SECULUM, Hebraice עלם Olam, conveniens sono, et pene etiam significatione, cum Latino Olim, quod diversis Latinis vocabulis expresserunt, iam aeternum, iam perpetuum, iam seculum ponentes. Significat autem (ut supra monui in voce PERPETUUM) tum perpetuitatem, tum longam durationem, tum debitam rei durationem: aliquando etiam ipsum mundum denotat, aliaque significata habet, de quibus mox dicetur, Latinis quidem vox Seculum plerunque spacium centum annorum significat: unde apud Romanos Ludi seculares. Usitatissime vero longum tempus declarat, vel praeteritum, hac locutione, A seculo: vel in genitivo positum, Dies seculi: vel etiam futurum, quae significata Latinis istis ferme aequivalent, A condito mundo, et Usque ad finem mundi. Aliquando significat idem quod a condito mundo: Iohan. 9, A seculo non est auditum, ut quis oculos caeci nati aperuerit. Psa. 25, Reminiscere miserationum tuarum, quia a seculo sunt. id est, quibus nunquam uti desiisti, quia semper es et fuisti misericors. Recensebo exempla primum praeteritae longissimae durationis. Psalmo 77, Supputavi dies a principio, annos seculorum: idem bis dicit. sensus autem est, prisca tempora expendi. Isaiae 58. Et instaurabuntur ex te desolata seculi: id est, quae multis seculis desolata aut vastata fuêre, et neglecta iacuêre, ubi praeteritum longum tempus, non tamen totum inde a creatione, significat. Isaiae 63. Recordatus est dierum seculi Moysi, et populi eius. id est, temporum priscorum, seu potius illarum rerum et actionum, quae illis temporibus acciderunt. Aedificabo illud sicut diebus seculi: id est, ut olim aedificatum fuit. Malachiae 3: Et dulcescet Domino sacrificium secundum dies seculi. id est, ut olim gratum acceptumque fuit tempore primorum patriarcharum. Mox sequitur, Secundum annos antiquos. Deut. 32: Memento dierum seculi. id est, temporum priscorum, vel potius eorum quae illis temporibus acciderunt, et quomodo Deus cum patribus tuis egerit. Isaiae 51: Sicut in generationibus seculorum. id est, pristinis. Sic mortui seculi ii dicuntur, qui iam olim mortui sunt. Psa. 134: Habitare fecit me in obscuris sicut mortuos seculi. id est, qui iam olim, iam pridem mortui sunt. Hierem. 6: Interrogate de semitis seculi: id est, antiquis. Hierem. 18, Ut deserant semitas seculi, et ambulent per semitas per viam non calcatam. id est, deserta veteri ac vera religione, novas, falsas et ignotas sectarentur. Non transferas terminos seculi: Proverb. 22 id est, veteres, qui dudum positi observatique fuêre. Gigantes a seculo, Genesis 6, id est, antiqui. Trans flumen habitaverunt patres vestri a seculo: Iosuae 24. id est, in de ab initio, antiquitus. Gens robusta, gens â seculo, Hierem. 5. pro, gens pervetusta. Habitare terram, quae a seculo: 1. Sam. 27. pro, quae iam olim habitata fuit, ideoque exculta et populosa est. Tacui, a seculo silui: Isaiae 42: id est, iam longo tempore. Sic et In seculum, aut etiam seculi, significat longum tempus in posterum. Aliquando etiam totum tempus usque ad finem mundi, aut etiam omnem posteritatem. Psal. 110, Iuravit Dominus, et non poenitebit eum: Tu es sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedeck. In seculum et generationem, vel in generationem et generationem: Psal. 135. Iehova nomen tuum in seculum, Iehova memoria tua in generationem et generationem id est, tu Deus es aeternus. Psal. 77, Nunquid defecit in lb/>seculum misericordia eius, defecit verbum in genera-tionem et generationem. id est, in omnem >posteritatem aut in perpetuum. Psal. 49, Interiora eorum domus eorum in seculum, et tabernacula eorum in generationem et generationem. id est, cogitationes, vota et spes eorum est, quod ipsorum posteri ac familia diutissime [?: per- ] rabunt ac florebunt. Verum operaeprecium fuerit, paulo accuratiore ordine significata huius vocis recense-re, et quaedam Iudaeorum nugamenta, quibus sua [?: ] caeremoniarum perpetuitatem tuentur, refutate. 1. Primo aliquot in locis pro mundo seu seculo accipitur, non tamen ut mundi vocabulo intelligas tantum materialiter machinam illam a Deo conditam, quae caelo, terra, elementis, aliisque creaturis constat: sed sicut Paulus Rom. 14 formaliter accipit, pro gestu huius mundi et pro illis quae in hoc mundo geruntur. Dicitur amen Hebraeis, quod duratio ac finis eius nobis sit abscondita, ad quam diem aut horam sit desiturum, Iob 22. An semitam seculi observabis, quam calcaverunt viri vanitatis, Der Welt lauff. Psal. 24: Elevate portae capita nostra, et elenamini ianuae seculi, et ingredietur rex gloriae. Gen. 49. Ad desiderium collium seculi: id est, signatum huius seculi. Paulus hinc est mutuatus, quel ad Titum 2 vocat desideria secularia. Habacuc 3: [?: S- ] et mensus est terram, vidit et dissolvit gentes, et [?: co--- ] ti sunt montes seculi, vestigia seculi ei. id est, maximi, medioximi et infimi huius seculi. Ecclesiast. 3: Omnes fecit pulchre in tempore suo, etiam ipsum seculum posuit in cor ipsorum. Psal. 73: Ecce isti improbi sunt seculi, et occupant opulentiam. Sic et Christus in hac significatione accepit Iohan. 17: Ego tradidi eis sermonem tuum et mundus eos odio habuit, quia non sunt de mundo, sicut et ego non sum de mundo, etc. Item Luca 16 Filii huius seculi prudentiores sunt filiis lucis. Et capite 20: Filii huius seculi nubunt, etc. Marci 4: [?: Aer-- ] seculi et deceptiones. Item Iacobi 1: Immaculatum se custodiat ab hoc seculo. Et cap. 4: Quicunque vult esse amicus huius seculi. II. Secundo est durationis, et commodius verti non potest quam aeternitatis, vel aevi, seu seculi vocabulo: sicut etiam Evangelistae et Apostoli Graeca voce αἰὼν reddiderunt, quod etiam nunc aeternitatem, nunc seculum seu aevum illis significat. modo non, quemadmodum Latini, seculum pro spacio centum annorum: sed Theologice accipias pro aeternitate, vel tempore seu duratione temporis, alias longiore, alias breviore. Aeternitatem significat, cuius scilicet initium et finis nobis abscondita sunt, vel (ut Theologi definiunt) quae nec initium habet, neque finem: quoties vel Deo attribuitur, qui nullo tempore mensuratur: vel divinae voluntati et promissis annectitur, qua in Evangelio continentur de gratuita misericordia et bonis aeternis propter Christum. Arbitror autem ab hac nomine Hebraeo עולם Latinos mutuasse adverbium temporis Olim, quod similiter de praeterito et futura ut Hebraeum, dicitur. Dicitur autem Hebraeum de preterito et futuro, vel a condito inde mundo computando usque ad consummationem seculi, vel legem: vel a lege Moysi usque ad primum Christi servatoris nostri adventum in carne: seu potius ad baptismum, et dispensationem eius: vel a diluvio, usque ad consummationem seculi: vel a non ita longo tempore, quod olim fuerat, usque in aliud tempus. Haec eo consilio adducere liber ut refutetur non modo crassa illa, verumetiam pertinacissima obstinatia Iudaeorum, qui praecepta et promissiones legales, item circumcisionem, templum, [?: ] tum divinum, sacrificia, ceremonias, iudicialia, et [?: ] nus reliquas omnes legis Mosaicae observationes nequaquam abrogatas, sed aeternas, et ad iustificationem

1105 nostri necessarias esse, ex hoc maxime vocabulo, quod plerunque annexum habet, contendunt: atque etiam nonnullos ab Evangelii gratia, quo docetur sola Dei misericordia fide propter Christum iustificari hominem, absque ullis operibus legis, in Iudaismum abduxerunt. Caeterûm quod Hieronymus super epistola ad Galatas de ista voce עולם olam scribit, si cum vau holem scribatur, notare aeternitatem: sine autem vau, tempus finitum et determinatum, id equidem vanum et frivolum commentum esse, loci Scripturae sacrae complurimi, si quis eos consulat, liquido testantur. ¶ Iam locos aliquot adducam, ubi aeternitatem significat, videlicet quando Deo attribuitur. Genesis 21, In nomine Iehova Dei aeternitatis. Isaiae 40. An nescis, aut non audivisti, Deus aeternitatis Iehova, qui creavit fines terrae. Sequuntur porro loci in quibus seculum. id est, tempus finitum, quod initium et finem habet, significat. Genesis 9. Hoc est signum foederis, quod ego pono inter me, et inter omnem animam niventem quae est vobiscum in generationes seculi. ubi sane, sicut textus indicat,ponitur pro tempore inde a Noach, cui haec promissio facta est, usque ad alterum Christi adventum. Genes. 17. Dabo tibi terram Canaan in possessionem seculi, ubi seculum ponitur pro eo tempore, quo fuerunt filii Israel in terra Canaan, quod equidem determinatum et finitum est. Deuteronom. 32. Recordare dierum seculi, scilicet praeteriti, seu dierum olim. Psalm. 134. Threnos. 3. Collocavit me sicut mortuos seculi, scilicet praeteriti, et qui olim fuerunt mortui. Mich. 5, Et egressiones eius ante originem, et ante dies seculi: quam phrasin Paulus Apostolus, licet in alia sententia reddidit, Ante tempora secularia. id est, antequam fuerunt aut caeperunt tempora. secundae ad Timotheum primo, et ad Titum primo. Micheae septimo: Pascentur in Basan et Gileath iuxta dies seculi. id est, pristinos, vel sicut olim Malach. 3. Grata erit oblatio Iehuda et Hierusalem, sicut in diebus seculi. id est, antiquis, sicut olim. Psalm. centesimo trigesimonono: Deduc me in via seculi. id est, pristina. Hieremiae sexto: State iuxta vias, videte et interrogate de semitis seculi. id est, pristinis, quae sit melior. Ecclesiastici duodecimo, Quia homo vadit ad domum seculi sui. id est, domum suam pristinam, unde primum egressus est. sicut et Iob trigesimo, humam appellat domum constitutam: iuxta illud, Pulvis et, et in pulverem reverteris. Ut ad argumenta Iudaenum tandem deveniam, quibus sua legalia ex hac voce confirmare conantur, quasi aeterna et immota sint, et ad finem usque mundi servanda, neque quenquam sine eorum observatione posse salvari: atque non paucos persuaserant ut existimarent non sola in Christum fide nos iustificari sed iuxta et circumcisionem et alia legalia observanda esse: cuiusmodi sane Paulo et caeteris Apostolis non parum negocii fecerunt, et Ecclesiam Christi omnibus temporibus perturbarunt: allegantes de circumcisione illud Genesis 17, Et erit pactum meum in carne vestra in pactum seculi: de observatione Sabbati illud Exodi 31, Et custodient filii Israel Sabbatum, ut faciant Sabbatum in generationibus suis pacto seculi: de celebratione Paschatis illud Exodi 12, Statuto seculi celebrabitis ipsam solennitatem, ipsi Iehova, in generationibus suis: de sacerdotio Levitico illud Exodi 29, Et erit vobis sacerdotium in statuto seculi. et sic de aliis ritibus, cultibus, sacrificiis, solennitatibus, foederibus, observationibus, quibus annexa est haec clausula falso cum sibi, tum aliis persuadent, perpetuo et indesinenter illa servanda esse: non considerantes, ut et supra quoque monui, et exemplis aliquot demonstravi, quod ista nox etiam significet seculum, hoc est, durationem temporis olim finiendi in Christo: in quo aliud seculum coepit, aliaque lex, scilicet spiritus vitae data est. sicut legis veteris abrogationem disertis verbis Deus cum per omnes prophetas, tum vero praecipue per Hieremiam et Ioelem praedixit, et pactum novum promisit surrogandum: quodque illa quae in lege obumbrata, tantum figurae essent rerum futurarum corporis Christi. Hinc Paulus ad Galatas Legem dicit paedagogum ad Christum, et alibi finem legis Christum asserit. Imo Christus ipse dicit, Lex et prophetae usque ad Ioannem, etc. Ne autem Iudaei etiam haec eludant, ut solent perpetuo rimas quaerere, quibus elabantur: aliquot aliis Scripturae testimoniis multo evidentioribus obfirmabo, hanc vocem עולם nequaquam posse aeternitatem significare: sed vel de praeterito, vel de futuro tempore dici. Proverb. 22. Non transferas limitem seculi, quem posuerunt patres tui. scilicet, olim. Deuteron. 15, Et accipies subulam, et pones ad aurem eius, et ad ostium, et erit tibi servus seculi. ubi sane ad longissimum pro spacio 50 annorum sumitur: fieri enim potuit, ut iuxta legem Levit. 25, intra pauciores annos liberatus fuerit. 1. Samuelis 27, Et credidit Achis ipsi David. quod magnam nauseam haberet super populo suo Israel, ideo erit mihi in servum seculi. ubi certum est. Seculi vocem non importare aeternitatem infinitam, sed tantum accipiendam pro vitae reliquo termino. Proverb. 10. Quando transierit tempestas, statim non est improbus, iustus autem fundamentum est seculi. id est, durationis, seu durabile. Haec et alia multo plura Scripturae testimonia (quae ut adducerem longius esset) satis, superque satis testantur hanc vocem עולם , praeterquam cum de Deo, deque rebus aeternis dicitur, non significare aeternitatem, sed tantum durationem temporis, alias longiorem, alias breviorem, idque secundum materiam subiectam, quemadmodum supra quoque multis ostensum est: et nedum legem caeremonialem esse abrogatam, quod ad iustificationem attinet, verum etiam moralem, hoc est Decalogi opera, siquidem (sicut Deus Hieremiae 31, et Christus Ioan 7, Petrus Actorum 15. et Paulus ut saepe alias, maxime vero Roman. 7 et 8 disertis verbis affirmat) ea nemo praestet, aut praestare queat. Pluraliter עולמים . id est, multa secula. 1. Regum octavo: Aedificando aedificavi habitaculum tibi firmum, ut in eo habites multa secula. Psalmo 77, Num in multa secula repellet Iehova, et non addet bene velle amplius? Psalmo 145, Regnum tuum regnum omnium seculorum, et dominatio tua in generationem et generationem. Ecclesiast. primo: Si est res de qua quis dicit, vide hoc est novum, iam fuit ante multa secula, quae fuerunt ante nos. Isaiae quadragesimoquinto: Israel salvatus est salute multorum seculorum. Et capite quinquagesimoprimo. Excitare sicut in diebus prioribus, in generationibus multorum seculorum. Danielis 9. Ad adducendam iustitiam multorum seculorum. Pro voce Olam Hebraea, novum Testamentum Graecum plerunque usurpat αἰὼν vocabulum. Id vero, quod ad tempus attinet, plerunque eandem vim habet, quam Haebraeum Olam: nisi quod adiectivum in de formatum αἰώνιος , plerunque aut aeternitatem, aut saltem perpetuitatem significat. Sic dicitur ignis inferni, et vita ac gloria caelestis esse aeonios, perpetuus: Matthaei decimo octavo, et vigesimosexto. et Deus dicitur aeonios aeternus, Romanorum decimosexto, et primae ad Timoth. 6. Ad Philemonem tamen dicit, Ut servum tuum habeas aeonion perpetuum: id est, stabilem, ut Latini. Ponitur vero etiam pro iis qui in seculo sunt, ut pro mundo ipso. Hebraeorum 1, Deus per filium suum condidit secula. id est, totum mundum cum sua duratione. Sic dicitur hic mundus, quin et futurus seu caeleste regnum aut duratio eorum seculum, Matthaei duodecimo: Non condonabitur ei nec in hoc, nec in futuro seculo. Ephesiis primo: Non solum in hoc seculo, sed etiam in futuro.

1107 Curae seculi huius dicuntur a Christo esse spinae, quae suffocent bonum semen verbi Dei, Matthaei decimotertio. id est, rersi huius mundi ac vitae: seu curae, quae inde oriuntur ac proficiscuntur. Sic ibidem, Messis est huius seculi: id est, huius vitae. Aliquando quasi curriculum mundi huius, aut pravos eius mores denotat. Romanorum 12. Ne conformemini huic seculo. Sic Lucae 16. Filii huius seculi sunt sapientiores. id est, qui vivunt, agunt et attemperant se ad mores, astutias ac nequitias horum hominum. Ephes. 5. Pugna nobis est contra mundi principes huius seculi: id est, qui regunt et suscitant istam perditissimam sentinam morum, et rationem perdite vivendi. Contra Deus dicitur nos redimere ac liberare ab hoc seculo, Galatis 1. Vox עולמים Olamim pluralis numeri, sonat plurium seculorum, non semper significat aeternitatem, ut supra ostensum est. quod propter Osiandri errorem observandum est, qui cum suis discipulis ex dicto Dan. 9. Meschias adducet iustitiam Olamim, volebat probare, nos iustificari substantiali iustitia Dei, quae sola sit sempiterna. De quo dicto ei, in meis contra eum scriptis, prolixius respondi. Vulgata versio nonnunquam voce Seculi et Secularis, abusa est etiam pro aliis Graecis vocabulis. ut 1. Cor. 6. iudicia secularia, βιωτικὰ vitalia, seu huius vitae. Tit. 2, secularia desideria, κοσμικὰ mundana. Inde pseudo spirituales, alios Christianos superbe simul et impie vocant Seculares, quasi tantum ad hunc mundum pertinentes.