1.
Septimus autumni mensis quadruplice Libram
Aequidio paribus noctes aequare diesque
Viderat horarum spatiis, cum caelicus Annae
Initium quarti partus contingeret anni.
Anna memor voti, quo vir, quo obstricta Tonanti
Ipsa fuit, sterilem quando lugebat uterque
Improlemque uterum peterentque extinguere ventris
Opprobrium: dum modo propitio si Numine prolem
Susciperent, mystis illam sacrisque dicandam
Obsequio templi se per promissa ligarant.
Tunc, cui iam quartam gravidus detraxerat uvam
Vitibus autumnus, Virgo matura monebat
Tempus adesse quidem maternis utile votis;
Sed non maternis tempus satis utile flammis.
A se dulce sui pinguis divellere ventris
Non potuit dulce esse Annae; dicebat obortis
Sic lacrymis saepe illa: “Tuae, suavissima proles,
Matris amor, quo mente feram, quo lumine cernam,
Avulsos ad[ERROR: no reftable :]19 ad : ab vota tuos quo pectore vultus
Orba animae tolerabo parens? Si munere votum
Hac alio redimi posset, dabo quidquid in agris
Fert laeti fecunda Ceres, dabo cuncta bidentum
Vellera et agnorum distentas ubera matres
Laeta addam et multo redimam te, filia, censu.
Novi equidem quod nostra sinat lex pignora siclis
Non multis redimi; pro te sed pauca referre
Aera, minusque Deo placitura numismata, carpit
Religio. Sit lege mihi supplere minori
Fas pretio votum; summo sed debita Patri
Hoc pietas fas esse negat. Te, filia, templo
Debeo: templum olim Domini, materque futura
Aptius in templo, Domini formabere templum.
Plura nec imprudens memoro: iam debita templo
Est Natae persona meae. Clarissima lampas
Divinis[ERROR: no reftable :]35 divinis : dvinis resplende aris, praeitura micantes
Quos fulgere sacris cernes penetralibus ignes.
Iam promissa Deo est soboles; affectibus illa
Est numquam cessura meis, matremque Tonanti
Non praeferre placet, privataque gaudia Natae
Et Natam, voti rea non infida, litabo.”

2.
Postea vero animum Natae sic Anna probabat:
“Num soboles te cara lares retinere paterni,
Num posset quoque matris amor, ne Numinis almi
Addicta obsequio templi paterere verendis
Te famulam praestare adytis, fanoque dicatis
Virginibus sociata rudes aetate placeret,
Crescentesque sacris numerare penatibus annos?”
“O Domina, o genetrix,” sic illa reponere sueta,
“Quid votis optare meis felicius unquam,
Quid animis versare queam, quid laetius ista
Sorte petam, quam nil adversa matre ligari
Numinis obsequio ut valeam?” Rorantibus Anna
Haec oculis responsa hausit vultuque madente
A lacrymis, tenerae spectabat gaudia Natae.

3.
Surgebat celsis Solymaeis turribus olim
Altior una Domus, cuius rudis area, magnae
Urbis erat spatium; moles augusta, stuporis
Prodigium, cuius pretium non solveret omnis
Copia praecipui cumulo congesta metalli
Quod melior pars orbis habet: confluxit in istam
Regnorum si gaza domum, confluxit et omnis
Sedulitas artisque labor: nam Iessias aedi
Maiestas quas prima, Dei pro sede futurae
Immensas congessit opes, haeredis in istud
Vertere mirandum sudavit gloria templum.
Centum myriadum plusquam millesimus auro
Debetur numerus, Latii si pondere totum
Distribuas nummi: lunaris massa metalli
Maior erat decuplo, demptis maioribus aeris
Et ferri cumulis: erat haec sine pondere moles.
Nec gemmis aderat numerus, quas Numine plenus
Tanto operi Princeps soboli post fata reliquit.

4.
Dicite nunc, reges, vestri quo ponitur auri
Gaza, colonorum terrae et sudante popelli
Fronte laboratus sanguis? Cruor iste cruorem
Fundit, ubi potos inopum sudoribus enses
Stringitis innocuo plerumque in pectore, saevi
Victores, caelique sacras pessumdatis aras.
Praestitus in censu, fuso sic sanguine sanguis
Bullit, ut hoc regum perfundat pallia nimbo.
Iessides immane sacris altaribus aurum
Cogit et augusto ne religiosa supellex
Deficeret templo, toto quas comparat orbe,
Divina insumit decoranda ad limina gazas.

5.
Si necdum cessas insulse requirere, vates:
Dicite, Pontifices, in templo quid facit aurum?
Te fatuum unius dicet sapientia regis,
Te nequam alterius pietas, qui talia faris.
Aurea sunt vestrae quae spumant pocula cenae,
Aurea lanx fumat ventri factura saginam,
Aurea sunt, sonipes brutus quae vincula gestat,
Aurea pectoribus demissa monilia portat,
Auro asper, fulvum mandit sub dentibus aurum,
Aureus est, turpis quo stertit adultera, lectus,
Largitori auri pietas non offeret aurum?
Quas David bellator opes cumulavit, honori
Numinis expendit, propriis quoque censibus auctas
Heres pacificus, structo pietatis opumque
Ingeniique simul moderantis cuncta trophaeo.

6.
Augusto spatium templo describitur asper
Moria saxoso spectans orientia clivo
Astra, tenebrosas mundo pellentia noctes.
Hic idem mons est, centenis ante litandus
Annis mille super fuerat quo filius almi
Thariadae, cum vicinis in vepribus haerens
Pro nato iussas aries tepefecerat aras .
Hoc montis constructa iugo, spatiosior ipso
Sed domus ista iugo; substructis undique muris
Latior, aggestis templi stetit area glaebis.
Dignus rege labor! Fuerant hic montis et aedis
Fundamenta eadem, nec monti creditur ingens
Depositum, nisi quae montem quoque sustinet ipsum
Terra fidem faciat; nam summo ut vertice staret
Delubrum, petiit clivi radicibus unis
Pressa secuturae substerni marmora moli.

7.
Sed maiestatem tanti describere templi
Quis potis est? Non si pariter mihi fronte serena
Nectat adoreas et Smyrna et Mantua lauros,
Hoc opus expediam. Nemo cui divite rivo
Libera Pierio fluxit facundia nexu
Hoc opus exegit; minus est ut nostra subacto
Ad metri numerum speret sollertia Pindo.

8.
Ne damner dixisse nihil tantamque silendo
Praeteriisse Domum, lauro meliore canentem
Cingite, Pierides! Fuit hoc quadruplice templum
Portarum numero, obiectas in quatuor orbis
Respiciente plagas; sed quarum maior in Ortum
Versa, peregrinis etiam speciosa patebat.
Inde etiam externae sectae cultoribus ampla
Non vetita, aprico praestabant atria saxo;
Vestibuli cuius Tyriis asarota nitebant
Marmoribus, varias quae multicolore lapillo
Reddebant rerum formas; contra Euron et imbres
Erectis circa xystis, Libanitide cedro
Desuper in gyro stantes onerante columnas.
Hoc vulgi commune forum; sese obvia templi
Hinc sacra porta dabat, quae non subeunda profanis
Gentibus, Hebraeos ducebat in atria mystas,
Moseique libri populos; fueratque secundum
Vestibulum, gradibus ter quinque, aliunde profectis
Saxicolis licito sublimius atque superbis
Porticibus cinctum, quorum laquearia cedro
Pallida marmoreas pressere gravantia pilas.
Vestibuli istius medio, caeloque patente
Aenea surgebat constans flagrantibus ara
Ignibus in tenues vertens holocausta favillas.
Hic mare, vas ingens laticis, ter quatuor infra
Suppositos pressit fusos ex aere iuvencos.
Ista sacerdotum manuumque pedumque nitoris
Unda, per occultos urbis transmissa canales,
Cedronis bibulis absorbebatur arenis.
Aequoris illius laevum paris aeris habebat
Concha latus; fonsque iste fuit, quo vota Tonanti
Non nisi lota pecus sacros transibat ad ignes.
Proxima pandebat templi sancta atria porta
Aurea, quae nulli non mystae adeunda patebat.
Grande pavimenti planum procera tegebat
Nodi ignara abies, sed quam non cernere fecit
Aurea quae tecto radiabat lamina ligno.
Arte laborati constructus pondere saxi
Surgebat paries, cedros indutus ab omni
Parte; labor solido rutilabat cedrinus auro.
Tectum etiam augusti splendens fulgore metalli
Eminuit, reliquo par respondere nitori.
Hic auri pretiosa stetit septemplice lampas
Lumine, quae totidem circumprotensa lucernis,
Assidua noctes flamma lucere diesque
Scintillare dabat, victor qua postea Romae
Dicitur Assyrio Titus exultasse triumpho.
Hic sacra compositis fumans suffitibus ara,
Tota aurum, gratis replebat odoribus auras,
Quos sibi componi Numen de thure Sabaeo
Iusserat; egregii cui miscebantur odoris
Galbana, cum myrrhae lacrymis onychaeque fragrantis
Addita fumabat sacro pars purior igni.
Hic etiam laticem numquam prohibente scatebat
Dextrum fonte latus, cui aequoris aenea lymphas
Debebant et labra suas, et habere perennes
Inde sibi elegit luteris concha liquores.
Haec miranda aulae facies, haec gloria solos
Excipiens mystas, ubi non nisi flammeus auri
Spectari potuit splendor, domus ista nec unquam
Calcari potuit, nisi calcaretur et aurum.

9.
Pars tamen augusti non haec dignissima templi,
Ista nec arcanis legalibus apta fuere
Atria: claudebant aliae cernique vetabant
Intimius conclave fores, ubi sanctius Arcae
Servatae penetrale fuit, quam corniger olim
Isacidûm iussis panxit caelestibus Heros.
Eripiens adyti visum pandebat ab alto
Obiectum portis, oculorum illustre renidens
Illicio velum. Bysso huic intexta rubebat
Purpura, connexo splendens hyacinthina cocco
Tela, ferens varios quos finxerat ore Cherubos
Ridentes multoque genas accenderat astro
Ingenio pollens, nec parca laboris Arachne.
Lilia, narcissos, Cypriae quoque sanguine plenos
Tela dabat Veneris flores, ubi mira colorum
Spectanti laetas referebat gratia formas.
Carbasus haec illa est, Christi quam funere sectam
Arcana virtute stupens aspexit Apella.
Hâc occulta stetit pars illa sacerrima templi
Interiusque adytum, nemo quo fingere gressum
Tentasset, nec mysta quidem: fuit annuus uni
Pontifici summo ingressus, quae solus adibat
Intima praemisso thuris sacraria fumo.
Augustale sacrum, celsus cui marmore secto
Surgebat paries et marmor odora tegebat
Cedrus et affixum cedros absconderat aurum.
Lucebat penetrale auro, caeleste viretum
Caelatura dabat. Surgebant aurea passim
Lilia et insculptus pomi tulit aurea stipes
Mala, quibus viridis mater si planta fuisset,
Ficta negarentur; palmae volucresque Cherubi,
Gemmarum figmenta, manus artisque fuere
Luxuriantis opus : nactae laquearia flammae,
Accensaeque auro reddebant Castora stellae.

10.
Hinc librare licet qualis fuit ista supremi
Maiestas adyti; multum si dicere paucis
Expedit, haud dubium est. Speculum sincerius ista
Maiestate loci, quam lumine cernimus, omnis
Non habuit tellus quod verior esset Olympi
Effigies et sole gravi conformior aethrae.
Hic aulae medium quae prodigiosa tenebat
Arca, Dei solium, solidi rutilabat[ERROR: no reftable :]225 rutilabat : nutilabat ab auri
Lumine; quam simili tectus stipare metallo
Bisgeminus passis constans fuit Aliger alis.
Tectum erat ex auro, quod ne saturo incuba ventre
Foedaret volucris, fixis pungentibus auri
Cuspidibus poenale fuit: mucronibus unde
Territus auratis, vitare pericula cautus
Milvius, aut pica, aut corvus, passerve solebat.
Tanta fuit quondam Solymaei gloria templi.

11.
Craterum par gaza fuit, sollemne colendo
Apta aris servire Deo, nec degener aedi
Augustae numerus: cuncta haec vel purius aurum
Argentumque dedit. Nullus vasa alba metallo
Calculus absolvit. Complebant aurea multas
Myriades, quorum immanem cognoscere molem
Optanti refero: quantum modo totius orbis
Optima pars auri cumulum proferre valeret –
Hac illo minus est: tantae vix credita gazae
Fama sacro debet, quod non sit ludicra, vero.
Hanc patrio Euphrati miseram populata Sionem
Fortunam Chaldaea tulit cessitque superbo
In spolium regi, cui formidanda tumoris
Poena fuit, bruto similem mugire bisonti.
Annorum post dena tamen si quatuor addat
Lustra, Semiramiae Cyro domitore columbae,
Mollis Achaemenium capta Babylone subiret
Cum Chaldaea iugum, captivo victor ademit
Serviles Iudae laqueos et compede fracta
Assyria patriam libertatemque benignus
Restituit princeps direptique omnia templi
Vasa reversuris Solymam concessit Apellis.
Quae tamen Ausonios iterum decorasse triumphos,
Spectavit Romana Tito victore potestas.
Funere Messiae postquam foedasset iniquas
Infamis Iudaea manus, Tarpeia nefandum
Signa adsunt ultura scelus templique relictum
E flammis cinerem nocuo cum sanguine miscent.

12.
Inter Idumaeas, Latia quas cuspide miles
Collegit Romanus opes, fuit arca micantis
Illustris splendore auri, fuit aurea panum
Mensa, fuit lampas septem fecunda lucernis
Aurea craterumque argenti immanis et auri,
Oppressam numquam numerus visurus Idumen.
Sic Salomoniacos lusit fortuna labores,
Cuius in externos transivit gaza triumphos.
Pacificus tamen hoc a maiestate Latina
Obtinuit princeps: quod Pax conflaverat olim
Libertasque aurum, levius quo ferret ademptas
Libertatis opes, Pacis gaudebat in aede,
In gremio molis, libertatisque Latinae,
Captivae spolium Solymae regale reponi.
Vel fati vis ista fuit, migraret in Arcem
Ut sobolis defuncta parens, ubi egena potentem
Regnorum synagoga fidem populosque legentem
Aspiceret natam: moriensque vetusta Sionis
Umbra, suo clarum signaret funere solem,
Ut Carmeleus decor ubertasque Saronis
Et Libani in Latios transiret gloria colles.
Grande decus defuncta tuis Iudaea paratur
Exequiis; dignam tantus cinis occupat urnam:
Caesaris Assyrio raperis tumulata triumpho.
Funeris hanc pompam regum stipante senatu,
Clauderis Ausonio, mater Synagoga, sepulchro:
Cui Pacis templo illatae, quod fama ferebat
Aeternum, bene lege novâ Romana precari
Visa est maiestas: aeterna in pace quiescat.

13.
Sed Mariam iam Musa cane intrantemque sacratum
Delubri limen, ter quinûm conspice laetam
Ascensu graduum seque imo corde litantem
Immensam Authori trimam perpende puellam.
Est locus in templo, genti interdicta profanae
Area, praeclarum sacris confine tiaris
Vestibulum, quo secta suis domicilia muris,
Quinque super denis graduum sublimia saxis
Obvia lustrati scandebant tecta tribules.
Foedus adorabat nequaquam hic Numen Apella,
Iustitiae legalis inops, sed munda subibat
Turba locum, pietate calens, ubi Codice legis
Et Vatum antiquis oracula prodita fastis
Auribus hausta rudem Moseo dogmate prolem
Formabant et fata palam ventura sonabant.
His viduae sanctaeque nurus teneraeque puellae
Degebant tectis, precibusque aetatis honestos
Addebant mores curis caelestibus aptos.

14.
Appositum voto postquam concurrere tempus
Viderat Anna, pio senis accedente mariti
Arbitrio, statuit plus non servare potentem
Delubri sobolem. Iam ter sua sidera Titan
Absolvit, quartumque redux sol ibat in annum,
Grandaevo cum fusa utero rorantia coepit
Sugere maternis collecta alimenta papillis.
“Iam satis,” Anna inquit, “terrenae, caelica proles,
Matris habes, meliora tuo inventura calori
Pabula. Sacratas templi pete, filia, sedes:
Hic divina tuae Numen caeleste parabit
Nutrimenta fami: Charitum plenissima suges
Ubera, nectareis animam saturantia succis.”
His ita perpensis sic est affata maritum
Anna: “Deest nostris ultra nil, optime coniux,
Pollicitis, sancti quam summo Antistite templi
Auspice divinas Soboles concedat in aedes.
Ergo age nunc, coniux, siquidem neque filia nostris
Obnixa est votis, primo te siste gerenti
Imperium mystae promissaque debita nostri
Dic thalami et Natam sancta pete sede dicari.
Conveniant iustis ut singula ritibus, istud
Posce, Ioachime, ut princeps pro more sacerdos
Postibus inducat sanctis prolemque benignus
Suscipiat sociamque sacris velit esse puellis.”

15.
Summus erat, templo quo tempore trimula Virgo
Praesentanda fuit, Davidis ab urbe sacerdos
Buzides Simon, quem Phoebetide remoto
Herodes prima voluit fulgere tiara.
Simonis siquidem Mariamnes gratia natae
Tanta fuit tantusque decor talisque per omnem
Iudaeam formae rumor, lasciva cruenti
Cuius amor potuit succendere corda tyranni.
Et licet istius castas scelerata potestas
Damnaret leges; solii sed honore putasset
Quod tantum frontis dignum decus, igne pudici
Effecit thalami captivos virginis ignes.
Dignus rege decor fuit huic, sed regibus impar
Nobilitas. Quae ne[ERROR: no reftable :]347 ne : nec thalamos prohiberet amatae
Virginis, inicitur patri par regibus altus
Pontificalis apex. Sed ubi formare iugales
Connubii vult rite thoros, non rite priori
Detractae Capiti probrum tulit ille tiarae.
Sed rara impuris numquam fuit ista tyrannis
Improbitas, calcata quibus legalis honestas
Et iuris neglectus honos, ubi ventilat atras
Cypris, amorque faces; quëis fortia semper iniquus
Sacrorum ad lusum parat argumenta Cupido.
Taliter Herodes contra fas legis et aequi,
Fascibus exornat sacris mitraeque coronat
Simonem socerum, formosae ut iusserat ardor
Virginis et regni titulus, quem fortius omni
Ducenda in thalamos urebat femina recto.

16.
Hunc Simonem igitur, fuerat cui tempore multo
Nota Ioachimi virtus probitasque, requirit
Ipse Ioachimus. Quem mox cognovit eundem
Esse virum Simon, qualem ille minoribus olim
Adiunctus mystis sacris opulenta ferentem
Vidit dona aris: nam quos ducebat avitis
Proventus fructusque agris Solymaea petentis
Fana peregrini voluit templique piorum
Esse ministrorum; largus quos ille quotannis,
In sua servato vix lucra triente, fovebat.
Hunc praesul postquam accepit sua poscere Simon
Ora, iubet propriis dignum succedere tectis
Admittique virum, praesens qui tabulis altum
Affatur mystam: “Solymae sanctissime Flamen,
Et templi summe Antistes, me pauca loquentem
Te supplex audire precor: mihi filia nata est,
Et thalami flos illa mei, quam cedere templi
Obsequio mea vota iubent. Nam viximus una
Anna et ego sine prole diu tulimusque iugalis
Opprobrium commune thori, cui nulla tot annis
Accessit soboles. Prolis sed luce carentes
Numen honoravit taedas: lux unica maesti
Connubii nata est, pro qua stant debita nostri
Quod dedimus, templo ut famuletur filia, voti.
Iamque ter assuetum Phaëton bissena per astra
Consumavit iter, quartumque reversa priores
Aetheris ad flammas Phoebi rota denotat aptam
Aetatem soboli augusta Salomonis in aede
Cui sacra maternis succedat cura papillis.
Auspice te, Simon, fieri precor ista: puellam
Praesul in augustos infer, sacrate, penates.”
Huic contra Antistes: “Thalami te laetor, amice,
Evasisse probrum: steriles pensavit Olympus
Optata si prole annos, maiore seniles
Laetitia afflavit rugas: quod filia voto
Si templo promissa tuo, pietate rependis
Quae donat pietate Deus: nec nostra reluctans
Officia impendam ducendae in templa puellae.”
Hic Ioachimus comi sermone reponens
Pontifici grates, imae se postibus effert
Flaminiae, propriaeque domus ad limina tendit.

17.
Inde petit gemino fulgente Nazareth astro,
Et matre et nata pater ut se tertius illis
Addiderat splendor; completi luminis instar
Fulgebat terrena Trias. Venit obvia sancto
Anna viro, legis quae natam arcana legentem
Observans Solymis hunc advenisse Rebeccae
Audierat monitu famulae dominumque salutat.
Cui ille in templum ducendae Virginis aequum
Praesulis exponit placitum: mox languidus Annam
Irrigat, et maestis corrugat vultibus imber.
Haec tamen ut sese agnovit, componere prompta
Naturae affectus, siccis accusat ocellis
Maternas lacrymas, constans postponere templi
Obsequio votoque pium genitricis amorem.
“Tempus adest iam, nata,” inquit, “quod subtrahet orbae,
Divinoque locet tecto te, dulce parentis
Pignus: abi tamen et sacri pete limina fani
Pars animae non una meae, sed tota parentis
Vita calorque tuae. Numquam, lectissima proles,
Te querar absentem, numquam divisa relinqui
A te posse gemam: quo te mea degere tecto
Nata iubet Numen, tecum indivisa manebo
Qua melior sum parte parens: non deseret unquam
Anna tuos, imo pressit quos pectore vultus,
Et tecum semper praesens non visa morabor.”

18.
Iam prope lux aderat, quae ter septena dierum
Infamis pelago secat intervalla November,
Post primam istius lunae vicesima: voto
Solvendo praefixa dies. Tunc provida natae
Anna puellares Phrygiae quas fecerat artis
Illecebrâ tunicas, florum variata figuris
Tegmina depromit: nivea cervice fluentem
Addidit his roseam ferientemque atria pallam.
Singula disponit genetrix et singula prolis
Ad cultum Solymis votum positura reponit.

19.
Est via quae ternae spatium non molle diei
Postulat et Solymis triplici distare beatos
Cogit sole lares, felix ubi semper amoeno
Nazareth adiectas oblectat vertice valles.
Iuncta viro sobolique, viam premit Anna superbas
Ducentem ad Solymae turres: descendit ab alto
Urbis ut aversae clivo, tum forte minori
Contentus torrente Cison occurrit, utrâque
Longa tribus geminae lambens confinia ripâ.
Una Zabulonis campos rigat, altera montes
Fortunata tuos fecundis roribus Hermon.
Dulcibus Aurorae lacrymis hic vertice pingui
Praevalidi laetas Issacharis umbrat aristas.
Perpetuis mox inde patent data culmina diris,
Quo nulli veniunt rores, pluviamque negantes
Occurrunt tantum nubes: ut gramina perdat,
Sidus aquosarum venit imbris inane sororum.
Hinc subito planis protenditur area glebis,
Una Manasseae telluris portio, fuso
Quam Doris Iordana secat; campique relicta
Planitie laevaeque iugo Samaritidis aequum
Sichima praebet iter; lascivi ubi principis ignes
Effusus tota urbe cruor restinxit, et atram
Flagitii maculam concisi sanguine regis
Germanae lavere manus diraeque – cruento
Bisgemini fratres sunt ulti opprobria ferro.
Cernitur hic tumulus Iosippi et villa paterno
Cunctorum soli fratrum superaddita dono.
Hinc Lebnae turres, hinc praetereunda Garizim
Fana, profanatae cultu Iovis Hospitis arae.
Inde petunt Machmas, ubi cena secunda profectam
A patria excepit Triadem: labor inde diei
Simplicis Hebraeae primam fert gentis in urbem.
Attulit huc omnes vesper, proprioque penatum
Limine Iesseos vidit lux sera tribules.

20.
Proxima spondebat solito magis ore serenum
Exurgens aurora diem, quo mane puellam
Insomnem caeloque animum palmasque ferentem
Visit uterque parens maternaque arte paratos
Virgineis Natae membris aptavit amictus.
Vestis erat quam pinxit acus; nam sedula mater
Anna sub umbrosa platano studiosa rosarum
Dispositas spectare acies gratasque mariti
Delicias horti solita observare, virentes
Traxit ad exemplar, sobolis pro tegmine, flores.
Pulchrum matris opus: materni stamine fili
Nec melior natura fuit: discernere veris
Vita et odor poterant Annaeam floribus artem;
Par utrique color, fuit et par linea utrisque.
Cingula stringebant fixis candentia bullis
Virgineum pectus: cingentis pectora zonae
Fibula erat duplex adversis morsibus anguis;
Ut veteri Stygius numquam quae labe momordit,
Illa triumphatus decoraret corda cerastes,
Et fera victrici servirent colla puellae.
Artubus illa prior chlamis addita et altera parvis
Latior ex humeris fluxit diversa laboris
Palla, potens reliquas Natae circumdare vestes.
Olli caeruleus fuerat color, ipsa serenae
Effigies aethrae, qualisque aestate calenti
Imbriferae vacuus nubis spectatur horizon.
Virgineo capiti molli de flore paratam,
Quam mitis dabat Autumnus, generosa corollam
Applicuit Mater: nec enim iurata parentum
Debuit ista suis privari victima sertis.
Flava comas virgo, nivea cervice fluentes
Excipiens humeris, colloque albente, capillos,
Ceu radiis Aurora novis cum luce quieta
Memnoniis abluta comas emergit ab undis,
Fulgebat Maria et roseo vernante labellis,
Caelestes animi flammas prodebat in ostro.
Hoc igitur cultu sacrati limina templi
Virgo petit; matrisque latus sanctumque severa
Observare patrem Solymis ex aede paterna
Egreditur gaudens, communis victima voti.

21.
His aderat comes, Hebronis pius incola, vates
Zacharias, Levita sacer, cui iuncta marito
Uxor Elisa thoro, terris quam protulit Annae
Ismerie germana soror. Fuit illa iugali
Infecunda viro, donec nutante senecta
Natura pareret contradicente Prophetam.
Illa virum iucunda sequi trimamque videre
Anxia cognatam, montes post terga relinquens
Sublimis Iudaea tuos, accessit ad urbem
Et regum solio claram, sacraeque beatam
Maiestate Domus: qua convenientibus una
Cognatis, trimâ solvuntur vota puellâ.
Sanctorum quinque adfuerant pia cognatorum
Pectora: quam rarum decus! uniusque propagis
Mira fides, pietasque! Istis comitantibus aedem
Augustam ingreditur Virgo, transgressaque plures
Delubri postes, tandem pervenit ad illud
Vestibulum, quod ter gradibus sublimia quinque
Culta Palaestinis aperit conclavia nymphis.

22.
Supremo graduum, vestitus epomide sacra,
Pontificum summus, cidari byssoque tiarae
Insignis, stabat Simon, augusta paratus
Sub tecta illustrem proavis inducere Natam.
Hic iurata Deo stetit inferiore triennis
Virgo gradu; nec matrem ultra, sanctumque parentem
Respiciens, ter quinque uno velut impete velox,
Alta oculi ad nictum graduum intervalla coëgit.
Hic mirati omnes superi vi flaminis actam
Processisse rudem pedis aetatisque puellam
Et vires superasse suas, quod tardior ipse
Vincere magnanimus spatium deberet Achilles.
Non aliter quam si volucris conclusa saligno
Carcere, reclusi cum prospicit ostia clathri,
Libertatis amans, non plus prohibente patentes
Prosilit e cavea campos celerique volatu
Quam vix luce sequi possis sua rura requirit –
Talis erat Virgo, visa est cui maxima semper
Libertas servire Deo, data quando potestas
Divinos intrare aditus, secura beatas
Hic animi libare dapes, terrena parentum
Aeternorum avido solvit retinacula gressu.

23.
Illius cognata domus maestique tribules
Postremos Mariae cuperent ubi cernere vultus
Supremumque audire vale; nec lumina retro
Flectere, nec dulces versa aspexisse parentes
Visa fuit, superae signans molimina flammae.
Et magis aethereo caluit pusilla Tonante
Virgo, foret propriae quam vimine clausa volucris
Libertatis amans: caveam cum deserit ista,
Arbore vicina residens sua vimina saepe
Respicit et blanda affatur mala tecta querela.
Noluit ista suae Virgo memor esse parentis
Consecrata Deo: timuit ne pectoris imum
Divideret lumen. “Lucis non secta requirat
Hunc acies,” inquit, “certo quae vulnere figit,
Pupillae explorat radio dum simplice Numen.
Una oculorum acie nostro succumbit amori
Omnipotens: collecta uno pia spicula sentit
Lumine. Nolo meos oculorum dividat orbes,
Aut pater, aut genetrix; uni indivisa reservo
Venturo in gremium pupillae spicula Nato.”

24.
Ipse etiam tenerae praesul miracula prolis
Obstupuit Simon; qui dum ludibria lapsae
Componit noctis, somnique ostenta revolvit,
Miratur magis. Autumni diuturnior atros
Noctis, in Auroram promoverat umbra iugales,
Cum placidi Simon detentus imagine somni,
Virgineam vidit speciem: formataque nocte,
Non mage quam trimam referebant ora puellam.
Ignota effigies mystae: cui lumine grandi
Mox circumfusae, illibato surgere solem
Ventre videt, terrasque suo splendore repleri.
Depulso evigilat somno, nocturnaque librat
Ludibria; extremae Praesul sed omnia noctis
Ludibrium vix esse putat: stupet ille, nec una
Perplexa ostenti variat praesagia mente.
Aethra novos Phoebi cum mane recolligit ignes,
Supremumque vocant templi stata munia Mystam,
Impiger augustam Simon procedit ad aedem,
Ut repleat sacras solitis suffitibus aras.
Inde per auratos visit domicilia postes,
Debilior quae sexus habet, monitusque docetur:
Sancta Ioachimi quam ducat in atria Natam,
Expectare suum, iuncto cum sanguine, culmen.
Venit ut adversus graduumque in vertice sistens,
Virginis explorat vultus. Advertit eandem
Esse, puellari quam nox postrema figurâ
Ostendit faciem, qua se lusisse putabat
Umbrarum vacuis fallentem Morphea formis.
Attonitus mystes, tum quid sibi visio somni
Ludicra promittat, quid lux, quae trima puellae
Membra superfuso radiorum ornaverat auro.
Tum quae progrediens utero daret omnia Phoebus,
Clara tenebroso diffundens lumina mundo,
Serius expendit: quos menti oblata recondunt
Aut docent veros noctis ludibria sensus
Dinumerat, lumenque suis exquirit ab umbris.
Ast immissa animo penetrare insomnia frustra
Molitus, fatis istum committit honorem.

25.
Interea Simon noctem hanc dum pectore versat,
Herodis generi natalem accedere cenam
Constituit conviva socer, cui ille locutus
Multa super regni curis, super indole multa
Natorum, Augusti quos munere Roma futuros
Dixit Idumaeos patris post funera reges.
Multa super prolis reditu, Romaque petenda
Disseruit. Pariter Simon huic multa reponit
Et grato sermone tenet. Sua somnia tandem
Pandit et Herodem regni sceptrique paventem
Exterret fatis. Qui dum componit obortos
Corde metus, capit ista socer responsa Sacerdos:
“Novi equidem Simon, nec te nescire putabo,
Quam somni sit vana fides. Concepta sub umbris
Nil lucis figmenta ferunt: coëuntia casu,
Nocturno occurrunt rerum simulacra sopore.
Fortuitus formarum error quid dicere veri,
Aut casus quae fata potest protendere? Mendax
Nos ubi collecta percellit imagine Morpheus,
Fallere vult: quivis vero se decipit ipsum
Mendaci dum credit. Habet tamen umbra quod almae
Filia sit lucis, matrisque a lumine verum
Saepe trahit: memini siquidem complura futuro
Praelusisse suis figmentis somnia fato.
Medicus Astyages somni inter ludicra visae
Ex utero gnatae crescentis imagine vitis,
Cuius in immensum protensi palmitis umbra
Totus erat oriens, Cyro accessura nepoti
Imperia agnovit. Vitio nil fata morante
Obsistentis avi: cuius quoque somnia, nostrae
Vera fuisse docent fractae Babylone catenae.
Claraque Iosephi nox est, cui supplice spica
Crevit honor dum distractum pro merce, secundum
Effecit Phariis livor fraternus Osirim.
Quod modo subiciam temet fortasse latebit
Antistes, sed ego, cum me sata Marte teneret
Roma potens, quando Augusti mihi munere venit
Iudaeae regalis apex, audita notavi,
Hospitii nostri clarus quae laude ferebat
Pollio tum consul: sceptri nocturna Latini
Augusto simulacra fidem fecisse, parentem
Ventre gravem obiectâ de prole docentia formâ.
Illa puerperio decimam cum proxima Lunam
Tangeret, aethereis iungi sua viscera stellis
Vidit et immensas aethrae diffusa per auras,
Et Caelum terramque sua comprendere mole:
Sopitoque patri (fuit hic Octavius) uxor
Visa fuit rutilo (vide habent an somnia pondus)
Surgente ex utero splendere puerpera Phoebo,
Quo nunc sole calet mundi totius horizon.
Imperiique orbis vatem tunc somnus agebat,
Iudaeae fortasse novum sperare Monarcham
Ostenso Titane docent omniscia rerum
Fata? Sed ede rogo Mystes venerande, puellae
Quis pater est, quod stemma viri, quae patria?” Simon
Reddidit: “Aprici quae fixa est culmine montis
Nazareth, optat ubi fuso torrente rigari
Terra Zabulonis, Natae huius origine gaudet,
Cui Ioachimus genitor, quem sanguine cretum
Hebraeo, primos dat fama propagine reges
Tangere Iesseos, ipsumque ad stemma vocare
Ingentem Davida volunt. Sed regibus impar
Est census: tamen hoc tantis prostrata ruinis
Spirat adhuc Iessaea Domus. Nec mitis egentem
Esse Ioachimum voluit fortuna: paternis,
Unde inopes etiam servat, sibi sufficit agris.
Hoc scio, saepe solent altos subvertere fasces
Fortunae sortisque vices, non commovet ulla
Isacidas Fortuna tamen, nisi caelite signo
Admoniti pandant quae sunt ventura Prophetae.
Si sacer ignota de Nazareth hactenus omnis
Subticuit Vates, quid eam proferre recentis
Famae posse putas? Non provenit inde quod altas
Afficiat mentes.” “Nil me movet iste,” reponit
Herodes, “somnus. Sed quod mihi saepe vetustis
Auditum est extare libris, tibi dicere, Simon,
Non opus est. Novisti etenim, paritura potentem
Nostra quod Iudaea Ducem, quem totius orbis
Expectat solium: fasces premet ille superbos,
Ut paleas quas aura rotat, diademata regum
Subiciet, solusque uno dominabitur ostro.”
“Rex, ut ais,” retulit Simon, “haec fama vagatur,
Nostraque nec tanti, fateor, Iudaea tepescit
Religione ducis. Sed tunc, mihi credito, Princeps
Is veniet mundique unus sublime capesset
Imperium, scelerum plenis cum strata tyrannis
Cervicem natura dabit ratioque petita
Ad iugulum, fido sua defensore tueri
Iura impos taetra condet caligine mundum.
Cum leges fasque omne ruet cedetque trementem
Nequitiae ad spolium fugiens Astraea bilancem,
Tunc veniet primi reparator idoneus aevi.”
Contra ait Ascalides: “Credo felicia victrix
Nequities iam signa movet vitiumque faventes
Excipit Aeolidas sceleratis puppibus auras.
Nulla aequi pactique fides: durosque reliquit
Terrigenas virtutis amor. Quid nequius hoste
Auditum est nostro, fallax cui Parthia favit,
Antigono? Quamvis demum mea perfidus arma
Sensit; cui etiam victis ex regibus uni
Postea Romanae collo rubuere secures.
Insidias fraudesque illas quis dicet, iniquae
Mollitur quos mentis Arabs? Pro pace petenda
Transmissos Aretas nuper crudele peremit
Legatos: ubi lex prohibens offendere sanctum
Legati nomen? Sed nil moror extera regum
Crimina et infidae gentis probra. Proximus ardet
Perfidia sanguis, sese domestica stirpis
Extulit impietas, quae ceu saeviret in hostem,
Saevit in affinem. Quas me quoque saepe cruento –
O fatum crudele! – faces restinguere ferro
Impulit et vitam agnata cervice pacisci!”
His dictis, memor interitus caedisque suorum,
Callidus ingemuit princeps, cui mente solebat
Hircani cruor ingratumque haerere peremptae
Funus Alexandriae, alterius quoque coniugis insons
Umbra aliaeque animae voluit quas una tyranni
Ira fuisse reas; fuerantque immitia saevae,
Quam ferus Ephratae exhibuit, praeludia scenae.
Dirum iterum mulcere ducem non degener infit
Turpis adulator Simon: “Extare scelestos
Quos ratio virtusque fugit non ambiguo, princeps;
Nec tamen imperio virtus caret. Ille domator
Perfidiae, facile accepturis vincla tyrannis
Imperat Augustus; timet hunc quicumque Latina
Non patitur virtute regi: sua frena momordit
Orbis et Augusto ratio se Caesare munit.
Si vero minus, Herodes, tibi provida rerum
Imperium fortuna dedit, non impare, princeps,
Flagitium virtute premis: par omnibus ultor
Caesar et Herodes superest, nec poscit iniqua
Alterius mucrone fides feritasque domari.
Invicto salva est istorum robore virtus;
Quo gemino veluti rectum se cardine volvit.”
His una expensis Mystam socerumque tyrannus
Amplexus, proprias gratus dimittit in aedes.

26.
Nunc me sera vocant, subiit quae urgentibus annis
Fata Ioachimus maturo plenior aevo.
Ferventes necdum soles aestivaque signa
Attigerat soboles Annae, mors quando paterni
Connubii castas extinxit frigida taedas.
Vix faciem quartum Lunae variaverat astrum,
Et nitido Mariam crescentem expresserat ore;
Cum gravis aetate et vergente in fata senecta
Occubuit Ioachimus. Sic Phosphorus orta
Conditur Aurora: visâ splendoris Eoi
Lucifer occumbit flammâ: non ille propinquum
Expectare solet, nec natum cernere solem.
Talis erat Ioachimus, caligine priscae
Legis olorino morum candore refulgens;
Hebraeae cernens Eoa crepuscula noctis,
Splendidus expirat, contentus ad usque serenam
Fulsisse Auroram legalis Phosphorus umbrae.
Iam nocturnorum legis praecesserat ingens
Astrorum numerus, quibus obtigit eminus istam
Suspirare facem: reliquis o pulchrior astris,
Phosphore, signorum fax ultima nocturnorum,
Multa Hebraearum stellarum nomina sortem
Optavere tuam, geminae sub pondere legis
Visa micare quidem, sed quae splendore beari
Non valuere, tibi cuius data copia, flammae.
Hac ignota abiit lacrymantis Pleias Adami,
Eliae plaustrum, puppis Noëtica, Abelis
Innocui Cygnus, Lyra Iessias, Ara fidelis
Thariadae, Gedeonis ovis, Mosaicus anguis,
Estheris diadema, gravis Nilotide spica
Messis, Orionius Machabei mucro, litata
Iephtias, et caesi Iudaeae gloria, fratres.
Lucifer Aurorae genitor, cui fulgor ab ipsa
Maior prole fuit, reliquis cedentibus astris,
Ipse etiam cadis exanimis: tua lumina Limbo
Claudi optant. Nato sed, Ioachime, relictae
Prolis in occasum laetus potes ire sereno.
Phosphore, gratis obis: expectant sidera lucem
Iam defuncta tuam: postremum noctis avitae,
Ioachime, iubar, reliquis coniungere legis
Sideribus. Carus venies, certissimus ortae
Aurorae testis quam suspirare sepultum
In tenebris semen flentis non cessat Adami.
Hanc Adam vocat ipse, expectat Noa, reposcit
Abramus, cupit hanc Moses, hanc experit Isac,
Progenitorque tuus David, claroque probatos
Iustitiae splendore patres ea flamma fatigat.

27.
Est locus, ut fertur, diro confinis Averno,
Sanctorum domus: hoc olim confluxit ad antrum
Purior Isacidum sanguis, quos criminis expers
Integritas Stygiae potuit subducere poenae.
Hanc Abramigenae, quique aequis moribus ante
Thariaden obiere pii, coluere latentem
Invisa tellure specum. Dixere vetusti
Christicolae Limbum, communi voce notantes
Terrae postremam Cocyti in finibus oram.
Hic specus immanis coopertus fornice saxi,
Phoebeae radios impar admittere lucis,
Completus densa umbrarum caligine squalet
Horridus: externo numquam penetrata calore
Marmora primaevam duris sub cautibus auram,
Nullo umquam Zephyro motam perflante, recondunt.
Hoc antri squalore patrum praetriste ferebant
Exilium sanctorum animae famulataque caelo
Religio clausi damnum tolerabat Olympi.
His pia iustorum diuturnis debuit umbris,
Authorem promissae libertatis Iesum
Expectare fides; cuius nisi nacta cruorem
Non erat obstrictas sibi dimissura catervas
Infera telluris regio, sine lumine, noctis
Continuae caligo, atri vicinia Ditis.
Sed licet innocuae Limbi tenebrosa tulissent
Electorum animae, nullos dabat ille dolores,
Aut poenas carcer; quas nec tetigere reorum
Ultrices Erebi flammae, nec forma draconum,
Saeva aut spectrorum vis terruit infernorum.
Attamen una illis, sed non minor omnibus una
Poena fuit, summa caeli regione remotos
Empyrei tolerare sitim, vultusque bonique
Copia divini fuerit subtracta quod illo
Exilii damno, culpâ infelicis Adami.
Illis poenarum dulcis comes, aurea summi
In maerore mali, miseraque in sorte serenae
Laetitiae nutrix nisi praeconcepta fuisset
Spes tantum largita sui, quod flebile dulci
Exilium patria, tenebras quod luce perenni
Mutaret ventura salus, locus ille vocari
Debuerat carcer, noxque horrida damnatorum.
At quia poenarum hoc expers veniebat ad antrum
Illorum probitas, quos olim tristia Limbi
Vincula rupturi Herois spes viva tenebat
Atque spei mensura fides, venturus in orbem
Infera divinus minuebat damna Redemptor.
Quot vero solis gyros habitura dolentem
Spes foret haec Iudam, maestos torquebat Apellas –
Incertae vis saeva morae. Quem vero silenti
Lapsurum gutta rorem dixere Prophetae,
Isto tellurem Auroramque madescere rore
Clamabant vincti; verno hunc quod germine sacrae
Signarent voces, illud prodire benigna
Optabant tellure rei, quod nube soluta,
In pluviam veluti, caelo descenderet iste
Divinus Bellator. Aquae sitibundus hiabat
Istius ad pluviam Limbus nubesque liquatis
Imbribus hunc miseri laticem stillare rogabant –
Non aliter quam cum summas vomit aethere flammas
Sirius aestivoque ardent Hyperione durae
Arvorum glebae, sterilesque humore carentes
Titan urit agros, millena petentia nimbos
Ora aperit tellus supplex humore rigari,
Usa petit tali pluviae solacia suadâ.
Tunc etiam grato si quae densatur ab Austro,
Agricolae observant nubes, quae signa paratam
In rivos abituram aiunt protendere lympham.
Talis erat vinctus fidei Abramitidis heres,
Fervidus optatae pro Vindice libertatis
Sollicitare magis precibus caeleste Tonantis
Subsidium, quam fecundas telluris aperta
Ora petant nubes, gratosque ex nubibus imbres.

28.
Saepe hos Aligeri caeli promissa docebant
Custodes rata stare quidem, tamen usque morantem
Statutum nescire diem, quo optata benigno
Libertas cum sole aderit: Mosaica legis
Nox tota in cursu est. Geminabant saepius illi:
“Quid, Custos, de nocte? Manet quid noctis, amice
Aliger? Heu, nimium longae da noscere finem
Noctis!” “Adhuc tempus modicum tolerate” reponit
Angelus. Illi iterum: “Heu modicum! Non praeterit unquam
Hoc modicum! Semper modicum, semperque misellis
Dicitur ‘Expecta!’ Nimis expectare quid ultra
Saecula Servator post tot divine moraris?”
Hos iterum alloquitur Custos: “Iam temporis huius
Indulta est brevior vobis mora, septuaginta
Hebdomadum numero: quater hinc ter denaque restat
Hebdomas et vestras victor descendet ad umbras
Messias nigroque hilares descendet Averno.”
Exclamant maesti manes: “Anne ergo, beate
Aliger, hoc modicum est? Quater et ter dena profundi
Praeteritura manent antri septennia, nec tu
Dicere formidas, modicum est? O saecula quinque
Quam magnum modicum est! Vobis, caelestia, vobis
Flamina pennigeri, modicum videatur id esse
Crediderim, aeterno semper quëis numine plenis
Mille anni sunt una dies; tellure sed ima
Et Stygii mersis nobis prope limina Ditis,
Una dies sunt mille anni. Vis quanta doloris
Restat adhuc! Ades o citius, divine Redemptor!
Diceris esse gigas equidem, sed passibus eheu
Quam nimium lentis nostras descendis ad oras!
Sit licet aeternum, sitque admirabile longum
Quod moliris iter, non te tamen illa tuosque
Longa gigantaeos remoretur semita gressus!”
Talibus infernae resonabant vocibus umbrae.

29.
Quin etiam si quando aliquam Iudaea dedisset
His tenebris post fata animam, cito discere manes
Solliciti optabant: Solymaei qualia mystae
Dant monita, afflatusque ferat responsa Sacerdos,
Quam cito venturum, maestum Israëla molestis
Erepturum umbris doceant oracula regem.
Dicebantque obita Limbum quëis morte venire
Contigit excelsum post Zorobabelis honorem,
Quem pressa exilii poena sub Principe Cyro
Chaldaeae victore tulit, Daniele quod aequo
Vate, ter atque quater denas, nescire negatum est,
Hebdomadas cessisse Deum, breviore Daturum
Exilii promissa morâ finemque dolorum.
Sed modica istius fuerant solacia vocis,
Ante pii manes quam praedicere monente
Aligero vinctae consolatore catervae.

30.
Cum tribus, Assyrius quëis cesserat ignis, ephebis,
Has etiam Vates Daniel devenerat umbras.
Ille triumphantis dominas Euphratis ad undas
Septuaginta, prius fati quam sanxerat ordo,
Venturum hebdomadis ignara fallere voce
Messiam cecinit: pariter cui saecula quinque ,
Lustra super septem, tanti spectabile lumen
Promisere Ducis. Sed Vates nesciit, illo
Annorum qualis numerus manaret in antro,
Discere ubi nullo poterat septennia signo.
Annos aeterni spatium non computat aevi.

31.
Post obitum Vatis per saecula quinque volutis
Orbibus aethereis, etiam postrema subivit
Fata Ioachimus, cuius rarissima terris
Non obscura fuit probitas: inferna petentem
Antra tamen nox atra tegit, tenebrisque Nepotem
Poenali expectat domiturum Tartara ligno.
Hunc animi postquam insolito splendore micantem
Aspexere rei Isacidae, nova provenit unde
Hospitis, inquirunt, virtus: num forte propinquum
Nuntiat authorem lucis? Quibus ista reponit
Ipse Ioachimus: “Vester felicibus hospes
Auspiciis haec antra peto, docturus in orbem
Advenisse nurum, certis quam destinat aether
Prodigiis matrem, divo Plutonia palmis
Pressuro spelaea Duci, nos Dite solutos
Qui vehet ingenti caeli ad convexa triumpho.
Aerumnis tunc finis erit, nostrisque serenus
Lamentis succedet inops maeroris Olympus.
Divinum vero Virgo paritura Gigantem,
Nata mihi est: illam sterilis complura rogatus
Aetatis post lustra Deus concessit, in ipsa
Connubii (pars Anna thori est) vitaeque senecta,
Et Mariam, caelo nomen dictante, vocavi.”
Hac voce ante omnes, fuerat cui proditus olim
Nominis istius splendor, spem quando salutis
Aligero monitore hausit sobolique futurae
Electam in saxo radiantis imagine stellae
Signavit matrem. Visus sine semine cretus
Exultare parens, Limbi diuturnior, unam
Excipias si prolem hospes, livore peremptam
Fratris inhumani; vel si cui integra purae
Criminis insedit virtus, quae morte paternum
Praevenit funus: laeto mox totius antri
Ad Mariae nomen plausu insonuere cavernae.