-- 15 --

Quę miracula Ioannem sepulcro traditum consequta sint 60 Particula Quarta
Postquam naturę cessit mirabilis heros
Ossa colebantur Christiana lege sepulta.*
Iamque diu superos Phebus lustraverat orbes
Indomiti venerunt croceo ex oriente manipli *
5 Invaduntque urbem Traguri nec sancta Deorum
Templa sinunt, rutilis nudant altaria gemmis,
Et violant simulacra manu, et pedibus conculcant.
Deinde alias populantur opes et męnia terrę
Exequant prędamque manu post terga revinctam
10 Abducunt pueros, castas cum matre puellas,
Dulces et sponsos nec non fidelissima, fratres, *
Pectora, vel natos exoptatosque parentes,
Et mestę lacerant genitricis ab ubere raptos 62
Infantes; cruor insontum per compita agrorum
15 Undat, io! et matrum solvuntur viscera luctu.
Abvehitur soboles menti sacrata Triformi
Abvehitur cetus sacer.
Quos inter Pręsul Traguri męstissimus ibat
Annales reppetens ac patrum dicta priorum.
87r 20 Corde gemit, mentumque repentibus irrigat undis
Et sic forte gregem pastor solatur abactum:
"Eccine Ioannes cecinit mihi fata vetustus
Captivos fore concives et funditus urbem
Iri deletum sceleratę ob crimina gentis!
25 Grex meus, et mecum stimulantes ponite curas,
Invasus quoniam cęlesti numine Divus
Subdidit exilio, e santo patria arva revisent
Atque ideo reditus vobis spes certa relicta est."
Sic ait interdumque viam celerare iubetur.
30 Itur ad ignotas Nabathęi cardinis oras. 64
Quippe feram tolerant gentem, quę nescit honestum,
Atque plaga multis peregrina vivere lustris
Coguntur, Sythicis et subdere colla Tyrannis.
At pater ille hominum, studium cui competit orbis
35 Ingenita flexus tandem pietate gementes
Ad freta Dalmatię Traguri revocavit alumnos.
Nempe ut se colerent ac sancti pręsulis artus.
Ast illi patriam cinxerunt męnibus urbem
Solicitaque opibus studuerunt mente parandis.
40 At sancto nullos Ioanni solvere honores
Cura fuit, nulla cineres pietate colebant
Abdideratque illos diuturna oblivio terra.
Apparent visu Ioannis ab Ęthere manes. 66
87v Vir fuit in Traguri populo pauperrimus unus,
45 Relligione tamen locuples cultuque Deorum,
Christianis meritis multum repletus et annis. *
Huic nomen Theodorus erat, quem Pręsul ab astris
Leniit ut spirans liquido solet aere flatus.
Per visumque senem dictis et suscitat istis *
50 Cum forte palea stratus dormiret agresti:
"Ioannes, Traguri," memorabat "Episcopus adsum
Qui terra iaceo atque umbra neglectus opaca.
Surge citus Theodore, mea et mandata reporta
Pontifici qui nunc Tragurinis pręssidet aris
55 Sedulus ut cineres tenebroso e carcere nostros
Eruat et merito illustret splendore sepulcrum.
Non hic vanus erit labor, omnia namque patronus
Sęcula vester ero." Volucris de hinc umbra reccessit.
Evigilans Theodorus ait: "Fallentia sunt hęc

-- 16 --

60 Somnia", tum nulli nugas reseravit inanes.
Hebdomada haud septem spatiis effluxerat una,
Rursus Ioannes mento venerabilis albo
Et nitido Christi signoque stolaque decorus
Adfatur visu per amica silentia noctis: 65
"Confice hi mea iussa, senex, nec temne quod hortor.
Non ego te falsa ceu crudis immagine ludo."
Mente herens Theodorus adit iussumque retexit
88r Pontifici cui responsum: "Ne somnia cures,
O Theodore, vetant his credere dogmata Christi." 68
70 Ergo fidem senior monstris non prebuit illis.
Lignorum cum forte struem portaret ab agro,
Sic arcere famem et miseram servare senectam
Consuevit, fessusque pedes requiesceret umbra
Tristia subtilem capiens per lumina somnum
75 Luce coruscus adest, vexillique excitat illum
Cuspide Ioannes, et dextra tangit amica:
"Excute corde metum", cepit, "prodesse laboro;
Ad patremque urbis mitratum sedulus ito
Nuncius: Humanos humeros vidisse recense;
80 Celituum feror huc multa ducente caterva."
"Credo equidem", Theodorus ait, "commisaque faxo,
Sed cedo, custos nostrę et fiducia terrę,
Dic ubi quęrendi cineres, quove ossa sepulcro
Clausa iacent?" "Fustis", respondit, "laureus urnam
85 Indicat, antiqua Laurenti quęrite in ęde."
Hęc fatus stellis fulgentia regna petivit.
Narranti pręsul Theodoro credidit ista
Ac totam iubet evulgari visa per urbem
Sollicitusque rogat confectę ętatis alumnos
90 Quid ferat et quidnam testetur longa vetustas.
Quęnam fama viri? numquid vestigia vitę
88v Sint aliqua? herentes illi: "Reminiscimur", aiunt,
"Dalmaticos in ferre senes, quod ab urbe profectus
Romula Ioannes Tragurinam rexerit ędem
95 Divina virtute potens, qui plurima fecit 70
Signa: tibi fidus dictorum testis Iadra est.
Sed post excidium Traguri et crudelia gentis
Fata latent animos Divi monimenta parentis."
Testibus his instructus herus concedit ad Ędem *
100 Martyris, hunc alii passim comitantur eundo.
Et reperit fustem sacra pręsulis ossa notantem.
Tum superis grates festivo corde peregit
Ac triduana suę indixit ieiunia plebi
Obscura, ut cineres possint tellure cavari.
105 Implorato igitur cęlesti numine votis
Antistes repetit turba stipatus ovanti
Lauro signatam foliis vernantibus urnam.
Marmor erat limo conclusum forte profundo
Acceptoque ligone manu prior ille tenacem
110 Inpingebat humum, reliqui sed cepta sequuntur.
Effodiunt fossam magno cum murmure templi.
Nec mora: contingunt lapidem qui dia tegebat *
Ossa canuntque Deo fausto modulamine laudes.
Marmora non Memphis tantam, si cuncta darentur,
115 Lętitiam parerent, aut auri massa reperti.
89r Hinc certant deducere marmor ab ore sepulcri *
Et sanctos ima cineres educere fossa,
Sed nullis potuit palis cuneisque moveri
Arte peritorum quamquam studioque fabrorum.
120 Tum pius Antistes sacro vestitus amictu
Admovet ipse manum, petram si posset ab urna 72
Vertere, sed frustra; ille etiam tentata reliquit.

-- 17 --

Multa animo voluebat herus, quali arte valeret
Tollere fatalem tumuli de vertice petram.
125 Ac tandem secum fatorum arcana penetrans:
"Saxum", ait, "insontem Theodorum vertere oportet,
Quem Deus alloquitur, qui nobis abdita pandit."
Huc accersitus senior iam debilis ęvo
Cultello, ut stipulam, detraxit marmor ab ore
130 Sarcophagi, nequeunt pali quod tollere grandes.
Tum Dios reseravit opes, atque indicat artus *
Artusque inspiciens primus tali ore salutat:
"Salvete, o Sancti cineres Antistitis," inquit,
"Salvete, o pleni divino robore manes.
135 Vos ferte auxilium Theodoro, ferte roganti
Vicinumque senem extremę reponete Diei.
Admirande Senex, cui vis cęlestis inheret,
Consueta populum Traguri pietate tuere,
Comibus Illyricas oculis et respice terras!"
89v 140 Sarcophagus mirum patefactus fudit odorem
Nil tantum Casię redolent, nec mollis Acanthus
Puniceusque Curcus, non sic sudantia spirant
Balsama vel variis depicta coloribus Hybla
Interea summo stantes in vertice montis
145 Et fessi quotquot Tragurina per arva sedebant
Fragrantes auras stupidi sensere coloni.
Corpus erat nulla corruptum parte, sed humor
Terreus haud multum lęvam mandaverat ulnam.
Cetera divinam integrum virtute manebat.
150 Ilicet Antistes vittatis septus alumnis
Sanas reliquias fossa relevavit ab alta
Inque laboratam gemmis auroque cupressum
Intulit et nitido cupressum marmore cinxit,
Marmor in illustri sublimiter ęde locavit
155 Psalmicinesque aras renovant surgentibus hymnis.
Confecta cinerum pompa miracula rursus
Clarescunt: acies sanantur lucis egenę,
Surdorumque patens conceditur auribus usus,
Passibus incipiunt claudi properare citatis,
160 Eumenidumque furor vexatus desinit artus *
Atque ita fervebat sanctum sub marmore numen
Ocia dum lentis ridebant grata colonis.
Sed quando Veneti navali Marte volebant
90r Expugnare Chium, Latiis memoratur in arvis,
165 Acta per Adriacas auctis violentibus undas
Inpelit venit Tragurina ad littora Classis.
Tum peregrina manus spoliis intenta ferendis
Tentat Ioannis sanctum asportare cadaver.
Sed quia consurgens Boreas iam vela vocabat,
170 Anellunt dextram secumque per equora portant
Linquentes lacerum violato numine corpus.
At graviter Divus punivit cęlitus hostem
Trigintaque rates magna in discrimina vertit;
Nymbosis illas vel tempestatibus egit
175 Vel dedit in predam latiis, vel corpora peste
Consumpsit: multique Adrię moriuntur in undis.
Sex e triginta Venetos remeare canales
Crepte ventis, histi, saloque carinę
Ioannis quę forte manum nexere verendam
180 Auricomque tulere Duci venerabile donum.
Mox oratores Venetas mittuntur ad arces
Res abiuratas Divi dextramque petitum.
Atque ubi delati submissa voce precantur:
"Christiani o splendor generis, nitidissime Princeps, *

-- 18 --

185 Et tuę ad Illyricum devectę classe phalanges
Diripuere urbem Traguri sacramque tulere
Indigetis dextram nostrę qui prospicit urbi.
90v Quod te per Christi dulcem obsecramus amorem,
Per diadema tuum, perque invincibile sceptrum,
190 Ulnam tu nobis violatam redde benignus,
Dilacerare scelus divorum corpora magnum est."
At senior solio residens malitus acerno
Legatos oculis plane conspexit amicis
Atque ipsis reddi iam iam spolia omnia iussit.
195 "Ioannis vero diam ceu penitis ulnam
Ad loca Dalmatię numquam Tragurique feretis."
Irrita respondit iactatis verba pręcantes:
"Nos Veneti satius veneramur numina Divum."
Męsti Oratores redeunt, ac triste recensent
200 Responsum, et valde gemuit Tragurina propago
Sed memoro qualis gemitum fortuna secuta est.
Annua forte aderant Ioannis festa beati
Nocturnęque preci populus de more vacabat
Nec non pontificis rutilam vigilabat ad aram.
205 Cernitur interea lucenti crine cometas
Finibus ab Venetis volucri consurgere motu
Acriumque procul rutilo flagrare per orbem
Lumine: Dalmatia atque Croatica terra repulsit
Et citius dicto Traguri superastitit ęde
210 Meniaque implevit Sydus fulgore coruscum.
Insolita pavidę serventur luce catervę
91r A superisque petunt cęlo portente recludi.
Ecce autem interiit lumen redeuntibus umbris
Et forte Ędituus celsum repetivit Asylum.
215 Clarius ignicomo vidit Titane micantem
Pręsulis ędiculam; intravit stupefactus in illam
Et reperit nivea velatam syndone dextram
Ossa superpositam, et venerandi Antistitis aras.
Nempe Dei arbitrio resplenduit ulna per Ęthram,*
220 Ulnula Cęlicibus quidni delata ministris.*
Pandite nunc, Cives Traguri, quę comoda vobis
Contulit? et quali vos, o, discrimine Divus
Eripuit: que signo dedit, quo numine servat?
Dicite Ioannisque ex ordine promite laudes.
225 Perplexus dubia Iordanus mente vagabat
Verane ter sancti Miracula presulis essent;
Quare spina mihi digitum penetravit acuta
Et tumuit venis crudeli dextera subo
Nec vulnus potuit medica sanarier arte
230 Iamque dolor pęnitus vires extranserat altus
Cumque pretiosa gemens Ioanni vota dicavi
Ut parcat nostrumque levet miserando laborem.
In somnis prospecta mihi Ioannis imago
Plagam sanare ac digitum purgare tumentem;
235 Cumque recessisset tenuis caligo soporis
91v Expunctam digito spinam sine vulnere vidi.
Meque parens fato eripuit mirabilis atro
Domnius ipse etiam Galaderlus corde fideli
Ioannis vires, et facto celebria testor.
240 Illius prębere fidem virtutibus odi
Exedit recidiva mihi pręcordia febris
Ex tantoque humore animam periturus agebam;
Quin etiam fluxit teneris e naribus ultro
Nec fluidus triduo cessavit currere sanguis.
245 Credulo Ioannem devotus corde vocavi.
Affuit ille mihi visu iratusque reprehendit

-- 19 --

Quod sua tardus eram cęlestia credere facta.
Tempora deinde mihi tactu perstrinxit amico
Et fluvius nares, et fębris membra reliquit.
250 Atque ego Ioannis recolo Mencogna triumphos
A tenero cęcus nobis fuit unicus unque
Filius, infęlix oculorum peste laborans.
Adduxi puerum supplex Ioannis ad ossa,
Inde domum clara donatum luce reduxi.
255 Evasi facie deformis, et omnia captus
Membra; feror sacram Divi Tragurinus ad aram;
Extemplo vultus formam viresque recepi.
Angebar furiis agitata puerpera Ditis
Et mea prę nimio lacerabam membra furore,
92r 260 Sed iubeo castam deferri pręsulis ulnam;
Mox nigra expulsus rediit sub Tartara dęmon.
Freycius Veneto cum Principe bella Tyrannus
Gessit et armigeri dubio in certamine Divum
Inspecie Senis expugnantem videmus hostes
265 Hortantem cuneos, Traguri dehinc astram petentem.
Nauta procellosis pavidus versabar in undis;
Voveo pro reditu Ioanni naufragus, et mi
Ioannes tumidum pacavit cęlitus ęquor.
Intulerat pęstem Tragurinis męnibus hospes
270 Indigena, et nostro persolvi vota patrono;
Expulit ille necem atque in Turcica regna remisit.
Ast ego febriculam patiens, Catharina, voracem,
Cippica, ferales vidi adventare sorores
Nostraque deflebat iocundus fata maritus;
275 Divinum sed enim Ioannis numen adoro
Atque ęstus tremulo ignita ad convexa recessit.
Me quoque Brachigenam Ioannis plurima tangit
Gloria: cum nitidum cuneis lapicida secarem
Marmor ut excelsam fabricarem pręsulis arcem,
280 Montana potuit nunquam de rupe revelli;
Sedulus attentans, repeto fabrilia mane
Et lapidem video divinitus esse resectum.