THIENEIDOS LIBER SEXTUS.
1 Optatum Venetis invita remiserat oris,
Exceptum quondam non molli ardore Thienem,
Parthenope: sed perfuncti trieteride lapsa
Officii, caetusque sui quem rexit, habenis
Depositis liber; reducem se ostendit amicae
Nereidi, Adriacis picea trabe creditus undis.
Hic Caietanus dubii discrimine ponti
Naufragus, Aeolios, tota indignante, furores,
Dite tulit: Stygiis pelago submergere mentem
Invisam Furiis, inito promisit adulter
Neptunus pacto: nam cum rabiosa notaret
Tysiphone, Venetam dubiis exponere navim
Vela notis; viditque fretum sulcante Thienem
Puppe vehi, et vitreis dudum felicia campis
Innocuo spectat turgescere suppara vento;
Contristata ferar nunc oppressura calores
Caietane tuos, inquit: quam sola nequivi
-- 160 --
Vindictam illatis a te mihi reddere probris,
Experiar, num facturo mea iussa marino
Praeside, vindicibus sit vis felicior undis.
2 Nec mora, placato Neptunum accedit Erynnis
Aequore; quem festa vectum per caerula pompa,
Nereides, creberque cavo praeludere doctus
Cornu, cingebat Triton: mirantur amaras
Iratis prodentem oculis accedere curas
Tysiphonem: et laetam tetrico suspendere vultu
Turbam, indignatur pelagi rex: ipse loquentem
Attamen ob fratris Stygii Plutonis honorem
Audivit; quem sedato super aequore Erynnis
Taliter affata est: falsi fortissime regni
Arbiter, et liquidi princeps auguste profundi;
Ne mirere tuis minus opportuna quod undis
Tysiphone gradiar; festaeque occurrere pubi
Non metuam turbata animo: meus aequora sulcat
Hostis, et Adriacas transit felicibus auris
Caietanus aquas: quem ne patiaris inulto
Dite, tuam calcare Thetim; oratura furores
Accessi Neptune tuos; fundo omne moveri
Posco fretum: Caurosque voca, Boreamque ferocem,
Atque procelloso maria implacata fragore,
Flante Noto turbare iube: durisque carinam
Hanc videam illisam scopulis, hostemque profundi
Gurgitis occulta tumulari laeter arena.
Saepius hanc meruit tumbam: mihi debita pridem
Victima, victori libabitur hostia ponto.
Si Neptune meis, sceptro percussa tridente,
Aequora turbari votis mandaveris; unam
Spondeo quae Elysiis ludit pulcherrima campis,
-- 161 --
Accepto gratam mittam pro munere Nympham.
3 Dixerat haec; subitoque ardens Neptunus iniquis
Assensit votis: tempestatesque Notorum,
Eurorumque simul diversa e parte furentum,
Emisso Tritone vocat: cui buccina primum
Cornea cum sonuit; iussa ad Neptunia promptum
Admonet Hyppotadem rapidos emittere flatus.
Mox illo duras ventis solvente catenas,
Una Eurusque Notusque ruunt: obducitur aether
Nubibus; ut Coeli terror spumantibus undis
Permixtus, fati praesentis imagine primum
Pallentem quateret; demumque sonora procellis
Aequora, submersa sorberent puppe Thienem.
4 Ipse sed immites tolli cum cerneret undas,
Et sibi, naufragii certa rate, summa parari
Fata videt; tumidis commotum fluctibus aequor
Hoc telo aggreditur: mitem sacratior Agnum
Impressum quem cera gerit, spumantibus undis
Iniicit: ut Ditis furias, tot clara triumphis
Hostia Tartareis, signatae aenigmate cerae
Comprimeret; rabidumque Agnus compesceret aequor
Nec fortunato caruit generosa Thienis
Successu pietas: segnes cecidere procellae;
Excessit Boreas, venti fugere minaces;
Immanis pelagi furor, et gravis ira quievit.
Sedato tumidi fluctu maris; aethere Divus
Acceptam testatus opem, caelestia laetis
Semineces nautas tollentes munera palmis,
Festivo docuit geminare celeusmate dignas
Propitio grates Agno; qui nube serena
Praeteritos pelagi potuit mutare furores.
-- 162 --
Succedunt mites aurae: at praegnantia postquam
Lenius implerunt meliores carbasa venti,
Littore securo navis peregrina Thienem
Exposuit: quae post superata pericula, tutas
Invenisse suis meritis testatur arenas.
5 Dura triumphati post victa incommoda ponti,
Quam semel adiunxit nox adversaria palmam,
Accipite: is fratrum distans Sebethide caetu
Continuabat iter: veteres, ubi vesper amicam
Tellurem nigris obducere caeperat umbris,
Attigit Atellas: fulgebat proxima Christo
Ascendente dies, sacra celebranda Camaena.
Tantae lucis honor, festi illustrissima tanti
Gloria; quando novi, cunctis mirantibus, Author
Faederis illatus Coelo; stimulavit amantem
Caietani animum, commune intrare sequenti
Aurora Odeum; sociis ubi fratribus, ardens
Isacio pectus ructaret carmine soli
Coelipetae laudes, hebraei, Epinicia plectri.
Non levis hanc, inquit, pudor est, concedere nocti
Adversae palmam; modicis quae sistere pigrum
Me potuit tenebris, tanti ut sublime triumphi
Delicium, hoc laeta fratrum exultante Camaena,
Negligerem; certa quam fert socordia noxa.
Haec dicens hylaris properat, totoque Dianae,
Inceptum mirantis iter, splendore volantem,
Attonitae exhibuit festiva Aurora Thienem
Parthenopi, cursuque dedit praevertere solem.
Mox petit Odeum: et posito, quod lanea praebet
Pennula praesidio; nil lassitudine longae
Praepediente viae; divini laetus honoris
-- 163 --
Augmento, Matutinas psallentibus horas
Promptus, et insomnis sociis se fratribus addit.
6 Nunc ite, et vestrae virtuti applaudite Coeli
Insomnes stellae: quas non infestat avarus
Morpheus, his facile est totum indulgere Tonantis
Obsequio tempus; sed quos contraria carnis
Nolentes quoque lucta premit, divina ferocem
Naturam si flamma domat; praeconia tales
Nobiliora decent: hominum vigilantia Coelos
Vincit, et haec vigiles offuscat gloria stellas.
Sublimi sint astra loco; sed pectoris ingens
Celsa Thieneus superavit Sydera splendor.
His facibus tumulum pulsat, fatoque propinquus
Hac sibi praelucet flamma: secura sepulchrum
Sic intrat virtus: non caecam offendit ad urnam
Incautos hac luce pedes, non pondere praeceps
Mortali ruit in tumulum: praetoria fati
Calcat ovans: illum mens tuta timoris ab aestu
Protegit, excelsaeque umbrant sua funera palmae.
7 Necdum fata canam: precor hoc concedite vestro
Pierides vati, prius ut quam summa Thienis
Deliquia exponam, extremis laudabile fatis
Vicinum quod legit iter, solerte Camaena
Discutiam. Sacros proceres quos murice vestit
Sidonio Romanus honor; communibus, orbis
Quamvis exornet, lacerat quoque purpura curis.
Horum unus fuerat (quem ne mea forte Thalia
Ignotum memoret; fuit is, quem postea quartum
Roma habuit Paulum: sidei fervore priorum
Pontificum zeloque potens: proprioque sequentes
Exemplo instruxit, quo sit splendore Latina
-- 164 --
Conservanda fides) illi graviora supremus
Cum Romae Princeps, rerum libranda referret
Pondera; sic animum Latiae praegnantibus Aulae
Oppressum tenuit curis; ut saepius illum
Panis ab assiduo sacri libamine; rerum
Arduitas, mentisque ingens abstraxerit ardor.
Non illum hic pietas, nec sacri intensa reliquis
Religio panis: sed quod reverentia Christo
Debita, propositae curarum cedere moli
Visa fuit; timuit cautus, nisi pectore prorsus
A rebus vacuo, sacros attingere praesul
Angelicae calices arae, puramque synaxim.
8 Distanti a Latio fuerat comperta Thieni
Ut primum, quamvis forte inculpata Caraffae
Religio; ingemuit sacrae mysteria mensae,
Olim dilectum non continuare sodalem:
Sat gnarus, qua luce frequens nos illius esus
Irradiat panis, recte quod rebus agendis
Affundit lumen, dubium quo robore firmat
Pectus, et heroos animum propellit ad actus.
Quapropter Latiam properat festinus in Urbem;
Et longum permensus iter, dilecta Caraffae
Ora subit: visumque procul spe Mysta Thienem
Purpureus, credens sibi Coeli e sedibus unum
Advenisse Seraph, dulci colla obvia stringit
Amplexu: fueratque illi cum nota molestae
Causa viae; advertit praesul quam iure putarit
Caietanum, aliquem de festinantibus esse
Aligeris, qui iussa Dei mandataque prompto
Expediunt cursu, et tenues ceu sparsa per auras
Fulgura discurrunt, cum mox redeuntia dicunt
-- 165 --
Adsumus, expectantque alios a Numine nutus.
9 Quo tamen, augusto Mystae fuit iste locutus
Mortalis sermone Seraph, cum accendere charum
Debuerat pectus, cunctos ut muniat esca
Angelica soles, nullumque relinquat ab Axe
Declinare diem, Christi non ante litato
Corpore, describam; poterit si nostra fideli
Musa Thieneos penetrare examine sensus:
Sic igitur demissi oris, vultusque modesti
Libertate gravis; miraberis inclyte praesul,
Quid me Campanis, inquit, pellexerit oris
Romuleos pulsare lares: me sola coegit
Cura tui, suaves cellae damnare recessus,
Et dominam invitis intrare sodalibus Urbem.
10 Me tua, quae nostris est inconsulta palaestris
Pertraxit pietas: animae fraudare palatum
Sanctum reris opus, sacri quam saepe fatigas
Esurie panis? postquam te augusta sacravit
Purpura, praetereunt multi, qui coelitis Agni
Intermissa tibi dicunt altaria, soles:
Nunquam vera mihi visa est, placuitque dolosa
Haec pietas: et quem tanti reverentia panis
Corripit accessum; color est, quem nostra procurat
Desidies: quas adversus timor obiicit umbras,
Sincerus contemnit amor; qui primus in ista
Imperat, et reliquis legem dat motibus, esca.
Adsit amor, satis est: soli haec debetur amori
Hostia: quin etiam libato sufficit Agno,
Hostia solus amor. ferves? accedere amantem.
Quis prohibet? si non ferves, accede; calorem
Iste auget, cumulatque cibus; nec tempore brumae,
-- 166 --
Cuiusquam labor est, grati qui suadeat ignis
Accessum; cur tu gelidae par imbribus Ursae,ΒΈ
Divinae captare potens certissima flammae
Praesidia, ingrato vinctas algore medullas
Exanimas, lethoque animos disponis inertes?
11 Hunc inconsultum ratio excusare veternum,
Quae poterit? rerum centena negotia totum
Fors rapiunt pectus? quo se gravioribus angi
Mens cernit curis, superae magis indiga mentis,
Luminis aeterni non proluet arida rore
Viscera? quo praeter Charites quas pendit amori
Humano divinus amor; prudentia, lucis
Copia, consilium, pleno se fonte propinat.
Invitat Numen, suavem accedentibus offert
Hospitibus mensam, blando dignatur amicos
Vultu convivas; et tu excusare latentem
Desidiem, curis animum scindentibus audes?
Vidi olim quando tua Mundum heroica claustro
Postposuit virtus; mitramque stupentibus aulae
Romuleae mystis, nostrae communibus umbrae
Mutasti votis; quanto fervore tremendam,
Qua pietate, quibus lacrymis accesseris aram:
Urgebatque novos hodie libata Synaxis
Suspirare dies; divini panis orexis
Tanta fuit, tanta interno dulcedo palato.
Vis rear, externo Tyrii splendore laboris,
Pectoris occultum passus languescere lumen,
Quod Coeli ignitum Latio ostro extruseris aurum
Quis modo te cogit veteres extinguere flammas
Quin potius veteres augere potentius ignes,
Te gradus iste tuus, Latii te commonet ostri
-- 167 --
Maiestas, Cleroque tuae fax debita vitae.
12 Cum sub claustralis modii cavitate lateres,
Se tua congeniti potuit fulgore nitoris,
Illustris cunctorum oculis committere virtus;
Cum publica admisit toti Pharus obvia Romae
Eximium lumen, lucere Quiritibus ardens
Cessabit pectus? sic condemnabit inanis
Religio, quae vera fides, hominumque probata
Commendat pietas? mystas descendet in omnes
Sic Vaticanis morum de fontibus, iste
Ingratus Christo, medicae timor absonus arae?
Esto, gravent nimio Latiae te pondere curae;
Haec sit cura prior: reliquas haec una resolvet:
Omni sole sacrae pectus componere mensae.
Audiit haec praesul; sed cui pietatis ad ipsum,
Primus erat mentis stimulus pertingere culmen;
Hortantis monito cessit: statuitque Thienis
Assidua fortem complere paropside suadam.
Hac palma exultans, inconsultoque timore
Edomito gaudens, domina festinus ab urbe
Discedit Caietanus; prius Exquilinae
Molis adorata, Petri cum limine, Nympha.
13 Nunc age, sublimes reduci dilecta triumphos
Instrue Parthenope: fortis tua maenia victor
Intrat, adorando pugnans pro pane strategus.
Caietane tibi quem Vaticana laborem
Purpura, quod Latii iactura notabilis ostri
Suasit iter; publico iam thure Latina rependit
Religio: meritisque tuis poscentibus, aequas
E Vaticanae fidei Phaenice corollas,
Augusti digno te illustravere Quirites
-- 168 --
Divorum titulo; dubiaque in luce morantem
Nunc clarum Indigetem laeto Tybris extulit orbi.
Caietane sacro quae nunc tibi manat ab Agno
Gloria, cum nymphis iunctus caelestibus, illum
Sectaris quocunque ierit? scio splendidus iste
Aeternae Titan urbis, melioribus ornat
Adstantem radiis: ductamque ad pinguia mentem
Pascua, nectareis saturam de fontibus explet.
Mortali quis adhuc vitae, immortalis ab isto
Fluxit fonte sapor! divinum fervidus Agnum
Mysta litaturus; totam huius nectare mentem
Versabas; dulcem solitus compluribus horis
Irritare famem: et plerumque triente diei,
Delicias Coelo lapsae perpendere quadrae.
Nec fieri poterat; quem tu constante probabas
Exemplo, verboque cibum; suavissimus ori
Quin fuerit; dederitque omnis compendia gustus
Caietane tuae ignarae torpescere flammae.
14 Sed iam lassa meae finem indulgere Camaenae
Plectra monent: dixi heroum quo robore pectus
Muniit: exponam veluti postrema, Thienem
Provectum tumulo visa est componere virtus.
Scissa intestinis Syren Campana gemebat
Dissidiis: populusque gravi violarat Iberam
Seditione fidem: Maiestatisque supremae
Impatiens, regale iugum quod amica faventer
Fortuna imposuit; tumida a cervice revulsit.
Hic Caietanus divinae protinus irae
Advertens Nemesim; multa prece fervidus orat
Numen propitium: et quo formidabile scissae
Supplicium plebis, placato Authore piaret;
-- 169 --
Crebrius ipse suum, fuit observatis acerbis
In corpus saevire flagris: quem iugibus udum
A lacrymis, tristis semper Metanaea tenebat.
Noverat ille etenim, quae sit sine lege furentis
Impietas populi: libertatemque rebellem,
Libertas sequitur culpae: nullusque tyrannus
Indomitae plebis magis insanire furore
Visus adhuc: effraenis enim quo pluribus haeret
Saevities; maiore suas ausu explicat iras.
Regibus id fraeno est, gnaris; plerumque tyrannos
Quod certus sequitur laesis pro civibus ultor:
Cum tamen a paena, quam tanta reposcit Erynnis;
Eripit ingratos culpae concordia cives.
Ius nullum hos, lex nulla ligat: quin perfida plaudit
Improbitas, meliorque reos fortuna secundat:
Laus quibus est audere magis, rabiemque tueri.
Quod facias impune scelus, trahit ipsa superbi
Dulcedo sceleris: quam nec tormenta, nec ignis
Evellunt culpam; sublatis legibus auget
Impia libertas: qua cernitur urbe sepultus
Supplicii fraenare potens servilia terror
Pectora; peccandi timor exportatur eodem
Sarcophago, duplexque unam timor occupat urnam.
15 Suspexit maerens tunc Caietanus amicam
Parthenopem Stygiis motam fervere procellis:
Et publicum ultrices scelus irridere secures,
Ingemuit, duxitque imo suspiria corde:
Offendique ista, grandi maerore ferebat
Libertate Deum, et publicae vestigia pacis
Deleri assiduis, pronis in funera rixis.
Tunc Patriae cessit pietas; cui Pluto cruentam
-- 170 --
Substituit, doctam populos turbare Megaeram:
Absolvitque scelus sibi quod mandavit Averni
Ordiri princeps, totam in crudelia plebem
Dissidia impellens: pulchrum rationis ademit
Humanae lumen; sceleri quo pronior omni
Impietas, pulso posset grunnire rubore.
Non aliter quam saeva tigris, quam forte prehensam
Venantes Numidae ferrato carcere claudunt:
Si pateant fractis inimica ergastula clathris,
Exilit inde ferox; furit, haec, hominumque cruentas
Exercet strages: quorum immansueta prioris
Carceris impressum tollit laniena dolorem.
Sic rationis inops ubi plebs adstringitur aequis
Regnorum fraenis; sanis mitescere septi
Legibus indociles, pro libertate soluti
Fractis colla iugis; immani strage furentes
Praeteritum cupiunt regum lenire timorem.
16 Sic Syren infida furis: iam libera nullae
Colla premunt leges; tota crudelis abuti
Libertate potes. Sed quid iurata Monarchae
Hispano, post tot caecae deliria plebis,
Parturiet calcata fides? est regia virtus
Subiectos servare; sed est quoque regia virtus,
Civibus armatam punire rebellibus urbem:
Ut regi parere prius quae noluit; ensi
Pareat, et legis plectat vindicta nocentes.
Sed frustra est, insana furis: male provida spernis
Regali servire iugo: mox perfida nosces,
Qualiter illustris fractis equus errat habenis,
Aut tigris lexata furit: sine vulnere nunquam
Nec tigris antiquas, nec equus subit integer aedes.
-- 171 --
17 Quos inter proceres, plebemque accenderat ignes
Infraenis levitas; pyriae laxata procellae
Tempestas docuit: duro violenta metallo
Ferrea prosiliit grando; quae plebis acerbo,
Sanguinis ingentes, fato, praeverterat imbres.
Innocuos unaque reos promiscua cladis
Obruit asperitas: iugulo, vitaque nocentum
Insontumque simul, ferienti mucro litabat
Regius Astreae; proprio si forte cruore
Posset inhumanos populi sopire furores.
Flevit, Avernali caput exarmante Medusa,
Parthenope, Stygiis ictos saevire colubris
Infidos cives: raptisque in funera pacti
Deliciis thalami, plorans irrugiit Hymen.
Ingemuit facilis natura, praeisse feroces
In tumulum natos: maestique in sera parentes
Funera servati; ultori data pignora ferro,
Rapta sibi tardi plorant solatia fati.
18 Parthenope formosa tuos non extera cives
Bella premunt; non lunifera tibi barbara classe
Insultat feritas; non diras Thracius ensis
Deproperat strages; tua te praecordia torquent,
Te tuus exanimat sanguis, civisque flagellat;
Propriaque immiti lacerant te viscera morsu.
Cerne tuas plorare nurus et florida sancti
Pignora portantes thalami: iam tendite paci
Illas optate dextras, quas nexuit Hymen:
Et publicam iunctis manibus iurate quietem,
Queis individuos thalami iurastis amores.
19 Dum sic Nympha furit, charos post fusa Thiene
Vota petit cives: rogat, obtestatur, amicas
-- 172 --
In nova concordes coniungere faedera dextras.
Sed frustra herous, publica pro pace, Thienis
Desudavit amor: populi mollire protervam
Duritiem, sacrae nequiit facundia linguae.
Seditio velut Hydra furit, cui gutture surgit
Multiplici capitum numerus, qui faucibus anguem
Lernaeum superat: septeno hic sibilat ore,
Illi est anguineo quivis pro vertice civis.
Demetat Alcides unum, petulantior alter
Succedit, peiusque novo vomit ore venenum:
Si face repressus Lernae subsistere serpens
Non valuit; lingua modicus septemplice, vires
Herculeas praesto sensit: quod perfida nostro
Seditio, aetherea pugnanti in iurgia flamma,
Restitit Alcidi; capitum qui prodiit ingens
Causavit numerus, quae non nisi morte Thienis
Extingui potuit: vix est mortalibus istam
Concessum letho damnare Heroibus hydram.
Qui tibi servavit tantam post funera palmam
Caietane Deus; servatae protinus urbis,
Dissidiis populi positis, dedit aethere laurum.
20 Sed prius infidae iuvat ipsa ab origine plebis
Flagitium, motaeque urbis cognoscere causas.
Impia tartareis emerserat haeresis umbris,
Germanamque scidit deluso Aquilone nefandus
Mysta fidem: sacrasque Petri, furiosus Averni,
Sacrilego Claves pede conculcabat Alastor.
Nec satis Arctoo tulit insanire superbus
Erro solo; tetigit, nimium furere ausa remotas
Hydra plagas, Stygiae rebiem proferre cathedrae
Solicita. Ausonias iam dente momorderat urbes
-- 173 --
Vipereo, haereticus Diti quas adderet anguis.
Iam fera Campanas labes afflaverat oras,
Tyrrhenamque suo petiit Syrena veneno,
Occhino spargente novae deliria sectae:
Quae tamen occultas ubi luce patescere fraudes
Romulea sensit; fideique in lance, relatas
E cathedra technas librari novit, adulta
In scelus Astreae paena; spectavit ovina
Tunc primum sub pelle lupum, praecone laborans
Haeretico Syren; hunc propudiosa recepit
Postquam Allobrogicae profugum sentina Genevae.
21 Saepe illum publico facundum ambone loquentem
Dissona Romanae fidei commenta, Thiene
Excepit: pronasque timens quod venit ad aures,
Nec penetret mentem virus, cogatque fidelem
Italiam Arctois mersam insanire procellis;
Et publico Stygiam sermone refellit Erynnim,
Et Latios monuit Patres, ut protinus hydram,
Infestum nec virtus adhuc toto ore vomentem,
(Nam timidum initio scelus est) non deside Petri
Maiestate premant: pravaeque phrenetica linguae
Dogmata damnatus tenebris immurmuret author.
Ut Vaticanam celerare tenebrio sensit
Infaustus Nemesim; iustae subtraxit iniquum
Vindictae caput ille quidem; sed sparsa per urbem
Semina damnatae fidei, quos nescio putres
Protulerant fructus, quales (ut opotuit) acris
Visa est adverso pietas horrescere sensu.
Tota impostoris maerens expalluit isto
Parthenope delusa dolo: seroque periclum
Advertens, Stygium miratur Alastora castam
-- 174 --
Tentare inventis potuisse infamibus urbem.
Parthenope Campana suo Circaea ferarum
Ingemuit spelaea sinu, spelaea Thieni
Observata uni: cuius mens candida tetro
Perculsa haereticae primum fuit ore cloacae:
Quo Latiae fidei praeclaro vindice, turpis
Castigata lues; pulsis praeconibus orci,
Expertem Stygii castam dedit esse veneni
Parthenopem, sibi flagitium nec tale timentem.
22 Effossis terrae, veluti cum martius ignis,
Visceribus, pyria latet occultatus arena,
Quo magis inclusam tellus tegit incuba flammam,
Sopitosque intus neget apparere furores;
Accensus pulvis maiori obstacula nisu
Circumiecta rotat: saxisque volantibus urbes
Exanimat, duroque procul replet aera nimbo.
Congrua conceptam sed ubi spiracula flammam
Excipiunt; certosque prius patefacta furores
Non cohibet tellus, nec clausum protegit ignem;
Fax inimica latens donata patentibus auris,
Grandia non nocuo solvit discrimina fumo.
Non aliter stygiae fraudes quibus omne sub umbris
Est robur; nec se patulo committere Coelo
Styx nisi lusa potest: quo se magis occulit, audet
Et magis, et caecis magis inclarescit in antris.
23 Non ego lustra Phrygum, nec Gnostica crimina, noctis
Praesidio promota loquor: quas turpis adibat,
Extorris Latiis factus Fraterculus aris,
Obscaenas taceo noctes; cum sole micantes,
Formidare Crucis, poterant sacra impia palmas:
Ante Crucem, aeternique iubar spectabile solis,
-- 175 --
Quando etiam quae Christi orti praecesserat ignes,
Nox fuit ipsa dies; faedae Stygis orgia, noctem
Affectasse scio; Bacchas, thyrsoque furentes
Maenadas, inferni quondam rea nomina cultus,
Si memini: obscuris quarum calor omnis ab antris.
Nec mirum adversam lucem qua Gratia regnat,
Styx quod laeva fugit; lucis, quam serus honestat
Naturae splendor, Ditis cortina repellit.
Horrida quis referet mediis celebrata tenebris
Orgia, tartareis aptas congressibus umbras?
Ore premo quales Romae Paculla sacerdos
Instituit, lucique dedit Pecenia noctes, (a)
Pierio vetitas calamo: quae Consulis ardor
Postumii, pleno prius execrata senatu
Sacra, Palatino volvit proscripta pudori.
Solem larva fugit, ne dum speciosa putatur,
Deposita pateat facies Stygis horrida larva.
Hinc sua ne clarus retegat mendacia Phaebus
Impia furtivis se protegit haeresis umbris:
Quam publicae si quando iubent exponere luci
Veripetae mentes; tenuis velut umbra, sereni
Impatiens solis, tenebras appellat, aperto
Condemnata die: tua sic Occhine remoto
Parthenope potuit deludere crimina velo.
Pura fides, nec amans tenebris inclusa teneri
Veri progenies, quaequae irritata serenum
Provocat ad solem, mendacis spicula linguae
Fraudis in authorem veri splendore retorquet:
Neve dolus superet propria se luce tuetur.
Livius Histor. lib. I.
-- 176 --
Nec demum vigiles hoc in discrimine pressit
Caietane tuas Syren innoxia curas:
Propitiamque manum quam tu, promptique sodales
Apposuere tui, truncandis ocyus hydrae
Frontibus, aeterna memorat gratissima fama.
24 Ne tamen infestis, facilis plus illa pateret
Orcicolis; proprii perterrita mole pericli
Parthenope, statuit noscendis fraudibus aptos
Haereticis proceres: quorum opportuna potestas,
Vaniloquos, paenaeque metu, certaeque timore
Vindictae, errones sanis arceret ab oris:
Quod Quaesitorum fidei dixere tribunal.
Ursit Iberus idem princeps, ratus ipse Tonanti
Infidos, cives pariter fore regibus ipsis
Infidos: quos suscepti iurata lavacri
Culpat religio; facile accusabit Iberis
Principibus promissa fides: qui fulmina Coeli,
Et castigandis decreta immitia noxis
Tartara vana putat; terreni principis iras
Non minus eludet, credetque impune Monarcham
Fallere, et ultrices tuto irridere secures.
25 Haeresis elatae mentis manifestior index
Est, et paena simul: summis quoque regibus aegre
Subiicitur: subigat praesens nisi perfida terror
Pectora; deberi titulo sibi regia clamant
Sceptra pari: regesque vocant quos rustica duro
Naturae ruditas dedit insudare ligoni:
Dicentes: fuso Christus nam sanguine cunctos
Aequali redimens litro, velut esse sacratos
Vult omnes mystas; dominos sic omnibus ille
Esse dedit reges: libertatemque Redemptor
-- 177 --
Quam meruit cunctis, obsistere regibus olim
Depositae fidei, quam vi non iure dedere.
Verborum simili se maiestate tuetur
Haeresis: his Christi maeritorum pessima ludit
Fraudibus interpres: nulli est iniuria regi
Nec pravo Romana fides: vis subdita saevos
Sustinet, ulcisci indocilis sua damna, Nerones.
Haereticis faveat tempus, factoque probabunt
Ius esse in reges: verum est: calet omnibus una
Vera fides, vel nulla fides: hinc discite reges,
Quales expediat regnis adscribere cives.
26 Non ignota loquor: mihi tota Britannia testis:
Gallica sacrilegas ostendunt lilia fraudes;
Pannonici testis praesens est ira Gradivi:
Testis adhuc propria fumans Germania clade;
Et Morini testes, testis Mosa, Moldava testis,
Exitio humani generis, quos haeresis omnes,
In proprios docuit gladiis insurgere reges.
Te primum solii nuper violata Britanni
Profero religio: cuius condigna superbi
Restat adhuc sceleris vindicta: hoc crimine necdum
Coelica sudavit Nemesis: nisi forsitan aequa
Ultio vesanam punit, (non lene flagellum!)
Tam densa verae lucis caligine labem.
Qua tulit hic celsos rabies sectaria reges,
Reginasque fide! Nemesim non desinit aequam
Scotus adhuc clamare cruor: nurus inclyta stirpis
Liligerae, perversa tua Bolenia proles,
Fraude perit; cuius nive candidiora Britannus
Colla, rosae insontis fato demessuit ensis.
Infandum facinus! sed quod docet impia sceptri
-- 178 --
Ambitio, haeretici sanie polluta veneni.
27 Quid dicam proprio infidos in principe cives
Sacrilegas foedasse manus? tibi Carole sola
Haeresis, indignum illa Maiestate tribunal
Constituit: quo te regni diademate cinctum
Dixit iniqua reum plebis sententia regem:
Absolvitque scelus; publici cum luce theatri
Regia subiecto cervix data victima ferro.
Haec una haereticas placat satis hostia sectas.
Iam tamen haec memorasse piget: nam quale Britanno
Affulsit solio lumen! novus Anglica Princeps
Sceptra tenet, veteres fidei qui luce ruinas
Impleat, et Tamesi Tyberim Romamque requirat.
Nunc Rex verus erit, regni Caput esse Britanni
Nunc poterit, postquam posuit, Romamque remisit
Spirituale caput. Quae diximus irrita venti
Verba ferant; ardet caelestibus Anglia flammis,
Et formidatas superavit gratia poenas.
28 Adversas abigat regum vigilantia sectas:
Quaeque avido vestrum sistit haeresis ore cruorem
Sentiat oppositas vires: ne credite genti
Quae credit nihil: avertat vis regia Ditis
Praecones, et vera fides Romana triumphet.
Haeresis ardentes ad seditiosa Bohemos
Consilia incendit, decrectatoque benigni
Caesaris imperio, quod supposuere coronae
Regali caput, Arctoae quam postea sensit
Ter duplici lustro tellus Alemana, procellae
Causa fuit, longum sectis pascentibus ignem.
Liligeros fasces, validi diadema Sicambri
Audaci quoties fertus violasse Gradivo
-- 179 --
Impia Calvini soboles? sed florida regni
Sceptra inter, puros semper servantia ritus,
Flos Evangelicus securo robore sectas
Terruit oppositas, procerum quas plena favebat
Lerna, coronatas audax hebetare secures.
Romuleo Flos sole calens, plenum unde vigorem
Candoremque trahit: Latiae quoque lacte papillae
Perfusus, Coeli albentem servare pruinam
Felix: et primum Romae lac Virginis ipse,
Tartaream pressit stimulo candoris Erynnim:
Haereticos fidei quantumvis luce Dynastas
Subiicere exemplis fuerit regalibus impos.
Hosce Palatinis si Nupta Valesia taedis
Margaris accitos, connubia laeta cruore
Haeretico signare tulit, (a) cum perdidit uno
Hos populi vindicta die, tamen horrida nullo
Pestis adhuc extincta die: bibit ipse rebellem
Sanguinis infidi, pollutis Sequana ripis
Illuviem, laetusque: isto squallore cucurrit:
Nec tamen est exhausta lues. Rupella momordit
Regia fraena quidem, iusti sed nescia fraeni
Haeresis, indomitum pergit iactare furorem,
Sacratumque uncti caput irritare Monarchae.
Tot rerum post fata, novo fuit iste relictus
Alcidi labor: invictis qui viribus Hydram
Insequitur, iussisque procul regalibus arcet,
Calvinumque premit: iuste accessisse videtur
Debitus iste tuis splendor Ludovice triumphis. (b)
Paulus Aemilius in Carolo. 9. Ad annum 1572.
Ludovicus XIV. Galliae Rex.
-- 180 --
Sed non vanus adhuc maiora encomia vates
Concipio: secura tuis cum Lilia regnis
Iam vireant; pansis pelago quoque Gallica signis
Lilia, palmifera Victor plantabis Idume.
29 Quis fuit, impavidus quando iuga regis Iberi
Deposuit Flander, bellis immitibus author?
Haeresis una fuit, qua protestante, tumentes
Bellorum spumare fero Mavorte procellae,
Horrendum caepere: ratum est: ubi laesa laborat
Regnorum pupilla fides, ibi tota vacillat
Imperii moles: fidei si sola movetur
Anchora, communem quaevis rotat aura carinam.
Hic sua condemnet quae falsa Politica dictat
Dogmata, et Etruscae accuset mendacia pennae:
Desperent Latia, scripsit, sua regna Monarchae
Fortunare fide: (furor aut insania!) Thracum
Credulitate magis servari sceptra: nefandum
Aspidis Etruscae virus! (a) sic dicere possum.
Furibus, et saevis hominum praedonibus, aequam
Coelestem non esse fidem, Thracumque probari
Harpiis sectam, quos nulla coerceat aequi
Religio, carpatque vagas lex nulla rapinas.
Qua ratione igitur, causa non impare fretos,
Vestra reos mortis damnat sententia fures,
Quae vos absolvit? non vos pessumdata salvat
Iustitia; imperii, poenae, sed sola potestas
Subtrahit, aeternae quos respicit ultio flammae.
Nobilis ut proprios servet Republica ritus,
Rerum etiam iactura gravis non impedit; at vos
Nicolaus Machiavel: in suo Principe.
-- 181 --
Numinis o sanctae, cuiusvis languida lucri
Umbra fugat leges: homini quasi maior inesset
Vis animi qua sceptra regat, qua regna gubernet,
Quam, procul est Coeli ut Rector divinus adaequet.
En sapiens terrena animus quam turpiter errat!
Cui stat sola status ratio, ratione laborat.
30 Non est regnorum augmentis adversa Quirinae
Doctrinae probitas: pravis affectibus obstat
Illa, nec humanas patitur brutescere mentes.
At quoniam vehemens in tantum excrevit habendi
Ardor, ut insanus nulla velit impetus iste
Lege premi; cum Coelestis sibi regula verbi
Obicitur, ratione reos quae corrigit aestus;
Haec sua vel princeps, vel forte minister avarus
Damna putans, clamat: populis non esse regendis
Appositas Christi leges: vel sudet honori
Ambitio, pravisque viis ascendere tentet;
Vel nimia caecum si forte libidine pectus
Aestuat; obscaeno cum vera resistat amori
Religio, clamant: non has pro principe, morum
Inscribi tabulas: sic cum brutalibus obstat
Moribus; augmento regnorum obstare putatur
Christi invicta fides, aeterni regula veri.
Pellat avaritiam princeps, contentus honesto
Igne, cupidineas solitas pervertere reges,
Condemnet flammas; atras depellat honoris
Ambiti nebulas; clara tunc mente decorem
Laudabit Christi fidei, dicetque regendis
Imperiis, Graium minus advertisse Solonem.
Qui fidei est author, pariter definiit idem
Et regna, et reges; quorum progressibus aptam
-- 182 --
Apposuit summa illius sapientia normam.
Hoc Latia est pietas, sub qua, et pulcherrima regno;
Et regi est secura quies: cui pacis amore
Regia cum populo certet subscribere virtus.
31 Noverat hoc sceptri princeps augustus Iberi,
Mutata qui regna fide, regesque moveri,
Tristibus exemplis didicit: quo mobile pacem
Servaret vulgus, regno solerter abegit,
(Unde etiam in reliquos serpit contagio cives)
Noxia pestiferas natas in iurgia sectas.
Sic Deus, ipsa status ratio sic recta reposcit.
Romana sic ille fide servare fidelem
Parthenopem voluit: certum quo fine tribunal
Figere decrevit, quo maturata Quirinae
Plecteret haereticas fidei censura phreneses.
Dignum opus, et dignas invicto Caesare curas,
Civilis furor elusit: medicamque benigni
Regis opem; speciosa putans aconita; feroci
Seditione reum, trahit ad fatalia vulgus
Dissidia, et sanis procerum conatibus obstat.
32 Quam sibi discordes animi peperere ruinam;
Regia cum publicos tentat vindicta furores;
Deplorat Caietanus: crebraque doloris
Additione gemens; robur vitale fatigat.
Tunc magis indoluit, scissam cum vidit in omne
Concordare scelus, fractis rationis habenis,
Parthenopem; peterentque pium communia Numen
Flagitia: unde prius mortali principe laeso,
Infinita simul furit irritata potestas.
Intense doluit, pleno quia mentis amavit
Conatu Numen: dilectio summa dolorem
-- 183 --
Aequalem generat: talis fuit iste Thienis
Maeror, ob offensum scelerum gravitate Tonantem.
Impiger est divinus amor: movet, incitat urit,
Fortiter impellit; lethoque simillima sacrae
Est virtus flammae: corpus premit, ipseque cedit
Haec urgente, animae nexum qui protegit ignis.
Caietane tui cum pectoris intima castus
Depascit fervor; valido accedente doloris
Supplicio, magis internos tibi promovet aestus
Impia Parthenope, pravis quae civibus aequam
Numinis accersit Nemesim: tantusque scelesta
E populi flamma divini accrevit amoris
Impetus; ut tenui tandem sub pectore claudi
Difficilis, celeres mens libera sumeret alas,
Syderaque indubio peteret suprema volatu.
33 Qui medius carnemque inter mentemque iugalis
Exurgit nexus, mediis affectibus ista
Unio subsistit: summum si sentit amoris
Laetitiaeque gradum; vel mens demersa profundo
Tristitiae languore gemat; mox unio sese,
Officio quasi functa suo subducere tentat:
Cuius ob excessum terreni agnata recedit
Corporis, ingenito vitae mens libera nexu.
Seu potius carnis tantus, mentisque iugatae
Mutuus est ardor; moveatur ut altera motu
Alterius: tristemque animum si sauciat acris
Languor; adoptatos morbi vis transit in artus.
Quod populare nefas animo maerere Thienem
Fecerat; unitum cogit pervadere corpus,
Tabe pari: caro lethali languebat eodem
Atque animus morbo: proprii mens gnara doloris
-- 184 --
Ignarum fato corpus corrumpit herili.
34 Aegrotat Caietanus: languentia febris
Membra petit: Seraphin! Superi! perpendite sacrae
Prodigium flammae: forsan fumante supremi
Numinis, in terras aliquis carbo excedit ara;
Atque Thieneo susceptus pectore, totas
Aethereo (quae sors!) succenderit igne medullas.
Unius aut Seraphin, plena cum thuris acerra
Immensum coleret Numen, studiosa Thieni
Dextera delabi Coelo permiserit unam
Accensi lacrymam thuris, quae corde receptos
Virtutum Angelicis sociavit odoribus ignes.
Haec Caietani febris est, quae lassa supremo
Membra paroxismo, tremulo languore fatigat.
Vos idem aethereae mentes, purissimus urit,
Exercetque calor, quas indivisa trementes,
Ardentesque adstare sibi Trias urget amoris
Perpetui affluxu: qua si terrena gravaret
Corporis improbitas, idem vos cogeret aestu
Aegrotare pari cordis sanissimus ardor.
35 Taliter ardentem mox accessere Thienem
Mortales medici, tactuque occulta procurant
Noscere deliquia: externos tamen ista repellunt
Ignitae mentis, fugiuntque incendia sensus,
Hic virtus nulla desudat Iatrica palma.
Fatorum proceres, sanandis strenua membris
Pectora, non miror, si forte doloribus apta
Herba Thieneis, lateat doctissima vestri
Scita magisterii, valeat nec discere morbi
Ipsius causam medicae labor ultimus artis;
Humanos sensus, humanaque lumina vitat
-- 185 --
Qui superhumanus calor est: natura stupescit,
Divina accendunt quam sola charismata flammam.
Phaebea hic virtus, hic grande Machaonis haesit
Parcarum imperium. Phaebi tamen ille minister,
Cui decumbentis primo explorare Thienis
Languorem licuit, visus nescire quod alter
Doctior inspiceret, multorum examine, fato
Quaerendam suadebat opem; iunctisque repertum
Consiliis morbum, certa expugnare medela.
36 Caietanus ad haec promptus respondit eadem
Qua decumbebat flamma: mea pluribus, inquit,
Est medicis, quorum totus stet pectore Phaebus,
Commendanda salus[ERROR: no reftable :]
correxi ex selus?
tantine est debita putri
Esca solo? tantine cibus praebendus amicis
Vermibus, ingratoque fluens faetore cadaver?
Non patiar, gratos animo qui deside fructus
Rugosa nec fronte fero, solertia vestri
Muneris, aetati suffragatura procuret
Fila meae: nimis est quod pondus inutile terrae
Segniter expendi tot lustra recenseat aevi.
Ut corpus valeat, plane est contraria votis
Cura meis: nullus proprio mihi corpore maior
Hostis: et aethereas frangens caro livida palmas
Arcana Stygium superavit Alastora fraude.
Vultis ut immitem foveam regalibus hostem
Blanditiis? an non potius lethalia dirum
Damna subire sinam fati mucrone latronem?
Quae tamen offertis tenuis fomenta medelae
Amplector, quibus impositum mihi Numine pondus
Corporis adversi tolerem: compendia tritae
Admitto curae, vestrae adiumenta recuso,
-- 186 --
Consilio studioque acri quaesita Minervae.
37 Hic mirati omnes proprium quo pectoris aestu
Damnabat corpus, nimius licet urgeat omnes
Carnis amor; cuius, gemmis, auroque salutem
Praeferre, ingenitae non est rudis optio flammae.
Uberiore tamen Coeli communia gustu
Vota premens, odio fluxum cum carne ligamen
Caietanus habet: geminis purissimus alis
Librari suus optat amor, carnisque solutam
Mole, Deo plenam superis adiungere mentem
Non aliter, siccam quem rodens flamma cupressum
Inequieta furit, donec virtute caloris
Consumpta trabe, nativae ad fastigia Sphaerae
Avolet, ingrato per vim comes addita ligno.
Non lethi virus, non horrida Caietanus
Mortis tela timet, gnarus sibi corpus iniquum
Optato mucrone peti; certamque perempto
Corpore promittat mortis victoria palmam.
Ite rudes animae, superorum ignara bonorum
Turba, theatrales mundi, cum sole ruentes
Carpite delicias, longaeque cupidine vitae
Flectite lanificas tardantes licia Divas:
Non ego felices memoro quibus anxia multos
Vota rogant soles; felix cui luce cadentis
Contempta Phaebi, non intermissa diei
Unius, aeterno flagrant suspiria sole.
Hinc Caietano sola immutabilis aevi
Fax inerat, seras carnis pertaesa catenas.
38 Solicitus tamen ursit adhuc Caponius (aegri
Id medico nomen) febri ut lenimen adultae
Sumeret, et fractos mulcaret mollior artus
-- 187 --
Culcitra, straminei spreta scabredine lecti.
Caietanus ad haec: quantum vos vana salutis
Torquet cura meae! periturae est noxius omnis
Carnis amor: nunc nunc tumulo vicina premantur
Membra, sepulchralem domitus ruat hostis in urnam.
Assiduo gemitu caro si despecta queratur
Id morbi lenimen erit: mea questibus istis
Mens laeta exultat: placitis contraria vestris
Vota gero, sed quae melior sit flamma, docebo:
Vos favor impellit carnis, me pectoris urgent
Illecebrae; nunc vestra peto suffragia: iustum
Proxima decrevit cui Numinis hora tribunal,
Spiritus extremae crucis immortale relinquet
Praesidium, quo mox, carnis damnanda cibandis
Vermibus, ignave sanies peritura quiescat?
In cinere extinguar, Cilicique reperta colono
Suavius extremo aptabunt me stragula fato.
39 Cur cinerem fugiam, pulvis mox ipse futurus
Ingratusque cinis? solitum cur stramen ovino
Vellere commutem, fati qui nocte propinqua
Incipiam longum dura tellure soporem.
Haec dederat venis iam frigescentibus, ingens
Interior responsa calor, quibus ille suprema
Despectum propriae carnis signabat arena.
Caietane gravi fratrum maerore, quietis
Aeternae raperis portu, quod ferrea tellus
Sit vita non digna tua: te larga tuarum
Virtutum merces Coelo collecta, beati
Faenoris excessum; a longe, positura salutat;
Invitatque veni, post tanta pericula, multo
Igne laboratae decus accepture coronae.
-- 188 --
40 Postremum tulerant iam fata immitia solem,
Languentemque probant mortali angore Thienem:
Ille tamen pulso gaudet moerore, cupitam
Tot votis venisse diem, solvique beato
Fine, triumphatae carnis consortia sperat.
Caeperat extremo violenta gravare Thienem
Assultu febris, quando praesentibus ille
Suprema sociis fertur sic voce locutus.
Primitiae dulces, nostri pars florida caetus,
Caelestis soboles, chari mea palma sodales,
Vivida divinam solum spirantia curam
Pignora, constanti non admittentia flamma,
Terrenos, veluti volucres, et lilia, census.
Adiunxit divina mihi quos dextera, fratres
Durate invicti; custoditoque fugacis
Despectu mundi, superis aptate serenas
Illecebris mentes: purum nulla angat honoris
Ambitio pectus: Coelo sua vota dicatae
Mentis lege premant, quae nec per inane vagantes
Dissipat affectus, nec vilia quaerit amori
Pabula; sed frontem quae lumine figit in uno,
Immotis vacuas ridens aspectibus umbras.
Inde venit fraternus amor: quos colligat idem
Terminus, atque eadem nunquam divisa beatae
Lucis meta rapit, scissas convivere mentes
Non patitur: queis semper idem non sectile centrum
Affectus et corda rapit; cum pectora flagrant
Igne pari, stringunt similes quoque pectora flammae
Unde peregrinas vario si fine moveri
Acciderit mentes, dispar ea pectora finis
Scindit, et adversas qualis distantia metas
-- 189 --
Dividit, adversas similis discordia mentes
Turbat, et internam tentat proscribere pacem.
Cunctorum sit meta Deus; mens omnibus una
Tunc inerit, quas nec saevae discerpere Ditis
Insidiae, poteritve ferus collidere livor.
Illaesam nostrae gemmam servate palaestrae
Pauperiem: feret indubios hac praeside census
Coelo nixa fides; pro qua iam provida multis,
Compertisque satis caverunt Sydera signis.
41 Hic Caietanum fari quoque plura volentem,
Vox et lingua suo veluti sat munere functa
Destituit: flentes socii sudore supremae
Luctantem, fulsis precibus solantur arenae.
Interea lassata suum cui lingua negabat
Obsequium; pallensque oris dicenda vetavit
Plura rigor; tamen internus tunc maxima sumens
Incrementa calor, multo vehementior aestu
Pervasit luctantem animam, sacroque petentem
Igne mori: veluti Phaebeo a lumine lecta
Annosa occumbit volucris Gangetica flamma.
Sed prius edomitum lethi quam frigore corpus
Deficeret; vitae quae danda in margine mandat
Adiumenta fides, vitalis fercula panis
Non segnis poscit: quod mox a fratribus aegro
Delatum vitae sumit dum gutture pignus
Triticeis velatum umbris, qualem hactenus Agnum
Esuriit; proprii vultus candore videndum
Appetit aeterna mentis dulcedine solem.
Iamque ipsam queritur lentis incedere mortem
Gressibus, optato pacis quae littore sistat,
Divinae flagrantem animam dulcore papillae.
-- 190 --
His moriens plenam fati maerore piabat
Deliciis mentem; cui inter vota beatae
Lucis, agonalem solvit mors flammea luctam.
42 Occubuit Caietanus; celerique volatu
Astra petit: vidit plusquam mortale beatam,
Francisci e specula, lumen circumdare mentem,
Hispani Petrus lux portentosa Pedrosi.
Cernit hic ingenti perfusum luce Thienem
Angelico cinctum obsequio super aethera ferri;
Cognovitque virum, cum mox exclamat: abivit
E terris hodie, quem res Romana, fidesque
Vera, sibi grandem doleat cecidisse columnam.
Occubuit Caietanus: fatalibus acta
Dissidiis [ERROR: no reftable :]
corr. ex dissidis Syren,
vulgato accita Thienis
Funere, communi fletu emollita cruentas
Extinxit flammas: sacras spectare beatae
Exuvias nequiit mentis, contrita rebelles
Quin cito damnaret populi discordia rixas.
Expositum populi lacrymis mortale Thienis
Quod fuerat, civesque simul proceresque coegit
Paulinas iterare aras; ubi pressa furoris
Iurgia praeteriti, et veteres funebribus iras
Appendere tholis; ut maesto in funere partam
Aeterno legeret Syren anathemate pacem.
43 Parthenope pacem defuncto offerre Thieni
Solicita, oblato devincis munere fidum
Custodem patriae: fatalem talibus urnam
Floribus ornasti, quales nec Hymettia libat,
Aut Hyblaea favis infert turgentibus ales.
Egregios pacis flores! quos aethere missos
Syren nosse potes; superi sunt ista roseti
-- 191 --
Germina, quae Coelo admissum misisse Thienem
Non dubita; quam mortalis facundia linguae
Si rapere e Coelo nequiit, iam caelite potus
Ambrosia, divo multo facundior ore
Obtinuit, peperitque almam post fata quietem
E Caietani feretro fragrabat amicae
Pacis odor; cuius dum currit ad oscula creber
Cum populo primorum aestus, spirante Thienis
Coelestem virtute auram, furibunda vetusto
Corda ligata gelu, Martis fregere rigorem.
Hos etenim, memorata palam viventis imago
Angelica, et fluxae lucis contemptus; in unam
Coniunctos animam, dudum grassata coegit
Iurgia communi spolium sacrare quieti.
Hic proceres, civesque una, quos regia nuper
Fleverat armatos ardere in mutua Syren
Vulnera, coniuncti dextris nunc mutua libant
Oscula, et antiquum mutant amplexibus aestrum.
44 Regia conversa tunc urbs sibi reddita scena,
Fletibus humentes gaudens abstersit ocellos,
Laetitiaeque novum lacrymas convertit in imbrem.
Haec mirati omnes: et qualia sydera maestam
Irradiare urbem tandem caepere sereno
Aspectu, ingeminant: duplici num lumina grati
Tyndaridae affulsere, atris cum fluctuat umbris
Naufraga Parthenope? sed tempestatibus actum
Quis non miretur subito mitescere pontum?
Quis non exquirat causas, cur aequora saevo
Quae fuerant commota Noto, mox lenibus undis
Temperet aestivis veniens ex messibus aura?
Quam negat ingeniis noster solertibus orbis,
-- 192 --
Axe peto causam: verum est: discendit ab astris
Ista quies; grandique malo non impare flamma,
Dira perire novum iussit discrimina sydus,
Quod Coelo positum cuncti dixere Thienem.
Et Syren tulit: aetherea, quod sede receptus,
Praesentem pacis primo pro munere rorem,
Ad sua non segni stillasset gaudia dextra.
Tunc quoque Parthenope signum tibi grande futurae
Prosperitatis erat; spolium mortale Thienis
Antiqua Pauli dum condebatur in aede,
Quam sibi sacratam sub credulitate vetusta
Progenies Therapnaea tulit; quo regia Syren
Omine cognoscis, quod tempestate sub omni,
Attribuit Ledae geminis quod fabula natis,
Caietanus erit verum pro Castore lumen.
45 Iam tumulum tetigi; mandat mihi Castalis istic
Sistere Calliope: solum me vate supremum
Annuit apposito signari carmine saxum.
Siste Viator: habes, quod ab isto marmore[ERROR: no reftable :]
corr.
ex mormore discas;
Hac Caietanus iacet admirabilis urna:
Vicentina illum dedit urbs; Campana sepulchro
Composuit Syren: hoc regia fraena momordit
Civilis moriente furor: vivente recepit
Hoc Authore vetus vitae nova lumina Clerus.
Italiae Thracem monstrantem cornua Martem
Avertit precibus: Venetae contagia pestis.
Aegrorum obsequio pressit: vim perdidit illo
Provisore fames: isto sectaria cessit
Excubitore fides: puerum donante MARIA
Suscepit manibus IESUM: coelestibus ardens
Occubuit flammis: morbos, mare, vulnera strinxit
-- 193 --
Vivus adhuc; sed quae naturae impervia patrat
Mortuus; ingentes complent miracula fastos.
Perge Viator; et hanc spectasse attentius urnam
Ne doleas: scis quale est mors, et vita Thienis
Prodigium: cui te, vitae, certisque futuro
Praesidio fatis, precibus committe clientem.
Hoc mea, submissa carmen tibi Castalis offert
Caietane lyra: non quod me vate putarim
Posse satis digna promi tua gesta Camaena;
Sed tibi quod nostrae, quamvis insuave Thaliae
Obsequium servire sinis, gratamque benigno
Pauperiem spectas vultu; tua Caietane
Accipe devota sudata encomia penna.
