DE TEMPORIBUS HISTORIARUM.

1 Temporum ratio omnino in lectione Sacrarum historiarum multo magis habenda est, quam in prophanarum: cum propter ipsarum rerum gestarum lumen, quo veritas Dei omnia promissa suo tempore praestans agnoscatur, quo etiam genealogia Christi perspiciatur certius: et denique, ut sciatur tum initium, tum progressus, tum denique et finis mundi, atque ita tum Deus eiusque providentia, tum et ultimum iudicium tanto magis nobis ob oculos versetur.

2 Plurimum igitur situm est in vera supputatione temporum, quae non recte fieri potest ab imperitis Hebraicae consuetudinis, cuius hic aliquas species aut Regulas annotabimus.

3 Alibi prolixe monui de vocibus et loquutionibus metas significantibus, quod illae alias includant, alias excludant suas illas metas, a quibus incipiunt, aut in quas desinunt: ut ibi etiam exemplis temporis ostendi. Haec Regula plurimum in hoc genere valet.

4 Nonnunquam igitur incompletum tempus completis vocibus exprimitur: ut anni nominantur integri, cum eis plures menses deficiant: sicut etiam vicissim aliquando abundantes dies aut menses non nominat. Sic Dominus dicitur post triduum resurrexisse: cum tres dies in sepulchro non complesset, sed tantum attigisset. Sic 1. Reg. 15 legimus, Abiam regnasse annis 18, Ieroboam tribus annis: cum mox eius filius dicatur successisse anno 20 Ieroboa. De hac synecdochica descriptione ita inquit August. super Exod. quaest, 47, Divina scriptura solet tempora ita nuncupare, ut quod de summa perfectioris numeri paululum excrescit, aut infra est, non computetur.

5 Factum est haud raro, ut maturus filius cum seniore ac imbecillo rege aliquando communiter regnum administrarent: illudque communis regni tempus, iam patri, iam filio adscriberetur: ut loram, filius Achab, dicitur 2. Reg. 1, coepisse regnare secundo anno Ioram filii Iosaphat regis Iuda: contra mox tertio capite, dicitur coepisse regnare 18 anno Iosaphat. Sic communis regiminis tempus primum filio, postea patri.

6 Aliquando tempus mali regiminis alicuius regis omittitur, et tantum boni nominatur: quia illud eius malum regimen fuerit quasi anarchia quaedam. Sic 2. Reg. 8, legitur Ioram 32 annorum fuisse. cum regnare incoeperit, et regnasse 8 annos. Sed ex aetate Achasiae regis diligens observator posset animadvertete, eum 28 annis imperitasse. sed illi 20 omittuntur. Vide 2. Paralipom. 22. Verum hoc diligentiores expendent.

7 Nonnunquam tempus interregni vel praecedenti, vel sequenti gubernatori adscribitur: ut 1. Reg. 16. Amri primum dicitur regnasse 12 annis, mox tantum 8, computato scilicet tempore quadriennii praeceditis interregni, aut cum parum quiete et pro arbitrio regnavit. Solis enim octo, vere ac pacifice obtinuit regnum. Quare et hanc regulam ponere possemus, quod alias nominetur tantum anni pleni dominii: alias etiam illi, quibus non plane pro sua voluntate imperitavit, resistentibus aemulis.

8 Quia vero de annorum supputatione non parva est apud scriptores, praesertim veteres, dissensio, cum Hebraeorum quidam paulo aliter numerent ac Latini vel Graeci (quinetiam ne inter hos quidem satis convenit: diverso enim modo Graecus Eusebius, diverso noster Augustinus, diverso Beda, diverso astronomi, caeterique) visum est brevem quandam supputationem ex alio quodam scriptore hic adiicere, eamque ut perspicuam, et nihil prorsus habentem controversum vel litigiosum, ita ab omnibus Theologiae candidatis tuto sequendam. Congesta namque est ex ipsis sacris Bibliis: quocirca et loci sive capita librorum asscripta sunt, quo, qui voluerit, conferre eam pensitareque statim possit. Quinetiam maioris lucis ergo, secti sunt numeri in millenarios, qui ad calculum subducere cupientibus non parum molestiae adiment. Primum igitur millenarium sic collige.

Primus Millenarius. Adam 130 annorum genuit Seth. Gen. 5. Seth, 105 annorum genuit Enos. Gen. 5. Enos, 90 annorum genuit Kenan. Gen. 5. Kenan, 70 annorum genuit Mahaelalel. Gen. 5. Mahaelalel, 65 annorum genuit Iared. Gen. 5. Iared, centum sexaginta duorum annorum genuit Henoch. Gen. 5. Henoch, 65 annorum genuit Mathusalah. Gem. 5.

-- 815 --

52 Mathusalah, centum octuaginta septem annorum genuit Lamech. Gen. 5. Lamech, centum octuaginta duorum annorum genuit Noah. Gen. 5.

Omnibus annis rite subductis, vides, ubi Lamech explesset annos centum viginti sex, finiri primum mundi millenarium.

Secundus Millenarius. Secundum millenarium debemus auspicari ab anno Lamech 127, a quo ad natalem Noah intercedunt anni 56. Noah tempore diluvii exegerat annum sexcentesimum. Gen. 7. Diluvium duravit anno uno et 10 diebus. Gen. 8. Sem filius Noah, duobus annis a diluvio genuit Arphaxat. Gen. 11. Arphaxat 35 annorum genuit Sela. Gen. 11. Sela triginta annorum genuit Eber. Gen. 11. Eber 34 annorum genuit Peleg. Gen. 11. Peleg 30 annorum genuit Reu. Gen. 11. Reu 32 annorum genuit Serug. Gen. 11. Porro expletis annis Abrahae quinquaginta uno finitur secundus millenarius. Serug 30 annorum genuit Nahor. Gen, 11. Nahor 29 annorum genuit Thare. Gen. 11. Thare 79 annorum genuit Abraham. Gen. 11. Abraham 100 annorum genuit Isaac. Gen. 17.
Tertius Millenarius. Initium tertii millenarii, faciendum ab anno 52 Abrahae: atque expleto 49 huius Millenarii, natus intelligetur Isaac. Isaac annorum 60 genuit Iacob. Gen. 25. Iacob anno aetatis centesimo tricesimo migravit in Aegyptum. Gen. 47. In Aegypto autem vixit annis 17. Gen. 47.

Ab hoc tempore, seriem annorum non possumus pari facilitate deducere. Nam genealogiae haudquaquam eadem ratione pertexuntur in Aegypto, qua hactenus factum est. locus autem proxime obveniens, ex quo annorum summa colligi aliqua possit, habetur Exodi 12, ubi Moses ait, Israelitas vixisse in Aegypto annos 430. Verum quia hoc pacto admodum longum tempus excresceret, et diversum quiddam significari videretur ad Gal. 3. ubi Apostolus numerat annos 430, a tempore promissionis factae ad Abraham, ad illud usque tempus quo data est lex (sic enim ait: Abrahae dictae sunt promissiones, et semini eius. Hoc autem dico, testamentum ante comprobatum a Deo in Christum, lex quae post annos 430 coepit, non facit irritum, ut abroget promissionem) prudenter videndum, quomodo verba Mosae conveniat intelligere. Sequemur igitur ipsum Apostolum, peritissimum, iuxtaque fidelissimum Mosae et legis interpretem: ac statuamus, annos 430 sup putandos simpliciter ab eo tempore, quo prima ad Abraham promissio facta est. Haec vero Gen. 10. describitur facta, anno aetatis ipsius 75, ita ut nunc ex tertio Millenario effluxerint anni 24. His igitur adde annos 430, habesque Israelitarum exitum ex Aegypto, exactis tertii Millenarii 454 annis. Quod si quispiam pensiculatius rationem annorum a promissione ad Abraham facta, ad illud usque tempus, quo Iacob migravit in Aegyptum, sub duxerit: comperiet, effluxisse annos non plus minusve 215. Unde restabit, totidem quoque annos Israelitas in Aegypto habitasse, ac Iacob quidem ipsissimo tempore medio annorum 430 eodem commigrasse.

Porro cum educeretur populus, praefuit ei Moses iam octogenarius (testante Stephano Actorum 7 ) annos 40. Deut. 1. 34. Psal. 94.

Mosae successit Iehosua, et cum hoc Othoniel, qui itidem administrarunt annos 40. Iud. 3. Othonieli successit Ehud, annos 80. Iud. 3. Post hunc Debora annis 40. Iud. 5. Gedeon annis 40. Iud. 8. Abimelech annis 3, et paulo amplius. Iud. 9. Thola annis 23. Iud. 10. Iair annis 22. Iud. 10. Sine duce agebat populus annis 18. Iud. 10. Iephte annis 6. Iud. 12. Ibzan annis 7. Iud. 12. Elon annis 10. Iud. 12. Abdon annis 8. Iud. 12. Samson annis 20. Iud. 15. 16. Heli annis 40. 1. Sam. 4. Samuel et Saul rex annis 40. Act. 13. David annis 40. 2. Sam. 5. Salomon annis 40. 1. Reg. 11. Rehabeam annis 17. 1. Reg. 4. 1. Par. 13. Abia annis 3. 1. Reg. 15. 1. Par. 15. Asa annis 41 1. Reg. 15.

Huius Asa anno 9 exacto, finitur tertius millenarius: ut 10 eius annus sit supputandus quarti Millenarii primus.

Quartus Millenarius. Regis Asa anni 32. 1. Reg. 15. Iehosaphat regnavit annis 25. Abdias. 1. Re. 22 Iehoram annis 8. 2. Reg. 8. 2. Par. 21. Ochosias anno 1. 2. Reg. 8. Athalia regina 7. 2. Reg. 11. Iehoas annis 40. 2. Reg. 12. Amazias annis 29. Ionas 2. 2. Reg. 14. Azarias seu Ozias annis 52: Amos, Micheas, Osea, Isaias. 2. Reg. 15. Iothan annis 16. Mich. Ose. Isa. 2. Reg. 15. Achaz annis 16. Mich. Ose. Isa. 2. Reg. 16. Hiskyahu annis 29. Mich. Ose Isa. Ioel. 14, anno Nahum. 2. Reg. 18. Manasses annis 55. Isa. 10. anno Abacuc. 2. Reg. 21. Amon annis 2. 2. Reg. 21. Iosiahu annis 31. Zophon: Ierem. coepit 13: anno. 2. Reg. 22. Iehoachaz menses 3. abductus in Aegyptum. 2. Reg. 23. et 2. Par. 36. Iehoiakim Eliakim annis 11. 2. Reg. 23. Iehoiakim Iechanias menses tres. Daniel. Ezechiel anno post migrat. Iechoniae. 2. Reg. 24. et 2. Paral. 36.

Hic, cum obsidione premeretur Hierosolyma, consilio prophetae Ieremiae sponte sese dedidit

-- 816 --

53 regi Babyloniae Nebuchadnezar, ac deportatus est capitivus cum multis, inque eius locum subfectus per Nebuchadnezar Zidkyahu, qui regnavit annos undecim. 2 Reg. 25. et 2. Par. 36.

Sub hoc Hierusalem, dum nititur Babyloniis rebellare, expugnata vi est, atque incensa. Ipse praeterea Zidkyahu captivus abductus, oculis privatus, filiis prius iugulatis in eius conspectu.

Captivitas Babylonica duravit annos septuaginta. Ierem. 25. Dan. 9.

Finitis iis annis, Rex Persarum Cores, alias Cyrus, statim regni sui anno primo, motus est divinitus ad populum dimittendum. Eo igitur ipso anno reversi sunt Hierosolymam. Ezrae 1 et 6.

Anno secundo coeperunt aedificare templum, Ezrae 2 et 3.

In templo aedificando, propter plurima impedimenta intervenientia, fuerunt occupati annos 46. Aggaeus, Zacharias, Malachias. Ioannis 2.

Idemque annus, quo perfectum est templum, numeratur Dariaves: id est, Darii sextus. Ezrae 6.

Is autem Darius alias vocatus est Arthasasta, id est Artaxerxes: a Philone etiam appellatus Darius Longimanus, qui scribitur regnasse annos 37.

Eiusdem Darii anno 20, dimissus est Nehemias ad extruendam reparandamque civitatem. Nehemiae secundo.

Tandem eiusdem Darii anno 32, murus civitatis omni ex parte perfectus est, Nehemia curante. Nehemiae 5 et 6.

Qui deinceps in nova Republica duces sive principes ex tribu Iuda et familia Davidis extiterint, ex Matth. 1. Luc. 3, et Machabaeorum historia licet cognoscere: quamvis annorum summa desideratur. Itaque eam petere oportet ex Philone, aut Iosepho, rerum Iudaicarum scriptoribus. Caeterum nos, qui a Scripturarum tramite non libenter digredimur, ad Danielis confugiemus vaticinium, in quo tempus ab exaedificata civitate ad IESU Christi Messiae nostri adventum in carnem, clare describitur. Ita autem capite nono dictum est Danieli, ab angelo: Et cognosces atque considerabis, ab egressu verbi de reparanda et reaedificanda Hierusalem, usque ad Meschiam, hebdomades 7, et hebdomades 62. Quo loco hebdomades accipi debere de annis, ut videlicet una hebdomas annos septem conficiat, indubitatum est. Iam vero ex hebdomadibus 69 proveniunt anni 483. Atque totidem plane anni a tritesimosecundo Darii, ad 24 usque Augustini: hoc est, ad Olympiadis 194 annum tertium, quo Christus carnem induit, effluxisse inveniuntur.

Ergo ad calculum reductis annis omnibus, liquet, Christum natum quarti Millenarii anno nongentesimo octuagesimonono cum dimidio: hoc est, mundi ter millesimo nongentesimo octuagesimonono cum dimidio. Ita namque quartum Millenarium impleri idcirco haudquaquam conveniebat, quia Dominus propter ardens desiderium sanctorum, summis votis adventum Messiae expetentium, ut est ad benefaciendum semper proclivior, antevertere magis quam differre beneficium gaudet. Quot autem anni a Christo nato ad praesentem, quo haec scribimus, sint elapsi (numerantur autem nunc sine errore 1567) quis est qui ignorat? Haec igitur, meo iudicio, est simplex, perspicua, et Sacris literis consentanea annorum ab initio inde mundi conditi, hucusque supputatio.

9 ¶ Quod si alios animadverteris secus numerare, habent proculdubio certas causas, quibus permoventur. liberumque esse illis debet, quod voluerint statuere: nos tamen secuti sumus (quantum fieri potuit) Scripturae sacrae autoritatem, cui adhaerere tutissimum esse novimus: atque in eadem contineri, quicquid ad hanc rem pertinet, extra controversiam est positum. Nonnulli quidem a nobis in eo dissentiunt, quod 70 annos captivitatis Babylonicae supputare incipiunt a spontanea deditione Iehochakim Iechaniae: ubi nos eos ordimur undecim annis tardius, quibus gubernacula tenuit Zidkyahu, quos ex ordine 70 annorum nos removemus, nitentes nimirum narrationi posterioris libri Paralipomenon cap. ultimo. Rursus hebdomades Danielis quibusdam placet supputare ab anno Darii 20, quo missus Nehemias ad civitatem reparandam: cum nos interim deducamus eas a muro civitatis consummato, hoc est Darii 32. Ex quo fit, ut 23 annos plures, quam illi, nos statuamus. Cuius rei existimavimus pios candidatos candide admonendos, quo ipsi facilius, rectiusque de omnibus valeant iudicare.

10 Reliquum est, de ratione supputandi per Olympiades paucula adnotemus. Graeci quidem hoc pacto, per Olympiades inquam, annos digerunt. quod, si Plutarcho credimus, primus fecit Hippias Elaeus: quamvis nullo admodum subnixus, ut idem Plutarchus meminit, necessario ad fidem argumento. Significat autem apud eos Olympias, spacium annorum 4. hac nimirum de causa, quod eo intervallo recurrente receptum olim fuerit publica in Olympiis certamina, ad quae tota Graecia avidissime confluebat, edi. Caeterum apud multos scriptores legitur, Christum natum ex virgine Olympiadis 194 anno tertio. Ex quo intelligitur, si annos Christi, natalem proxime antecedentes, partiaris per quaternarium, centies nonagies atque ter duobus annis superaditis, prodire illum ipsum annum, quo primum per Olympiades numerari coeptum est. Unde nullo negotio Olympiades singulas discernes. Incidet, ni fallor, primae Olympiadis annus primus, in annum ultimum regis Achas: id est, quarti Millenarii annum ducentesimum quintumdecimum. Caeterum Romani plurimum per consulem annos numerarunt, quod facere sunt adorsi post exactos reges: nempe annos ante Christum quidem in carne manifestatum 507: ab urbe vero condita 245: anno Darii, opinor, octavo, post templum perfectum.

11 In historiae lectione, et temporum consideratione, ac rerum non tantum politicarum, sed et Ecclesiasticarum mutatione, consideretur primum, quomodo Deus subinde sui noticiam patefecit, et praesertim promissionem benedicti seminis magis ac magis illustravit.

12 Secundo, considerentur variae vicissitudines status religionis ac Ecclesiae, quae iam illustrior et purior fuit, iam etiam obscurior, praedominantibus impiis: ut interfecto Abele, coepit florere Cainica factio et impietas, et obscurari vera pietas, quam tamen Enos et Henoch instaurarunt. Sublato in caelum Henoch,

-- 817 --

54 paulatim invaluit impietas, et obscurata est religio ac Ecclesia usque ad diluvium, frustra reclamante Noacho, et Deo tot modis protestante ac minitante. Sic tempore Abrahami evocati, fuit imminutus piorum numerus. et obscurata vera religio.

13 Postremo, observentur variae vicissitudines, quod iam Deus suos gloriose tuetur, et impios punit, iam omnia sunt remissiora: aliquando denique, idque crebro, veniunt tempora cribrationis piorum, et potestatis tenebrarum.

14 Hae iam variae vicissitudines nos docent semper constanter pietati vacare, confiteri ac sperare, et invocare obfirmatissimo corde, quandoquidem nunquam Deus suos finaliter deserverit, testante id perpetua omnium temporum experientia. Ante omnia vero in temporum ratione historiaque diligenter observentur minae ac promissiones, et omnino praedictiones divinae ut tanto clarius nobis ubique eius veritas elucescat, nosque in nostra fide confirmet.

15 Postremo, ut aliquando tandem hasce historicas observationes finiamus, sit historicae lectioni hic potissimum scopus praestitutus, et huc labor omnis tendat, uberem ut eruditionem Spiritualem ex divite segete historiarum demetas. Narrationum nulla tam est sterilis, quin ex ea dogma aut redargutio falsae doctrinae, aut vitae institutio, aut consolationes decerpi queant. Quomodo vero istud apte fiat, Christus et Apostoli in illis locis nos docuerunt, in quibus exempla sanctorum Patrum suo instituto accommodantes, argumentationum formulas ad quamcunque rem inde ducunt.

16 Locos aliquot, velut digito commonstrabimus. Matth. 12, de Davide vescente panibus vetitis, de Ion. et Ninivitis, de regina Austri et Salomone. Matth. 24. de temporibus Noah. Marci 12, de verbis Dei ad Mosen, ex rubo loquentis Lucae 4, de Elia apud solam viduam Sareptanam divertente, de solo Nahaman Syro mundato per Helisaeum. Lucae 11, de sanguine Abel iusti, et Zachariae interfecti inter aedem et altare. Luc. 17. de diebus Loth, eiusdemque uxore. Iohan 6, de patribus manducantibus Manna, et interim mortuis. Iohan. 7, de circumcidendo etiam in Sabbato. Actor. 7, plurima referuntur a Stephano, ex quibus de Christo atque Evangelio testimonia et comprobationes nititur colligere. Act. 13, ad eundem finem retert nonnulla Paulus apud Antiochiam Pisidiae. Ad Rom. 4. 9 11. 1 ad Cor. 10 et alibi deinceps in singulis prope Epistolis, varia ex historiis Sacris admiscentur.

17 Ex quibus profecto locis omnibus discere quivis potest, quomodo exempla historica tractari deceat: hoc est, quomodo accommodabuntur instituto, quo de agitur: qua forma breviter et subinde uno quasi verbo indicanda argumentatio, aut latius diducenda: quomodo denique ad asserendum dogma, ad redarguendum falsas opiniones, ad instituendam vitam, moresque, et ad quamcunque utilitatem explicandum, expediat inflectere.

18 Haec nunc de observandis in historiae lectione, in genere dixisse sufficiat Restarent alioqui non pauca de singulis historiis monenda, quia aliae alias habent tum difficultates, tum et utilitates, ac denique proprietates: quale admodum apte ac utiliter monet Luth. piae M. de Pentateucho, cur eo ordine illa historia tradita sit. Verum illud pertinet iam ad commendationem eorum, aliorumque librorum: quae opera postea, Deo volente, sequentur, nunc ad Prophetiam transeamus.