Voluit furente sic fame illam confici.
Liv: Ecquis virorum dura finxit pectora,
Ut ista pressis intuantur lacrymis?
Sed nimis atrox est hic meus prae ceteris:
Ubere, quod aiunt, educatus tygridis
Silices anhelo et saxa gestans pectore
Superat Neronis saeviens truculentiam
Tyberiique gladium abunde sanguinarium:
Mage vis virorum est in viros tolerabilis.
Nam quis virorum saeviit ita in virgines,
Nisi ille potus Biberius ut in coniugem?
Quod et mihi metuo cordis exemplum feri.
Humanitatis qui viam excessit semel,
Atrocitatis fertur in probrum avius.
Semel ausus istud, maius attentat nefas,
Et mens reverti post scelus tantum nequit.
Por: Proclive trahit in alterum prius nefas,
Sed quum deorum cultus atrocem facit,

Pietas in ipsa grandis est saevitie. 1100] H 958 : sanguinefflueret A. 1124] H 982 : ausus est istud A. 1097–137] H 955–995. 1097–112] B 1435–41; C 1531–44. 1103 vis verberum] Sen. Phaedr. 884 Verberum vis; C 1394. 1104] Verg. Aen. 6,734 clausae tenebris et carcere caeco; Sen. Ag. 988 abstrusa caeco carcere; Verg. georg. 4,438 vix defessa senem passus componere membra. 1109sq.] B 1452sq. 1111] Manil. 5,220 et 5,537 pectora finget. 1114] Verg. Aen. 4,367 Hyrcanaeque admorunt ubera tigres. 1115] E.g. Octavia 779 quid portat pectore anhelo? 1119] C 1545. 1127–132] C 1547–52.
Liv: Non esse gratum mitibus superis potest,
Punire sontem quamlibet severius.
Adhaec sophistas illa vicit disserens.
Si iusta caussa traxit in sententiam,
Debuit in illam saevus animadvertere?
Plus illa, credo, turba philosophantium
Discernit, iste quam meus coniunx rudis.
Por: Visemus ipsam clam remoto Caesare
Et teste nullo, ne quis istud deferat.
Eho, tribune, adesdum! Aci: Princeps inclyte,
Adsum, celer, quod iusseris, perfecero.
Por: En hoc tibi capesse iam marsupium,
Pecuniis auroque fulvo turgidum!
Quo praesidi custodibusque carceris
Persuadeas, nobis aditus ad virginem ut
Pateat datam nuperrime in custodiam.
Aci: Factum puta, princeps! Facile hoc ariete ego

Cunctas fores ergastuli expugnavero:
Splendore nummi capti namque milites
Omnes seras parati erunt recludere.
Viam aperiam. Quod si placet, post paululum
Praeeuntis ut sequare licet vestigia.
Liv: Gratum est. Sed istis pectoris custodibus
Ausim vel arcanum omne fidis credere.
Videte, ne quid hinc foras, quod gessimus,
Eliminetis: os sit arcani tenax!
Mel: Domina, priusquam, quod tacendum praecipis,
Perfida revelem, vita tolletur mihi!
Cla: Si incontinentis plectra linguae tinniant,
Secreta quae vis nemini nota amplius,
Ego prius hanc fibris ab ipsis exeram!
Liv: Sat est! Lucernam praefer istuc, Claudia,
Offendat atro ne specu incertus gradus!
Tu post, Melite, ne quis occupet, vide!
Cla: Non hic lucerna clarus indiget locus,

Relucet intus obstupenda claritas.
Non Phoebus axe clariore splendicat.
Non audis una concinentium melos?
Mortalis haud est ista, sed vox caelitum. 1145] facile ego hoc ariete A. 1136sq.] B 1458sq. 1140–48] B 1469–75. 1151–1242] H 996–1087. 1153–56] C 1564–67. 1153–58] B 1460–65. – foras ... eliminetis] Hor. epist. 1,5,24sq. ne fidos inter amicos / sit qui dicta foras eliminet. 1160–62] B 1478–80; C 1570. 1163sq.] B 1483sq.
Liv: Quod istud omen, unde voces cantuum?
Non hic, ut ante rebar, est luctus miser,
Sed laeta requies dulcis et melodia.
Quid cerno? Vultus penitus usque caelitum!
Por: Spectemus intro curiosi, quid gerant!

Cat: Quas pernegavit Caesar humanas dapes,
Ad me beatas nuncius caelo tulit,
Et luce tetram reppulit caliginem.
Liv: Video, nec oris splendor hinc emarcuit,
Nec ulla toto corpore apparet nota,
Sublata vibex omnis acti mastigis.
Sed et misertae dum tibi solatium
Paramus isto proximae pro limine,
Audimus odas et beatum canticum.
Mihi visa vultus sum videre caelicos.
Cat: Humana postquam plura non suffert caro
Et tota languet vis remissa corporis,
Tunc ille, cui me credidi, Christus deus,
Caelestis adhibet robur efficaciae,
Qua frigus, ignes, vulnera et sitim et famem,
Et quicquid immane, ferimus fortissime.
Hic noctis umbras lumine illustrat suo,
Hic lacera nostrae membra carnis leniit.

Quos visa vultus es videre caelicos,
Huc fuit ab illo missus usque nuncius,
Paranymphus alti qui mihi sponsi foret,
Ut nupta Christo sic pudica conforem,
Uti post solutam corporis compaginem
(Quod Caesar, opto, conferat tuus brevi)
Subeam beatos sponsa tum Christi polos.
Liv: Non ille certe mortis inferet malum 1168–72] B 1494–97. 1173–82] C 1577–84. 1189–1191] C 1585–1587. 1195 lacera ... membra] Sen. Ag. 746.
Meus ille coniunx crudus, humani immemor:
Nodosa solvam vincla, libera ut exeas.
Cat: O absit hac me visites caussa, precor:
An ut paratas caelitus mihi nuptias
Et ut peracti serta iam certaminis
Ignava Christo deseram et fallam fidem?
Non fugio, proinde sed magis palmam moror,
Qua me supremus decoret in caelis deus.
Illic quies est grandis et felicitas,
Quae sit per istas comparanda angustias.

Namque ut patenti semen exceptum solo,
Ni putrefiat, non bonam frugem feret,
Mortale sic hoc debet immori prius
Quam tangat astra corpus istud terreum,
Ubi munus olim messis aeternae metat.
Por: Est vestra sane secta quam solam probem
Solidum requirens tramite adoperto bonum
Deumque verum tot reiectis asserens.
Liv: Eadem ego certe, Porphiri, tecum assero.
Cat: Isthaec beatos reddet agnitio dei,
Si, quem asseritis, una colatis cognitum.
Por: Quo sit colendus ille ritu, haud novimus.
Cat: Docebo ritum: non cruentis bestiis,
Sed mente pura comprecandus est modo.
Por: At initiandi nullus est ergo modus?
Cat: Est. Ficta si non lingua simulat hanc fidem,
Sacrabo mecum vestra Christo pectora.
Liv: Hoc usque votis, voce nec ficta obsecro!

Mel: Domina, recede, ne quis haec cernat loquax!
Huc fert ab aula nuncius celer gradum.
Fortassis istud, vis quod arcanum, efferet.
Liv: Non me fateri iam palam Christum pudet.
Alia subivit pectori vis roboris.
Nec metuo diras Caesaris nostri minas
Neque adeo tantum nuper horrendam necem.
Cat: Ista est lavacri vis sacro spiramine
Immissa menti, qua novus surgit vigor.
Vos ite, Christi spiritum sectamini!
Docebit ille, vincta quod minus queo.
Por: Heus tu, cave, praefecte, sedulo precor, 1205–13] B 1504sq.; C 1604–11. 1214sq.] Vulg. Ioh. 12,24sq. nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit ipsum solum manet, si autem mortuum fuerit multum fructum adfert. 1223] C 1622. 1225–27] C 1598–1600. 1235sq.] C 1600–02. 1239] Tert. adv.Marc 4,9,7 unius lavacri vis; Paul.Nol. carm. 22,39 formatumque hominem limo et spiramine sacro. 1241sq.] C 1623sq.
Nos hic fuisse ne cuiquam dixeris,
Neu quis tuorum haec verba aut facta eliminet
Trucisque ad aures deferat Maxentii!
Meam vicissim gratiam omni tempore
Vobis paratam sentietis, credite!
Col: Linguam mihi prius quis amputaverit,

Extorserit quam verbulum vel unicum!
Pol: Quin colla citius ense quis haec praesciderit,
Violare quam datam tibi cogat fidem!
Aga: Malimus omnes centies vel sanguinem
Quam te tyranno principem sic prodere!

Eo, Cupido verba nostra dexteret!
Me iussit istuc Caesar ad te pergere.
Cat: An ut cruentos ungues rursus sentiam?
Aut tot petitam iam mihi votis necem?
Cha: At ominare mitius, virgo, precor,
Porto salutem, si modo velis, tibi.
Cat: Quam, rogo, salutem, ni mihi detis mori?
Est fraudulenta semper hostium fides.
Cha: Caesar silenti pectore ardorem gerit,
Et te vel invitus tamen amat perdite.
Ponens proinde quas tibi iratus minas
Dedit sereno lenior vultu aspicit,
Et quem superba turba anhelat pellicum,
Thalamum iugalem spondet ultro ipsum tibi 1274] H 1107 : tamen om. A. 1278] H 1111 : ipse A. 1255–391] H 1088–224. 1256 preces minasque ferre] Verg. Aen. 8,60 Iunoni fer rite preces iramque minasque. 1277–86] C 1013–24. 1277] Sen. Ag. 253sq. paelicum ... turba.
Prae te repudians nunc priorem coniugem.
Cat: At ego iugalem cum altero iunxi fidem,
Et plura longe qui regit potentius,
Et me beatam regio throno levet.

Proin sponsa Christo Caesaris sperno thorum.
Cha: Miserere, quaeso, compos haud virgo tui,
Iuvenilis istud tempus aetatis vide,
Formaeque quidnam splendor iste postulet!
Genus Lagidae stirpis extingui sines?
Nobile nec illud prole Caesarea decus
Tolles avitum, unica propago sanguinis!
Christus furorem istum misit in pectora
Magicis puellarem imbuens mentem artibus,
Cuius sequaces orbe diverso exulant,
Et ante nostros sanguinem effundunt deos,
Poenasque spreti numinis sontes luunt.
Corrige favente Caesare istud dum licet!
Conscende iuncta Caesari coniunx thorum!
Cat: Hinc fuge, pudoris nostri leno, proditor,
Audire posthac nolo talem insaniam!
Sit sponsa vestro principi Proserpina!
Sum nupta Christo, nolo mortalem virum.

Cha: At quando molli non moveris illice,
Frangere duris acta tormentis mori.
Extundet istam mille per cruces fidem.
Infliget atrocem impotens furor necem,
Corrumpet animum Caesar aut per vim tuum.
Cat: Ut mota non est mens mihi per mollia,
Quum leno mentem versipellis allicis,
Sic nulla quamvis aspera illam moverint.
Utrinque Christus ille constantem tenet,
Neque sibi sponsam comprimi per vim sinet,
Suae ille sponsae sponsus est fidelior.
I, nec timere Caesaris vim me, refer!
Cha: At iste magno vaeniet rigor tibi! 1284 Cha] H 1117 : A. 1304] H 1137 : impudenter A. 1290] C 1041. 1297] Prud. ham. 258 solvendi leno pudoris.

Quae nec quieto, nec movetur aspero,
Sic illa molles spernit ad amorem sonos,
Sic illa duras ad mortem ridet minas.
Max: Nec squallor ipsam carceris lentus domat?
Cha: Renidet ore liberalis indoles,
Nec ulla toto ruga vultu squallidi.
Max: Atqui suprema confici iussa est fame!
Num quis refovit membra furtim languida?
Temerare iussus ausus illos quispiam?
Sic ego ministris ludor invisus meis?
Vae per quod istud perpetratum sit caput!
Fixum supremo stipite exemplum dabit.
Sed eam, satelles, de specu ad me protrahe!
Videam, priusquam sciter, unde sit nefas!

Non tu cruento afflicta nuper mastige
Me coram acerbo vapulasti iudice?
Et inde nigro iussa claudi carcere?
Abhinc negatae omnes tibi num sunt dapes?
Cat: Quam ego cruento vapularim mastige,
Tu scis, acerbe, donec es poenis satur,
Nostroque potus largiter de sanguine,
Quo nostra passim lacera stillabat cutis
Inter scelestas quassa tortorum manus
Scelus iubente, haud vindicante Caesare.
Ne dirus inde tortor egisset parum,
Reclusa caeco iam dies multos specu,
Privata, carnem quo redintegrem, cibo,
Humana nullas attulit manus dapes 1314] H 1147 : num A. 1330 afflicta nuper] nuper afflicta A, H 1163. 1342] H 1175 : quod A. 1315–18] B 1533–35; C 1634–37; Sen. Phaedr. 580–82 Ut dura cautes undique intractabilis / resistit undis et lacessentes aquas / longe remittit, verba sic spernit mea. 1319] B 1537. 1330] B 1536. 1338 tortorum manus] Val.Max. 3,3,5.
Humana plagas nec medela sustulit.
Max: Quis ergo vitae protulit vires tibi?
Aliquis fefellit carceris seras mei
Cibumque membris indidit languentibus!

Humana non est ista vis praecordium.
Cat: Humana certe nec mihi vis profuit,
Sed ille, vitae qui dat augmentum omnibus,
Qui nec marina monstra, nec passerculos
Patitur egentes publico cibo emori.
Me, me ille fovit, quam fame optabas mori.
Ille et famentes fovit artus largiter.
Vibice cassa sic refecit et cutem,
Ut nulla toto plaga sordeat corpore.
Max: Magicas sed artes Christiani asciscitis,
Christumque fictis tollitis miraculis.
Cat: Magicas per artes ficta si miracula,
Quin falsa vestri dii refutant lignei?
Quin et trisulca Iuppiter saevit face,
Cogente Christo mutus ubi foede silet?
Max: Diversa tu me disputatrix distrahis.
Accipe supremam mortis aut vitae semel,
Nec prece nec auro flexilem sententiam.

Aut ista nostris thura succendas diis
Christumque verbis execrantibus nega,
Aut tute thalamum sponsa conscendas meum,
Sceptrique nostri compos et compar thori.
Hinc est salutis spes et ornatus tibi.
At si repugnans mente praefracta manes,
Tormenta tibi tum mortis exquiram novae,
Nec ulla toto vena manans corpore
Languente sensim spiritu sistet prius,
Quam vita plagis mille cruciata fugiat.
Nec ullus istos nervus artus colligat,
Qui non lacertos dissolutos deserat,
Prius rogata millies mors quam occupet.
Cat: Effunde quicquid saevus exigit furor!
Maiore quanto me malo confeceris,
Maiore tanto Christus ornabit bono,
Mihi ille sponsus, qui solum et caelum regit. 1356] sordet A, H 1189. 1374] H 1207 : languentem A. 1345] C 1671. 1346] B 1543; C 1673. 1357sq.] C 1684sq. 1361] Sen. Phaedr. 680sq. Cur dextra, divum rector atque hominum, vacat / tua nec trisulca mundus ardescit face? 1364–72] B 1554–62; C 1686–93. 1371sq.] Ricardus 2,285 Si nec adhuc cedit, si iussa venire recedit, / Si negat, exquiram tormenta. 1379–83] C 1695–700. 1380sq.] B 1564sq.
Te sperno, fictis qui diis subdis caput,

Et ligna divam postulas opem impotens.
Ich: Non est ferenda lingua divis tam dicax,
Indigna, Caesar, quae tibi probra ingerit:
Incute merentes pro diis huic cruces.
Haec summa superis petitur a te victima.
Max: Quae digna tantis poena flagitiis erit?
Illamne crebris lancinandam ab ungulis,
Curemve flammis concremandam fumidis?
Chu: Ego singularem in hoc diebus proximis
Posui, imperator, et sagacem industriam,
Et expeditum (ut arbitror) reperi modum,
Quo libereris hac cito molestia,
Tua qua nimium se macerat Serenitas.
Quo nempe possis virginem loquaculam
Ab haeresi statim mala deducere
Aut pertinacem horrenda morte perdere.
Mihi linque curam construendae machinae!
Parabo binas axe diverso rotas

Cultris acutis hinc et inde sectiles,
Quae huius secantes membra decussatim eant.
Max: Ostende nobis ergo, qui sis artifex!
Quo magis atrox, id gratius tanto mihi.
Placet hic novum et crudele tormenti genus,
Ut poena ceteros acerba exterreat.
Tantisper illae dum parantur machinae,
Firmo, satelles, hanc magam serva specu,
Ne convocatis carcere exeat artibus!
Poenas ad huius post feroces ibimus. 1384] H 1217 : postules A. 1388] C 1703. 1389–91] B 1573–75. 1400–11] H 1225–36. 1401] Floruit insignis 7,852 Ordo rotas habeat binas occurrere binis. 1404] B 1584.