Quinto: locutionem Iustitia Dei, negabat Osiander usquam in Sacris literis reperiri pro illa legali iustitia, qua bonis bene, et malis male facit: sed tantum pro benignitate, beneficentia aut misericordia Dei. Cum enim de legali iustitia Dei agitur, poni aiebat ipse vocem Irae, aut furoris. Sed reperiuntur plurima exempla, ubi in eo sensu vox Iustitiae usurpatur. ut Romanorum tertio : Quod si iustitia nostra Dei iustitiam commendat, quid dicemus? num iniustus est Deus? ¶ Porro quia supra vere dictum est, iustitiam esse obedientiam erga leges, et variae sunt leges: inde etiam fit, ut secundum diversas leges diversae sint iustitiae. Sic puto accipiendum illud Christi dictum, Sic nos oportet implere omnem iustitiam: id est, non tantum moralem, sed et ceremonialem iustitiam, accipiendo circumcisionem et baptismum (tanquam si essem immundus, lotioneque indigeam: cum immundus non sim, nisi aliena, mihique imputata immundicia) offerendo sacrificia, totamque legem Moysis implendo, dando censum magistratui, et alia omnia faciendo actolerando, quae Deus mihi iniunxit: quo sic factus sub lege, alios a lege liberem. Vicinum ferme est, quod supra hoc idem dictum exposui de singulis iuste factis: magis tamen haec posterior expositio arridet. Hactenus de significationibus Iustitiae, per sese consideratae, dictum esto. Nunc de iis locutionibus agamus, ubi haec vox aliis adiuncta, aliquid hebraismi aut obscuritatis parit. ¶ Iustitiae nostrae Deus aliquando dicitur, ut Psal. 4: Exaudi me Deus iustitiae meae. quia et iustificat nos imputativa iustitia, et praecipit, praescribit, ac efficit quoque in nobis suo sancto Spiritu iustitiam novae obedientiae: et denique eandem in nobis una cum omnibus iustis causis, actionibus et conatibus asserit et tuetur contra omnes qui eam oderunt, ac in nobis persequuntur. Iustitiae habitaculum, vel potius pascuum aut copia, dicitur Deus: quia ipse non tantum amat, probat, praecipit ac promovet iustitiam, sed etiam quia est iustificator noster. ubi habemus veluti uberrimam copiam aut pascuum iustitiae, unde ipsammet iustitiam consequemur. Dicit ergo Ieremiae 50. cap. Peccaverunt Iehovae, habitaculo iustitiae, et expectationi patrum suorum. id est, qui eos iustificavit, et a quo omnia bona expectarunt et acceperunt. Allusio autem est ad pastionem ovium, quib. nihil magis necessarium est quam commodum pascuum. Portae Iustitiae. Psalmo 118, vocatur ipsa vera religio, quae nos perducit ad veram iustitiam, seu (ut mox sequitur) ad illum angularem lapidem, ab aedificantibus reiectum, nempe Christum mediatorem. Sacrificia iustitiae, Psalmo 4. Sacrificate sacrificia iustitiae. significat offerre animum vere conversum, et veram eius obedientiam, ad discrimen sacrificiorum pecudum. Nam

491/492 illa demum cordis sacrificia sunt iustitiae, aut iusta sacrificia: utpote quae ex obedientia constant, quae proprie est iustitia. Iustitia dicitur ante Deum ambulare, Psal. 85. id est, omnia repleri ab ipso iustitia primae et secundae Tabulae religionis ac vitae, dum et religionem instaurat, et peccatores iustificat et mores hominum corrigit, et denique iustos gubernatores politiis largitur. Eadem dicitur et coram homine incedere, Isaiae 58, sed multum diversa significatione: nempe, quod innocentia, aut etiam pietas aut probitas alicuius, ante eum omnes difficultates amoliatur, eumque Deo et hominibus gratum acceptumque faciat. Annunciare iustitiam, aliquando idem est quod loqui iusta, sive religionis, sive communis iuris ac vitae hominum. Proverb. 12. Qui loquitur veritatem, et annunciat iustitiam: id est, lo quitur vera ac iusta. Praesertim autem de Doctoribus verae doctrinae et iustitiae Christi intelligatur, quia illi funguntur legatione nomine Dei, celebrantes simul et annunciantes, ac veluti offerentes iustitiam gratiae Christi. Aliquando significat praedicare ac celebrare Dei vel legalem iustitiam. vel etiam beneficentiam, atque adeo ipsa quoque beneficia Denique aliquando notat praedicationem gratuitae iustitiae Christi, de qua infra dicetur. Iustitiam auferre alicui, pro calumniis ac iniuria eum opprimere. Isaiae 5. Qui iustitiam iustorum auferunt ab eis: id est, vel obscurant eorum innocentiam, vel certe privant eos suo debito iure, quantumvis perspicue agnito. Clamare pro iustitia, Isaiae 59. id est, disserere aut disputare, atque adeô certare, contendere ac depugnare pro iustitia primae aut secundae Tabulae, religionis aut vitae. Sic Ecclesiast. 4. Certa usque ad mortem pro iustitia. Et Christus dicit, pios praesertim doctores persecutionem pati pro iustitia: ubi intelligatur illa summa iustitia, nempe imputatio iustitiae aut meriti ac obedientiae Christi, pro cuius assertione et propagatione pii doctores extremas difficultates subire coguntur. Iustitia sua confirmavit eum, et brachium eius servavit eum: Isaiae 59. omnino significat ipsum Christi meritum, de quo postea dicetur. Semitae iustitiae, pro iustis dogmatibus, legibus, vita et actionibus: Psalm. 23. Deducit me per semitas iustitiae. id est, iustas, ac ipsi probatas. tametsi aliquando et hanc interpretationem accipiat, pro semitis a iustitia Dei humano generi praescriptis. Educere aut proferre dicitur Deus iustitiam nostram, cum causas nostras iustas et nosipsos ab oppressorib. liberat, ac victores facit: cumque sic nobis testimonium innocentiae ac iustitiae coram orbe terrarum tribuit. Sic insultat Ieremias Babyloni cap. 51, quod Deus Iudaeorum iustitiam ac innocentiam sit contra Babylonica tyrannidem coram toto mundo asserturus. Facere iustitiam et iudicium, supra expositum est in voce Iudicii. Sacerdotes induere iustitiam, Psal. 132, est id quod alibi Christus dicit: Beati qui sitiunt et esuriunt iustitiam, et propter eam patiuntur: cum videlicet pii, praesertim sinceri doctores, zelo Domini inflammati tuentur, et ardentissime promovent iustitiam religionis ac morum, totiusque vitae praesertim autem illam gratuitam, seu imputativam Christi, quae aliarum omnium fons ac origo est. Hoc etiam est clamare et certare pro iustitia, de qua locutione paulo ante dixi. Talis bellator iustitia indutus, et pro iustitia pugnans ac clamans, pingitur et praedicitur futurus Christus, cum in terras venerit: Isaiae 59. Quod eius divinum opus latissime patet. Ingredi ad iustitiam, est ea potiri. Psalmo 69: Pone vel da iniquitatem eorum, nec unquam perveniant ad iustitiam: id est, nunquam eos iustifices aut absoluas, nunquam eis fias propitius. Iustitiam et pacem sese mutuo osculari, Psal. octuagesimoquinto, est, eas coniungi arctissime, ita ut et iustitia sit causa pacis, et pax iustitiae: quod recte tum de politica, tum et de spirituali renovati cordis iustitia ac pace exponere possis. Utrobique enim ista duo arctissime coniuncta sunt. Nam et iustitia est pacifica, et vera pax est iustifica. Praecipere iustitiam, Psalmo 119, Praecepisti iustitiam testimoniorum tuorum, et veritatem valde. id est, severissime praecepisti, ut iustitiam ac veritatem in tuo verbo praescriptam sedulo colamus. Ponere iustitiam ad [?: trut- ] , et iudicium ad lineam, supra in voce Iudicii exposui. significat autem, veram et incorruptam iustitiam ac iudicium, secundum veram normam verbi Dei exercere: non ea quae secundum falsam regulam directa, nomine quidem iustitia vocatur, re autem ipsa summa est iniustitia. [?: Sic- ] narrant Fridericum Electorem Saxoniae, aliquando [?: ] paupere quadam vidua compellatum, ut sibi esset [?: adi- ] mento zu dem Rechten recht, ad verum ius ac iustitiam, admirabundum risisse, et quaesivisse, Num etiam aliquod iniustum ius, Unrecht Recht, existat? Recordari iustitiae Dei, aut etiam praedicare eam, Psalmo septuage simoprimo, de eius immensa benignitate ac beneficentia accipendum est, ideo coniungit ei Salutem Dei. Posses [?: tam- ] eum locum etiam de imputativa iustitia exponere. Reddere alicui iustitiam suam, est reddere praemia digna iustcia, aut etiam poenas in iustitia dignas. Primo Samuelis vigesimo sexto : Dominus reddat viro iustitiam suam, et fidem suam. id est praemia illius iustitiae ac fidei, aut contra iniustitiae convenientia. Iudicium reverti ad iustitiam, Psalmo nonagesimo quarto: pro, pronunciare secundum iustitiam. Inquit enim ibi Psaltes: Nam ad iustitiam revertatur iudicium, et post eam omnes recti corde. quasi diceret, ut et paulo ante exposui eum lecum: Ali quandiu homines suo iudicio aberrarunt iustitia, visaque est ea prorsus obscurari et opprimi: [?: s- ] tandem deprehensa veritate suo iudicio probabunt iustitiam, omnesque boni ac sinceri ei adhaerebunt. Seminate vobis in iustitia, Hoseae decimo : pro pie et sancte vivendo et agendo, quaerite (seminare enim, fructus quaerere est) commoda huius et futurae vitae: ne quaeratis per iniustitiam opes, voluptates aut alia ulla bona. Deuteronomii decimosexto ingeminatur, Iustitiam iustitiam se queris: pro, tantum iustitiam, aut etiam id quod maxime verissimeque iustum est. Iustitia pro merito aut iure. Nehemiae secundo, Non est vobis iustitia in Hierusalem: id est, non benefecistis ei, no estis de ea benemeriti, nullo iure potestis aliquid [?: viciss- ] praemii aut beneficii ab ea, aut Deo eius postulare. iustitia, pro iusta causa. secundo Samuelis decimonono Sed quid mihi ultra est iustitiae, ut clamem ad regem. id est, iustae causae, aut querelae. Iustitiae, pro iuste factis: Omnes iustitiae nostrae sicut pannus menstruus id est, omnia iuste facta, omnia nostra bona opera. Esse aliquid alicui iustitiam. Deuteronomii vigesimoquinto: Tibique erit iustitia coram Domino, pro, [?: prob- ] Dominus illam restitutionem pignoris, ut opus iustis vel, erit tibi veluti meritum quoddam apud Deum, [?: ] ille tibi vicissim benefaciat. Deus dicit Isaiae quadregesimotertio, se suscitasse Cyrum in iustitia: id est, ut iustitiam exerceat puniendo Babylonios, et liberando [?: ] um populum. Sed Proverbiorum octavo, In [?: ] sunt omnia eloquia oris mei, idem valet quod iusta. [?: ] deo mox addit: Non est in eis pravum, aut perversus Iterum alia vis huius phrasis est Psalmo decimoseptimo, Ego in iustitia videbo faciem tuam. pro, per iustitiam ac innocentiam meam percipiam tuum favora providentiam, ac defensionem. Sic et Psalmo 119. [?: ] iustitia tua vivifica me. id est, per tuam benignam [?: ] neficamque bonitatem. Iustitia quoque aliquando [?: ] ralem aut originalem illam iustitiam ac integritatem denotat. ut cum Paulus Ephes. quarto dicit, [?: homine- ] esse conditum in iustitia et sanctitate vera, quae [?: iusti- ] originalis idem ferme est quod imago Dei: quam adversarii sophistae, accidentarium quoddam [?: ornament- ]

493/494 et non de essentia hominis esse somniant. Sed contrarium probavi ex Sacris literis, et piorum doctorum scriptis, in quodam libello, Vinariensi Disputationi adiuncto. ¶ Enumeravi hactenus pleraque significata vocis Iustitiae: ex quibus et contrariae vocis, nempe Iniustitiae, vis ac veriae rationes intelligi possunt, sicut et phrases eius aliis verbis ac vocib. coniunctae: ut plane superfluum sit, eadem de Iniustitia seorsim inculcare. Restat adhuc una, et ea quidem primaria, maximeque controversa vocis huius significatio: nempe, quid sit Iustitia, qua coram Deo iustificamur, aut quid Paulus in talibus locis vocet Iustitiam. Hoc enim vel maxime ad intelligendum sermonem Sacrarum literarum, et praesertim Pauli, facit, eoque nequaquam a nostro instituto alineum est. Dixi quidem hac de re prolixe in scriptis contra Osiandrum, in libello de Fide et alio de iustitia. Verum nunc aliquan to magis Grammatice de eodem disseramus, ut et Phrases huc pertinentes illustrentur, et dogma ipsum gratuitae iustitiae sit aliquanto ex ipso Scripturae sermone notius.