In CroALa inventa

PRAEFATIO IN PRIMUM LIBRUM MORALIUM distichorum.
Visus eram, qua se tollit formosa Rhacusa,
Et pater Illyricas Sercus A A. Sergius mons est urbi Rhacusae imminens, vulgus Bergatum vocat, et sunt qui Barguli Illyriae Latronis, cuius Cicero in Officiis meminit sedem fuisse existiment, vocabuli similitudine (ut opinor) adducti. obumbrat aquas.
Multa diu tacitus meditari, et voluere mecum,
Et fuit ante alias non ea cura levis.
Cur quae principiis constat, ea cuncta suopte
Serius, aut citius, pondere victa cadunt?
Nam (si vera canunt vates) ruet arduus olim
Aether, et cineres ibit uterque polus.
Rursus et unius vultus erit orbis, et una
Rursus erit coecis machina seminibus.
At deus ipse sui plenus, Deus omnia solus
Digeret illa, suis restituetque locis.

-- 2 --

Mox nova se tollet facies, nascetur et orbis
Aureus, atque ipso iam Iove digna domus.
Illa erit e puro Saphyro, puroque Smaragdo,
Et distincta novis undique Chrysolithis.
Stabit et aeternum, nullisque obnoxia flammis,
Crebra licet summa fulmina ab arce tonent.
Sic ubi mille senes absumpsit in ignibus annos,
Purior ex ipsis ignibus exit avis.
Et colit Aeoas sylvas, et luce coruscum
Gaudet odorato mergere Gange caput.
Sol quoque, sol melior terras lustrabit, et ibit
Aemula fraternis Cynthia luminibus.
Et matutino coget nova sidera coelo
Splendidior veniens Phosphoros ante diem.
Ver alet aeternum Zephyri spirantior aura,
Et strepet argutis cantibus omne nemus.
Tum mala diffugient veteris contagia morbi.
Non sapor ingratus, non erit herba nocens,
Arma procul, procul omne nefas, procul omnis et ira,
Non cruor, aut caedes, omnia pacis erunt.
Vix ea, cum ridens aurim Mihi vellit Apollo,
Quaerit et unde novus venerit iste furor.
Tu Chaos antiquum, et veteris primordia mundi,
Scilicet, et quae sunt, quaeque futura canes?
Nec pudet interitum rerum praedicere, et altum
Ire, per occultas, super et astra vias.
Iam novus incedis Lucretius, alter et Aetnam
Insilis attoniti pectoris Empedocles.
Si venit in mente, quibus olim assueveris antris,
Et quae prima tibi plectra Thalia dedit,

-- 3 --

Quosque puer latices, et quo de fonte bibisti,
Ingenium (dices) praegravat iste labor.
Ista decent vates, quos nunc Heliconis in unda,
Nunc fas Permessi ponere fonte sitim.
Fronde comam vinctos Penęide. Cum tua vix dum
Aridus e rivo tinxerit ora liquor.
Illis firma ratis sulcat vada caerula ponti,
At tua vix pigro tuta carina lacu est.
Ergo leves numeros, tenuesque amplectere Musas.
Res est (crede Mihi) viribus apta tuis,
Et cane (cui teneram dulcis puer adplicet aurim)
Quod libeat castis discere virginibus.
Quippe bonam si quis sementem fecerit, illi
Proveniet largo foenore laeta seges,
Qui prior ingenuos effinxit carmine mores,
Et vitiis laxam noluit esse viam,
Quique Iovem iam tum iussit sperare parentem
Haerentem in biviis Amphitryoniaden.
Sive Cato, sive ille Sami Florentis alumnus,
Sive suo dignus nomine Palladius.
Illius umbra locos laetos colat, illius astra
Fama petat, nostris inclyta carminibus.
Dixit; et Aonius mentem calor impulit. inde
Nobile Socratis versibus extat opus.

-- 4 --

Ad Antonium Medices Capellum Francisci Magni Etruriae Ducis Filium
Dispulit ut tenebras, et lucem Aurora reduxit.
Surge puer, somni tardior hora nocet.
Nec mora, vicinam Divae genitricis in aedem
I pedes, illa tibi primi terenda via est.
Hic tu pauca Deam supplex, de more precare,
Virgo pia est, votis annuet illa piis.
Summa sit, ut Medices late dominentur, et ultra
Auroram, et Gangem gloria gentis eat.
Poscere plura nefas, curabit caetera virgo,
Quique novo fulget sidere Cosmus avus.
At cum finis erit precibus, populumque sacerdos
Rore levi inspersum iusserit ire domum,
Tunc lege ab Illyrica missum tibi gente Catonem.
Est brevis, at scitu digna libellus habet.

AD LECTOREM

Quotiescunque in hoc carmine Iovis nomen occurret, (occurret autem non semel) Deum Opt. Max. intelligi volo, merito enim ab antiquis summus ille rerum opifex Iuppiter dictus est, quasi pater sit, qui omnia nutu suo foveat, atque iuvet. Hoc praefari libuit, ne pii lectoris animus ea voce offenderetur.

-- 5 --

MORALIUM DISTICHORUM Liber Primus.

A Iove quidquid agas, primordia sumere fas est.
Omnia quippe movet, et regit ille deus.

Militia est hominis vita, et certamine in omni
Victor erit, quisquis re patienter aget.

Cum sit corpus iners nobis, caelestis et aura,
Cur non corpus iners serviat? aura regat?

Humanis oculis si virtus alma pateres,
Nulla Dea in terris esset amabilior.

Quamvis ignorent homines, et numina parcant,
Ipsa tamen per se crimina foeda puta.

Pro patria pugna, pro rege, arisque receptis.

-- 6 --

Sors utcumque cadat, gloria certa manet

Qui rex natus eris, regales nitere in artes,
Et correcta piis legibus arma tenet.

Omnia habet virtus in se bona, nullius ergo
Indiget, assidue cui sedet illa comes.

Recte Cinna valet, merito, quia castior illo
Nemo solet, nemo parcior esse cibi.

Quae nam te rabies, quae nam mala vexat Erinnys
Caesar; ut in patriam bella nefanda geras.

Non satis, ut magno iactes te principe natum,
At satis, ut magno principe digna geras.

Imbue laudatis pueriles vocibus aures,
Fragret ut infuso nectare testa diu.

Non Lusitani sitientem sanguinis aeque
Odi, atque accepti muneris immemorem.

Quidquid agas, seu luce palam, seu nocte profunda,
Crede Deum testem rebus adesse tuis.

Admonet Aenaeas, qua sit pietate colendus,
Seu facilis, seu sit durus uterque parens.

Duxisti uxorem, laudo, tamen illa memento.
Iungat ut una fides pectora, et unus amor.

Artibus ingenuis, et moribus instrue natos,
Nec maiora potes, nec meliora dare.

Ad scopulus Sirenum impegit navita, quisquis
Otia foemineo captus amore terit.

Qui sapit, is dives, quod honestum hoc utile dico,
Si fallor, falli cum Cicerone libet.

Haud facile evellas animis puerilibus olim
Insita, radices altius egit amor.

Si quis Pyrrhe frui gestit florente senecta.

-- 7 --

Ante diem (moneo) fiat ut ille senex.

Qui desiderio mollis, remoratur amicum,
Cum discedendi causa sit aequa, nocet.

Quae tibi, et uxori, et natis alimenta parasti,
Dicam equidem, regi iure negare potes.

Aurum aurum cives, auro splendente Philippus
Rem gerit, et Victor castra inimica premit.

Mulus, et Ausonius sermo, et differta crumena,
Praestabunt faciles haec tria dona vias.

E tripode hoc Phoebus, sapiente crescet in horas
Omne bonum, levius fiet et omne malum.

Sol caput involvit tenebris, et terra dehiscit,
Cum potitur terrae filius imperio.

Aula tibi regum ne sit suspecta, susurra
Byssina verba Mydae mollibus auriculis.

Ingenuus pudor a rebus te turpibus arcet,
Et tinctura boni moris inesse solet.

Qui virtutem animo complectitur, ille beatus,
Non qui bobus arat rura paterna suis.

Re peregre bene gesta accrevit gloria multis,
Multis parta tamen clarior illa domi.

Liberior Bruto est, et Crasso ditior ipso,
Qui male quaesitas spernere novit opes.

Quod pulchrum, et rectum est, et quod non pugnat honesto
Utile purgata Stoicus aure vocat.

Civili belli miser exitus, imbuit hostis
Frater fraterno sanguine saepe manus.

Mortalem dicet sapiens, genuisse sciebam,
Si cadat infaelix filius ante diem.

Multa audire potest quicunque et multa tacere

-- 8 --

Ni vetus imponit regula, multa sapit.

Mille habet (ut perhibent) secum mens conscia testes.
Et cum sola silet, tota theatra fremunt.

Paucis contentam naturam imitare, peraeque
Omnibus illa solet rebus habere modum.

Cum paret, vel cum bonus imperat, ilicet aequis
Armatur patrium legibus imperium.

Iam tibi sumpta toga est, iam vestis prima nitentes
Barba genas, pueris Paule relinque nuces.

Ne quos muneribus corruperit, esse fideles
Credat, Alexandro saepe Philippus ait.

Optima vivendi ratio si creverit usu,
Nulla ingrata minus, nec mage dulcis erit.

In vitio est, belli post multa, et fortia facta
Ad Capuam si quis desidiosus agat.

Ludere cum libuit pubes Romana natabat,
Aut bellatoris terga premebat equi.

Unus, et hic senior, medicaeque peritior artis
Adsit, ut illius sentiat aeger opem.

Quattuor e rebus pro certo est cuncta creari.
At falsum est, fato quattuor illa regi.

Rectius ut vivas, et crimine liber ab omni,
Id fac, quod factum, cum moriere, velis.

Gloria veridicum Diis immortalibus aequat.
Quae crux mendaci, quae rota poena satis?

Liber eram, et nulli nuper servire paratus,
Nunc misere duris servio temporibus.

Fama (malum) maria, et terras praetervolat omnes,
Nollem quid de te turpius illa sonet.

Si me bicipitem peperisset Galla, Britannos

-- 9 --

Haud equidem auderem visere caeruleos.

Quae male quaesieris, male dilabentur, et haeres
Tertius has raro diffluet inter opes.

Est, qui virtutem nunc hanc, nunc suspicit illam,
Me iuvat ante alias aurea sobrietas.

Multarum rerum quisquis sibi comparat usum,
Vir bonus, et sapiens fertur in urbe sua.

Admirere dives, hic donat, et abnuit ille:
Hic Rex dives opum, pauper at ille senex.

Verberibus servos, exemplo corrige natos,
Vulgatum est, domini murmure gaudet equus.

Si non casta tibi, saltem sit cauta, precare,
Quae formosa nimis, dives et uxor erit.

Fortunae vetus hic ludus, modo rex ab aratro,
Et modo rege satus rex ad aratra venit.

Parthorum vires, et Turcica praelia nosti,
Et nescis, quam sit res tibi curta domi.

In vino laudes cyathos duos, tertius ille
Noxius est capiti, quartus in arma rapit.

Quod iacet ante pedes, vel stultus perspicit, at quae
Dissita sunt, sapiens, quaeque futura videt.

Sperne voluptates, nam quae sunt tempora fluxa,
Fluxa quoque et nulla dicere laude potes.

Callidus, et sapiens, et dux expertus in armis
Aut facit, aut hostis praevenit insidias.

Quisquis amicitiam proprio metitur ab usu,
Ille parum firma dignus amicitia.

Si duo forte premat mala te; fuge Posthume maius
Et tolerare aequo pectore disce minus.

Qui stat conventis, et pacta observat, in illo

-- 10 --

Elucesit, (ait Stoicus) alma fides.

Et velis, et equis par est, fugiatur ut ille,
Quisquis non aliis, quam sibi natus erit.

Ne temere navim, quisquis apellat Abydon,
Nec suspecta minus Graia Corinthus erit.

Si diis aequa placent, sparsus cur caede tyrannus
Regnat? et illius ferrea progenies.

Dicitur in pecudes homines mutasse Calypso,
Fabula mentita est, illa libido fuit.

Exornat doctrina probos, verum illa scelestis
Addita, turpe nefas conciliare solet.

Iuris iurandi memor esto, et credito testem
Esse Deum, laesam vindicat ille fidem.

Nascantur violae circum tua busta Properti,
Sobrius in cuius carmine regnat amor.

Qui struit insidias, blanditur et ore bilingui,
Is mihi Plutonis ianitor alter erit.

Nescis, quid serus vesper vehat, et tamen audes
Dicere, venturus Idibus aera dabo.

Misceat horribiles succos invisa noverca;
Cui iucunda parum pocula matris erunt.

Non qui te genuit, sed qui bene struxit in artes,
Ille tuum decus est, et tuus ille parens.

Potet aquam galea, et turbatam pulvere miles.
At de Salmacio foemina fonte bibat.

Promisit noctes, et basia callida Lais;
Heu redimas quanti penituisse tuum.

Libera qui ponit vestigia, crede leonem.
Quis secus, ille tibi cercopithecus erit.

Laudatur miles patiens algoris et aestus;

-- 11 --

Quique famen norit vincere, quique sitim.

Invitus feci, quia Caesaris ira coegit,
Pone metum, vis est, et valet illa nihil.

Fit levis interdum nobis provecta senectus,
Cum iuvenum adsurgit turba modesta seni.

Audivere senes iuvenem me, nunc (precor) audi
Me iuvenis (nec non postulo iniqua) senem.

Sunt duo discipuli, quorum calcaribus alter,
Alter eget fraeno, doctus uterque tamen.

Promissis te stare velim, quae libera, quaeque
Neve expressa dolo, neve coacta metu.

Gloria gestarum rerum contingat, ut haeres
Filius has omni tempore iactet opes.

Sutor eras, qui nunc populo das iura petenti,
Rursus et hoc populo iudice sutor eris.

Quae nitet ore bono, nec constat mente puella,
Aureus in rostro est annulus illa suis.

Si quid iurasti, te ius astringit, et illud
Dissolvi nulla calliditate potest.

Qui sapit, is vultus ad sidera tollit, et illa
Illa, inquit patria est, haec peregrina domus.

Hercle mori nollem, verum salva arce, bonisque
Civibus, haudquaquam mors ea dura venit.

Quo ducit natura, bonum est, ut quisque sequatur,
Illa benigna parens, illa magistra sagax.

Fama est cum superis olim pugnasse Gigantes,
Mendaces hodie cum Iove bella gerunt.

Cum dederis pacem victis Hispane fidelem,
Hanc sperare bonam, perpetuamque potes.

Absit culpa meis a moribus, et scelus omne,

-- 12 --

Caetera fortunae vulnera nulla puto.

Cur exclusa meis tectis volitabit hirundo?
Iam scio, suspecta est garrula lingua domi.

Turbida cum mens est, et cum iacet anxia curis,
Mollior interdum sermo ministrat opem.

Qui caelum, et terras lustrat sol aureus omnes,
Quacunque ingreditur, nil videt ille novum.

Cum pius in patriam, cum sis sermone modestus,
Cum reverens legum, tunc mihi civis eris.

Valla sui oblitus, veteris res curat amici.
Talis Horus, talis noster Alardus erat.

Iure tibi imperium partum virtute tuere,
Caussa tua est potior, iustaque bella moves.

Aurea misisti mihi carmina, et aurea mala,
Et dubium, placeant illa, vel illa magis.

Rusticus es Corydon, et vis urbanus haberi.
Stulte quis e sicco pumice quaerat aquam.

Eventum rerum cuivis sperare secundum
Fas sit, at in nostra non situs ille manu.

Nupsit Laura seni formosa, et casta puella,
Ah male pupillos Laura puella dabit.

Vane senex, nihil est violentius aure tyranni,
Et tu pergis adhuc libera verba loqui?

Est sua vis signis coelestibus, aurea vidit
Quem Venus obliquo sidere, ineptus amat.

Iurans saepe Deos vocat in mendacia testes,
Est, non est, magno vox ea digna viro.

Opportuna loqui nonnunquam foemina novit,
Huius et haud possis spernere consilium.

Teuton bella gerens it pastus et ille ferina,

-- 13 --

Quaeque premit gale: musta, subinde bibit.

Suspensus laqueo est, regum qui dixit Arellus
Funera, funereas vidit Arellus aves.

Tum vero regnum, et florens respublica crescit.
Cum pia relligio, priscaque iura vigent.

Pontificum coenas spernes, et munera regum,
Si modo libertas aurea nota tibi est.

Aulus amat Phrynem, et Phryne deperit Aulum,
Mutuus hic, quo non dulcior alter, amor.

Filius Hannibalis patriis ne degener actis
Occidat, a parvo bella docendus erit.

Cum rixantur anus atavorum antiqua retexunt
Crimina, vera loqui splendida bilis amat.

Maiorum pia relligio, suffixaque templis
Munera, non magnae regna tuentur opes.

Praesidium vitae quisquis tibi quaeris honestum,
Haec lege quae Cous tradidit Hippocrates.

Ne libertatis vana deceptus ab aura
In regem, aut cives ceperis arma tuos.

Quem semel ornaris, perges ornare Marine,
Aurea Francisci vox ea regis erat.

Vincere si nequeat, mortem sibi quaerit honestam,
Hesperius quoties miles in arma venit.

Aut amat, aut odit, verum impatienter utrumque
Foemina, cur? Medium possidet illa nihil.

Floruit egregie Latium; et stetit aucta diu res,
Obsequio iuvenum, consilioque senum.

Dicant de te alii, seu sis virtute probandus,
Sive malo ingenio turpis, at ipse tace.

Ante alias omnes, quae sint in coniuge, dotes,

-- 14 --

Ingenium simplex, et stata forma placet.

Peccanti semel ignosce, et desistere suade,
Si pergat, iudex durior esse velis.

Sive dolo, seu res vera virtute paratur,
Quidquid id est, bello Victor utrumque probes.

Non amat, aut odit, vacat omni speque metuque,
Cum sedet, ut caussas iudicet Aemilius.

Cum res in dubio est, et atrox fortuna minatur,
Si quis opem tulerit, certus amicus erit.

Ridens nescio quis nuper mihi dixit in aurim,
Qui tam multa canit carmina, nulla canit.

Hospitii in muro legi carbone notatum.
Qui regnare volet, serviat ille Deo.

Quis furor, ascito formam corrumpere fuco,
Lux mea, per salebras purior unda fluit.

Cunctando Fabius collapsam restituit rem.
Est qui florentes impiger urit opes.

Non semel audivi, male qui benefacta locavit
Hoc agit infaelix, ut malefacta putem.

Qualis apis verni flores delibat Hymetti,
Daedala tale Mihi Musa paravit opus.

Aurea qui dixit mediocria, sive sophista,
Seu potius vates, aureus ille fuit.

Musae Pierides Eborae Latialis alumnus
Flavius haec vobis qualiacunque dicat.

-- 15 --

PRAEFATIO IN SECUNDUM Librum Carminum Moralium ad Antonium Medices Francisci Magni Etruriae Ducis Filium
Qua A A Caiana villa Laurentii Medicis senioris Politiani carminibus celebrata. Caiana vetus Lauri senioris amores
Servat adhuc notis villula deliciis:
Manat et Etruscos B B Umbro fluvius, cuius idem Politianus meminit. Umbro declivis in agros.
Stat locus umbrosis consitus arboribus.
Quo neque ferventes detorquet Sirius ignes,
Nec penetrat saevo frigore tristes hyems.
At virides semper campos, et mollia rivis
Prata fovent Zephyrus, vernaque temperies.
Aura quoque hic Arabum suaves inspirat odores,
Et resonat volucrum cantibus omne nemus.
In medio apparet templum Gangetide gaza,
Et trabe conspicuum, marmoreoque solo.
Multa tholo pendent donaria, multus et usus
Turis inest flammis, dives et ara calet.
Hic Dea, quae septem fauces compescuit hydrae,
Aviaque inventu est, et iuga summa tenet.
Auspiciis magni colitur Ducis, hic sua Tuscis
Illibata viget gloria Semideis.
Et quod pacis opus, quid honos quaesitus in armis,
Quod vetus externis regibus hospitum,
Antiqua in cedro, saxove insculpta leguntur,
Ne pereat magni nominis historia.
Huc puerum Medicen secum tulit aurea Clio,
Sicut erat matris raptus ab uberibus.

-- 16 --

Melque merum teneris fertur stillasse labellis.
Inde Periclaeo sedit in ore C C Lepos id est Pitho. quam Cicero leporem, Quintilianus persuadendi Deam vocat. lepos.
Tum Latias artes, et dignos principe mores
Insinuat Clius Calliopea soror.
Necnon rore maris, necnon bene olente Sabina
Molle caput lustrat tertia Melpomene.
Quartaque discedens dedit oscula, et incipe dixit,
Patris in imperium crescere magne puer.
Nec plura his, gremio nam regem D D Flora urbs Florentia. Flora recepit
Lotum Permessi lene fluentis aqua.

AD LECTOREM
Non hic bella legis, non hic recitantur amores,
Nec canitur nostro carmine ruris opus.
At regitur cursus iuvenum, et primoribus annis
Vivendi recte norma diserta datur.

-- 17 --

MORALIUM DISTICHORUM Liber II.

Mane recens orto divinum numen adora.
Omnia rite cadent. tu modo funde preces.

Mors aerumnarum requies sapientibus et quis
Persuasum esse Deos, et meliora loca.

Cum puer, aut florens effertur virgo, solet Thrax
Dicere, cum dulce est vivere, dulce mori est.

Virtus sola docet, quid turpe, et quid sit honestum:
Hac duce, et hac una vivere lege decet.

Non patet ignavis virtutis regia. ad illam
Et labor, et sudor ducit, et arcta via.

Altera lanx animi, lanx corporis altera. Verum
Illa animi terras deprimit, et maria.

-- 18 --

Nec viridi aetati, nigris nec fide capillis.
Et matura simul mors, et acerba metit.

Mutua des, laudo. quis enim reprehendat honesta?
Ut vero fias sponsor, id usque veto.

Si quis amat iuvenis, facile est ignoscere amanti.
Excusanda senis nulla libido venit.

Summo mane faber surgens Demosthenis iram
Provocat, octava est, te sopor altus habet.

Nolis occulte maledicere Regibus. ipsis
Auris inest muris, si Corycaeus abest.

Cannarum victor Capuam desedit ad urbem
Alcinoi iuvenis, Penelopaeque procus.

Occurrat leo, vel Libycis basiliscus arenis,
Et non mane mihi garrulus Elvidius.

Qui parcit nummis, et res non curat honestas,
Si quid Aristoteli credimus, ille tenax.

Si senio affectos invasit febris in artus,
Iam iam venturae nuncia mortis adest.

Dulcis inexperto Mars vulgo fertur. at illum
Qui semel expertus odit, et arma fugit

Calliodorus emit precibus. Dionysius auro.
Dimidio pluris Calliodorus emit.

Nil refert sapientis, humi, an sublime putrescat.
Id refert, num res cogat honesta mori.

Vera loqui qui vult, et opem largitur egenis,
Hunc super astra locant dogmata Pythagorae.

Cui sua stat ratio, sive oti, sive negoti,
Ille vir incassum non sinit ire diem.

Ars, et Natura, et longo Maro tritus ab usu,
Si simul adfuerint, tersa poesis erit.

-- 19 --

A sene grandaevo didici. qui rarior hospes
Venerit, is vernae fragrat odore rosae.

Et vetus, et trita est sententia, piscis, et hospes,
Cum mora fit tridui, putet uterque domi.

Excusare licet furem, si forte coegit
Importuna malum crimen adire fames.

Id vero facinus praeclarum, ea gloria Regum,
Non nocuisse ulli, cum nocuisse queas.

Id vero facinus laudari in saecula dignum,
Si quod es, id tantum, nec magis esse velis.

Pestis amicitiae, et fratrum discordia ab undis
Triste caput Stygiis extulit ambitio.

Ridet vir sapiens fortunam. sive secundis
Implet vela Notis, turbida sive venit.

Mitte supervacuos inquit vir magnus, honores.
Ambitio in mores non cadit ista meos.

Sunt regum, et regnorum animae concordia, iura.
Crescit et a sanctis legibus omnis honos.

Illum ego laudarim, si quis puer indole rara
Eminet, et si quis fronte modestus erit.

Direptor Solymorum aurum, quod Crasse sitisti,
Ebibe. Sacrilegos exitus iste manet.

Mundi oculus Sol est. vivax quoque spiritus illum
Temperat alma Iovis filia Iustitia.

Non patitur regnum socium, neque teda iugalis.
Haec duo nec Pyladae iungere possit amor.

Qui libertatis sub imagine palpat, ab illo
Quantum Monda Pado distat, abesse velim.

Foemina natura varium, et mutabile semper.
Diligat, incertum est, oderit an ne magis.

-- 20 --

Templa Dei summi sparsisti sanguine Magne.
Ecce dies, quo tu sanguine sparsus eris.

Non secus oblectat civis me nomen honesti.
Quam qui de pomis dulcibus halat odor.

Doctus ain medicus iuvenis Sempronius? aio.
Vix credo. medicum nam decet esse senem.

Vae regno, cuius puero res credita summa est.
Anglus in exemplo Rex Eduardus erit.

Ingluviem, et sordes si quis meretricis avarae
Norit, erit casto castior Hippolyto.

Noli assentiri, cum quis te laudat, et illud
Socraticum repetes, me scio, scire nihil.

Post maris imperium partum dux Austrie quid stas?
Rem gere, fortunae dum pede colla premis.

Adsentatorem quisquis sibi credit amicum,
Fallitur; ut primum deficit olla, fugit.

Tanquam serpentes Afros fuge prava Latine
Colloquia, officiunt moribus illa piis.

Nec generosam animam dignatur funere vili
Fortis Iber, neque vult crebra pericla pati.

Si ne quid nimis e summo cadit aethere, quorsum
tot lecta disticha in breves sententias.

Quam nactus Sparten, hanc tu cole Didace Sparten.
Cultor agri si vis, civis et esse bonus.

Quod tibi non notum est, verum cur dixeris esse?
Moribus ingenuis dissidet illa nota.

Vincere Romanum est, aut fortiter emori in armis,
Dixit, et interea flagrat ab igne manus.

Qui fugit, aut hosti dextram protendit inermem,
Ille nec Hispanus, nec fuit ille Lacon.

-- 21 --

Consenuit regum si quis tranquillus in aula,
Ille niger cygnus, corvus et albus erat.

Neve odio, neu tu privatae indulseris irae.
Saepe utrumque malae cladis origo fuit.

Fabula non vana est Aesopi. fictilis urna,
Aerea quam tulerat sponte, recusat opem.

Iniurata mihi mens est, iurataque lingua.
Hannibal hostis ait. Punica et illa fides.

Qui populi praees, populis prodesse memento.
Sin minus. haud longo tempore praesul eris.

Scire meum nihil est, qui dixerit, ille diserte
Dixit, et hic dignum Socrate pectus habet.

Concedunt faciles non omnibus omnia Divi.
Norunt, quid prodest, et quid obesse solet.

Notus equus cursu. bos est electus aratro.
Foemina nectendis nascitur apta dolis.

Maiorum monumenta videns, et clara trophaea,
Aude aliquid, quod te arguet esse virum.

Ad natalitias epulas conviva vocatus,
Nec mutus, neque tu garrulus esse velis.

Salmacidis spoliis ignavus gaudeat hostis.
Nam mihi diffuso parta cruore placent.

Crimen avarus habet, nec habet largitio fundum,
Inter utrumque latus praeteragenda ratis.

Nocturnas rixas, et ni suspecta cavebis
Peste loca, ignoto forsan ab ense cades.

Supplicium sceleri, et recte sua praemia factis
Rex statue, ut possit res tua stare diu.

Mendax qui semel est, et peierat, huic ego nolim,
Quamvis per Divos iuret, habere fidem.

-- 22 --

Sit contemptor opum, sit cultor iuris, et aequi,
Quisquis Pierios optat adire choros.

Noli immaturo maerere in funere nati.
Quem Dii amant (aiunt) occidit ille puer.

Omnes in gladio leges sitae, et omnia iura.
Talia in ore frequens verba tyrannus habet.

Nil te praeter amem divina scientia rerum.
Tu terras, et tu sidera summa regis.

Hei mihi, quam multis odiosa licentia damno est,
Quam bene labra premens fingitur Harpocrates.

Crescit consilio respublica, crescit et armis.
Altera et alterius res sibi poscit opem.

Rex Lusitanus iacet hic. Mars impius auctor
Criminis. haud parcit fortibus ille viris.

Fac valeas animo mi Tiro, ut corpore possis.
Altera enim alterius res sibi poscit opem.

Nec regnum antiquae leges, neque dira Tyranni
Arma queant animos iungere dissimiles.

Dulcis amor patriae. verum laudatur et ille
Sermo vetus. patria est fortibus omne solum.

Iurisconsultus, raro cur litigat? aut cur
Qui mihi multa dedit Pharmaca, nulla bibit.

Exempli caussa dicam. probat ignis ut aurum,
Sic indigna ferens pauper amicitiam.

Insanis, quoties arcanum credis amico.
Quaeque tacere nequis, celet ut ille, iubes.

Sic ama, ut interdum possis odisse sodalem.
Barbara vox illa est. Semper amare libet.

Etsi non semper tollit medicina dolorem,
At medico tamen est semper habendus honor.

-- 23 --

Quid mihi maiorum titulos, et stemmata iactas?
Non ego facta patris, sed tua scire volo.

It comes assiduus senibus puer Heliodorus.
Hos pueros noster tollit in astra Cato.

Iustitiae assertor vitium fuge. et illud habeto.
Caetera virtuti prona futura tuae.

Exurgat Deus, et vindex tria crimina plectat.
Si fur, si mendax, si quis adulter erit.

Coecus ait. puero nunc sum comitatior uno.
Tam bene qui loquitur, lumina coecus habet.

Cursitat huc, illuc, effossaeque incubat aulae
Curio, ut haerendi linquat avarus opes.

Qui precibus venit favor, haud syncerus habetur.
Nec me muneribus iuverit emptus amor.

Mors saxis, mors nominibus, mors urbibus aeque
Advenit. ingeniis illa venire nequit.

Divi immortales ut amant ius, fasque piumque,
Omnia sic par est aequa placere viris.

Amittes operam, atque oleum, si carmine laudes
Sordidum ab innata pectus avaritia.

Nuper eras liber. nunc subdis colla puellae.
Ignosco, Rex est Attale durus amor.

Sic colit aequales Nicon puer ore modesto,
Ut comites secum malit habere senes.

Tum demum ipse tuis natis dicere sepulchrum,
Cum bona quae natis debita iure, voras.

Qui bona amicorum communia credidit, ille
Ante senem Priamum forsitan ortus erat.

Mutua, quae sumpsisti, moneo, curabis eadem
Reddere mensura, ni meliore queas.

-- 24 --

Qui vicus quondam Martis memoratur Athenis.
Nunc ea praeclaris Curia Parrhisiis.

Lais, ut in speculo rugas conspexit aniles,
Heu ubi nunc centum nox ait, empta minis?

Et domus, et coniux, et rus, et taurus arator.
Quattuor haec rarus dona colonus habet.

Quidquid opis, quaecunque accessit gloria nobis.
Munera ab aeterno numine lapsa puta.

Velle suum cuique est, vita tu caelibe gaudes.
At mihi turpe vagae vivere more ferae.

Candida Penelope gaudet contenta marito.
Praeterea nulli posse placere viro.

Si sapis, extremam ne crimina differ in horam.
Nam male qui vixit, peius obire solet.

Iudicis ut sumpsit personam, ponat amici,
Quisquis amat Romae vivere, Xistus ait.

Arma licet Reges defendant, arma feruntur
Saepe tamen sanis cedere consiliis.

Hospes vixi olim. nunc sum sine nomine pulvis.
Proinde vide, qui sis, quique futurus eris.

Naviget Aegeum mercator. nam mihi sordent
Quaesitae quovis aequore divitiae.

Bella tua, et paces, et res civiliter actas,
Gallus ut illustret scriptor, Hetrusce velis.

Conatur manibus, pedibus, noctesque diesque,
Extorquere seni lena pecuniolam.

Escam si capiat, qui te canis ante momordit.
Mordebunt omnes te Fabiane canes.

Est animus nobis perfectus, et integer idem.
Id vox Graeca recens entelechia docet.

-- 25 --

Qui fugit, ut praeceps victoria vergit ad hostem,
Is valet ingenio, rursus et arma capit.

Invidiae duplex genus est. nocet altera semper.
Altera virtuti par comes ire solet.

Hostis quicunque est hominum communis, in illum
Insurgant leges, ultor et ensis agat.

Invitus pugnat Torquatus, et aequa tuetur.
Hunc mea magnanimum Musa vocare solet.

Vir bonus ipse sibi lex est, sive ille loquatur,
Seu quid agat, recti pectora pungit amor.

Quam bene, qui similes amentibus inquit amantes.
Errat, et in culpa est, et sibi parcit amor.

Chara mihi mea sit domus, at redeuntis Ulyssei
In scopulos Ithacae pagina monstret iter.

Cur Venus insistit testudini, opertaque vultum est?
Sic servare domum casta Sabina solet.

Salve magne Cato, cum dicis, et optime Caesar.
Nae tu bellus homo es, fictaque verba iacis.

Aut rex, aut fatuus. qui dixit, ut ille mariscas
Semper edat fatuas, mustaque vina bibat.

Gloria magna quidem, bello si viceris hostem.
At te si vincas, gloria maior erit.

Hector amicorum dulcissime, mutua redde,
Constet ut ampla tibi tempus in omne fides.

Non bene coelestes caesus placare iuvencus.
Creditur immunis sanguinis ara litat.

Paullus habet nummos, et vestem. exercuit artem,
Nudus, inops errat Fulvius. arte caret.

Arceat hanc templi de limine Tusca sacerdos,
Polluit absentis si qua cubile viri.

-- 26 --

Fertur thesaurus linguae mortalibus ingens.
Sive suo loquitur tempore, sive silet.

Cum vehemens animi motus prorumpit in iram
Hoc age, ne vincat te brevis ille furor.

Parva damus. verum pretium quod grande pusilli
Rebus inest, Adamas, Chrysolithique docent.

Rebus in adversis qui non succurrit amico,
Hic bonus impostor, fingit amicitiam.

Non me consilii mutati poenitet. hostis
Si modo vincendus, vel fugiendus erit.

Qui recte factis ius, et coniunxerit aequum,
Audeat, et faciles speret habere Deos.

Arma dat, atque inquit mater generosa Lacaena,
Aut super hanc, aut cum hac aspide nate redi.

Adlatrent alii, vel rodant dente canino.
Mi vero illaesus candor ubique placet.

Nec metuit ronchos, vulgi neque sibila curat
Vir bonus, et recti conscius ipse sibi.

Otia, doctrinamque Deorum dona sequutus,
Scribit et historias Pyrrhus, et arma canit.

Adsidue qui se moriturum cogitat, illum
Rerum perita Graecia appellat σόφον.

Vir bonus ille, virum qui diligit aequa colentem,
Graecus ait χρηστὸν χρηστός amare solet

Insanit, si quis quenquam sibi credit amicum.
Ut bene Cassitae fabula prisca docet.

Multi multa docent scitu pulcherrima, verum
Praeclare quidam sustine, et abstine ait.

Si tranquilla meae sedes optanda senectae,
Ante alias urbes sola Rhacusa placet.

-- 27 --

MORALIUM DISTICHORUM. Liber III

Ad Marinum Bonum patricium Rhagusaeum, et Senatorem gravissimum: petit sibi commodari Secundi Hagiensis Carmina.
Amabo Bone quos bonus Secundus
Scribit versiculos bene, et diserte.
Mitte continuo tuo sodali.
Nam (si Dis placet) in dies et horas,
Hoc saxum quoque volvimus, novumque
Formandis pueris damus Catonem.
Papae cum videas, supreme dices.

-- 28 --

Iuppiter plue plaustra distichorum.

Tertius hic indicta prius praecepta libellus
Explicat in partem dulcis Etrusce veni.

Et te tollere humo contende, atque ire per altum
Quo tua te virtus, et pater ipse vocat.

Simpliciter par est Divum volvamur ad aras,
Caetera qui nescit, grandius ille sapit.

Vita hominum incerta spe fluctuat. ipsaque nobis
Saepe parens oritur, saepe noverca dies.

Si vis subscribi patriae pater, et super astra
Ire, modum pravis fige cupidinibus.

Si praeceptorem, et charos reverere parentes,
Permultum est. at te si reverere, plus est.

Cura supervacua est aliena inquirere. cura,
Quae tua sunt, nunquam dedecet ille labor.

Quae venit ex recte factis iucunda voluptas,
Asserit hoc summum Tullius esse bonum,

Si nativa tibi coma decidit Anna, futuram
Qualem putabis, quam parasti demptilem?

Intra pelliculam qui se tenet, hic sapit unus,
Huic uni in laevo pectore fibra salit.

Falleris heus, dotem quicunque in coniuge quaeris.
Nam dotata satis, si qua pudica venit.

Esse aliquam mentem, recta quae ducat in astra,
Unde genus nobis, credit Apollo meus.

Ut patriae, et trepidis succurras civibus, ingens
Campus, et ad laudem cursus apertus erit.

Ecquid virtutem verbis attollis inepte?
Exercenda tibi protinus illa venit.

Si lachrymae Manes possunt revocare sepultos,

-- 29 --

Da lachrymas, si non, quid iuvat iste labor?

Faelix cui rerum caussas, faelicior ille,
Cui sua, cui sese Pamphile nosse datum.

Publica privatis qui praetulit, ille Senator
Integer, ille meo carmine Consul erit.

Regis iussa time. nam si conceperit iram,
Ille furor, mortis nuncius esse solet.

Si qua senescenti contingit forte voluptas,
Mollibus e studiis dulcior illa venit.

Pauper homo diti est homini cibus, escaque magnus
Piscis, uti parvum saepe commesse solet.

Ipse licet caussam defendat Tullius, omnis
Ingenuo cedet pellice matre satus.

Consilium a senibus petito, cum quid sit agendum.
Audendi vires ipsa iuventa dabit.

Sume animos. nec te fortunae trade premendum.
Crede mihi, timidis iniicit illa manum.

Ebrius in speculo cum se vidisset Erastus,
Potor aquae ex illo tempore vina fugit.

Quae tua sunt, aris Divorum offerre memento.
Non bene rapta manu supplicat agna Iovi.

Hic Nireus, hic Thersites, nunc adsit Homerus,
Dicat, ex istis quae mage forma placet.

Simplex, et veris oratio congrua rebus.
Non eget arguti Rhetoris eloquio.

Non ut multa legas, verum quodcunque legatur,
Haereat ut menti, sit tibi cura puer.

Qui caelo, et tera fruitur, ditissimus ille est.
Cur igitur Codrus, pauper et Irus erat?

Vera velim narres, et quae credenda videntur.

-- 30 --

Ut syncera tibi constet, et ampla fides.

Sobrius est si quis, si frugi, et liber ab ira,
Ille vir, ille Heros, alter et ille Cato.

Qui pretio quaesitus honos, mihi nullus habendus
Qui meritis, contra, magnus habendus erit.

Qui regno atque opibus fidit Chartago superbis,
Te videat, mox spes contrahet ipse suas.

Quod scis, interdum fac te nescire Philelphe.
Id vero sapere est, dissimulare loco.

Firma valetudo, et partus sine crimine victus.
Haec duo contingant, caetera credo tibi.

Nec cunctanter aget sapiens, nec praecipitem se
Raptabit, media possit ut ire via.

Foelix, qui potuit contemnere munera Regum,
Securus pacem Parthus, an arma gerat.

Sentiat ingratus, possit quid iustior ira,
Si vir es, et superos, atque Acheronta move.

Expectas, ut lapsa ruat fortuna tyranni.
Bos prius intereat pauperis agricolae.

Si cui cura sui splendor sit nominis, illum
Crediderim fortem, crediderimque virum.

Hunc tibi commendat Caesar, si forte meretur,
Sin minus, hospitio Symmache pelle tuo.

Nec nihil esse putat, nec, qui sapit, omnia credit,
Talis in austero Mitio fratre fuit.

Fortuna inconstans, et laetis invida rebus.
Nec ratione movet, nec sapienter agit.

Quae mihi nec dono, grandi neque veniit aere,
Ecce tamen studiis fida lucerna meis.

Num morbosa pecus, an equus sit calcitro? mire

-- 31 --

Sollicitus natas negligis, et generos.

Cum generum ascisces, carmen vulgare notabis.
Strenuus ignavo praestat asellus equo.

Dum renovat veteris fastos Gregorius anni,
Labuntur tacito certius astra polo.

Heu male civiles animos corruperis auro,
Quam virtute pares, tutior illa fides.

Erubuit puer. ingenuos ea purpura mores
Arguit. o qualis spes erit ille patris.

Saepe nurus socrum finxit de melle liquenti.
Ipsa tamen socrus semper amara fuit.

Inter mille viros vix unum invenit Apollo,
Prodigio par est foemina, si qua sapit.

Quis furor? aut quae nam nostri haec infamia saecli.
Frater uti fratrem rarus amare velit.

Ne temere aetati fidas, nunc Maius amaena
Fronde viret. sed iam bruma nivalis erit.

Quod factum exemplo, factum quoque iure putatur.
Feci ego cur? Caesar fecerat illa prior.

Nulla aeque stabilis domus, aut Respublica fertur,
Quam nequeat discors vertere seditio.

Consilium temere ne des, nam mobile vulgus
Omnia ab eventu facta notare solet.

Marti cum Musis male convenit. ille duella,
Mollia amant dulces ocia Pierides.

Hostiles licet insidias vitare cavendo.
Quid facias? cum quis fictus amicus erit.

Ostentatores, et fumos vendere sueti,
Vos vetus a nostro Caesare poena manet.

Ad scopulum qui bis classes impegit eundem,

-- 32 --

Caeruleas novit non bene Tiphys aquas.

Ardeat in Phrynem, aut Laida dives adulter.
Me iuvat in dulci coniuge castus amor.

Exquisita duci Romano displicet esca.
Haustaque de quovis flumine dulcis aqua.

Vir bonus esse studet, nec curat Cinna videri.
Vivat, et in chartis sit sacer ille meis.

Cum circum clypeos intexit aranea telam.
Mars abit, et pacis regnat alumna toga.

Sublimes animi, et Divis caelestibus orti.
Qui prior emisit, vos locus ille manet.

Creditur unanimis facundia pacis alumna.
Ocia tuta suis civibus illa facit.

Rem bene consultam longe qui distulit, ille
Albano nunquam sub duce signa tulit.

Iura regunt magnas ipsis cum Regibus urbes.
At cum dira manu Mars quatit arma, silent.

Quem timeo, hunc odi, quemque odi Tullius inquit,
Dispeream, si non disperiisse velim.

Obcaecat fortuna animos mortalibus aegris,
Sive adversa nimis, sive secunda venit.

Si tibi certamen, fac sit certamen in unum,
Oppugnare duos, Herculis iste labor.

Commendent faciem praestantes undique mores.
Sic puer ex omni parte decorus eris.

Iratus ne quem linguave, manuve lacessas,
Si cunctere parum, iam cadet ille furor.

Tempora mutantur nobiscum, nunc viret omnis
Laetus ager, multa nunc nive squallet humus.

Incorrupta tuis si gloria quaeritur armis,

-- 33 --

Hoc age. sis victo in hoste pius.

Nec mihi divitiae, neque sit mihi turpis egestas,
Ne nimis abiectus, neve superbus eam.

Nequitias, et lascivos meretricis amores.
Sirenum cantus, et nova monstra puta.

Me pax, et Musae delectent pacis alumnae.
Prodiga gens animae Thraces in arma ruant.

Cras dabo cur dices? Hodie mihi solvere pactus.
Vox ea periuri Laomedontis erat.

Sume aliam. Si te fastidit chara Lycoris.
Clavus enim clavum pellere rite solet.

Mitto rosam, ut noris fugitivae gaudia vitae.
Mane orta in tenebras languet eunte die.

Virtutum princeps animi vis Martia fertur.
Multis visa prior libera iustitia.

Huc ades, et mecum caenato, et asymbolus esto.
Si satis Una tibi femina, et unus amor.

Quam tibi conciliat virtus tua, crescet in aevum,
Gloria, regales et superibit opes.

Ille tibi infestus dicatur, et ille ne fastus,
Qui sine linea abit, vel sine laude dies.

Quod vivam, patris donum est. at quod bene vivam,
Recte docenti, non parenti debeo.

Quisquis amicitias regum sectatur, et aurum,
Iudicio liber non erit ille meo.

Irus eram, dum vixi, at Croesum mortuus aequo.
Et dubites furor hic, anne phrenesis erat?

Nec crimen, nec suspicio sit criminis illi,
Quae matrona viri principis esse cupit.

Exhibet ut formam vivendi cana senectus,

-- 34 --

Sic puer assurges, ut venerere senem.

Cum dabit amplexus, et dulcia basia Lais,
Dira sub hoc dices melle venena latent.

Cum rigidi occurrunt fasces, vultusque tyranni,
O Mihi quam libeat cum scrobe possse loqui.

Quidquid conaris, mature expende, diuque.
Sat cito, si sat erit res bene gesta tibi.

Cum senium attinges, prolixos inspice canos
Crebrius, et testes in tua facta voca.

Ad libertatem natus cur serviat? aut cur
Non prius hostili civis ab ense cadat?

Exosus Venerem, et plumas, peregrinaque vina,
Filius insignis gloria patris erit.

Aurea divitibus qui munera mittit avaris,
Ille mari Oceano sanior addat aquam.

Si quantum in sese sceleris contraxit iniquus,
Dicere Musa velit, non satis una dies.

Nec votis, neque suppliciis muliebribus adsunt
Caelicolae, gnavus ni comes ire velis.

Qui Mihi te iactas Gotthorum e sanguine cretum
Praeco pater tuus est, et meret aera soror.

Odi, qui sapiens aliis, sibi desipit uni.
Non secus, ac si quis dives avarus erit.

Regibus intactas res, et sua regna relinque,
Et sine, qui dederit, curet ut illa Deus.

Blandus adulator saevo comes ire Tyranno
Creditur. Hic lingua noxius, ille manu.

Ter bibe, Bacchus ait, tria pocula dulcia sunto.
Caetera felle madens temperat ebrietas.

Qui paci bellum praeponit, ut illius umbra

-- 35 --

Pugnet, et Inferno sub cane victa cadat.

Qui medicus nullam mercedem poscit ab aegro,
Hunc medicum pretii nullius esse puto.

Bis septem post lustra valete, et plaudite amici.
Acta mihi est vitae fabula, Priscus ait;

Haeredes gaudete, pater decessit avarus.
Non sibi, sed vobis vixerat ille senex.

Electus iudex caussam defendit amici
Sic Catus, ut salva iudicet ille fide.

Quo ducit fortuna, illuc puer ocyus ito.
Ne fremat, et rapta te trahat illa coma.

Cura Iovis sumus, et votivas ponimus aras,
Esto procul, quisquis relligione cares.

Aut rex, aut regi ignotus, vox aurea certe,
Dignaque tum magno, tum sapiente viro.

Formicas imitare piger, nam messe sub ipsa,
Quod mox acris hyems postulet, ore trahunt.

Dux, et miles adest, instructaque classis, et aurum,
Et fortuna premit Caesaris. hostis abi.

Nec tu laudaris venalem in Rhetore linguam.
Nec mihi formosa est, corpore si qua meret.

Festina lente. surgant licet undique fabri,
Non tamen idcirco luceat ante diem.

Commissum sibi Belga locum, dum fervet Enyo,
Aut tenet, aut anima deficiente tegit.

Quae duo verba senex incidit Graecus in auro,
Est operae pretium discere, disce mori.

Dum formica novis audax se iactat in alis,
Praeda fit, ingreditur tutior illa solo.

Exosus venerem, et plumas, peregrinaque vina

-- 36 --

Incipiat sera posteritate frui.

Non infleta mihi sit mors. solatia praestat
Manibus, ut perhibent, ultimus ille dolor.

Cui sua libertas anima prior, ille ruenti
Pro patria, seu vir, seu puer, arma gerat.

Casta tibi domus, et castum sit Paule cubile,
Ornet ut illustres filius ortus avos.

Quod dicam, dici credo sine crimine posse.
Omnis homo mendax. foemina rara proba est.

Qui loquitur quae vult, quae non vult, audit et ipse
Haud male labra premens fingitur Harpocrate.

Mortuus ut vivas, vive, ut periturus Alarde,
Supremum nec ames, ne metuasve diem.

Alba velut muro quae linea ducitur albo,
Tale ferunt magni Socratis ingenium

Absit, ut is mecum navim conscendat eandem,
Cui sua ludibrio pristina relligio est.

Qui muliebrem animum iuvenis gerit, absit ab urbe
Dicat Aristoteles, semivir ille mea.

Parca domi meae coena, et fidos inter amicos,
Te capiant regum prandia lauta foris.

Natus homo mortalis, at immortalia novit
Solus, et aeterno proximus ille Deo est.

Si qua seni facta est iniuria, saevit in aegro
Pectore. non illam concoquit ulla dies.

Ut Musis inimica Cato fugit ocia, sive
Ille senex Censor, sive Uticensis erat.

Facundus comes, et miscet qui seria nugis,
Diminuit longae taedia saepe viae.

Quod toties repetit Sapiens Epicharmus ἀπιστεῖν

-- 37 --

Graecula vox illa est, magna sed illa docet.

Non placet egregiis ducibus victoria Cadmi.
Illa placet, nullo sanguine si qua venit.

Quam bene pro patria iacet hic Spartana iuventus.
Posthabita Argivae gentis amicitia.

Ohe iam satis est. et crevit pagina triplex.
Et sapiens Graecus, μέτρον ἄριστον ait.

Petronii Bononiensis iocus.
Ingressa vulpes Flavii domunculam,
Papae quot inquit Semigraeca disticha,
Quot verba, verum facta nulla conspicor?
Cur huc Deorum cessat ille loripes
Faber venire cum ministris Aeoli,
Dignum vt Poeta praebeat spectaculum?
Haec eloquuta pauca, mox ridens abit.

QVATVOR VIRTUTES unde omnia vitae communis officia manant.

Prudentia.
Omnis ab emeritis oritur prudentia canis.
Desipit ille mihi, qui sapit ante pilos.

Iustitia.
In terras Astraea veni, ne decidat orbis.
Machina in antiquum iussa redire chaos.

Fortitudo.
Nec generosam animam dignatur funere vili
Fortis Iber, nec vult crebra pericla pati.

Temperantia.
Quae ratione animi surgentes temperat iras,
Illa mihi ante alias virgo colenda venit.

-- 38 --

SEPTEM PII ANIMI affectus, quae opera Misericordiae vocant.
Thoma fave. dixit si forte famelicus hospes,
Nulla mora in Thoma. iam satur hospes abit.
Quem cyathum vappae sitienti Andrea dedisti,
Aureus hic cyathus Nectare plenus erat.
Nudus inops hyemis patitur mala frigora Rhallus.
Tuscus adest Tatius, vestiet ille virum.
Aeger eram (o Divi vos dignas solvite grates),
Attulit Hippocrates alter Alonsus opem.
Hac pro Rege meo iaceo neglectus arena
Tu tumulum, et lachrymas Tusce Ruberte dabis.
Captus eram bello, succurrit Medus, et inquit,
Esto forti animo, liber, et aere meo.
Excipit hospitio peregrinos Dalmata Francus.
Pro quantum laudis Dalmata Francus habet.
Creditor his vinclis inopem me strinxit iniquis.
Vincla levat Nicon, et iubet ire domum.
Coecus iter monstrat, cum quis quam nesciat artem,
Ut fit in hac nostra crebrius urbe, docet.
Cur inhonesta gerit decisis naribus ora
Sergiolus? damno libera lingua fuit.
Gloria maiorum fertur par esse lucernae.

-- 39 --

Nec mala in occulto, nec sinit esse bona.
Si fortuna comes, si sit dux aurea virtus,
Succedent votis aurea cuncta tuis,
Nec cunctatorem medicum laudaveris aeger,
Morbus enim celerem postulat artis opem,
Si bona libertas auro corrumpitur, auri
Absit ab ingenuo pectore dira sitis.
Quid mihi supplicium extremum, caedemque minaris
Dire Nero, hoc tecum praestet Araneolus.
Si reverens legum, si frugi, et casta iuventus
Ambiguum, bello praestet, an illa toga.
Interdicta Venus si legibus occupat urbem,
Venit summa dies, stabit et illa parum.
Ebrius est si quis, donec deferveat uva,
Dormiat, ut iuris fiat et ipse sui.
Strenuus occidit saevum Nassica Tyrannum.
Ignavus idem, cur? pepercit liberis.
Mane opus aggressus sero nec vespere cesses.
Quam bene Rex sapiens hoc sapienter ait.
Cum semel incaesta mulier se polluit, actum est.
Iam sedet in medio fornice, et aera meret.
Si sperare iubent fors, et natura diesque,
Cur non misellus hic timere desinit?
Nil mihi doctrina iucundius, illa laboris
Illa mei exsilii dulce levamen habet.
Ne contemne hominis cultum, nam candida virtus
Saepe sub attrita veste latere solet.
Deligit Anna prius quam diligat. Aelia contra,
Desipit haec Seneca iudice, at illa sapit.
Qui caput heus uno digito scabet, absit ab urbe,

-- 40 --

Dicat Aristoteles, semivir ille mea.
Qui cibus, et potus recte praescribitur aegro.
Nulla magis facilis nec medicina prior.
Si prodesse nequis, cur vis praeesse Philippo?
Ni vis digna pati verbera, cede loco.
Ingenium servile haudquaquam horteris ad altam
Virtutem, gaudet serpere porcus humi.
Balbe decem lustris exactis sobrius esse
Incipis, et caste vivere, sero sapis.
Vanum, et ridiculum, quod Timon alter haberis.
Verius id, quod te Naevole nullus amat.
Virtus, et fortuna aeque celebrantur, et ista
Pellaei iuvenis, Caesaris illa comes.
Ulcera si pateris, passus quae rector Achillis,
Cur medicas nobis vis adhibere manus?
Cum sedet et mulier suspenso cogitat ore,
Nate cave, sanum cogitat illa nihil.
O quoties prodest inimicus, et admovet acres
Ingenio stimulos, nec sinit esse pigrum.
Sit procul illa facit turpem quae corpore quaestum
Foemina, sordet enim sus ut amica luto.
Galla cibis onerat ventrem ter luce, quid ergo?
Si ventrem exonerat ter quoque Galla valet.
Ut virtutis honor comes est, ita dedecus illi,
Cui vitium cordi est, ad latus ire solet.
Ni cesses haurire, cito deplebitur omnis,
Quamvis sit puteus iugis, et altus aqua.
Si pius est, ut ames, pietas iubet ipsa, parentem.
Si secus hunc etiam ferre necesse patrem.
Ostendes medicum dignum philomuse Galeno,

-- 41 --

Si nec pigra tibi, fluxa nec alvus erit.
Qui sapiens, qui vir frugi, et factus ad unguem?
Dicam ego, qui vitio, stultitiaque caret.

FABULA
Fabellam narrare libet. nec seria semper
Delectare solent. est et sua gratia nugis
Apte compostis. occidi iusserat olim
Rex leo, quotquot erant omnes a stirpe camelos.
Indignum facinus. verum lex Regia vox est.
Nec tutum differre, iubet quodcunque Tyrannus.
Ignescunt animi, et ferro mora plectitur omnis.
Ergo ubi per terras vulgata est fama, novumque
Audiit edictum vulpes, expalluit amens,
Et loca tuta fugae quaerit. timor undique mortis.
Atque oculos leo crudelis versatur ob ipsos.
Huic cornix, celsa dum pendet ab ilice, nulla est
Caussa timoris ait. nec enim te Bactria misit
Deformem gibba, et protenso in pectora collo.
Nec patiens oneris dorsum geris. ergo canum vim,
Aut hominum potius casses, et retia vites.
Illa autem caelum aspiciens pol inquit, inepta es
O soror, aut potius nugatrix garrula, quae me,
Quae te consilio, quaeque annis praeeo, regum
Leges, et rescripta iubes addiscere. num si
Aptet clitellas, et dixerit, esto camela
Rex tibi, rex idem, et iudex, et testis. abibis
Iudicio incolumis, causamque tuebere verbis
Rhetoricum in morem? faelix, quod in aere degis.
Sin minus, his mecum latebris inclusa iaceres.

Fabula significat regibus de medio tollendi quos velint caussas nunquam deesse.

-- 42 --

Alia ad Benessum caussarum patronum.
Si ridere libet, pulsant neque tecta clientes,
Audi Benesse fabulam
Argutam, et multi plenam salis. init asellus
Olim leonis in specum.
Officii caussa, regem visurus et aegrum.
Is perlibenter hospitem
Fingit se vidisse, et ait dulcissime rerum,
Et iure dilectum caput.
Gratum est, quod salvus venisti, accede, meamque
Agnosce regiam fidem.
Digna feres virtute tua. submissior ille
De morte gratias agit.
Rudit et insuetum, caudaque adludit amice
Heu sortis ignarus suae.
Nam cadit impressus violentis unguibus artus.
Atroque sparsus sanguine
Foedat humum. capitis leo dissecat ossa, medullam
Hinc inde quaerens abditam.
At procul e tumulo vulpes heus inquit inepte.
Quicunque regis impia
Tecta petunt, illis cerebrum Deus eximit omne.
Frustra innocentis belluae
Optatam quaeris praedam; rode ossa, subibis
Tu forsan exitum parem.

Fabula significat insanire eos, qui salutem suam Tyrannorum fidei committunt.

LIBRI TERTII FINIS.