Epicedion in morte Jacobi Boni.
Indictos obitus infletaque funera linquam
Egregii Vatis, nobis tantumque propinqui?
Materias ultro quaesitas carminis olim
Qui legi media multis certantibus urbe.
Atque vetus studium quamvis elanguit annis,
Excussus nostro quamvis de corpore Phoebus
Exulat, et virtus dicendi exaruit omnis:
Ast hic, quae cernit pietas modo vera iacentem
Iam iam mortalis defunctum munere vitae,
Non sinit in magno tacitum torpere dolore.
Quin etiam carmen si poscant multa modosque.
Quis fatum fraudare sono, quis funera voce
Possit, quis cantum non indulgere Poetae?
Attamen haec quaenam facies et imago iacentis?
Huc cunctas congessit opes sibi Flora, Venusque
Unquam non alias tantos afflavit honores:
Veris ut in medio lassus recubare videtur,
Plurima cui Veneris nuper iam gratia cessit.
Hinc stat certamen varium nec leve Dearum,
Quas Ida iratas Phrygio sub iudice vidit.
Contendunt, studiumque iuvant nixusque vicissim
Intulit huc Iuno conchis, quae decolor Indus
Legit opes, secum diversas permeat oras
Dum simul, occiduis dum partibus advehit una
Eoas merces, nec non longe orta Britannis

-- 135 --

Dum spectanda sinit, simul ac ditescit ab arte,
Quam Maia genitus mortales edocuit olim.
Nil tamen hinc hebetat mentem, nec defluit ullo
Ingenium luxu; terras permensus, ad astra
Tollitur, aeterna miratus luce nitentes
Ingrediturque plagas, circumque examina cernit
Tergemina serie volucres stipare phalanges.
Applaudit Pallas lata regione vaganti,
Quaeque simul sociat suprema ad infima Cypris.
Et iunctis una iucundum gignit Amorem,
Qua manat triplex amplexa gratia, caro
Erigit et mentem nati velut excita oestro.
Hinc me corripuit sacro modo Diva furore,
Concipio, Vates quanta sit laude ferendus.
Nil generis praelustre decus nomenque mirabor,
Quamque etiam semper fuerit gens ampla Bonorum,
Iampridem quorum virtus fortunaque certant.
Mens alio properat fugiens dispendia rerum,
Complectorque domus mores, quibus Helius olim
A teneris sobolem ingenuam pater educat annis.
Grande decus generis, pars idem magna senatus
Helius, et Patriae columen nutantis amicum,
Cuius non merita unquam nos meminisse pigebit.
Excipit eiectos rapti post fata parentis:
Ille mihi patuit portus, solusque receptus,
Quem fera mox genitum fortuna orbaverat olim,
Subvectisque fuit sedes concessa quieti.
Parte stetit nobis tunc luctus, naufraga qualis
Excipitur scopulis optato aut littore puppis.
Suscepti hic demum primaevis crevimus annis.
At Vetera hei! misero semper lamenta novanti
Nunquam oblita cadet patriae querimonia mortis.
Sed quidcunque tamen damni, pensabimus aequi:
Quos mores posthac monitis haurimus avitis!
Urbis erant nostrae nondum venalia cuncta
Et lucri non tantus amor, non cura peculi,
Sed non indignus florebat cultus honesti,
Hinc erat et studii pretium non vile Latini.
Unde domum institui properabas artibus, Heli,
Ingenuis, cultu quae tunc florebat honesto,
Praestans ingenio gnatorum, et rebus agendis.
Quales vel platani, sen quercus brachia tendunt,
Et pecori faciunt, faciunt cultoribus umbras,
Et nunquam deserta manent loca sola per aestus,
Ventorumque minas laturae robore firmo
Haerent, nec terrae metuunt coelive ruinam:
Sic virtus experta virum quodcunque ferebat

-- 136 --

Tempus, et impulsu fortunae haud mota ruebat.
Sed prior insanos furibundae intercipit ictus
Et medium Petrus ludenti ostenderat unguem,
Pauperie lecta, Francisci veste recinctus.
O felix animi, o Croesi iam ditior aura,
Qui pedibus pressit fastus Acherontis avari.
Et famam spernit, degitque ignobilis aevi
Ut legat, ipse Deus quae nobis abdidit intus.
Cuncta quibus despecta semel mortalia sordent
Quotidie ambrosia divino et nectare pastus.
Hinc claustri petiit semotos ille recessus
Additus libris, dum mentis pabula carpit,
Felix propositi, studiumque ad fata secutus
Ultima, demum eadem moriens in vota quievit:
Et sic iam fratrum (quos condidit ante) superstes.
Susceptis liberis natu nam maximus horum
Effertur primus rara probitate Joannes,
Amplis iam Patriae perfunctus honoribus olim.
Post, utroque Simon sed iunior, occidit illum,
Orando quo non fuerat praestantior alter:
Idcirco toties Legatus obiverat olim
Ad summos Reges, habitus non futilis auctor,
Ambiguo quoties sententia dicta senatu est.
Nec tamen ille domum viduatam prole reliquit
Occumbens, modo quae laetissima tempora carpit.
Ast hic Musarum meliori cultor in aevo
Et pectus simul atqiie animos ad carmina dignos
Attulit, unde suos certator provocat annos.
Qualis olor placido lugens sua fata, Meandro
Dum cantus iterat, resonant loca, pulsus et amnis:
Et simul auditur circum querimonia late.
Nec terit ille vias vulgares: tollit in auras
Aspirans animo vis protinus enthea vatem.
Tunc animi bona complexus, facta inclyta cantu
Extulit: ut domito Alcides evaserit Orco.
Conatusque simul generosos inde secutus,
Et peregrina petit Gymnasia, desidis ultro
Otia dum vitae fugit, et notescere quaerit
Principibus: tendit, Romanam invisit et aulam.
Ast aversatus mores (proh dedecus!) urbis
Pendentis turpe et pulchrum discrimine nullo,
Inde solum natale petit, Patriamque requirit.
Enituit posthac ubi demum cognita virtus,
Et res commissa est fungenti publica porro.
Ad Reges toties dum iam Legatus obiret.
Saepe gubernaculo Patriae praefuit ille, (!)
Et Praetor iuri dicendo; haud futilis idem
Consiliis habitus, toties Rectorque Senatus.

-- 137 --

Quin etiam ut melius civilis degeret aevum,
Non sine iam thalami consorte senescere visum.
Cui coniuncta thoro Marie florentibus annis;
An probior morum fuerat, vel pulchrior oris?
Non leve iudicium: sese iactaret ut inde
Zervia gens, pulchrae, tum doctae pubis alumna.
Haec sibi curarum solamen, solus amorque,
Dum vixit, nec nota Venus fuit altera Vati.
Non steriles anni, non infaecunda marito,
Multiplici at partu connubia laeta fuere.
Et quamvis inter proceres dignissimus ille
Ut gravitate viri se hodie Res publica iactet,
Urbibus et valeat claris contendere demum,
Usque adeo virtus ullis non protinus impar
Rerum ponderibus, casu haud variabilis ullo,
Spectabat, regeret qua casus nacta secundos.
Huic dotes animi quantae, prudentia prorsus
Quanta fuit! pietas tum qualis! scripta docebunt
Culta nimis, docto quo non et carmine maior!
Qui claris Christi praelusit in Hercule gestis,
Dulcisono posthac evectus in aethera cantu
Usque modos variat pendens sublimibus alis,
Ut simul occasus resonet sibi prorsus et ortus.
Ac coeli pateant penetralia sacra canenti.
Quot nam instructae acies nectunt legionibus orbes,
Quaenam tum series, et quae tum munera Divum,
Protinus huc lectus virtutum ducitur ordo,
Et vacuo explicuit decora hinc insignia caelo.
Sed neu defuerit, quae sese postulet usus,
Forsan muneribus, visum rem quaerere honestis
Artibus, unde Lares non multis ampliat annis,
Dum terras peragrat circum, dumque ambit, et ultro
Externas merces semotis advehit oris.
Qua subit, explorat, septemfluus aequora Nilus,
Memphin adit, gentis vario subtegmine texta
Mercator coemit, coemit pulchrosque tapetas,
Atque legit gemmas pretiosas. Protinus emptor
Inde abit; Europam repetit, tum ditia quaerit
Oppida, multiplici crevit sors illico quaestu.
Parthenope, Romaeque simul versatur, obitque
Passim nobilium diversa palatia Regum.
Hinc mox digressum subit illicet altera cura,
Et petit occasum, aerias traiecit et Alpes,
Teque tuasque simul transmittit, Gallia, campos.
Protinus invisit ditem validumque Britannum —
Insula in Oceano nostris distermina terris
Et priscis alter quondam fere creditus orbis,

-- 138 --

Indole nativa regio ditissima prorsus —
Hinc sua cunctae hominum gentes commercia poscunt,
Huc ergo illatus merces commutat Eoas.
Illico sarcinulas componit et aptat habendo
In navim, merces tota regione coemptas.
Invadit portum, dat carbasa protinus auris,
Et varios terrae flexus legit inde iacentis.
Ecce sinus cernit, quos hinc Germania pandit;
Mox secat, Oceano tribuunt qua nomina Celtae,
Pyrenem superat, Tartesia littora radit.
Flectit iter, qua iam Calpen disiunxit ab Hila
Alcides, dedit Oceano cum libera iura
Intranti, et cano fluctu iuga nigra prementi.
Hic demum geminae cernit confinia terrae,
Europam et Lybiam, medius licet evolet alto.
Evectus pelago spumantes illicet undas
Et secat, et rapta pontum tellure polumque
Cernit tum, meliusque notat discrimine partes
Orbis, et facie sibi visus crescere maior.
Ecce amissa oculis iterum redit arida ponto,
Utque aequor sparsit non insula rara, tuetur.
Praeterit hanc, aliam abscondit de puppe proculque
Diversae apparent a prora, ut nubila primum
Exigua hand geminae Baleares nomina: Cyrnos
At Liguri praetenta iacet semotior alto.
Sardoum pelagus posthac, petit Itala labens
Littora, Sicanio compendia nota Peloro
Ausa sequi ratis, hinc ventis emersa secundis
Iamque arat Adriacum scindens temone profundum,
Sub Cromam donec celerem iacta anchora sistit.
Cromam, quae Lybicum Ragusae obiecta tuetur.
Littoribus patriis hic tandem exponitur ille.
Sic amor et studium sibi semper in ardua niti,
Atque virum fieri, et claris notescere gestis.
Dumque aevum elegit, variarent cetera quamvis,
Ast in eo similisque sibi florebat et usque,
Ac puer instituit queis vitam moribus olim,
Ad finem excoluit postremaque fata senectae.
Heu! indigna rapi quam nullo mota pudore
Destruit, et capulo fera mors tibi protinus effert.
Ecce quidem meruit qui vivere Nestoris annos,
Attamen occubuit ceu flos collapsus in arvis.
Dissipat aut nebulam veluti lux nocte coactam.
Effertur, subito bona tot sibi rapta domusque
Et Patria heu! luxit, doctae luxere sorores.

-- 139 --

Quid plorem? frustra vel domum conquerar unde?
Seu male cum mutis positos animalibus una
In terra, labi communi more repente;
Aut animam potius recte non ossibus addi,
Aptam luce frui divina, et carpere flatus
Aetherios, secreta sequi commercia divum.
Sive dari nimium nobis heu! debile corpus,
At magnas contra vires, quibus extera laedunt
Infirmos, naturam et se gessisse novercam.
Sive nefas leges fati damnare vetustas,
Et non praesenti contentos degere ritu,
Quin aliud quidquam omnino non dignius esset.
Seu morem tollentis humo depressa quietus
Spectabis mecum, sed quanam exercita virtus
Nostra quidem crescit, merito et censetur honore.
Expedit ut nobis interque obstantia niti,
Et movisse gradum coeptis audacibus ultra.
Nec decuit melius vires monstrare iuvantem
Ingentes, et opi nos velle reponere tantum.
Aut quid enim, cuinam sedes et regna parabat
Altera, si sese gessisset fortiter isthic,
Debuit? Ignavae nisi protinus otia vitae
Pellere, et in mediis semper vigilare periclis,
Virtutesque peti, quot nos infesta lacessunt,
Ut bona parta suo tandem sudore, teneret.
Sic ut quodque quidem factum, nil rectius illo est.
Inde igitur mens torqueri non anxia debet,
Ex quo stat iustis certus tibi legibus ordo.
Ast aequo, quodcunque dies dat, pectore ferre.
Ille quidem, ut decuit, vixit, dum vita manebat,
Nunc fato functus mortalia traiicit isthaec,
Pro meritisque simul sortitur amabile regnum,
Atque receptus ea solatur sede labores
Heu! longos quondam, et vanae dispendia vitae.
Sistere iam reliquum lachrimas, fletumque tenere,
Ex quo causa stetit, potius cur gratuler illi
Recte defuncto per regna optata vaganti,
Et curas hominum miseranti nuper inanes.
Ergo et tu tanto modo desine digna marito
Uxor, siste graves gemitus, turpemque querelam.
Scilicet ut doleas? quod parto fine potitur
Ille, vices tandem fatorum egressus iniquas.
Quod bene sic actum secum, modo gaudia nobis
Auspiciis potius iam debent gliscere laetis,
Ocyus hinc etiam traduci optantibus illo.
Ergo Fides hodie neu corda incredula prorsus
Arguat, affectu vel quo nos degere turpi.
Eia parentari qua fasque piumque fideli

-- 140 --

Haec vultu tandem celebremus iusta sereno,
Exilio certi nos hinc abscedere longo,
Et Patriae reddi Christi iam morte redemptos.