metitur onus. Thoraces equestri
Discissi frameâ, galeae sine honore comarum
Cernuntur, foedo squallentia puluere signa,
Sanguine concretae clamydes, et ahenea scuta
75 Centeno ignitas testantia uulnere glandes.
Sub Dominae pedibus calcata tonitrua ferri,
Fulmina terrarum, Vulcani horrenda supellex
Agglomerata iacent: ad quae Bellona proteruas
Vincta manus, rabido retinacula dente cruentat:
80 Quodque potest, stridente coma minabunda, Sabaudis
Funeribus saturos in sibila concitat angues. section
Ergo dum ueteres agitat, uacua Austria curis,
Mente Duces, gentisque suae decora alta recursant:
Dum confert antiqua nouis, et ad omnia praefert
85 Fortunam, atque animum Caroli , nec laude minorem
Eugenij dextram, seseque ad sydera tollit
Tantae opis auspicio, populis par omnibus una;
Omnibus et populis nunquam superabilis una;
Cessantem sic nacta Deam Diua altera Roma,
90 Cardine ab Hesperio famulas subuecta per auras,
Tristis adit. Non ut quondam comitata pauorum
Agmine, nec patrio squallet Mauortia ferro:
Pax oculis, pax ueste nitet, frontemque coronat
Aurea tergemino surgens fulgore potestas:
95 Terga tegit phrygiata Tyros, gemmataque magnam
Sceptra manum cumulant triplicem terrentia mundum;
Et quamuis animum torquet dolor, anxia uota
Magnanima grauitate premit: stat nobile uultu
Pondus, et arcanae geminat uiolentia curae 73. squallantia A. — 78. Aglomerata. — 86. dexteram. — 91. Norms A. — 92. movortia A. — 95. gemataq. [ERROR: no reftable :]1 Mir skloplen u Rastadtu 7. ožujka 1714. između Austrije i Francuske.

-- 10 --

100 Grande supercilium, maiestatemque seueram.
Austria ubi obsequio canam complexa parentem
Debita regales demisit ad oscula uultus,
Inque uicem remeauit amor, sic Roma tacenti
Protulit inclusum per tristia uerba dolorem: section
105 „O Spes Christiadum, quae famae exempla Latinae
„Et ueterem heroa complecteris indole Romam,
„Quid resides, trepido nunquam opportunior Orbi,
„Quid nostras pateris spectare per otia clades?
„De Cephalenaeo, Corcyraeoque recessu 1
110 „Quantus Hydruntinas procurrit pontus ad arces;
„Finibus Italiae tantum, Latioque recedit
„Bistonidum truculenta manus. Tu maxima hiantes
„Siste feras, ac monstra Asiae. Defende piorum
„Communem patriam, communes protege Diuos.
115 „Anne meos aditus, quae iam pietasque fidesque
„Innumero triuere genu, molimine saeuo
„Taurica disrumpat, uel Commagena securis?
„Suppositisne sacris Diuos cremet? Impiet aras
„Barbara luxuries? Superis Bisaltica pellex
120 „Fulgeat exuuijs? Magni augustale Tonantis
„Turpis equo persultet Arabs? Fora perlita Diuûm
„Sanguine terrifici cursu premat ungula Mauri?
,, Prospice praeterito decori. Quae gloria fastis
„Concidet Austriacis, si te cessante fatiscet
125 „Religionis apex, Romanaque fana uidebunt
„Non uicti pendere tholis uexilla Greloni!
„Men' tandem eripies pulso fortassis ab hoste?
„Post morbos fit lassa salus, lugendaque semper
„Libertas post damna uenit: defendere bello
130 „Si potes intactam, cur uis releuare iacentem ?
„Corcyra est nostri uallum maris: Adria uastus
„Hanc ferit a Zephyris, atque Ionis unda sub ortus.
„Insula diues opum, tutâ spectabilis urbe,
„Atque superpositae structo munimine rupis.
135 „Ast heu! post Danaum clades, lateque subactum 117. Coimigena. — 119. Luxuries A. — 130. curvis A. — 132. Zephiris. [ERROR: no reftable :]1 1715. godine dođe Pelopones pod tursku vlast, pa je pogibao od Turaka zaprijetila i mletačkim otocima Kefaleniji i Krfu.

-- 11 --

„Ionium, Aegeumque, nigro spumantia tabo
„Guttura protendens, miserae Rhodopeius urbi
„Implicuit sese coluber, nexuque cruento
„Expiraturas iam iam premit horridus arces.
140 „Excubat obsessae, fateor, sociale meorum
„ Foedus, et aligeri uigilant cum classe Leones 1 ;
„Sed spes immoritur damno: nimis ardua uinci est
„Effera barbaries, et nunc elata triumphis.
„Nunc tu sola potes uel nutu pellere pestem,
145 »Si uelle ostendas, et nominis eminus almi
„Horrificam tumidis obieceris hostibus umbram.
„Dum frustra pugnant alij, tantum insonet armis
„Austria; et ante tubam franget terrore superbos.
„Quod si dispereat Getico expugnante Gradiuo
150 „Oppositus Turcis ultra tendentibus agger,
„Quid non classis atrox in nos audebit utrinque
„Adriaco dominata mari: successibus acta
„Quo non saeuities, lunataque signa uolabunt?
„Hinc modo quem spernis, ne sperne Othomana futurum,
155 „Qui te namque pauet, non semper Diua pauebit.
„Nescis heu! nescis quod sors noua prisca refringit
„Ingenia: haud credo tunc uulnere uilis, et excors,
„Sed se successu Thrax eriget: ingerit ausus
„ Prosperitas, nescit felix fortuna timorem.
160 „Si primo Ausoniam uastauerit, auctior inde
„ Inuadet te praedo ferox: Byzantia cerno
„Arma per Vngariam: stridebit ab aequore uicto
„Tempestas ferri, bellatricesque procellae
„Mergent Caesareos superato Iapyde fines.
165 „Dum fremit in saltus, syluisque irascitur ignis,
„Atque equitant resoni per frondea lustra calores;
„Haud quantum noceat, uel quantum flamma nocebit.
„Sed quidquid nocuisse potest, gemebundus ab alta
„Pastor rupe dolet. Fremitu dum nubila rauco
170 „Perfurit; a cunctis, licet unum ictura, timetur
„Cyclopum rabies, flammaeque tricuspidis ira.
„Ergo ubi calcatis pax imperterrita rixis 140. obsepe A, obsessae B et C. — 153. sevities A. — 158. in­ genia A. — 161. Bizantia. — 164. Iapodo A. [ERROR: no reftable :]1 Mlečani.

-- 12 --

„Hesperias acies, cognataque castra remouit,
„Gallica cesserunt, cessere domestica bella,
175 „Et coniurato conflata a Pannone nuper 1
„Seditio cecidit, mordetque rebellio fraenos:
„Exere in occidua rerum fortissima uires,
„Transgreditor uirtute atauos: utque appetit Orbem,
„Ipse luat Regnis, conceptaque uota nocendi
180 „Acmetes patriâ cum faenore pendat in aulâ". section
Vix ea, pugnaces iamque Austria concipit aestus,
Iam gladios iniussa manus, iam stagna cruoris
Postulat Odrysij, flammescunt ora: sub imo
Corde tumens uindicta salit: totamque minacis
185 Reginae mentem superandus uindicat hostis.
Cum noua fax belli lacrymis turbauit utramque;
Et misero clamore Deam, uultumque retexit
Graecia. Proh qualis facies! quam liuida planctu
Pectora! Crinali fraetae in diademate turres,
190 Nullae humeris trabeae, nullaeque ante ora secures:
Fracta animis, foedata genas, disiecta capillos,
Plagis scissa, latus, ceruicem onerata catenis.
Et uix orsa loqui, ueluti cum saepe refractus
Singultat per saxa liquor, suspiria uoci
195 Miscuit, et grauibus uerba interrupta querelis: section
„Non ego praesidium (nec iam sum Graecia tanti),
„Vltorem posco, Scythicos non deprecor ignes,
„Sed mea ne saeuus post fata superbiat hostis.
„O tu Caesareae uotum Byzantidos aulae,
200 „Eoi orbis amor, solio expectata tuorum
„Austria: diuini tuque arbitra iuris, et aequi,
„Mater certa mihi, sed sero cognita Mater;
„ Si pietas cordi, ferro altera, et altera sacris
„Dimicet auspicijs, coniuret terra, polusque
205 „Contra hostile caput, quaeque ipse horrenda reliquit,
„Nostra in Othomanum transferte exempla Tyrannum;
„En regnum Pelopis, quo nostra superfuit uno
„Religio proauita loco, per funera mille 174. cessare A. — 185. vendicat. — 188. quam liuida — ^ /Pectora A. — 197. Scyticas A, Schythicas B et C. — 198. facta A. [ERROR: no reftable :]1 Szathmarskim ugovorom mjeseca travna 1711. završio se ustanak u Ugarskoj.

-- 13 --

„Concidit, interijt. Iacui mihi facta sepulchrum
210 „Saeuius ac quondam, Macedûm grassantibus armis,
„Vel cum perdomito uiolentior aequore Xerxes
„Me paribus pelago bellantum absorbuit undis.
„Oppida tota iacent: pendentibus undique saxis
„Moles semirutae, ueterisque cadauera fastus
215 „Stant, et stare nocent Alijs vix nomina restant;
„Quaeque superfuerant post tot discrimina Martis,
„Eumenides ipsas Geticae rapuere ruinas.
„Atque omnes utinam. Nam quae mihi nobilis ante
„Munimen Nauplia 1 fuit mox fracta tot armis,
220 „Fulmineos et passa globos, Palamedis et ingens
„Arx flammis concussa; tamen subita arte refectae
„En nostro iugulo insurgunt, et praeside Turca
„Conseruant mea uincla suis. Sors o tibi paruum
„Usque adeo fuit, tua nobis fausta negare
225 „Numina, et auxilium, si non gentilem Pelasgam
„Vertisses in uulnus opem? Fortissima quondam
„Vrbs Argiua perit, fortes periere Mycenae,
„Feralem refugo cinerem impellente iuuenco
„Hellespontiacus super Aulide sudat arator:
230 „Sparta latet, pinguique seges de sanguine nata
„Contegit exanimem tumulo squallente Corinthum,
„Multum illae bello ualuere per Asidis oras,
„Nunc uirtus a stirpe iacet. Quid profuit ingens
„Gloria, et e solio Priamum uidisse cadentem,
235 „ Si tandem occubui rigido uerso ordine sortis
„Ignibus Asiacis, Troiano perdita letho
„Victima Teucrorum, solamenque Hectoris umbris.
„Me miseram, uix fanda tuli! molesceret Haemus,
„Cognatae portenta luis; nec dextera Thracum
240 „Torpuit aut faciens, aut iam sua facta uidendo
„Horruit, heu! proprij monumenta relicta furoris.
„Non mihi si pectus Briaraeum adamante rigeret,
„ Impia damna queam, miserosque euoluere casus, 210. Seuuius A. — Versus 218.—226. desunt in A. 1 Nampuliam hodie Napoli di Romania dicimus, et arcem ei adsitam Palamedis Palamedam uocamus: alteram a Nauplio patre, qui ibi regnauerat: alteram a Palamede filio, inter duces, qui aduersum Troianos olim coniurauerant, celeberrimo cognominamus.

-- 14 --

„Quos sensi, quantum potui sentire superstes,
245 „Posthumaque ipsa mihi. Pueros de Matre cadentes
„Excepit gladius: uidit laqueata iuuentus
„Foeda morte trahi per compita lubrica tabo
„Calcatos in sorde senes: fumantia templa
„Solus sub calido restinguit acinace sanguis:
250 „Post praedam rapit ira domos: et uita morando,
„Vulneribusque pudor, lanienâ urgente repostae
„Extenduntur opes: procerum rorantia colla
„Venduntur pretio, nec per conuiuia desunt
„Cuspide plebeia lacerati membra Senatus
255 „Intermissa epulis. Quid plura? heu! scindere durum est
„Vulnera, et expertos dictis geminare labores.
„Sat dixisse foret, gentem pugnasse proteruam:
„Quis prior inciperet, maiusque auderet adire
„Flagitium: peccare fuit lucrumque decusque,
260 „Et merces belli, Geticaeque superbia palmae.
„Religio, integritas hoc dedecus? Hancine laudem
„Acmetes periurus habet? Pessumdata uirtus,
„Spreta fides, exul pietas, lex spernere legem:
„Euganeos fasces caudae praelator equinae
265 „Expulit, et Venetae famulis cessere curules.
„Austria, Roma taces? Superique o fertis inultum,
„ Spectatisque nefas? Ni forte sedendo futuras
„Colligitis uires, et tanto crimine digna
„Ambigitis quae poena foret. Cessate, morâque
270 „Augete exitium, subito nec frangite sontem
„Fulmine, sacrilegus se perdi sentiat hostis.
„Anne ego Palladias quae iam uenerabilis artes
„In primum, mediumque diem, serumque ferebam,
„Semifero posthac praedoni offerre iubebor
275 „Ingenuas ad stupra nurus? Me dante tributis
„Explebit rabidos Byzantia bellua rictus?
„In mercem pariam natos? Delubraque pandam
„Armenti in stabulum, similisque in sacra Mahumae?
„Noui quae fuerim, quae sim nunc cerno: pigetque
280 „Me talem, quod tanta fui. Felicia clamo
„Saecula, felices proauos, cum Romula primum 261. Hancinne A, hanccine B et C. — 278. Mahume A.

-- 15 --

„Virtus, mox Veneti domuit me gloria sceptri. 1
„Olim quin etiam si caelo undante perissem
„Deucalioneo non surrectura sub imbre;
285 „Gauderem magnis succumbere perdita causis,
„Et caelo debere necem. Mors eminet ipsa
„Vindice ab egregio, cladesque auctore superbit.
„At nunc uincta gemo, nec sunt solatia captae:
„Dumque dolore pudor, crescuntque pudore dolores,
290 „Exanimor dominis ancillatura pudendis.
„Parua tamen haec sunt: tolerandoque hactenus ausu
„Proritans rabiem lusit uiolenta potestas;
„ Sed grauiora parat: iam totum deuorat Orbem,
„Iam uestrum domito propendet in Hesperon Euro,
295 „Iam tendit cum sole minas. Ceu Caspia tigris,
„Si forte Orpheo tentatum barbiton auro
„ Senserit, haud placido iucundo nectare cantus,
„Ingenium mansuescit atrox, sed munere dulcis
„Blanditiae, celeres uiolentius exit in iras.
300 „Sic quoque Othomanidum flammescunt pectora amicae
„Fortunae illecebra. Si Mars arriserit, alte
„Grassantur uotis, imo sua turbida uota
„Anteuolant feriente manu. Victoria pacem
„Despicit, ex bellis redeuntia bella seruntur,
305 „Et clades de clade uiret. De montibus omnes
„Et pennas Boreae citius retinere furentis,
„Felicem quam Thraca queas. Non fontibus aequor,
„Non grauis Aetna rogis, non incurrentibus unquam
„Naufragijs Scyllaea fames, non manibus Orcus
310 „Aeternum satur est, nec sanguine Turcia uictrix.
„Quas uires, quantasque paret, quid cognita dicam?
„Quidue acies numerem? De finibus Hellesponti
„Ad uada Danubij, peditumque equitumque tumultu
„Infremit impatiens, et uix capit agmina tellus.
315 „Classibus Ionium premitur, sudantibus auris
„Prouehere impositâ tot transtra gementia praedâ: 284. Deucalioneo. — 296. Orpheo. — 308. Aethna. — 309. Scylea. [ERROR: no reftable :]1 Grčka postade rimskom pokrajinom još 146. god. pr. Hr. Za. križarskih vojni dokopaše se Mlečani vlasti u Peloponesu i na nekim otocima Jonskoga mora.

-- 16 --

„Laurigeraeque rates, tabulataque iuncta per undas,
„Plus quam belligeri quondam manus impia Medi,
„Pinea captiuo contexunt uincula Nereo.
320 „Quidquid dissimulent astus, e sanguine Achiuo
„Vlterius bellum petitur: me namque subactâ
„Quid tanti uellent terra, pelagoque paratus?
„Cur quatitur fines spectans Corcyra Latinos?
„Cur fera Neupacti 1 naualia milite feruent,
325 „Ambracij portus 2 , sinuataque claustra Corinthi?
„Si nec sors Venetum, percussaque foedera quondam,
„ Nec uos Ismarij tangunt periuria pacti;
„Vestra salus moueat, moueant miseranda meorum
„Funera, ut in populos quidquid factura minatur
330 „Barbaries ceruice luat: defendite Regnis
„Foedifragum Acmetem, coniuratamque Tyranno
„Perfidiam: in Danaum res ab radice recisae
„Saltem funesti referant solatia casus". section
Dein tacet, erumpens subitus dolor alligat ora,
335 Clausaque cura stupet: tamen acrius ore diserto
Exanimis languor, pallorque in fronte perorant,
Et rigidâ lacrymae ueluti de rupe fluentes.
Solantur tacitam Diuae, miscentque profusis
Cum lacrymis lacrymas, terguntque per oscula luctum.
340 Quin et septenâ Ditem quae terret ab arce,
Iura uicesque gerens, et proxima Regna Tonanti,
Spem non uanam aperit, placitum iam iam affore tempus
Vindice ab Austriaco, cum prisca potentia Graiûm,
Famaque despecta melior reuirescet ab urnâ:
345 Semina uindictae spargi, properare caducae
Detrimenta Asiae: se iam spectare superbas
Germanorum acies tot reddere funera campis,
Quot steterant hostes: disrumpere moenia flammis,
Et superingestâ uaga flumina caede morari.
350 Donec utranque tuens placide sic Austria coepit: 318. Plusquam. — 328. morum A. — 331. Fedifragam. — 332. vtin A. — 342. Grande -/v - -/vv - fatum iam iam affore sortem A. — 348. disrumpe A. [ERROR: no reftable :]1 Danas: Lepanto. [ERROR: no reftable :]2 Danas: Golfo di Arta.

-- 17 --

section
„ Parce o Roma metu, fraenosque impone dolori,
„Graecia; uestra adero miles quocunque uocabunt
„Iura, Fides, Pietas, Fauor, et uindicta piorum.
„Noui hostis iugulum: iuuenescet pectore longum
355 „Longum oblita Getas gladij rubigo Sicambri:
„Scrutaborque auidi ingluuiem Othomanis, ut omnes
„Helluo regnorum reuomat cum sanguine praedas.
„Ni fallunt Superi, iam tempus adesse uidetur,
„Cum fines Arabum, et saeuae cunabula gentis
360 „Delendamque canunt antiqua oracula Meccham:
„Cum sacras iterum crispantia signa decusses
„Amissas repetent lunis cedentibus oras.
„En gaudet Solyme, nobis en seruat Idume
„Palmarum syluas, Nilus sata, uellera Sidon,
365 „Rubra Thetis gemmas, opobalsama uictus Orontes.
„En Byzantinae captiuus Lucifer âulae
„Auget spe radios, et cultior ambit ab ortu
„Hesperios Aurora Duces. Hinc credite, quidquid
„Audet, quidquid agit modo Thracia, quidquid anhelat,
370 „Atque profanatis molitur perfida pactis;
„Ante necem moribunda furit, facit esse ferocem
„Certa lues, rapidamque mouet breuis impetus iram.
„At tu qui rigido par incola degis in Haemo,
„Nequicquam rabiem, nequicquam, saeue, iugales
375 „In noua bella paras: quid spiras alta, tibique
„Ob Danaos gradiue places? Age concute cristas,
„Improbe, et emissa super Acrocorinthon, et Argos
„Cuspide, coge tuas Pelopeum in uulgus Erynnes :
„Nam cito confractus ingenti mole ruendo
380 „Concuties secreta Erebi: nec iam amplius Orbem
„Stragibus, at fines gemitu turbabis Auernos.
„ Sed quoniam quidquid parat Austria spectat Olympum,
„Et seu bella gerat, seu pacem, et foedera signet,
„Nil mortale sapit, ferar ad conuexa Deumque
385 „Ex adytis consulta petam". Sic fata parari
Imperat assuetos transcendere nubila currus.
Nec mora: succinctae caelesti e stirpe ministrae, 366. Bizantine. — 374. seue A. — 377. Acrocorinton. — 385. adyditis . . .. : sic A.

-- 18 --

Quas amor Austriadi uetus addidit Heroinae,
Iustitia in populos, pietas in Numina Diuûm,
390 Vltio in obstantem, domitum dementia in hostem,
Quadrijugem Dominae thalamum, uolucresque micanti
Adducunt temone rotas: iuga feruida dorso
Alituum Regina subit diademate cincta,
Flammeaque intextos mordens ad fraena pyropos.
395 Nec Dominâ minor axis erat. Latet aspera gemmis
Vndique Erythraei moles sub grandine nimbi,
Et pingit radijs radios: stat mista uoluptas,
Et seruit decori non discors pugna colorum,
Materiem superante manu. Spirantia circum
400 Signa uides, ubi Caesarei in praeludia Regni
Austriadum genitor demissa fronte Rodulfus
Donat equum Mystae caelestia sacra ferenti:
Ipse pedes sequitur clausum sub fruge Tonantem
Per saxa, et pluuiâ corruptas Pleiade calles. section
405 Inde salutatis socijs Regina capacem
Conscendit super axe torum, sceptroque potenti
Excitat alligeras ad sydera celsa iugales.
Hae liquidum rutilo scindentes aethera sulco
Obstantes Zephyros pennis post terga repellunt,
410 Et nostrum remouent oculis spectantibus orbem.
Quae caelo sic flamma uolat, quae nubila quando
Insiluit gelidâ Boreas bacchatus ab Vrsâ;
Namque etiam celeres pressisse putatur habenas
Phoebus, inaccessi miratus turbine cursus
415 Praeuerti Pyroenta suum. Vix liquerat imae,
Telluris spatium, Superos iam laeta tenebat
Austria, stellatasque domos, atque atria Diuûm,
Quorum cura uigil, quorum custodia magni
419 Excubat imperijs Caroli, sceptrumque tuetur. FINIS LIBRI PRIMI. 407. Eccinat A. — 409. Zephiros.

-- --

LIBER SECVNDVS. Auspicia, praesagiaque. ARGVMENTVM 1 .

Septem Diuorum, qui praecipuo patrocinio adsunt Caesari, septena Palatia describuntur in septem stellis, quae Currum septentrionalem efficiunt, collocata: eo praesertim consilio, ut Caroli regnis, quae septentrionalibus subsunt, irretorto oculo inuigilantes fauores quoque suos, ac beneficia non obliquo limite deriuarent. Henricus Primus Imperator cum Cunegunda coniuge tuetur Germaniam, Archiducatum Austriacum Leopoldus, Vinceslaus Bohemiam, Vngariam Stephanus, Emericus, atque Elisabetha; omnes ab Ecclesia in Sanctis annumerati. Eos adit Austria Heroina: iucunde suscipitur: et ex Henrico, ob Caesaream dignitatem caeteris praestantiore, consilium capit auspicandae expeditionis in Turcas, auditque futuri belli faustissima praesagia. Tum ab eodem simulque a Diuo Leopoldo in aedes ducitur, armisque Heroum Germanicorum, qui Christo olim militauerant, exornatas. Laudat Henricus bellicam uirtutem Germaniae, atque exinde dat Austriae ex illo caelesti armamentario dona serenissimo Principi Eugenio deferenda, nempe Ensem suum, quo Italiam tutatus est, nec non Caroli Magni Clypeum, quo Romanum Pontificem, imperiumque contra barbaros late protexerat, itemque Galeam, et Loricam Leopoldi, eximij antiquitus inter Austriacos Principis, qui expugnata in Oriente Ptolemaidâ, Foeniciae urbe, Turcas olim multis cladibus profligarat. Itur inde in nobilissimam Aedem, ubi Austriacorum Caesarum Animae, in exemplaria Regum futurorum inibi sepositae, continebantur. Nihil corporeum ibi: omne ornamentum uni cogitationi expositum: et dumtaxat Angelici Spiritus, sine figmento corporum, et sola spiritali specie praediti, Palatij interiora decorabant. Laudatur hic praecipue Leopoldus Caroli Pater: iubeturque nine Austria haurire caelestem uigorem, omnesque sibi uirtutes inhabitantium Caesarum, per miram quandam, imperceptibilemque 1 Hoc argumentum in manuscriptis modo A et C legitur.

-- 20 --

insinuationem inhalatas in Carolum transfundere. Quae demum in terras rediens, dum ex aere super Germaniam delabitur, suppositis populis animos inflammat ad bellum, et arcano illapsu aspirat mirificam fortitudinem.

section
Est locus in Superis, niueae qua fulgure flammae
Astra Lycaonios 1 * signant septena Triones,
Estque loco meritum: nec totus Signifer 2 ullo
Plus splendore tumet: nec caeli aliunde fauentis
5 Maior in humanos fluit indulgentia tractus.
Si Thetis infremuit, subitis si foeta procellis
Induit umbra fretum: lacerae fuit una carinae
Huc spectare salus: nullo sub cardine tellus
Clarior emicuit, nec pars dedit altera mundi
10 Tot ueteres famae populos, tot nomina 3 Regnis.;
Seditio Superûm 4 quondam obstatura Regenti
Has petijt tenuisse plagas: tandemque putauit,
Si sceptris geminam victricibus adderet Arcton 5 ,
Par solio summi culmen reperisse Tonantis.
15 Nunc statio quid maius habet, seque ipsa priorem
Despicit, Elysium 6 facta immortale, Deumque
Regia, quam radijs sol trinus, et unus inundat,
Quamque ab inexhaustis sese elargita scatebris
Mergit nectareis uictura opulentia regnis. section
20 Et licet aspiciens uisus mortalis in altis
Caliget spatijs, nec quid nisi sydera cernat;
Attamen, humanos si fas extollere sensus,
Condita Parrhasij 7 septeno in lumine currus
Consurgunt totidem ueneranda Palatia Diuûm,
25 Qui Caroli aduigilant rebusque, animaeque nec unquam
Obliquant aciem, aut curae statione remissa
Austriadum sceptro concredita regna tuentur:
Partem quisque suam. Tibi maximus, Austrias ora,
Archiducum Leopoldus 8 adest, cui Templa sacrauit
30 Religiosus honos, pietas cui rite uaporat
Centum uotiuas nebulis redolentibus aras.
Sanguineo fulgens ostro proauita gubernas 15. Hunc A. — 19. nectarei victura opulentia vsus A . . . , nectarei victura opulentia uisus C. [ERROR: no reftable :]* Brojevi bez zagrade u tekstu naznačuju odsele Đorđićeve bileške, koje su štampane na kraju.

-- 21 --

Regna triumphales tu Venceslae 9 Boemas.
Elisabeth, Emerixque, Crucemque ante ora coruscans
35 Temperat Vngariam Stephanus 10 : Germania iactat
Henrici 11 studia, et castae Cunegundis 12 amorem.
Non secus edomito Septem de montibus Orbi
Roma olim tutamen erat, seu pace Britannos
Iungere, seu socio Babylona abrumpere Partho,
40 Siue opus infestos arcere a Gadibus 13 Afros,
Et prodesse procul; quantumuis dissita, ubique
Peruigili uirtute aderat, lateque replebat
Littora longinquae praesens sollertia mentis. section
His ubi successit penetralibus Austria tandem,
45 Et septemgeminae patuerunt atria lucis;
Illico sydereos Proceres augusta virago,
Perpetuosque suae custodes sortis adorat.
Excipiunt cupidi venientem, et perpete plausu
Cognatâ faciles laetantur in hospite Diui:
50 Atque illam ante alios senior, cui vertice cano
Aurea Caesareae serpit reuerentia lauri,
Occupat Henricus: „Scimus dulcissima, longae
„Quae tibi causa viae: iamdudum nostra laborant
„Sydera pro Carolo, totâque excuditur aethrâ
55 „Laurea, quam reddet bellum fatale merenti,
„Mortalesque supra properanti exire coronas". section
Cui demissa genas: „Rata sint praesagia", dixit,
„Et precor, o coeptum Carolo seruate fauorem:
„Qui meritis alios, sic uincat limite sceptri,
60 „Quique alios sceptro, sic fama excedat, et aeuo.
„At si iusta rogo, clausae tabularia sortis,
„Et belli seriem, casusque aperite futuros,
„Sed dignos Carolo, cuius mens dextra, genusque
„Fata sibi nimis alta petit". Cui lauriger Heros,
65 Postquam fata animo, totumque acciuit Olympum,
Protinus ista refert: seque ipso maior, ab ore
Prodidit attonito Numen, quod mente gerebat. section
„Arma moue" [dixit] „tecum uictoria, tecum
„Militat indocilis uinci uigor: armiger ultro
70 »Te metus anteuolat: tua laurus ab hoste uideri est.
„Praecipitate fugam Thraces, dissoluite uinclis, 43. littera A. . . . solertia. — 60. alias A.

-- 22 --

„Dum licet, Auroram, Byzantia linquite sceptra:
„Vna salus uobis timuisse, et Teutonis ora,
„Nec uisam uitasse manum. Praenuncia cladis
75 „Caelum signa 14 dabit, pugnantiaque omine laeuo
„Desuper Ismarias praeludent astra ruinas.
„Armati ad lituos 15 sudabimus, Austria, tecum;
„Hac mercede tamen Regalis, et unicus Infans 16
„Incrementum Aulae sterilis, nisi mascula quantum
80 „Aequiualet numero magni praestantia Patris,
„Inter Moesiacos medius, Dacosque triumphos
„Occidet in cunis, et lactescentia Regni
„Gaudia, spesque breues, et uota, atque Orbis amores
„Auferet ad Superos". Hic Austria pectore ab imo
85 Perculsa ingemuit, sicque interfata loquentem est:
„Caesaris an pietas, pietas genetricis Elysae
„Mansuram meruit genuisse in saecula prolem?
„Successor Gallis maneat? Borbonia laeti
„Fertilitas thalami ditem fortunet Iberum 17 ?
90 „Austria sit sterilis; sed et unicus occidat haeres?
„Sic sum grata Deis? Sed, Numina celsa, uidete,
„Quam bene consul tum terris, si sacra senescat
„Austriadum sine prole Domus". Tum reddidit ille: section
„Inuidiam fatis ne subijce: maxima merces
95 „Pensabit lacrymas: da nobis, Austria, Diuum,
„Terra tua, et populi, tua regna Othomanica sunto:
„Hunc emimus mundi pretio. Nec talia crede
„Casurum per damna genus. Sententia sedit
„Legis inocciduae caelata adamante perenni;
100 „Dum uaga Doris humum, dum Caelum cinget utramque,
„Regnabit Caroli non interitura propago,
„Seraque deficiet soboles Abspurgica 18 tandem
„Cum stellis, atque Orbe suo. Sed pressius audi
„Nunc, age, bellorum speciosa euenta, tuaeque
105 „Fortunae perdisce uiam. Reuolubilis anni
„Bis redeunte totâ, duo regna ingentia primo
„Impete corripies. Post uincula Principis 19 urbis,
„Moesia, quam gelido prolatus limes ab Istro
„Ducit in Illyricum, uobis famulata potentem 72. Dumlicet A . . . Bizantia. — 73. Theutonis. — 95. Divûm A.

-- 23 --

110 „Muniet Italiam, Picenaque littora spectans
„Oppositam ualido custodiet aggere Romam.
„Euxinum domiti qui tangunt Nerea Daci,
„Bosphoron 20 implacidum, Phryxeaque 21 claustra recludent.
„Et sternent properum Byzanti ad moenia callem.
115 „Tu tamen audendo maiora, ignobile cursu
„Despice Taurunum, captamque Themesuaris arcem,
„Et tumidum spolijs Themesim 22 refugoque Tibiscum 1 )
„Amne reluctantem Danubi sub stagna rubentis
„Ire, et caeruleos in sanguine perdere fluctus:
120 „Et felix propera, quo te uocat altius omen;
„Namque ubi meta alijs, tibi sunt primordia laudum.
„Pronum iter ulterius, si quod tibi forte resistet,
„Dedignare moras, uolitansque impune uel ipsa
„Fulmina pro trucibus perrumpe obstantia castris:
125 „Donec trans Hebrum, trans moenia condita Orestis 23 ,
„Teque Hadriane patrem cognomine fassa secundum,
„Constantiniacae tandem fastigia sedis,
„Eoumque sacro repleas sessore tribunal. section
„Hinc haud per partes, perque oppida singula pergit
130 „Cunctatrice manu, longaque ambage laborum
„Vincere difficilis uirtus: gerit unica ferri
„Maiestas trepidanda uicem: tua gloria uictrix
„Tota per Imperia, et populos tibi sponte cadentes
„Protendet festina gradum. Namque alite postquam
135 „Incursu Eugenius [veluti de cardine summo
„Qui uixdum aspexit, iam possidet omnia, Titan]
„Foenicum emicuit per littora, regnaque Idumes
„Debita Principibus 24 proauorum iure Sabaudis,
„Et postquam Domini tumulo felicia soluens
140 „Dona, et belligerum mulcens Iordane calorem
„Maiores animos hausit, superisque secundos;
„Vota hominum anteuolat, caligantesque remotae
„Naturae latebras certo pro limite sceptri
„Scribit Caesarei, terraeque, atque aetheris alti 111. agere. — 113. Phryxea. — 114. Bizanti. — 123. velipsa A. — 124. eostantia A. — 125. menia . . . Oresti A. — 129. per- partes A. — 133. etpopulos A. —. 142. caligantque A. 1) T i b i s c u s ili T y b i s c u s, danas Tisa.

-- 24 --

145 „Extremis proprium figit pro finibus ensem. section
„Nec norunt tantum ista Dei: penetrauit ad Orcum
„Verax praeco timor: medio ex Acheronte petita
„Horrida Othomanis praesagia Medus aruspex,
„Et tristes cecinere Magi: iam fronte Tyranni
150 „Concutitur diadema Asiae, perculsaque famâ
„Claustra Borystenidum 25 plus quam torpore niuali,
„Indigenaque Aquilone stupent: iam Memphis 26 ab undâ
„Sperat sanguineâ stagnantem uincere Nilum:
„Iam Libye populanda gemit: praesaga malorum
155 „Africa Teutonicum iam iam circumspicit hostem.
„Eueniet; tardum est: imo euenere; Deorum
„Verba etenim ceu facta puta: nunc cingite Diui,
„Cingite nunc Carolum serto stellante futurum ;
„Nam cui supra hominem mens est, laxabit opimum
160 „Vitra homines sceptrum : Pellaea 27 potentia nomen
„Perdet, et emensus decrescet ab Hercule quondam
„Austriadâ superante labor. Nunc congrua tantis
„Arma quidem coeptis, et ineluctabile robur
„Susceptura ueni: de nostro augenda uigore est
165 „Mens Carolo, Eugenioque manus". Sic inquit,et omnes
Assensere Dei: subitoque per Arctica laetus
Diditur astra fragor : trepidant meliore sereno
Fulgidus Arctophylax 28 , Heliceque 28 : dat ignea plausum
Nunc Aquila Austriadum, quondam Iouis: exilit ardens
170 Pegasus, et duplici serpens interfluus Vrsae
Auget Gnossiacae cristas fulgore Coronae,
Ingeminante Polo: „Diuum sobolesque, parensque
„Aeternum uictrix, et felix Austria uiuas". section
Interea reliquis Leopoldus uertice toto
175 Celsior, et Phoebum quatiens super ora comantem,
Henricusque senex in tecta micantia Regum
Comptibus 29 armisonis, et Martis imagine blandâ
Felicem iam sorte sua comitantur Alumnam.
Haec domus Henrici est, placidoque seuera paratu
180 Belligerum Regem statio opportuna receptat;
Qui iam fulmineam pietati impendere dextram
Suetus, et armatos Caelo donante labores, 151. Boristenidum. — 154. Libia JA. — 155. Theutonićum. — 168. Arctophilax A.

-- 25 --

Expulit Ausoniâ Graios 30 , Patremque sacrorum
Restituit Romae. Vastum conclaue coronant
185 Tercentum Heroi cultus, et cognita famae
Arma Ducum ueterum, quos nunquam effeta triumphis
Saeclorum in specimen mater Germania fudit:
Arma olim Superis longum famulata, suoque
Digna quidem radiare polo, plus quam ignifer arcus
190 Centauri Aemonij, stellataque Perseos harpe 31 . section
Ergo multiplici splendor sinuatus acantho 32 ,
Ludens tortilibus circum spatia alta figuris,
Distinguit pluteos 33 , et spirae 33 flexilis arte
Serpit parietibus, peragratque insigne lacunar.
195 Hinc uenerabilium telorum ex ordine pendet
Congeries discreta locis: mauortia flammam
Imbellem monimenta uomunt, et dulce minatur
Vndique terrifico ridens fulgore uoluptas.
Auro luxuriant postes, aurata columnis
200 Auratis delubra sedent, laquearibus aureis
Aurifero pluit imbre iubar; decor omnis ab auro est;
Sed quod pura manus non una incude magistra
Torsit, et excoctâ uitiati labe metalli
Catena docuit penitus reuerescere flammâ.
205 Si flos Peruuiae Pactoli ad lumina venae,
Addaturque Tagus: seu iuncta luce decorem
Augeat Arsacio 34 non uilior Hermus Hydaspi:
Terrigenae hic gazae fax decolorata repente
Exueret pretium, tumidosque extingueret ignes. section
210 Hastam cernere erat Magni gestamen Othonis 35 ,
Frangere qua potuit, Latijsque addicere sacris
Danorum populos, exultantisque perempto
Fratre Boleslai, et gentis sine Rege Boemae
Flectere sanguineam sacra ad lustralia frontem. section
215 In clamyde Arnulfi uiuit Tiberinus 36 , et altis
Vorticibus truncos glomerat per stagna Rebelles,
Romaque capta dolet: iuxta per fata reorum
In sua regna redux plus quam mortale coruscat
Pontificalis apex: clamantem audire putares; 190. Emonij, stellatâq. — 202. incunde A. — VV. 207,—235. in manuscripto A additi sunt in fine posterioris fasciculi una cum annotatione XXXVIII. — 211. Francere A.

-- 26 --

220 „Roma time Superos, et magni Caesaris iram".
Huic prope uexillum nutans ludentibus auris
Sanguine ab asperso, gemmâque ornante superbit:
Intextae uolitant Aquilae: media area sertum
Fert geminâ cum claue triplex: scripta aurea surgunt;
225 „Gregorio deuota aciem ductauit Etruscam
„Teutonidum ueniens de. stirpe Matildis 37 amazon". section
Parte alia ingentis Friderici 38 balteus amplo
Pensilis a clypeo radiat, flectitque grauando
Mole sua, solidum ferrati umbonis acumen.
230 Arte cruentatis per textum decolor undis
Turget Iordanes, et spectans saeua suorum
Funera caelato trepidat Soladinus in auro.
O si non rapidae submersus crimine lymphae
Spem mundi tecum tuleras Friderice; recepta
235 Pensasses Solymâ laceratae incommoda Romae.
Sed morere: en dextram maiorem Numina poscunt,
Vincere sit Caroli, tibi sit uoluisse triumphus. section
Fax ardebat adhuc, qua iam Segimundus 39 auitâ
Degeneres animas a religione perussit:
240 Hinc Lotari 40 contecta sacro uelamine cassis :
Inde rubens Calui 41 transfosso lancea Mauro,
Aucupis 42 , et Phalerae cum debellauit equestrem
Pannona, Christiadum iugulis extrema minantem.
Densantur decora alta uirûm, quos germine fausto
245 Teutonis arma tulit, longo crescentia ut aeuo
In seros fluerent superanda exempla nepotes. section
Tum sic Henricus: „Iam prima ab origine nunquam
„(Saepe petita licet) iacuit Germana potestas
„Externo temerata iugo. Romanus inulta
250 „Teutonidum Marius 43 deleuerit agmina quondam;
„Non ea gens fuerant, patrio quae feruida ab Albi 44
„Bellacem potuit terrore auertere Drusum 45,
„Quaeque sub Arminio 46 pro libertate repugnans
„Romuleâ uitreum mutauit caede Visurgim 47 :
255 „Sed uaga colluuies populorum, et nomine tantum
„Cognita Teutonico. Marius non pectora gentis
„Inclyta, sed uani domuit cognominis umbram. 226. Metildis A. — 282. celato. — 241. tranfosso A.

-- 27 --

„Haud semel inde tamen titulos, Germanaque bella
„Induit Ausonijs mauortia Roma triumphis:
260 „Quin et laurigeras uincti praeijere quadrigas
„Cattus 48 , et ingentes Tarpeia ad templa Cherusci 48 ;
„Sed quota pars hi gentis erant? Alterna tulerunt
„Damna uicem, partem que aliquam carpente Quirino :
„Raro Germani, victa est Germania nunquam.
265 „Ast ubi sacrifica fontem circumtulit undâ
„In Superûm iurata fidem, Romamque repente
„Est uenerata piam, quam spreuerat ante minacem;
„Tunc equidem ante alios defendens caelica iura
„Praestitit: haud ultra regni, famaeque cruentâ
270 „Ambitione ferox; sed puluere nigra decoro,
„Pactaque militiae pretium immortale beatae.
„Quare ergo indulgens tantae uirtutis honori,
„Cui similem in terris non repperit, arduus aether
„Emerita arma uirûm sublimibus abdita templis
275 „Collucere dedit, non solum laude uetustâ
„Clara, sed utilitas si caelitis exigat aulae,
„Transmittenda etiam, et Ducibus donanda futuris.
„Nec nouus hic caelo mos est: scis ipsa quod olim
„Missus ab arce Deûm descendit mucro 49 per auras,
280 „Quo pronum Isacias bello submergere leges
„Reppulit Assyrium uindex Machabaeus Orontem 50 .
„Ex istis igitur ferri immortalis aceruis
„Electa, et proceres late obtritura Gelonos,
„Arma fer Eugenio. Quem trado, adamantinus ensis
285 „(Pondera onus) meus 51 est: regali hoc fulmine sontes
„Deieci ab Latio. Clypeo hoc septemplice Romam
„Semianimem Carolus, quem dixit gloria Magnum,
„Sol ubi sistit 52 equos, axemque ubi condit anhelum,
„Contra barbaricos texit uincendo furores.
290 „Cristatam flammis galeam, squamisque trilicem
„Loricam adijcio, queis tectus terribilis Dux 53
„De gente Austriaca late per littus Eoum,
„Atque in perdomita Ptolemaidos arce fremebat.
„Tu quo que tunc totum, nisi quantum balteus obstat,
295 „ Sanguine purpureo Turcarum e strage madentem 260. preijere A. — 273. reperit A. — 274. addita A. — 281. Repulit A. — 291. addijcio A.

-- 28 --

„Vidisti gauisa tuum. Venerabile fluxit
„Vnde et stemma tibi, generisque insigne superbum,
„Vitta cruentatam praecingens candida uestem. section
„Haec cape, et officij superaddere pondus amici,
300 „Muneraque his dictis delata ornare memento;
„ ,Allobrogum 54 Princeps, regnantum excelsa Propago 55 ,
„ ,Heroum domitrix, et nunquam uicta sub hoste;
„ ,Vt grandi auspicio par sis, Caroloque paratam
„ ,Promptius expediat tua dextra uicaria sortem,
305 „ ,Suscipe dona Deûm: sic impenetrabilis ultro
„ ,Tela per, et flammas, per dura, per aspera uictor
„ ,Perge Asiam, Libyamque doma: cumque unicus extes,
„ ,Et tibi, quae uincas, decora haud aliena supersint,
„ ,Famam uince tuam, maiora adiunge peractis'". section
310 Dixit , et arma dedit: tum Caesare Diua relicto
Altius urget iter, patriumque Heroa 56 secuta
Nobiliorem aditum, tectumque augustius intrat. section
Non secus atque oculo cernenti effulgere late
Astrorum per inane choros, nexasque uicissim
315 Pleiadas, atque Hyadas gressu trepidante rotari;
Si forte e placido consurgat Cynthia ponto,
Languent astra palam, uersosque a luce minori
In se sola rapit maior praesentia uisus :
Ad speciem defixa nouam stetit Austria, et aegre
320 Delicias ualuit non despexisse priores.
Panditur alta Domus, per quam iactantior aether
Sepositas ostentat opes, ubi lumina uibrant
Indeprensa oculis, atque ad portenta decorum
Prospectus mortalis habet; sât quippe fateri est,
325 Quod Regum Austriadum, qui iam cinxere corona
Frontem Caesarea, positorum in sede beatâ
Ingenia, atque animos haec regia seruat ouantes.
Nil hic iuris habet tellus: admissa uagari
Hic mens sola hominum, cognati portio caeli,
330 Ingenitâ uirtute potest, et corporis expers
Sola acies penatrat puram sine corpore lucem.
At quamuis intus ueri, pulcrique, bonique
Spiritus aspiciens quidquid scit cernere cernat: 307. Lybiamq. . . . estes B. — 317. aluce A.

-- 29 --

Quâmuis forma loci, quamuis dent luminis ipsa
335 Effluuia ex adytis robur, uiresque uidendi;
Nemo uidet quantum species ea digna uideri est,
Nemo redit spectando satur: dum blanda cupido
Optandi laxata sinum, laxâta fruendi
Semper in interius uisu luctatur hianti:
340 Et semper sitiens, licet ebriâ melle uoluptas
Optatis potitur, nec non quod possidet optat.
Si conferre licet terrena, atque infima summis,
Non secus, Austriadum auspicio dum circuit Orbem,
Totius Oceani uictrix Magelanica 57 pinûs
345 Se praeeunte sequâx, et uentos ducta per omnes,
Immensas spectabat aquas. Cupide illa uolabat
Semper ad ulterius, quantumque optata tenebat
Plus usque optando, cursu insatiabilis, ardensque
Instantis famae illecebrâ, per uasta patenti
350 Aequora gaudebat spatio, molemque refusam
Neptuni ante oculos semper crescentis amabat. section
Non hic Diues Arabs, non hic uernantia gemmis
Gangaridum 58 spolia, aut luxus septemplicis Indi 59
Per muros circum, uel per laquearia ductus,
355 Miranda terris, sed non caelestibus, auget
Maiestate domum : cui cassâ lampade palles
Vel tu Phoebe minor, quam splendida sydera subtus
Pro uili constrata solo, famulataque tectis
Nec possunt strepido uultu spectare, nec audent.
360 Non tot, cum gelido uer compede liberat amnes,
Et lactat tenerum succis genitalibus annum,
Per uirides saltus, nemorumque per auia pictae
Exultant uolucres: non tot rediuiua rosarum
Serta legit uiridi ridens Zephyritis 60 in aruo:
365 Quot ludunt, circumque meant, uariasque coruscant
Virtutum effigies per dulcia uincula nexi
Caelestes Genij, Mentesque ante ordia mundi
Non genitâ de mente satae, quas dicere par est
Gemmas caelicolûm, floresque beantis Olympi,
370 Et summi aligeros de semine Amoris Amores. section
Mentibus 61 aetherijs uis tota, et robur agendi 371. etheris A.

-- 30 --

Velle suum est; sed uelle sui suprema uoluntas
Est modus, et ratio : certo namque ordine in illas
Desuper erumpunt ex Omniparente profecta
375 Indefecturae praelarga afflamina lucis.
Vt alijs aliae uiuunt infraque, supraque;
Omnibus immenso transmissi a fonte uigores
Per seriem gradiendo fluunt, imisque supremae
Per se transfundunt, ceu per specularia solem,
380 Velle, ac posse Dei. Sic illis aucta potestas
Numinis instar habet: cunctis sic uelle necesse est
Optima: sic possunt quidquid uoluere, simulque
Efficiunt, quae posse uolunt, cum Numine semper,
Semper se totis, semperque immensa uolentes.
385 Ergo tam miro ditatae munere sortis,
Et nulla adsciti clausae uelaminis umbra,
Integrae, nimiumque suae, felicia corda
Austriadum Indigetum, dulcique ardore calentes
Delicijs animos circum amplectuntur amoenis:
390 Atque alternatim per inenarrabile foedus
Illos in sese condunt, conduntur in illis:
Nectit amor similes, in utrosque reciprocat ingens
Vtrorumque decor: quidquid tribuere, resorbent,
Augenturque simul, pariterque ornantur, et ornant. section
395 Obruat ora metus, miracula tanta videntum
Nobilitet pro laude stupor, nam tanta uenustas,
Quamuis aeternum facit ut mereatur amari;
Laudari ut possit, quantum laudanda meretur,
Nec facere ipsa potest. Sic dignae imperuia laudi
400 Summam laudis habet, famamque exosa minorem
Nostra per innumeras spernit praeconia dotes. section
Huc ubi deuentum est, perculsam Heroida Ductor
Sic prior alloquitur : „Meritum in penetrale repostam
„Germinis en nostri seriem, cernique negatas
405 „Mentes mente uide: perpende immensa tuorum
„Praemia, teque alma mirare in prole parentem.
„Depositum hoc cupide seruat Deus: hincque trahuntur
„Regnantum effigies, cum summum, animoque, manuque
„Fata nouum properant moderantem imponere regnis. 389. amenis A.

-- 31 --

410 „Germani Imperij regalia fraena uicissim
„Francones 62 , et Boij 62 , spiransque Sueuia 63 Martem
„Ante tuos tenuere Duces: tamen impete ferri,
„Armorumque minis haec nomina tanta per Orbem
„Quid meruere? Nisi magnis bellantibus olim
415 „Exemplum fieri. Sed tu eluctata supremum
„Laudum apicem, inque dies tanto te celsior ipsa.
„Quantum alijs semper fueras: bella horrida paci
„Subdens, iure fouens pacem, terrenaque iura
„Caelite lance librans, uera exemplaria Regum
420 „Austria sola paris. Hinc tot tibi sceptra sine armis
„Vnus 64 amor, pax una dedit: dumque ardua quaerunt
„Regna alij, a Regnis tu quaereris: obuia porro
„Te fortuna rogat, supplex honor ambit, et almâ
„Fronte tuâ ornari diademata prona precantur". section
425 Regina interea conspectu afflata suorum
Haeserat in medio : nam dum trahit undique matrem
Par soboles, nescit quo primum uergat, et aeque
Ancipitis librat dubium conamen amoris.
In medio sic Terra 65 parens stat fixa, nec unquam
430 Progreditur, quamuis pulcherrimus aduocet Aether
Circumquaque micans: parili nam dum impete gestit
Tendere ad omne latus, totumque affectat Olympum;
Diuiso ambiguae feruore cupidinis haerens
Amittit totum, totum quia vellet amando.
435 Tandem exorsa loqui: „Saluete augusta per aeuum
„Lumina: nosco meos: subitae in praecordia flammae
„Subsiliunt, nec uisa oculis sua pignora cernit
„Matris amor. Quantum o vestri spiraminis haustu
„Impleor! O quantum cognata, sentio ab aurâ
440 „Virtutum ingenitos augeri in corde calores!
„Ten' ego percipio sacros, Fernande 66 , medullis
„Inspirantem aestus, et flamine corda cientem;
„O summum patriae columen, quo uindice primum
,,Didicit spem Germani gens Beltica sceptri:
445 „Cum monstro ceu fixa nouam clademque, nouosque
„Suecorum timuit testis Nordlinga 1 ) timores.
„Tuque, o certa salus, et festinata Sabaudis 67 424. precantur. [ERROR: no reftable :]1) Bitka hod Nördlingena 7. rujna 1634.

-- 32 --

„Quam penetras Iosephe animum! Quam pectora lapsu
„Nectareo mea Nate subis! Rapis impete amoris
450 „Arcano totam matrem, ceu solus adesses,
„Ferdinandiade Leopolde 68 ; petentibus astris
„[Ne Terra inuideat] sero permisse, simulque
„Post fata in Natis Caesar renouate duobus.
„Quantus eras! Nunc quantus ades! Te duplice dono
455 „Ornauit meritum: primum sub Sole corusco,
„Et tandem in superis retulit sua praemia uirtus.
„At post Vngariam deuictam, aequataque palmis
„Proelia, et indomitae munimina subdita Budae 1):
„Post captam haud longi fausto tentamine belli
460 „Strigoniam 2), et celebrem tumulis regalibus Albam 3),
„Naeseliumque 4), Agriamque 5), et longi pontis adactis
„Molibus Exechiam 6) stagna interfusa tegentem:
„Tunc equidem factis meruisti ingentibus ingens,
„Sed mortale decus; hominum te fama secuta est,
465 „Et terrena tuum decorauit adorea 69 nomen.
„Verum ubi ad Ogstendium 7) fatale, atque aspera saltus
„Ercynij 70 , notamque nigro cognomine syluam,
„Fregisti Austriaco Rhemumque 71 , et Lingona 72 ferro,
„Et Regem eximium, qualem uix uiderat ante
470 „Gallia, pugnaces docuisti ponere fastus.
„Tunc tibi non ausa est mortalis laurea frontem
„Cingere, et euectas grandi praeeunte trophaeo
„Suscepere tuas caelestia templa curules.
„Tam cito liquisti. terras post tale superbi
475 „Martis opus, dubiumque fuit num feceris illud,
„Cum iam numen eras. Tantae per saecula laudis,
„Tantae molis erat memorandum fortibus ausis
„Burgundis, Batauis, toti Europaeque timendum 454. Hunc A. — 467. Ercinij A. — 470. Gadia A. [ERROR: no reftable :]1) Budim je oslobođen od Turaka 2. rujna 1686. [ERROR: no reftable :]2) Bitka kod Ostrogona 16. kolovoza 1685. [ERROR: no reftable :]3) Stolni Biograd. [ERROR: no reftable :]4) Neuhäusel (?), otet Turcima 19. kolovoza 1685. [ERROR: no reftable :]5) Jegar (Erlau), osvojen 12. kolovoza 1687. [ERROR: no reftable :]6) Osijek. Dugi most osječki bio je u ono vrijeme na glasu, a otet je Turcima u rujnu 1686. [ERROR: no reftable :]7) Hochstädt, bitka 13. kolovoza 1704.

-- 33 --

„Vincere Borbonidem, atque uno turbine fusos
480 „Tam propere innumeris Gallos spoliasse triumphis.
„Dic, rogo, Diue comes; maiorem Heroa tulisse,
„Aut latura unquam putor Austria?" Subdidit ille: section
„Quae nunc Caesareo felix in culmine regnat
„Sola patrem soboles Leopoldum uincet: ab illo
485 „Virtute, et meritis, me iudice, uincimur omnes.
„Vera loquor : neque enim seu ueri nescius error,
„Seu fallens corrumpit amor praeconia Diuum.
„Quin has ipsa etiam uitasque, animasque caducae
„Materiae uacuas, et apertâ in luce patentes
490 „Perspice; namque omni Leopoldum in Caesare cernes
„Partitum exemplo, uirtutumque aurea dona
„Diuisa in reliquis, in se collecta tenentem.
„Illic arcanae pietatis, amoribus unde
„Afflari tua corda uides; diuina Rodulfum
495 „Sors habet: ast alibi donanda ad munera uelox
„Maxmiliane nites: sedes capit ilia sagacem
„Albertum : unde uapor nimis igneus exit, et ima
„Viscera spectantum bellacibus incitat auris;
„Stat Carolus terror Libyae, et Carthagine 73 uictâ
500 „Haeres Scipiadum. Sed cur, quem Roma ueretur,
„Comparo Romulidis? Vnum Roma inclyta quondam,
„At geminos rexit Caroli uigilantia mundos.
„Singula quid referam? Quosdam constantia tollit,
„Quosdam iuris amor: clementior eminet alter,
505 „Alter prouidior; Leopoldus at omnia: et ingens
„Crescit adhuc cumulus; Carolum quippe edidit Orbi,
„Qui tantum poterit titulis superare parentem.
„Nunc age laxa animos, et amantibus imbibe fibris
„(Nam sic fata iubent) spirantia Numine multo
510 „Ingenia egregiae Prolis: te simplice Diuûm
„Indole fecunda, Caelumque medullitus hauri;
„Qualiter igniferos aduerso obnoxia Fratri
„Luna bibit radios, Phoeboue simillima nubes,
„Cum micat ambiguum terris sparsura nitorem.
515 „Nec mora : sic haustos caelesti ab origine sensus
„Transfunde in Carolum; non ut uirtutis egentem, 499. Lybię... Cartagine.

-- 34 --

„Nam sat habet: tantum natiuis dotibus addat
„Praesidium: crescant uires, ubi magna supersunt
„Patranda, et factis ultra mortalia eundum est.
520 „Sic quos Augustos genuisti, amplissima matrum,
„In Carolum reuoca, te totam posside in illo ;
„Fertilia ut laudum tot saecla domestica, et omnes
„Mireris proauos uernare in mente nepotis.
„Haec ubi perficies, iam nihil uulgare mouenti
525 „Exprome Henrici praesagia, nomine nostro
„Adde haec dicta super: ,Pronepos inuicte, futuri
„,Sperne hostis numerum : uirtus, non copia uincit.
„,Tartara consurgent: tibi monstra frementia Auerni
,„Impinget patefacta palus, et Dite recluso
530 „,Barbara Othomani current ad classica manes 74 .
,„Sed nil Acmetis rabiem, nil robora Thracum,
„,Nil Stygis insidias; tantum, quam cerno parari,
„,Cognatam inuidiam, secretaque pacta minantis
„,Hesperiae 75, Germane, caue; promissa Deorum
535 „,Intemerata tamen, sortisque immota manebit
„,Calcato liuore fides: differre parumper
„,Vis humana potest, sed non infringere fata
„,Firmatura suum stabili sub lege tenorem'". section
Haec ubi dicta, Deam mandata ad munia cursum
540 Maturare monet. Vix ilia excedit ab aula,
Vixque ualet placitis sensum dissoluere nodis,
Quos nectit dulcedo tenax, solatia secum
Fert tamen: et digressa, licet iam longius absit,
Quod cupit, intus habet; fruitur sub pectore pleno
545 Seque, simulque suis, et quae per nubila quassat,
Turcarum excidium resonantibus intonat armis.
Nec minus aligero quacumque per aera uastum
Impete Teutonicos supereuolat ardua fines;
Vndique aperta sinus, ueluti de nube silenti,
550 Occultos animos, atque indeprensa pluendo
Robora, terribiles geminabat Teutonas hosti,
In Martis similem iussos grandescere uultum.
Iam plus posse manum, iam surgere celsius artus
Sponte uident, clypeos nigra rubigine tergi, 519. etfactis A. — 529. dite A. 532. stigis.

-- 35 --

555 Loricas auro flammescere, murice cristas,
Fulgentemque magis mirantur in ensibus iram,
Et conficta nitro praestare tonitrua ueris.
Sic matutinae roseo Pallantidos ore
Ros sudat tacitum, camposque humore maritat:
560 Arcanas potant uires noua germina, et imbrem
Cernere mirantur, quem non sensere, Napaeae. section
Haud stetit interea generosa Herois, idemque
Perfecisse uiam fuit, et mandata Deorum. FINIS LIBRI SECVNDI.

-- --

1 Septentriones stellae Lycaonis dicuntur a fabulosa Callisto Lycaonis Arcadiae Regis filia, quae et Vrsa maior Astronomis. 2 Nimirum Caelum stellatum, quia Stellas fixas, signaque, seu Constellationes sustinet, Signifer nuncupatur. Nunc uulgo Firmamentum. 3 A Longobardis Gothis, dictis Vandalis, Angliae, Scotiae, Gralliae, Hispaniarum, Italiae et c. regna originem deduxerunt. 4 Nimirum Angelorum sub Duce Lucifero. 5 Duplex est ad Currum septentrionalem Vrsa, siue Arctos, nempe maior, et minor. 6 Paradisus. 7 Parrhasia nomen Arcadiae provinciae uetus est: ex qua orta Callisto, seu maior Vrsa, Currui septentrionali id epitheton dedit. 8 XVII. Kal. Decembr. siue decima quinta Nouembr. die S. Leopoldo Austriaco festum Ecclesia celebrat. 9 Dies XXVIII. Septembr. sacer est Winceslao Bohemiae Regi, quem Boleslaus frater impius Mârtyrem fecit. 10 Sanctus Stephanus Vngarorum Rex, et Apostolus, cui primo ob eximia pietatis promerita a Pontifice datum est, ut auream Crucem ante se ferret. Festus ei dies uigesimus Augusti colitur. SS. eius quoque filij Emericus, et Elisabetha, sollemni ritu a Christianorum coetibus celebrantur, alter quarto Nouembr. die, altera decimo nono. 11 Sanctus Henricus Primus huius nominis Imperator sacram habet diem decimam quartam Iulij. 12 Itemque eius Coniux, et Virgo Beatissima Cunegundis, tertia Martij die annuis sollemnijs decoratur. 13 Gades, nunc Gribiltera, oppidum ad columnas Herculis contra Africam. 14 Varia portenta, quae id bellum diuinitus praecesserunt, recensentur in 3° libro. 15 Litui, seu tubae retortae tum in bellis olim, tum in sacrifices adhibebantur. 16 Vigesima circiter die post captum Themesuarium id est quarta Nouembr. 1716. moritur in cunis Leopoldus Austriae Archidux, Caroli VI., et Elisabethae illius.

-- 37 --

17 Iberus Hispaniae flamen; nunc Ebro. 18 Primo Comites Abspurcici dicti erant, qui exinde Marchiones, ac demum Archiduces Austriae. 19 Scilicet Belgradi. 20 Bosphorus Thracius, nunc lo stretto di Costatinopoli. 21 Hellespontus, siue lo stretto de Dardanelli, dicitur Phryxeus, quod fabulae memorent, Helle, Phryxi Thebani sororem, inibi submersam mari nomen dedisse. 22 Themes fluuius, qui Themesuarium alluit. 23 Hadrianopoleos primus conditor Orestes Argiuus fuit, secundus Hadrianus Caesar. 24 Ludouicus Sabaudiae Dux Charlottam Lusignanam Cyprij Regis filiam unicam in matrimonium suscepit. Hinc in Sabaudiam familiam iura ad Cypri Regnum, et ad Hierosolymitanum, quod iuribus Cyprijs annectebatur, defluxerunt. 25 Tartari sic dicuntur a maximo suorum amnium Borystene, qui faucibus suis hinc Praecopitas Tartaros disterminat, illinc eos quos de Buziak, et de Ozakouo aiunt. 26 Nunc Cairo. 27 Nempe Alexandri Magni, cui Pella urbs Macedoniae Regia sedes fuerat, et Regni caput. 28 In Arctico polo hasce constellationes numerant Astronomi circa Currum septentrionalem: Arctophylax, et Helice, Vrsa minor, et maior est. 29 Comptus, siue ornamentum. 30 Graeci schismatici, ac Saracaeni barbari per Apuliam bacchantes ab Henrico fortiter eijciuntur, et Benedictus VIII. Pontifex Roma pulsus, in sedem restituitur. 31 Harpe incuruus gladius, quo a Pallade dato, Perseus Medusam obtruncauit. Sic fabulae. 32 Flexuosis, ac crispis folijs planta. Vnde eius nomine frondentia ornamenta in sculpturis significantur. Fogliami, o Arabeschi. 33 Pluteus, scanzia, o ripostiglio. Spira tortuosa in modum serpentis inflexio. 34 Arsacius, Persicus, ab Arsace uetusto, ac celebri rege Persarum. 35 Otho Magnus, et huius appellationis primus Imperator, armis adegit Daniam, seu Danimarcam, ut Christianam fidem susciperet. Itemque Boleslaum Bohemiae Regem, qui S. Venceslaum fratrem impie necarat, subiugauit, Romana Religione per totam Bohemiam inducta, ac diuulgatâ.

-- 38 --

36 Formosus Papa a contraria factione e fastigio deiectus, Caesaris Arnulphi opem implorauit. Qui Roma captâ, ac seditiosis ultimo supplicio affectis, reddit Vrbem Pontifici. 37 Gregorium VII. Pontificem contra hostes acerrime iuuit, tum armis, tum opibus, Comitissa Etruriae Matildis, uirilium animorum femina, et consanguinea Henrici III. Germanorum Imperatoris. 38 Fridericus Enobarbus, uulgo Barbarossa, post plurima illata damna Romanis, ac Pontifici Alexandro III. tandem poenitentiâ ductus, eidemque conciliatus, Palaestinam expeditionem suscepit: ubi postquam Soladinum Hierosolymae Tyrannum magnis cladibus affecisset, in fluuio quodam Syriae, dum corpus abluit, miserrime submersus est, uir imprimis bello acer, ac inter Duces clarissimus. 39 Sigismundus (siue ut Tacitus uocat Segimundus) Imperator, Haereticorum flagellum, Io. Hus, et Io. Rochesanam Nouatores in concilio Constantiensi combussit. 40 Lotarius Ludouici Pij filius, post exhausta plurima bella, Caelo arma resignauit, et Monachus effectus est. 41 Gratificaturus Pontifici Io. VIII. Carolus Caluus Imperator, in Italiam cum exercitu uenit, et e Neapolitano Regno dominantes Saracenos propulsauit. 42 Henricus Auceps Caesar, maxima clade reppulit Vngaros Ethnicos in Germanorum exitium irruentes. 43 C. Marius in Narbonensi Galliâ olim maximum numerum Cimbrorum, ac Teutonum profligarat. 44 Saxoniae fluuius. Nunc Lab. 45 Drusum Octauiani Augusti priuignum, et Germanici Caesaris patrem a ripâ Albis fluuij quidam, ut aiunt, panicus terror auertit in fugam. 46 Arminius Germanorum Dux, occiso Quintilio Varo Octauiani Praetore, deletisque per Germaniam Romanis, diu contra Romam certauit. 47 Visurgis celebre flumen Germaniae, prope Bremam oppidum fluens. Nunc Vuger. 48 Catti, et Cherusci uetusta uocabula populorum Germaniae, quos triumpharunt Romani, ut patet ex Fastis triumphalibus, sed utique non peruicerunt. 49 Iudae Machabaeo pro patrijs legibus Contra Antiochum Syriae Regem pugnanti missus est aureus e Caelo gladius, ut 2°. Machab. cap. XV. 50 Orontes Syriae fluuius. 51 Sanctus Henricus usus est in bellis sacro gladio D. Adriani militis, et martyris, ut narrat Cuspinianus.

-- 39 --

52 In Septentrionalibus plagis, et Australibus. Nam in Tropicis Cancri, et Capricorni fiunt solstitia, et sol non ultra progreditur, sed quasi sistit iter suum, cursumque retroagit. 53 Ad ann. Christ. 1189. Leopoldus Austriae, et Styriae Dux, cognomento uirtuosus, transmittens in Hierosolymitanam expeditionem, post contusos multis caedibus Turcas, ipse primus Ptolemaidis praecipuae Phoenicum urbis muros conscendit, tanto hostium caesorum cruore perfusus, ut totam clamydem, quae alba erat, loricamque rubras ostentauerit, praeterquam in eâ parte, quae balteo, seu militari cingulo operiebatur. Hinc suum stemma Austriaci deduxerunt, nimirum candidam fasciam in campo purpureo. 54 Allobroges populi olim totam Sabaudiam, et partem Delphinatus comprehendebant. 55 Serenissimus Eugenius e Regalibus familiis Austriaca, et Borboniâ per feminas stirpem trahit. 56 Videlicet Sanctum Leopoldum Austriacum. 57 Ferdinandus Magellanus cum sua Naui, quam Victoriam exinde appellarunt, narratur totum terrarum Orbem circumnauigasse, iubente Carolo V. Austriaco. 58 Gangaridae populi in extremâ Asia, Gangem fluuium accolentes. 59 Indus fluuius, unde Indiae Asiaticae nomen, septeno ore in Oceanum Eoum emittitur. 60 Chloris, seu Flora, florum Dea. 61 V. S. Dion. de Cael. Hierarch. S. Thom, p. pr., et maxime S. August., de Genesi ad lit. 62 Carolingi, siue stirps Caroli Magni, orti e Franconia Germaniae Prouinciâ. Boiarij, seu Bauari, nempe Ducum Bauariae progenies. 63 Ducum Sueuiae familia, qua in Conradino a Rege Carolo Andegauensi Neapoli decollate expirante, Imperium susceperunt Austriaci. 64 Vulgatum est Distichon:
Bella gerant alij; tu felix Austria nube :
Nam quae Mars alijs dat tibi regna Venus. Sic ultro occurrentem Burgundiam, sic Hispaniam sibi Austriaca domus adiunxit. 65 Ratio Philosophica, cur in medio aere aura stet; scilicet, quia quoquouersus aequaliter grauitat, siue, ut Latine dicam, propendet. 66 Ferdinandus III. Caroli nunc imperantis auus Suecos post obitum Gustaui Adolfi Regis, adhuc per Germaniam superbientes magno proelio primus fudit apud Nordlingam. 67 Iosephus frater Caroli occupatam totam propemodum a Gallis Sabaudiam breui tempore ductu Principis Eugenij liberauit. 68 Leopoldus Ferdinandi III. filius, et Caroli regnantis Pater.

-- 40 --

69 Militaris gloria. 70 Sylua nigra, ad quam fusi maxima clade sunt Galli, pars antiquae syluae Hercyniae esse perhibetur. 71 Rhemi populi. Nunc il Contorno di Rems, in Galliâ. 72 Lingones populi. Nunc il Contorno di Langres, in Galliâ. 73 Tunetum in Africa, nunc Tunes, cepit Carolus Quintus: urbem non longe a situ, ubi olim Carthago steterat, aedificatam. 74 In quarto libro Sultanorum subsidium aduentantes, finguntur. 75 Hispanorum motus contra Caesarem, Othomanico bello implicitum, innuuntur. FINIS.

-- --