Damiani Benessę De morte Christi liber primus 2
1 Funebres ritus solemni Ecclesia uoto[ERROR: no reftable :] 1
[ERROR: no reftable :]

Quamuis epicum genus, tamen tragica materia: ideo in principio uisum quasi prologo exordiri uice propositionis fungenti

Vindicat, humanę repetens monumenta salutis,
Et uiduos habitus pullataque carbasa tendunt.
Moeretur uulgo templis, delubraque Diuum
Condunt, direptis facies stat flebilis aris,
Ac passim ingentis luctus nouus ingruit horror.
Sed me quo raptat mens? Auferor, oppida solus
Longinqua ingredior: redeunt mihi temporis acti
Ecce dies, totusque labor tormentaque Christi.
Vrbe uagor Solima, surgunt simulacra dolorum.
Turba ruit, uoces miscentur, stringitur uni
In populum gladius, utcunque ulciscitur ira;
Illicet in Christum colaphis datur ire potestas.
Hinc trahor in poenas, prętoria protinus intro.
Ecce aulę in medio redimitus tempora dumis
Et deiectus humi uultum conspectus in ostro
Sceptra tenet; cęsum flagris Iudęus adorat.
Parte hinc diuersa tibi toto corpore pronum,
Pendentem tignis, lacerum Caluaria pandit:
Sustinet affixum tollens iam certa subacto
Signa Herebo uictas leges et Tartara rupta.
Inde crucis tam grandis onus iam tollere iussus,
Iam [ERROR: no reftable :]

Iam] inde A

labi miseranda animo obuersatur imago[ERROR: no reftable :] 2
Impelli et torto repetitum uerbere, donec
Mole repercussum prostrauit sarcina labens.
Heu, pręsens uidit spectacula qualia mater!
Ingenti oppressum trabe natum et colla reuinctum
Reste trahi, exhaustas uires confectaque menbra,
Non tulit et fuso procumbit corpore pręceps. 2'
Quis dolor, hic stratos et natum et cernere matrem!
Interea causas cędis memorare iuuabit,
Exorsu ut seriem repetito mortis iniquę
Mente sequi ualeam, coeloque reuersus ab umbris
Inferri et Christo uates uictore uagari.
[ERROR: no reftable :]

Inuocatio

Tu mihi, qui rerum solus moderaris habenas
Aerios tractus penetrans atque intima mundi,
Quiue [ERROR: no reftable :]

Quiue] quique A

nouis semper foecundas partubus annum
Materiam uarians proprii sub imagine uultus,
Vt fluxum maneat perpes nec protinus usquam,
Qui uitam aetheriam genito communicat orbi,
Ignis deficiat succensus origine prima,
Terrenumque tuo simulacrum ut luceat ore,
Adsis; te canimus, tibi noster pangitur orsus.
Tu, nos ut redimas, hominem tibi Virginis aluo
Suscipis, utque nouo terris natura creatrix
Emicuit vultu, stupet omnis machina mundi
Mirata, ut consors humano constitit ore
Naturę duplicis; quęnam concordia tanta
Concilians iungit simul immortale caduco?
Vagitum cunis infans puerilibus aedis:
Cęlestum cuius splendore exercitus omnis
Impletur lucemque suam de fonte perenni
Deriuat [ERROR: no reftable :]

Deriuat] mut. e deriuant

rerum qua nil speciosius extat,
Atque ubi conspicitur melius spectabile nostrum.
Indefessa beant obtutibus agmina sese
Illa tuis, nobis subter largoque refundunt
Vbere, quo dulcis nostro fluit aethere nimbus,
Terrenas sordes qui purgat, et intima mentis
Illustrans ductis sublimes prouehit alis.
Hac ope nunc ausum misteria dicere mortis3
Erige, et infirmas augens in carmina uires
Da tot pro populo passum meminisse labores,
Et quę Pontifices tam dira agitabat Erynnis,
Exosi ut peterent crucis in tormenta salutem.
[ERROR: no reftable :]

Redduntur causae

Vanus honor, nec non sacrorum cultus inanis,
Et templi uenalis apex, pollutaque merces
Diuini ritus, nec iam libamen in aris
Quale fuit priscis quondam de more uetusto,
Cordis signabat quando hostia cęsa piamen;
Ambitio tantum in populo turbaque uideri,
Vulgares auras captare et nomina gentis.
Hęc frustra non cura uiris, sed conscia gaudet
Quo sibi mens tacito, nullus respectus honesti,
Relligioue Dei, scelerumque exempla tueri
Non pudet, et patriam documentis fallere legem,
Securique, diu quod nemo redarguit, errant.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 90 lignum] Mt 3, 1-10; Mc 1, 1-8; Lc 3, 1-18

postquam, primo quo tunc secessit ab aeuo,
Egressus siluis in ripa apparuit amnis
Promissa barba et squallenti crine Ioannes[ERROR: no reftable :] 3
Direptoque recens indutus tergore menbra
Damnauit gentem, et ualido perterruit ore:
"Vipereum genus, atque Herebi patris improba proles,
Immineat (quis monstrat enim?) quę pestis ab alto,
Cura Dei inuisum solito non auocat idem?
Seruetur pietatis opus, quę corda piando
Digna parat sceleri, uitę cum pęnitet actę.
Iam nihil imponat, soboles quod prisca parentis
Estis; namque Abrahę de marmore tollere gentem
Ipse Deus poterit: truncis admota securis
Stat pridem, penitusque recidet inutile lignum." 3'
Nec Christus parcit post hęc incessere dictis,
Namque [ERROR: no reftable :]

Namque] nempe A

illo passim properatur, et agmina campis
Dum feruent, toto uox protinus insonat amne:
"Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 102 fluxit] Mc 1, 7-8; Lc 3, 16

uenit promissa dies et claustra patebunt,
Quę pulsis aditus olim coelumque tenebant.
Nos haustas tantum liquido de flumine limphas
Fundimus et turpi inundamus corpora sorde,
Terrestres toti ualidi nil scilicet ultra.
At, coelo qui missus adest, noua pectora finget,
Formabitque animas ueteris delemine noxę.[ERROR: no reftable :] 4
Scilicet huic pleno fudit se copia cornu,
Deque suo, quicquid nos hausimus, ubere fluxit."
Interea nitidus capiti superastitit ales,
Seque peti uitreas gradienti uidit ad undas.
Nouit signa uiri, uolucrisque argentea quidnam
Portendat pendens sublimibus aethere pennis.
Constitit et presso uenerans obmutuit ore,
Nec multum tali post uoce silentia rupit:
"Expectatus[ERROR: no reftable :]

Expectatus . . . 111 resoluit] Io 1, 29

ades, nunc terra piabitur omnis:
Hic est, cuius iter componere mittimur, Agnus,
Hic delet culpas hominis nexumque resoluit.
Accessit[ERROR: no reftable :]

Accessit . . . 116 recenti] Mt 3, 13

uir mundi opifex pignusque salutis."
Oppressa attonito ingenti mens luce uagatur,
Hausit molem oculis, sed se Deus obtulit olli,
Interior qua prodit homo: tum poscitur amnem
Et laticum ritu solemnia uota recenti.
Detrectat,[ERROR: no reftable :]

Detrectat . . . 120 oris] Mt 3, 14

"Nostrisque piacula sordibus", infit,
"Affers: ipse sinu manans primęua paterno
Lux, qua depulsis effulget inane tenebris,
Nec non pars melior formosior emicat oris."
Ille[ERROR: no reftable :]

Ille . . . 123 istos] Mt 3, 15

refert contra: "Obniti tu desine fatis;
Sic placitum semel est, numerusque implebitur omnis4
Iustitię, crescatque gradus doctrina per istos."
Protinus[ERROR: no reftable :]

Protinus . . . 126 nouit] Mt 4, 1-2; Lc 4, 2

in siluas agitur tunc solus ab undis;
Dumque docet quęnam mortales semita coelo
Traducit, nullam Cererem nec pocula nouit.
Affuit huic quondam foelici uisus in aruo -
Quod stetit heu magno, nam pręceps corruit ipse
Primus homo sobolemque infecit culpa futuram -
Sed tunc frustratus conatum abscessit et ingens
Cura subit, rapto neu iam pellatur iniquus
Possessor regno, repetit sic fata timendum,
Quam ualidus rapidis tenet unguibus, affore prędę
Vltorem; hic uictor spoliabit mortuus umbras.
Est regio qua non foelicior altera glebę
Seu potius grauidis uindemia [quaeritur] [ERROR: no reftable :]

quaeritur] coni. A

ulmis[ERROR: no reftable :] 5
Siue seges, Cereri aut Baccho non gratior ulla.
Explicat hęc Solymis demissum montibus aequor,
Qua uertit Galilęus humum non segnis aratri.
Hic gens multa uirum passim, populique frequentes,
Cinctaque turritis non desunt oppida muris.
Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . uillas] e marg. pro Et licet impositas fundis prope cernere uillas

licet impositas et fundis cernere uillas,[ERROR: no reftable :] 6
Claraque non paucis numerantur nomina terris:
Engade sine prole ferax, quid foemina soli
Ignotum, nec festus Hymen connubia iungit;
Et cui nil tutum, sic fert in secula famam,
Dum male sustinuit clangentis murmura cornu,
Quęque urbes inter merito se iactat alumno
Nazaret, et Sodomis leuior nil diues aquarum
Prisca Capharnaos, querulę[ERROR: no reftable :]

querulę . . . Ramę] Ier 31, 15

tum moenia Ramę.
Huc primum a siluis se contulit, audiit altrix
Terra renascentis pręconia prima salutis. 4'
Per populos it fama uiri mirata potentem
Amplius humano captu, quem pellere dicto
Languores canit, et rerum pręuertere legem.
Cognita[ERROR: no reftable :]

Cognita . . . 158 Lięo] Io 2, 1-10

sic Channa est: liquidum prius hauserat amnem,
Vnda tulit, uitis cui non certauerit ulla,
Spumantem pleno mensis cratera Lięo.
Huic[ERROR: no reftable :]

Huic . . . aequor] Mt 8, 23-27; Lc 8, 22-25; Mc 4, 35-41

iussi uenti ponunt, obtemperat aequor,
Et quicquid menbris inimica iniuria uexit.
Instaurat male nata potens naturaque paret
Officio famulata suo. Post lumen ademptum
Euasit cęcus tenebris uisuque potitur
Diuinę carpens cęlestia munera lucis.
Nec[ERROR: no reftable :]

Nec . . . 167 ore] Mt 9, 32-34; Lc 11, 14-15

surdus solum iam percipit aure fragorem,
Insinuat sese lux illi, intelligit omnem
Sermonis salebram et sensus se promit in ore:
Sic subitas mutis uoluit quoque lingua loquelas,
Vsque[ERROR: no reftable :]

Vsque . . . 171 aurę] Mt 9, 23-24, Lc 8, 49-55

adeo premit humanę penetralia mentis,
Quin post exequias defletaque funera Manes
Euocat, et redeunt uitales ossibus aurę.
Talis fama uolans commotas concitat urbes:
Illicet urgentes, auditur sicubi, turbas
Vix iam ferre ualet, nunquam intellecta docentem
Tantus amor uidisse uirum: tum gliscit eundo
Qua Libano prętenta iacent Traconitidis arua,
Atque uias coelo commentus in aequore Phoenix,
Quaque Arabes cingunt tunica gens usa fluenti.
Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 185 nurusque] Io 4, 1-42

autem mulier certis afflatibus amens
Vrbe stetit media, qualis furiosa Mimalon:
"Inueni quem scripta canunt, mihi credite, uatum
Ad fontem, Sicimna, tuum, fas uisere, ciues!"
Talia uoce sonat, rursusque refertur in agros;5
Pone trahit populum, Samaria tollitur omnis,
Et mixtum vulgus feruent, iuuenesque nurusque.
Ecce autem iam signa Dei manifesta latentis
Mirati, uultus quę conscia prodit imago,
Nondum monstrato digressum fonte tuentur.
Dilecto[ERROR: no reftable :]

Dilecto . . . 194 arcum] Gn 48, 22

hęc sorti superaddita terra Iosippo,
In ripis dum, Nile, tuis defungitur aeuo
Israel et meminit promissa nepotibus arua,
Quę uicto tulit hoste pater: "Tibi munera sunto,
His", inquit, "pulsus mihi cessit Amorrius agris,
Et nostrum robur, nostrum cognouit et arcum."
Sic nato senior meritos exoluit honores
Officiumque pium testatur fama superstes.
Hęc loca raptorem Dinę possederat ultus,
Cum Simeon stricto gladio ferus irruit urbi.
Mercatus[ERROR: no reftable :]

Mercatus . . . recedens] Gn 33, 18-19

quondam non grandia iugera, campis
Illis se tenuit Syria tellure ,
Cum lędi indignus, tum lędere nescius heros.
Collibus his placidus pecudes pascebat in emptis,
Accendit donec fratres iniuria Dinę.
Audiit[ERROR: no reftable :]

Audiit . . . fallit] Io 4, 39-42

hic illum populus uerbisque repente
Dicentis capitur, mulier nec credita fallit.
Tunc hominum noua traditio passim imbuit aures:
Scilicet esse alios ortus, quis quęritur aether,
Rursus opus lymphis per mystica sacra renasci;
Proponi hunc panem humanę noua pabula uitę,
Carne sua uesci demum, suadetque cruorem
Potari; maiora fides neu linquat inausa,
Se credi uult esse Deum coeloque parentem
Asserit esse sibi, quocum una luce coruscat,
Cum sit uterque idem, distinctus origine tantum:
Cęlo [ERROR: no reftable :]

Cęlo] suprascr. pro Alto

se terris mitti, mortalium in illo5'
Vitam constitui, quam mutat nulla uetustas,
Quę nullos obitus nouit, quam Spiritus afflat
Rite suus, Patribus conspectus in alite priscis.
Reddidit infestos talis doctrina Magistro
Quos scelus et uitę cęcabat cura profanę,
Ardor mox haustus quis pridem inoleuit habendi;
Affectantque externa, nihil sunt cętera pensi,
Non parcunt sceleri, concępit praua libido,
Dum satagunt, acies hinc raptim extinguitur ipsa
Qua Deus et Legis substantia uera paternę
Cernitur. Hinc miseri sensim labuntur in omnem
Nequitiam: promissa Patrum meminisse recusant;
Non factis credunt, quę coram plurima Christus
Aedidit, impingunt tenebris corda inscia ueri.
His[ERROR: no reftable :]

His . . . 232 culpant] Mc 11, 18

Orcus pater infandas exsuscitat iras:
Illicet aeternum gens odit adultera Verbum;
Plebem seduci dicunt, miracula culpant.
Ciues[ERROR: no reftable :]

Ciues . . . 244 aufert] Mc 11, 15-17; Mt 21, 12-13; Lc 19, 45-46; Io 2, 14-16

diffugiunt templo, secat ille flagello,
Impellitque uiros et humi diffunditur aurum.
Pręcipitem festo celebri tum feruor agebat.
Atque ita uenturi cecinit mens pręscia uatum,
Exederet quod cura uirum cultusque moueret
Diuini neglectus honos. Ait: "Hactenus ergo
Prodit auarities, templo sibi quęrat honorem
Aspernata Deum, quo, dedecus, ausa rapinam
Inuexit, scelerique nouus mos uindicat aedem
Qua pius instituit ferri libamina Moses!"
Scintillę vultu absistunt dicentis, et inde
Cessit vulgus iners, cursu et se territus aufert.
Vt[ERROR: no reftable :]

Vt . . . 249 nectere] Mc 11, 18

uero seditque pauor, nec iam ora minantis 6
Obsistunt animo, reuocans sese increpat ultro,
Et dolet hoc ausum, grauiterque irascitur inde [ERROR: no reftable :]

inde] e marg. pro olli

Fraudari famaque ratus quęstuque sacerdos,
Insidiasque necis proponit nectere. Contra
Hoc magis instabat dictisque obiurgat amaris:
"Insuper et Legem, modo quam contemnitis, ipse
Non Moses statuit? Quid me ergo perdere vultis?
Ille magis uobis culpandus, si modo debet
Culpari, factum qui damnat Lege scelestum.
Quin etiam uestrum cum seruet Sabbata nemo
Si circumcidi carnis pręputia poscant:
Sanantem hac coecum cur luce repręhenditis ultro,
Incassumque dolos insonti tenditis?" inquit.
Tunc nectit uaria sermonem ambage refellens.
Illico se uelli Pharisęus hypocrita sensit,
Haud[ERROR: no reftable :]

Haud . . . operti] versus additus e marg.

recto gaudens, uanus simulator operti,
Pontificumque manus turbę nihil ausa tumultu,
Quę nunquam sibi dicta prius narrantis ab ore
Pendebat credens factis suspensa prophetam.
"Pro[ERROR: no reftable :]

Pro . . . 295 mundat] Mt 23, 1-28;

solio Pharisęus", ait, "Mosisque cathedra
Sublimis sese componit: discite quicquid
Disserit, at memores imitari exempla cauete!"
Illum[ERROR: no reftable :]

Illum . . . 273 curę] Lc 11, 46

grande docet pondus imponere plebi,
Quale tamen digito nequam[ERROR: no reftable :]

nequam non] nunquam A

non mouerit uno;
Nil referre sua, simplex si transigat aeuum
Et uita et factis monitor documenta sequatur;
Monstrari tantum digitis et uelle uideri,
Atque sibi in populo credi, nil cetera curę.
Hinc genti fastus, adducique agmine longo
Ambitio, temere hinc iactantia uana tumenti
Mane salutantum, et nomen preciumque magistri.
Clamat: "Io Pharisęe, uides sapientia quonam
Te refugit propriosque petit sublata recessus?6'
Nequicquam captas: ludit defensa tenebris
Obtutus hebetes terrenaque pectora uitat,
Atque ideo Legis uerum quod foedus omittis.
Nulla fides uobis, quondam de gentibus Abram
Educens mediis et quę reuocauit adusta
Israel Aegypto Pharaonis compede uinctum.
Iudicium periit, periit clementia Legis,
Et sectrix decimę diuina, proh dolor, aede
Sedit auarities, nec prorsus uilia linquunt.
Quis uos aeterno damnatos eximet igni?
Non aurum colitis? Vestris Deus exulat aris.
Summus honos auro, pensatur uictima nummis,
Et sine diuitiis altaria uilia, uilis
Aedes ipsa Dei. Quęnam hęc dementia gentis?[ERROR: no reftable :] 7
Par similisque, intus quę coelant ossa, sepulchris
Lumina spectantum uaria fallentibus arte,
Quę mentis sordes abscondit et extera mundat."
His[ERROR: no reftable :]

His . . . 298 senatu] Mt 26, 3-4; Mc 14, 1; Lc 22, 2

ergo causis succensent uera loquenti,
Et legum consulta cohors uanusque sacerdos
Tractabant procerum medio de morte senatu.
[ERROR: no reftable :]

Narratio

Solus discipulis stabat comitatus Iesus,
Quaque procul uernans oleis internitet ora,
Cunctantes in morem obeunt decliuia montis.
Illud fama canit placidę regionis oletum,
Sępe Deus quo se solitus referebat ab urbe.
Vrbi uicinus delectus in ocia plebi
Mons sensim cliuo ascendens consurgit in auras.
Molle iugi fallentis iter per pinguia culta,
Qua raris suberant pulcherrima prędia uillis:
Crescenti segetes serpunt arbustaque dorso, 7
Et cultu iucunda oculis uineta nitenti.
Pars bona non ulli cultori obnoxia restat[ERROR: no reftable :] 8
Naturę ingenio requiem seducta petenti,
Absunt unde hiemes, tepet et mitissimus aer.
Aestuat at longis quando iam solibus annus,
Crebrescunt flatus nec deficit aura Fauoni;
Terra solo passim gratos exhalat odores.
Omnibus optatus secessus ciuibus ille
Componit mentem et pellit de pectore curas.
Hic[ERROR: no reftable :]

Hic . . . 321 luce] in calce folii pro versibus expunctis in textu (Hic epulis animi pariter uitalibus omnes/Pascebat captos sortis substantia sanctę) et in margine (Hic desiderio et uitę cęlestis amore/Arcano hic aditu lectos pascebat Iesus)

pręsens uitę substantia uera beatę
Dum pascit lectos, uisi sibi ponere pennas
Protinus et raptim cęlestem carpere tractum,
Ac clara tandem compręhensum cernere luce
Carmine quem populis cupio [ERROR: no reftable :]

cupio] suprascr. pro vellem

memorare Latino
Partibus occiduis atque una auditus Eois.
Afflante hic quondam diuino numine cretus
Intactę tumido [ERROR: no reftable :]

tumido] tumida A

gestatur Virginis aluo
Aeternę insertus naturę Virque Deusque.
Principium huic geminum duplex referebat origo,
Ostensos[ERROR: no reftable :]

Ostensos . . . 330 ferebant] Mt 2, 1-12

omnis cuius turbatur in ortus
Aurora et positis properabant Bactra thiaris:
Regem quęrebant et Regi dona ferebant. [ERROR: no reftable :]

ferebant] e marg. pro gerebant

Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . 337 cicutę] Lc 2, 8-20

timuit circum noctis uicinia lucem
Maiorem mirata die, quo tempore Mater
Illum utero fudit, uolucres cum uisa per auras
Coelestum trepidis nituerunt agmina siluis.
Territus audito stupuit tunc carmine pastor,
Narraruntque diu, et meminerunt pascua noctis
Prodigium, ac gracili res est mandata cicutę.
Iam[ERROR: no reftable :]

Iam . . . 346 tulere] Mt 1, 18-25

uero natum uocis coelestis Iesum
Egregii monitu iussi dixere parentes,
Promissum Legi et prędictum vatibus olim.
Nam dederat causam contemptę iniuria Legis
Pollicitis, fruticem uetitum dum uellit Adamus,7'
Cum mors perpetuos uitę primum abstulit annos.
Debebat damnum hic culpę reparare uetustę
Quod desideriis aetas quęsiuit auorum,
Et uotum fatis tandem sua secla tulere.
Exinde[ERROR: no reftable :]

Exinde . . . quęrit] Mt 10, 1; Mc 3, 13-14; Lc 6, 12-16

[ERROR: no reftable :]

Exinde . . . quęrit] tres versus duobus in textu scriptis emendandis additi in calce folii sed deinde expuncti: Atque uiri demum ut primum uox publica facta est/Non audita prius pergit uulgare docendo/Delectos probitate simul sibi iungere quęrit

in populum cum Doctor prodiit ille[ERROR: no reftable :] 9
Delectos probitate uiros sibi iungere quęrit;
Secernit bis sexque, suas quis credere curas
Possit et arcani magnos recludere sensus.
Atque sodalitium instituit commune Magister
Formabatque viros; assuescunt moribus illi
Doctoris, studiis amor hinc coalescit in isdem,
Quos circum dociles secum tunc Christus habebat,
Interiusque uiros sacro purgabat amore.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 359 canit] Mc 14, 10-11; Lc 22, 3-6

qui iam mentis penetrali hunc reppulit, absens
Transegit mitis de proditione Magistri.
Hunc, quamuis obscura, tamen Schariotide uico
Ortum fama canit: profligatissimus olim
Et quem, tot scelerum caperent cum tędia tandem,
Tunc, ut poeniteat, uenientem haud reppulit ille.
Sed pietas reiecta breui prauumque secutus
Ingenium solitos morum deflexit ad usus.
Furtim[ERROR: no reftable :]

Furtim . . . reponunt] Io 12, 6

dilapidat loculis quęcumque reponunt
D[um Christum] refe[runt et] cura haud deside uitę
Pros[piciunt] [ERROR: no reftable :]

Prospiciunt] coni. A

mirum dictis factisque potentes.[ERROR: no reftable :] 10
Lapsus eo sensim posthac ut uenderet auro
Autoremque auri uitęque animique bonorum.
Hoc Christi latuit non prouida corda [ERROR: no reftable :]

corda] cura A

futurum,
Cum iam uesanum socios secerneret inter.
Verum doctrinam [ERROR: no reftable :]

doctrinam] e marg. pro vocabulo quod haud legi potest

quęrit dum linquere terris,
Fatis, esse malos, nullis cogentibus, ultro . . . .[ERROR: no reftable :] 11
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 8
Fuderat[ERROR: no reftable :]

Fuderat . . . 452 quietos] Mc 14, 12-15; Lc 22, 7-12

haud uitę pestem laquearibus aurum
Munda soli facies, et foeda sorde retersa
Depicta unde aberant uarianti marmora textu.
Splendida simplicitas turpi sine labe nitebat,
Spes ciui certa angustis in rebus egeno.
Hic non parca manus miseris alimenta ministrat.
Nam uitę cultu peregrinę accommoda genti
Hospitio semota domus pars magna recessit.
Muneribus uariis late explicat area sedes.
Vngi hic et lauisse licet, discumbitur illic,
Summendis epulis locus aptus; et altera somno
Pars uacat, a turbis longe seposta quieti.
Nec statio deerat spaciando commoda, uitę
Cum poscit ratio, et lentos incedere pręstat.
Huc fert dispensans celeri uestigia passu
Inducitque uiros raptim clauesque resignat,
Ne qua nocens temere insontes iniuria turbet
Et uesci liceat dapibus de more .
In[ERROR: no reftable :]

In . . . 456 Petrus] Mc 14, 16; Lc 22, 13

medio stabat gentili instructa paratu,[ERROR: no reftable :] 12
Non lichni mensę patrii, azima desunt,
Non quid opus festo Phasen celebrantibus illo:
Sedulus[ERROR: no reftable :]

Sedulus . . . Petrus] e marg. loco versus Ipse struit satagens propere tum cetera Petrus

ipse struit tunc ordine cętera Petrus.[ERROR: no reftable :] 13
Aegyptus[ERROR: no reftable :]

Aegyptus . . . 459 coelo] Ex 14, 8 - 10, 23

causam ut solemnia sacra frequentent
Iamque[ERROR: no reftable :]

Iamque olim] suprascr. pro iam dudum

olim perculsa dedit, quo tempore Moses [ERROR: no reftable :] 14
Sęuibat plagis minitans et uindice coelo.
Nocte intempesta trepidos aggressus et ensem
Per mediam cędens exegit Spiritus urbem
Hebręos pręteruehiturque sub indice postes
Defensos iussi monstrata aspergine sacri.
Prodigium fastis ascribi in sęcula fecit,
Quoque, Pater statuit, mactetur uictima ritu.
Mense[ERROR: no reftable :]

Mense . . . reuersat] Ex 12, 6

diem celebrant primo cum Cynthia lucem8'
Iam quartam decimę iungit lumenque reuersat.
Vespere tunc primum laribus fermenta sequestrant,
Obtruncant agnos, sudibus dein uiscera torrent:
Solenni populis lucescit crastina festo.
Cumque pares nocti lux uernę reddidit horas,
Ostendit primum Neomenia proxima mensem,
Lunaque dehinc reliquos uoluens per signa reuisat
Dum celeri fratrem cursu pręuertitur usque
Distinguens abitu reparando lumina menses,
Donec principio rediens iam clauserit annum.
Sic gens digestis metitur tempora fastis.
Sub noctem surgens urbem repetebat Iesus,
Et gradiens secum dispensat singula mente.
Occulit immensum numen, tum cetera cautus
Obseruat rerum momenta examine iusto,
Correptus qualis turbato nauita ponto
Intrepidus sedet et circum impiger omina captat,
Tum clauo et uelis titubanti temperat aluo.
Pręscriptum[ERROR: no reftable :]

Pręscriptum . . . 487 quotannis] Io 11, 55

et patriam stabat non temnere legem,
Quę festo passim cunctosque accersit ad urbem,
Vt memores renouent solemnia uota .
Ast[ERROR: no reftable :]

Ast . . . 491 amico] Mc 14, 17

odium, tibi quo, Pharisęe, inuisus agebat,
Cunctantem retinet, si commoda tempora posset
Corripere et uanum populi uitare tumultum
Dum de more urbem comitatu inuisit amico.
Vestigans tacito tunc alta mente tuetur,
Si tandem insidiis, semper quibus excubat Orcus,
Implicet ignarum et pręhenso fera uincula tendat.
Hoc rerum, quicumque legis, dulcedine captus,
Cantantem non aequa sequi me calle memento. 9
Namque ut cauta uiro nusquam prudentia nutet
Et referam uictus Phlegethon qua restitit arte
Dum fas atque nephas confundit et omnia miscet.
Tendentem tuto noctis fax prima tegebat.
Ingressus ueteri ne turbas suscitet urbe,
Neue leues populi motus exciuerit ultro,
Vrbem adit: armari capto nunc milite Iudas
Vellet, et arreptum subito ad prętoria duci.
Pestis tanta premit, totusque insederat Orcus
Visceribus! Pretio nam sanguinis aere recepto
Proditor intranti mox limen adhęserat urbis,
Consilio procerum ueniens mercator auarus.
Has excandescens iras conflabat Alecto:
Namque indignari, mortali robore uinci,
Et Chaos exuuiis spoliari, limes in altum
Conspectus findi, qua sese nexibus arctis
Expediant populi, turbatam pectora terret
Incertamque animi non antea uisa mouere,
Ire uiri uerbis orta nunc luce nocentes,
Atque priora animis agnosci crimina nusquam;
Se dicto obsessis tantum suaque agmina pelli,
Et quęcumque libet uel solo fingere iussu.
Humanę hunc tenebrę nullusque obnubilat error:
"Quanta non alias mens", inquit, "luce refulsit
Mortalis, candens Seraphin sublimia pręstat.
Quidnam fata parant? Quid uult aeterna potestas?
Vidimus huic umbras ubi Tartara iussa remittunt,
Amplius assueto indulsit se gratia pręsens
Extolli tantum, solus qui debeat, unquam
Hic fuerit; non quę sententia mulctat iniqua est,
Quę superos coelo deiecit et infima tollit?"
Atque ignara rei in nubem se rettulit atram:9'
Rimatur contexta poli terramque profundam.
At rete ut fraudum bene tendi uidit Erynnis,
Et late totum cohiberi amplexibus orbem,
Huic soli pugnas aequo certamine sisti,
Miratur, nexusque inuisens consulit artem.
Repperit infęlix nusquam, qua possit adiri.
Quin formido feram cohibet consistere iuxta,
Atque suum nescit, remanet cur debile, robur.
"Hostis quantus adest, et quam contrarius!" inquit:
"Omnia tentanti nusquam mihi prębuit ansam;
Humanum huic nostro deletur codice nomen.
Sed memini puero fluxit de uulnere sanguis:
Hic te iam teneo, quantum ius [ERROR: no reftable :] 15 pręualet, omne
Morte lues; dabitur poenas hac sumere saltem.
Esto, illum nostra uetitum sit sternere fraude:
Pręsidium at liceat labanti hoc tollere mundo.
Sin fuerit quicquam, quod nostris artibus obstet,
Consilii arcanum summi didicisse uacabit."
Tunc artes reuocat fallendi et circuit astus:
Ingens huic studium primaque ab origine cura
Humanam recto diuertere limite mentem,
Abiungitque animam centro, qua semita coelo
Ducta meat, nec non certus prouectus in auras
Et qua mortales euadunt numina tandem
Implicat errores et iter conuertit ad ima.
Mille assueta modos uersat, tum uirus inungit
Inspiratque malum menbris medicamen anhelis;
Post onerat curis, tumefactaque pectora flatu
Tendit somnifero Lethea obliuia ducens,
Sic sontes statuens mortales dira co[ercet].[ERROR: no reftable :] 16 10
Aggressura doli repetit tunc texta, fidemque
Explorat, Pharisęe, tuam; uolat ocyor Euro,
Pontifices adiit, uarias his incutit iras
Accenditque odium, furit omnis concitus oestro.
Qualis, ceu fama est, Phrigia bacchatur in acta
Inuaditque armenta odiis agitatus amaris
Et pestem propriam ignorat Telamonius Aiax.
Fastu sunt habiti Pharisęis semper honores,
Et longo populi quęsita potentia seclo
Ciuili solitis urbem miscere tumultu,
Sępe ausi ciuem reges impellere contra.
Tolli illum cupiunt acuuntque doloribus iras,
Quos dudum indoctę commendat gratia plebi,
Ore nocens uario gnaros abscondere pectus:
Non legum doctrina uiris spernenda sacrarum,
Sed uitę mentis penitus sententia discors.
Inde[ERROR: no reftable :]

Inde . . . inanes] Mt 26, 3-4

acti Furiis coeunt et curia sedit,
Decernit de morte, metus et fingit inanes:
Quotidie[ERROR: no reftable :]

Quotidie . . . omnis] Io 11, 45

sed fama magis crescebat Iesu.
Bethaniam regio ruit excita finibus omnis:
Illas qui dirimit terras urbs monte sedebat,
Lata Palestinę prospectans arua iacentis.
Hinc demissa iugis regio descendit in aequor,
Parte una ingreditur laudatas ubere glebę
Qua terras uersat duro Galilęus aratro;
Altera adit regni male peruia saxa niualis
Iudęę, tractum uicis populoque frequentem.
Ad[ERROR: no reftable :]

Ad . . . prodis] Io 11, 43-44

uocem iussus monumento hic, Lazare, .
Nobilitate potens, ampli ditissimus agri
Lazarus, et late terras ditione tenebat.
Huius Bethaniam simul et decliuia montis,
Ac totam ostentant ingentia tecta per urbem,10'
Et qua, dum placidus refugis elabitur undis,
Collectas Iordanus aquas in stagna relaxat
Atque uoluptatum gentis laudatur alumnus,
Genesaram picto uectus canit accola lembo,
Magdali dictis huc proxima męnia parent.
Eiectus quondam patrio de littore fugit
Solus cum gemina commissus naue sorore.
Expediunt non uella uiri, non aequore tonsę
Tinguntur; legit illa uias, appellitur oris.
Massiliam eggressi gentes docuere remotas.
Iam tunc ille recens uestigia rettulit Orco.
O nimium dilecte Deo, o iam tempore natus
Optato, eductum rursus fera Tartara coelo
Restituunt! Totas ea fama uagata per urbes,
Mira canit facta uiris; exciuit amore
Tunc resides populos noua res studioque uidendi
Opplentur celebri conuentu tecta fidemque
Vix capiunt uidisse uirum, repetuntque .
Putruerant[ERROR: no reftable :]

Putruerant . . . 613 surge] Io 11, 38-43

clauso defuncti menbra sepulcro:
Astitit, et lapidem auferri pręcepit Iesus.
Clamorem tollit, quo maximus insonat aether,
Et perculsa procul geminarunt Tartara uocem:
"Lazare, surge!" Viro sese patefecit Abissus,
Atque alias qualis nunquam uia facta per umbras.
Germanę sparsis stabant in colla capillis,
Tristiaque uberibus lachrimis simul ora rigabant.
Tunc circumfusę surgit querimonia turbę,
Perculsamque domum miserantur, et omnia late
Morte uiri prostrata uacant: pars sustinet ulnis
Defessas gemitu et suspiria lenta trahentes, 11
Ac quacumque ualent casum solantur acerbum.
Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 631 caterua] Io 11, 44

autem strepitum commotaque menbra recluso
Conspiciunt tumulo, pedibusque innititur et se
Vir regit, ac totus panno consistit opertus;
Vincla manus niueas cohibent, et uincula plantas.
Terrentur subito uisis retroque recedunt;
Mox sumunt animos propiusque accedere tentant.
Ingressi iuuenem discingunt; haurit apertum
Lumen et excisi prodiuit fornice saxi.
Concursu opprimitur tenues reuocatus in artus,
Adducuntque domum longa comitante caterua.
Ille tamen sese retinet post terga Magistri,
Obseruatque ducem et numen ueneratur euntis:
Multum animis, multum se pectore deuouet olli.
Protinus attoniti pensant rem et facta uolutant
Egressi tumulo, cunctis ea mira uideri.
Tum uero repetunt uatum prędicta priorum,
Inueniunt numero promissum Legis inito[ERROR: no reftable :] 17
Et tandem incurrunt pręsentia tempora fatis.
Illapsus menti propria sub luce refulgens
Explicat humanis ambagem sensibus omnem
Ipse Deus; conuersi[ERROR: no reftable :]

conuersi . . . Christum] Io 11, 45

animi capiuntur amore,
Agnoscuntque simul manifesto lumine Christum.
[ERROR: no reftable :]

ormh kai dianoia

Insinuans sese bifida face scinditur ignis,[ERROR: no reftable :] 18
Permeat, et cordis penetralia lambit adurens.
Enituit mens pura uiris, rapit impetus omnes.
Illum nam solum celebrant et solus amatur,
Fraudatos templi ritus ac secula damnant.
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . 654 periclum] Io 11, 47-50

stimulos addit Pharisęis Dira, iubetque
Rursus concilium cogi. "Quid curia deses
Nobis," inquit, "agit, quęue hęc ignauia menti?
Opprimimur, segnis secordia fecit inertes.[ERROR: no reftable :] 19 11'
Hoc toti populo conducit, id expedit, unus
Vt pereat, ne forte adeat plebs cuncta periclum."
Hęc[ERROR: no reftable :]

Hęc . . . rursus] Io 12, 10

fatus Caiphas, et tete huc, Lazare, iungunt,
Ereptus morti occumbas uult curia rursus.
Heu iusti uerique tenax et, concio, Legis
Demissę coelo uindex, age stemmata Patrum,
Et uatum uobis documenta recenseat ordo!
Aegyptus[ERROR: no reftable :]

Aegyptus . . . 662 undis] Ex 14, 5-28

plagis percussa (agite ita superbi)
Quod male, dum sequitur, uestigia ponit harenis,
Inque oculis Patrum mediis immergitur :
Profugiunt[ERROR: no reftable :]

Profugiunt . . . 667 tenentes] Ex 13, 21-22

ataui coelestia monstra secuti
Et castris noctu lampas pręfulget heremo,
Perque diem nubes populo dat signa fideli
Arripiuntque uiam quo duxit tramite numen,
Sublimes oculos pendentiaque ora tenentes.
Vos non signa mouent, nihil et miracula flectunt,
Insontesque manus cohibere a sanguine uates
Pręcipiunt: uobis certę sententia cędis
Stat contra, tantumque cadat sub iudice Christus,
Iam non dedecori, sceleri non parcitis ulli.
Quęsiuit quę signa dari gens improba nuper,
Nunc uisis eadem tolli festinat Iesum.
Inueterata diu sic nunquam ars mitigat ulla,
Ingenium trahitur quo fert propensa uoluntas.
Neue ignominię mens ipsa obnoxia restet
Si iam fas contra ueroque proboque repugnet,
Fingit, quid culpę prętendat, callida semper,
Non[ERROR: no reftable :]

Non . . . quamuis] e marg. pro quamuis non iusto teneat

teneat iusto quamuis examine lances.
Nil refert, utcunque fugis temeraria falsi
Iudicia arbitrii; mens improbat omnia nequam. 12
Dum docet haud positam tractandis mercibus aedem,
Instituitque uiam coelo, nil sacra potestas
Aduertit mentem, nec dicta examinat amens,
Sed furit, ac effoeta boni sibi signa petebat.
Defunctus cineres semesaque menbra resumpsit:
Id[ERROR: no reftable :]

Id . . . errent] Io 11, 47-48

metuunt, regno ne se Romanus auito
Exigat, et patriis eiecti finibus errent.
Heu frustra, uesane, malum uitare laboras!
Hac[ERROR: no reftable :]

Hac . . . 693 istum] Lc 19, 41-44

serpunt, quę fata times: non sera nocentum
Terga premit uindicta, dabit mox, improbe, poenas
Vrbs antiqua, diem quod non agnouerit istum.
Vteris haud uero tu nunc interprete poenę,
Cuncti causa mali et cladis, Pharisęe, futurę.
Ecce fremunt iterum, tanto mussantque dolore.
Applausu[ERROR: no reftable :]

Applausu . . . asello] Mt 21, 7; Mc 11, 7; Lc 19, 35; Io 12, 14

ingreditur turbarum uectus asello:
Qualis stelliferum cum possidet aethera solus
Lucifer, impleuit largi cum luminis ora,
Vnde uagus tremulo subter natat aequore splendor,
Et gaudet ridens pulchro sub sidere tellus,
Pręsens quod vultu coeli conuexa uenustat,
Sideris hinc toti crescit iactantia mundo.
Omnibus[ERROR: no reftable :]

Omnibus . . . 713 iungunt] Mt 21, 8-9; Mc 11, 8-10; Lc 19, 36; Io 12, 12-13

at contra uenienti partibus exit,
Vrgentisque unum seruat populi unda tenorem.
Quaque fuit facturus iter, per strata uiarum
Vestimenta uiri tendunt; stat fronde refertum
Omne solum, coedunt oleas, palmasque ferebant,
Multa quibus pendet prędulcis bacca saporis.
Sparsus turmatim populus discriminat arua;
Quaque pius graditur Rex, illico confluit ingens
Turba,[ERROR: no reftable :]

Turba . . . micanti] versus additus e marg.

simul numero uaria de parte micanti
Obuia[ERROR: no reftable :]

Obuia concursu] corr. ex obuiaque occursu

concursu ducentibus agmina iungunt.
Ceu cum surgentes turbant examina uenti,
Perque leues auras diuersa tulere procellę -12'
Hinc quacumque uident ferri per nubila regem,
Vt primum posuere animi, flatusque resedit,
Illo continuo sese stipantia cogunt:
Sic passim uideas gradienti occurrere loetos.
Huc ramos oleę iaciunt, pręsagia pacis,
Quamque sibi pręfert superans Victoria frondem.
Iam laudes et facta canunt: "Hic[ERROR: no reftable :]

Hic . . . panibus] Mt 14, 19-21; Mc 6, 41-44; Lc 9, 16-17; Io 6, 10-11

milia gentis
Multa quidem paucis saturauit panibus; idem[ERROR: no reftable :]

idem . . . morbos] Mt 4, 23-24

Corporibus quoscunque ualet depellere morbos.
Macte esto uirtute Dei: tibi flamina parent,
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . fluctus] Mt 8, 26

turbata suos componunt aequora fluctus!
Dexter adi populum: tibi gens en supplicat omnis.
Tu[ERROR: no reftable :]

Tu . . . coecis] Mt 21, 14

gressum claudis reddis, tu lumina coecis,
Restituis[ERROR: no reftable :]

Restituis . . . iussus] Io 11, 44

uiduę tu natum: Lazare, demum
Existi tumulo funebri sirmate iussus.
Pax[ERROR: no reftable :]

Pax . . . redibunt] Mc 11, 9-10

terras teneat, subeat noua gloria coelum!
Rex uenit, et populo Dauidica regna :
Fausti sint aditus, exordia prospera regi!"
Atque alia exultans populus tunc mille recenset:
Vt[ERROR: no reftable :]

Vt . . . sodales] Mt 14, 22-33; Mc 6, 45-52; Io 6, 16-21

suspensa tulit tumido uestigia ponto,
Et prętergreditur cimba obnitente sodales,
Vtque[ERROR: no reftable :]

Vtque . . . aruo] Mt 8, 28-34; Mc 5, 1-20; Lc 8, 26-39

actos Furiis iactauit in aequora porcos,
Expulsi inciderant quibus omni demones aruo,
Et quacumque, malis regio purgatur, obiuit;
Vt Tyrius ciuis nemus et frondentis Idumes,
Atque iugo canente procul Iudęa niualis,
Foecundęque manum glebę sensere salubrem,
Quas stringente fugax Iordanus pręfluit unda,
Qui ripa attonitus miracula uidit utraque,
Ante celer totam differt ea fama per urbem, 13
Obuia pręcipiti quę cursu effunditur extra.
Inuehitur tandem portis, mediisque sonabat
In plateis carmen, pars altera templa subibat.
Accessum,[ERROR: no reftable :]

Accessum . . . 752 quondam] II Par 3, 1

scopulis qua surgit in aethera moles,
Aeditaque aequabat coelo fastigia templum,
Quod posuit Salomon, modico qua colle tumescit
Moria mons: Ornę Iebusęi hęc area quondam
Inter[ERROR: no reftable :]

Inter . . . 755 proles] Ios 18, 11-20

Beniamin et certus limes Iudam,
Obuersę in Boream latus hoc sors obuia iungit,
Et cedunt hinc iura tibi, Rachelia proles,
Ductaque[ERROR: no reftable :]

Ductaque . . . colli] Gn 22, 1-14

grandęuo seniori huc uictima natus,
Tradente euentu tunc paruo nomina colli.
Hic[ERROR: no reftable :]

Hic . . . sacranti] Gn 28, 10-19

et scala suo coeli post uisa nepoti,
Luza uetus Bethel quo facto dicta sacranti,
Dumque[ERROR: no reftable :]

Dumque . . . 766 arcę] II Sm 24

scelus regis diuina ulciscitur ira,
Hinc [ERROR: no reftable :]

Hinc] e marg. pro hic

ruere educto gladio conspectus in urbem
Angelus, et multa clades augescere coede.
Mercato sacrauit humum rex territus agro,
Atque adolet supplex trepidis altaria uotis.
Destinat hanc templi sedem, passimque uagantis
Et uersantis adhuc rigidis sub pellibus arcę.
Exequitur[ERROR: no reftable :]

Exequitur . . . 769 seclis] III Rg 6

successor opus, nam fata uetarunt
Belligero id regi; constructum surgit in auras
Templum augustum, ingens cunctis memorabile seclis.
Nec[ERROR: no reftable :]

Nec . . . 772 illo] IV Rg 25, 9

primi diuturna fuit fortuna laboris:
Aequatumque solo uictor iam Persa relinquens
Aegit cornipedem campo calcaribus .
Sed tandem inuenta est posthac iam gratia plebi;
Erigitur rursus, recidiuaque fabrica .
Protinus hanc aucti uisum ditione non esse [ERROR: no reftable :] 20
Pro regni, muris maioribus ambiit aedem
Herodes, potuitque inter miracla referri.13'
Feruebant illo, ualuisque patentibus omnem
Absorbet populum; strepitu templum omne remugit,
Quod uicibus uariis spaciosas diuidit aedes.
Quaque aditus primus, duplici circumdata muro
Atria fundantur: populi huc concursus ab urbe,
Atque intersepto sexus diuisus abibat,
Omnibus hic solitis coelestem exposcere pacem,
Et foedas animi sordes noxamque piare.
Succedit lato excurrens post area campo:
Leuitis aditus solis de more uetusto.
Haud sedes defensa suis a solibus illa
Ex uoto populi quo uictima ducitur omnis.
Hic iugulant nam rite pecus funduntque cruorem.
Quam[ERROR: no reftable :]

Quam . . . 796 arca] III Rg 6, 15-22; 8, 1-8

struxit Salomon hinc iam transitur in aedem,
Cedro contextam quondam fuluoque metallo.
Sacra iugis medio stabat libaminis ara[ERROR: no reftable :] 21
Rite litabatur qua mane et uespere semper.
Vltima post subeunt magni penetralia templi,
Illata est quondam quo magni foederis arca;
Fasque semel sacris insistere postibus anno
Pontifici, vulgusque locum formidinis horret
Omne aliud; reliquum stant clauso limine tempus.
Huc ergo ingressis iteratur carmen in aede:
"Optato tandem uenit spes una salusque,
Vrbs antiqua, tuis prędictus vatibus olim."
Sępius hęc repetunt, responsat uocibus aether,
Et clamore uirum sublimia tecta resultant.
"Heus,[ERROR: no reftable :]

Heus . . . 809 doloue] Mt 22, 15; Mc 12, 13; Lc 20, 20

abeunt omnes post hunc, et pectora languent
Nostra diu", queritur Pharisęus, et anxius ambit,
Increpatque senes, quod cura deside marcent. 14
Multaque tunc templo ingressum scitantur adorti,
Si qua fraude queant captum damnare doloue.
Sed uanum sumis nequicquam, stulte, laborem:
Nullę huic ignotę ambages, fallacia nulla,
Occultumque nihil uel inextricabile restat,
Ancipitesque uias errorum hęc regula soluit.
Te fugit esse hominem, quę nunc pręfertur imago,
Cui tribuit: nunquam uiderunt secula, demens,
Tale opus, emergunt huius nam cętera dicto,
Et uultum species quęque ac propria imbuit ora,
Nigro iussa Chao postquam emicuere sub auras,
Vmbras ut tenues tenebris quę deuocat ille.
Continuo at coelum egressis hauritur apertum
Naturę et tolerant pręscripto limite leges.
At non hic nihilo prodit difformis inani:
Omnia qua constant, lux delitet artibus [ERROR: no reftable :]

artibus] artubus A

istis,
Osque hominis sumens sese mortalibus addit
Ipse opifex rerum, uiuax exemplar, inundat
Fons cuius rebus late diffusus, et ore
Vsquam quod lucet, species delapsa refulget;
Ac quantum defit, ratio quod quęque requirit,
Singula compensans diiudicat arbiter aequus.
Quantum errat ratio depręhendit, et ipsa uoluntas
Quantum delirat, quid ponderis actio iusti
Deiicit, et subito taxata examine restant.
Peruius huic radio, et quantum defecit, inustus
Accessit tentans posito clam milite scriba.
Cyrino quondam censum Sadocus agente,
Sadocus legem et Pharisęum dogma secutus,
Seditione potens totam commouerat urbem,
Atque iugum capto suadebat pellere ferro:
Nam pręstare mori pro libertate tuenda14'
Hortatus secum turbas in bella trahebat.
Primo[ERROR: no reftable :]

Primo . . . 861 relinquunt] Mt 22, 15-22; Mc 12, 13-17; Lc 20, 20-26

aditu partes orator prętulit illas,
Atque ait: "O nobis assertor cognite ueri,
Ad uultus nullos cui cor expalluit unquam,
Vnde ostendis iter diuinum tramite recto:
Nos gens lecta Dei, stirps Patrum et sancta [ERROR: no reftable :]

sancta] vera A

propago,
Quos aluit semper spes lęta et gratia coeli,
Romanis indignum Abrahę seruire nepotes.
Iccircone licet pręsenti pectore censum
Detrectare, manu et patriam defendere legem,
Errori an potius gentis succumbere pręstat?"
"Frustra", inquit, "tentare paras modo cuncta scientem:
Ocyus huc agedum census numismata profer."
Prolato demum, quęnam sit, quęrit, imago
Impressa, aut cuius descriptio desuper iret,
Cęsaris esse, inquit: iubet hinc sua reddere cuique
Taliaque haud una penitus miscere necesse.
"Debentur coelo quę sunt coelestia: terrę
Terrenum tribue, et steterit concordia rebus."
Decepit falsos postquam sententia uoti,
Illico digressi uertunt hinc terga, docentem
Turbis collectis passim populoque relinquunt.
Ille[ERROR: no reftable :]

Ille . . . 870 docentis] Lc 21, 37-38

diem totum noua regna annuntiat urbi,
Sub noctem in siluas abit et deserta recedens.
Lustrat oliuetum coetu comitante suorum,
Exemplo, ingeniis adeant quibus aethera, tradens.
Hinc rursus remeat, quamprimum discutit umbras
Orta dies, uitę miseris reuehitque labores.
Ingressus templum medio stans ore profatur:
Cultus diuersi plebs plurima cogitur illo, 15
Inque uiri uerbis capitur diuina docentis.
Huc passim coeunt, instant solennia quando,
Siue fugę Aegypto renouat monumenta cruentę,
Seu populus Legem meminit sub monte receptam,
Septima quod uoluit referens hebdomada festum,
Aut cum frondenti tentoria stemmate formant,
Sabbata qui mensis totius creditur anni,
Impulsę quis certa tubę dant signa diebus.
Verum alias redimit sese longinquior ora,
Ast urbem cunctos adstringit uisere Pascha.
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . omneis] Io 11, 55

tunc forte dies instabat proximus ille,
Ac penitus circum fines exciuerat omneis.
Omne frequens iter est properantum, semitaque omnis
Conteritur, passim gradientum turba coruscat,
Vrgendoque uias exorsi utcunque loquelas
Christum quisque suo comiti referebat, in ore
Multus erat cunctis, illum sermone frequentant,
Verbaque docta uiri mirandaque facta recensent.
Tum porro ingressi, quocunque auditur in urbe,
Festinant, iterum gaudent spectare loquentem,
Intentique nouis formabant pectora dictis:
Ingens Doctoris nomen celebratur ubique.
Hinc iam liuor edax Pharisęos cogit, et inde
Ira diu coctis exęstuat atra uenenis,
Insinuatque metus odiumque his Tartarus una.
Vtque accita omnis seniorum curia sedit,
Protinus a Christo sermonum exordia sumunt.
Huius signari maledictis sępe queruntur,
Ordinis et fraudes nudari, pristina uitę
Libertas rapitur, si plus impune licebit
Oranti templis uersari: "Scilicet", inquit,
"Suspicit hunc populus; tum quicquid dixerit, olli15'
Creditur, et nostri spernunt documenta senatus.
Dedecus, hoc equidem uictum si cesserit uni
Consilium, et tantos solus labefecerit ille
Conatus: agedum statuat sententia coedem,
Expediatque modum, ne circum impune pererrans
Infames faciat passimque oppugnet auaros."
Sic fatus quidam, hinc ineunt suffragia cuncti:
Obtinuit numerus, stetit et sententia tandem,
Occumbat,[ERROR: no reftable :]

Occumbat . . . 914 Magistri] Mt 26, 3-5; Mc 14, 1-2; Lc 22, 1-2

soluatque metus ut morte timentum:
Cęde supersedeant tantum statuere per urbem
Dum celebri festo uersatur plurimus hospes,
Cęptum interturbet populi ne forte tumultus,
Quem docti cernunt captum sermone Magistri.
Nondum[ERROR: no reftable :]

Nondum . . . 920 cruoris] Mt 26, 14-16; Mc 14, 10-11; Lc 22, 3-6

digressi, medium mirantibus infert
Bethania sese referens Scariotha tribulis:
Acceptum dextris pręhendunt solioque locarunt.
Aduentus quę causa docet, nouisse recessus
Christi secretos, mortemque paciscitur auro.
Conuenit: aes una accepit pretiumque cruoris.
Ille[ERROR: no reftable :]

Ille . . . 924 sorori] Mt 26, 6-7; Mc 14, 3; Io 12, 3

thoro iratus surrexerat, intulit aruis
Quo lectum Syrię nardum fuditque refracto
Vase, domumque totam quando repleuit odore
Voce Dei mulier carę laudata sorori.
Seu nardo ingenium uarios confudit odores,
Et mixti princeps unguento nomina donat -
Illud erat, tantas Oriens nam repperit artes
Delitiisque dedit regali prodita gazę -
Siue ferę sanies, qua non preciosius aurum,
Hęc lucis legitur, qua stillat ab inguine uirus.
Nam misero gemitu in saltus et lustra recedit, 16
Dumque uagam siluis passim dolor angit acerbus
Vlceris, hic duro rescindit stipite plagam,
Deliquat impressu tunc urgens, funditur unde
Cui par non alius terris manauerit humor
Egregiumque ferunt, preciumque accedit odori
Florentes inter segetes nardumque reperto,
Precipue Taurus qua brachia porrigit ingens,
Atque abeunt cani nebulosa cacumina montis.
Labentem hinc fluuium et Gangetica despicit arua;
At procul aerias qua tollit nubilus arces
Assiriamque uidet, nostrumque excurrit in orbem,
Terrarum nusquam nardus generosior exit.
Hic ubi depastę distendunt corpora spica,
Defluit eximius duris cruciatibus humor.
Delitias[ERROR: no reftable :]

Delitias . . . 950 honesti] Mt 26, 8-9; Mc 14, 4-5; Io 12, 4-5

postquam mulier has intulit ergo,
Obloquitur Iudas: "Quorsum hęc iactura? Receptum
Pręstabat uenire, inopi succurrere possent
Vt loculi!" Tali prętendens furta loquela
Atque alios specie fallente instigat .
Exoritur murmur, qualis cum flamina siluę
Incumbunt, longe foliis insibilat aura;
Certantumque stetit sensim uox dissona cęnę,
Atque superuacuos leuiter repręhendit honores.
Quos[ERROR: no reftable :]

Quos . . . 966 aetas] Mt 26, 10-13; Mc 14, 6-9; Io 12, 7-8

Christus roseo exorsus compescuit ore:
"Quis tantum menti facinus nunc implicat error?
Haud uobis culpanda, uiri, quę munus humandi
Corporis exhibuit, semper famulata fideli
Obsequio mulier: dabitur nam sępe facultas
Atque alias ex uoto inopes iuuisse merendo.
Hoc pietatis opus; quantum nam sedula pollet,
Impendit studium, superetur [ERROR: no reftable :]

superetur] suprascr. pro superatur

pectore quamuis
Officium: uenit ecce dies, uulgemur in orbem,16'
Nostraque cum pueris narrabunt gesta parentes,
Hoc quoque erit passim terris memorabile factum,
Cum pia laudatam sacris mirabitur aetas."
Lecta manus procerum mox presso credidit ore
Culpatam temere, et sese correpta repręhendit.
At Iudas solus furtim se proripit auro
Fraudatum indignans damnumque rependere certus,
Quanto mercetur seniorum turba Magistrum.
Iamque adeo sector tunc aere redibat onustus,
It medio mixtus cętu, ceu uisus in aruis
Et pulsus de lacte lupum nemore euocat agnus;
Vt pręda potiatur, adit, seque ingerit ultro,
Perque gregem medium, donec hunc tollit, oberrat.
Doctrinę expulerat sacros de pectore sensus,
Atque animum quicquid coelesti fingit ab haustu.
Hinc iam uisceribus Furiam conceperat, atque
Adiuuat urgentem, simul ut traxere uenenum
Atque haustum penitus pręcordia lęsa recondunt.
Possesso incubuit, tum quantum clauditur Orco,
Inspirat sceleris misero: ruit illicet amens,
Pręcipit et turbas et capti uincula mente.
Non hunc, quę uidit, miracula plurima cępto,
Non usus reuocant placidi Doctorque benignus;
Oblitusque nihil meminit, cum iussus obiret
Oppida et hęrentem Simeonem cerneret una.
Quantum illis uirtutis erat! Quęcumque iuberent,
Parebant dicto: pellunt de pectore morbos
Languentum, obsessis abeunt tunc demones acti.
Exortam[ERROR: no reftable :]

Exortam . . . aeuo] Io 8, 12

lucem referebant insuper aeuo,
Quodque expectatum est tam longo tempore, regnum 17
Venturum, ut laxent patribus fera Tartara claustrum:
Esse quidem rupto sublata repagula coelo,
Plurimaque ostensę uulgabant signa salutis,
Et respondebant iam facta ingentia dictis.
Verum ea restabat impuro euanida uirtus.
Sic deformato superum dux agminis ore,
Dum potuit gressum reuocare, lababat ab alto.
Quem clipeata cohors ad terram protinus armis
Insequitur lapsis, casus tonat aethere diuum,
Inter adhuc acies sacras non amplius agmen
Cernere erat sacrum, et nullo fulgore coruscans.
Incessu placido pręibat pulcher Iesus.[ERROR: no reftable :] 22
Lęta duci facies et glaucum lumen ocellis,
Atque superciliis positum discrimen honeste.
Oris adhuc nasique decor, roseusque genarum
Candor et in miti grauitas pulcherrima uultu,
Conciliatque simul diuinum aspectus honorem.
Ipsa statura uiro proceri corporis apta,
Tum demissa comę nodis collegerat oram
Cęsaries niuea residens ceruice decenter,
Intonsos seruat quę uoti more capillos;
Maiestasque metus et castum afflabat amorem. Finit liber primus

Damiani Benessę De morte Christi liber secundus 17'
2 Porticibus iuncti pariter gradiuntur in amplis:
Hic hospes primum sese tulit obuius olli,
Tendentem saluere iubet, dehinc oscula libant.
Vestibulum ingressos spaciosa per atria ducit
Accensę qua clara faces dant lumina nocti.
Picta sacris stabat series hic eruta libris,
Argumentum operumque Dei gentisque uetustę.
Hic gemini positus, res nulla imitabilis arte,
Concipiunt longe uariarum exordia rerum
Quo corpus mentemque aptat pictura fidelis.
Namque instar numeri spaciumque situmque sequestrat
Congruus angelicis ascriptus sedibus ordo,
Statque uorago sinu contra spaciosa capaci. 18
Hęc[ERROR: no reftable :]

Hęc . . . 25 imum] Lucr. I, 988-998

sedes certa et solidę fundamina molis,
Nulli hic migratus, nusquam se dimouet illinc.
Insistit quocunque loco, nil nam excutit inde,
Allicit aut alio, sed ibidem immota recumbit:
Non quid sit leuitas regio, non pondera nouit.
Mundus in immenso primum hoc concrescit inani,
Cui propriis natura locis ingentia menbra
Constituit, clauso constat respectibus ordo.
Cęlum summa tulit, sed terra resedit in imo.
Cętera se medio cohibent, rursusque refertur
Ad totum uertex, contraque refertur ad imum,
Atque pari uultu reuocat se funditus imum.
Hęc prorsus [ERROR: no reftable :]

prorsus] suprascr. pro frustra

ratio iam[ERROR: no reftable :]

iam frustra] suprascr. pro genti [...]

frustra quęritur extra.
Inde igitur nostris accedunt pondera rebus,
Et motus uaria qui se uertigine uoluit.
Recta namque meat, seu circumcurrit in orbem,
Quam semel obtinuit nusquam de sede recedens.
Alterius gremio complexa recumbit amico
Altera pars, fundo medio stant omnia nixa.
Porro in mole locus quicumque ascribitur ista,
Hęc requies, quantumque recesserit inde remotum,
Sponte sua rursus natura reducit eodem.
Quicquid at in propria motu iam sede cietur,
Exterior nitens impellit labile causa
Mota Dei posito digestu fine creantis.
Atque ita, quo passim uariantur corpora, motus,
Quę moli inseritur, pręscripta lege periret,
Exemptumque globo, ni mundo uita fouenti
Debita deficeret, sedem pressisset eandem.
Sed pars nulla adamat fieri mundana seorsum,
Congerie quę fota locum secernit in aluo
Et nomen uiresque agitandi uiuida cępit.18'
Vtque uices uarias hęrentia menbra ministrant,
Quę decisa cadunt natiuo cassa uigore,
Sic quę inserta ualent, pereunt semota repente.
Iccirco externi nihil indiga machina quantum
Occupat, hic momenta sua est [ERROR: no reftable :]

est] suprascr.

partita subinde.
Hęc uaria ingenium formauerat arte figurans,
Naturę duplici ut liquidis Deus incubat undis.
Materies partu torpebat pigra recenti,
Concilians nondum sociis se uiribus expers,
Hęc habilis toto uacuo considere sparsa.
At menti contra incumbit caligo profundę,
Quę conuersa Deo formari debuit insons.
Primum concipitur certantis factio uulgi:
Hinc abeunt medio et geminum referuntur in agmen
Seditioque animos studia in diuersa trahebat.
Altera pars nitido euasit pulcherrima uultu,
Arripitur penna sublimis prępete coelo.
Diuina penitus de luce recondit amorem,
Incussamque accensa fouet sub pectore flammam.
Instruit hęc acies et digerit agmina Diuum:
Terna phalanx triplici discriminat ordine turmas.
Diuino intuitu de lumine pendula plebes
Lustrandique operata sacris sibi dedita prębet
Hanc operam, nusquamque Deo diuertit ocellos.
Tota oculus facies coelestum, addictaque partes
In geminas aciem, duplicem uim concipit inde,
Immensam exhaurit qua lucem, et numine sese
Proluit illapso radios iaculata nitentes,
Quaque creatarum rerum mens proficit usu,
Inde uacat collecta Deo tenditque uoluntas 19
In finem, propria ueluti ui pondera sidunt.
Alituum stipata cohors uolat agmine, Sanctus
Spiritus unde ciet, clamor meat aethere magno,
Et placitura Deo meditantur carmina semper.
Hinc circumduci uideas examina ludo,
Agglomerantque Deo una omnes ineuntque choręas,
Et seruant orbes, ac uergunt semper eodem,
Quam densas, liquido cum tranant aere lapsę,
Tempus agit seu uere grues longo ordine tracto,
Siue aestate, petunt cum pabula dulcia, sturnos,
Dum sedes mutant, rumpunt clamoribus auras,
Exercent proprios sic agmina sacra uolatus.
Namque obeunt, reuocant gyros, et prępete penna
Tollunt se uolucres sublime Deoque reducunt.
Quęcunque ore ferunt, mirantur sidera nec mens
Attingit: subter gaudent elementa canore.
Diuersa reprobum genus hinc stat parte repulsum
Sedibus aethereis Diuum statione beata,
Deformis genti facies inimicaque uisu.
Attamen obscoeno lux quędam internitet ori,
Heu infoelices mira quę fallit ab arte.
Hic quantum furuo Furiarum est cernitur Orco,
Et longe pictus sistit formidine terror.
Consilii arcani princeps decreta superbus
Improbat, et faciem, coelum tanquam execret, alto
Deturbatus habet; ruit una turba fauentum,
Telluremque petunt coelesti sede relicta.
Mutantur cultus, mutantur et ora cadentum,
Naturę legem [ERROR: no reftable :]

legem] leges A

peruertunt, seruaque plebes
Quęrit regna sibi, miseramque insania miscet,
Auertitque oculos ueri qua lumine certo
Lux radiat, nimiumque placens sibi perfida credi19'
Plus uero et nimium censeri insana peroptat.
Aspernata Deum et legem nihil abdita curat,
Solum adamat speciem et mendax in imagine uadit.
Hinc animos sumit fastuque tumescit inani,
Delegit sedem imperio seque ingerit orbi,
Mole recens uacuo immenso qui constitit ampla,
Tantum error miseris et fraudis amica uoluptas.
Sub specie falsa nam se mirantibus infert,
Exitioque suo deceptus fallere gaudet.
Sed uanum gentis studium incassumque labores
Suscepti, robur lassum uirtusque fathiscit.
Nam semel auersos renuentia lumina lucem
Calcat humi reprobos et desuper arbiter urget.
Pressa grauis cępit tellus immania monstra:
Hinc pugnas Herebus superi ciet immemor aeui,
Aut nequit aut aciem refugit obuertere luci
Diuinę, recta radiis simul obuius, unde
Et coelo et terra producitur omne quod usquam est.
At qua materies formatur tarda parumper,
Ingenium superabat opus: stat machina mundi
Ingens, inde suis depingit facta diebus.
Caligat primum sterilis sine germine moles;
Vtque polo illuxit, coecę fugere tenebrę.
Ecce Horas secum sparsis in terga capillis
Ortum tempus agit: tunc[ERROR: no reftable :]

tunc . . . 136 currunt] Gn 1, 3-5

protinus emicat orbi
Prima dies, coeli tenduntur tegmina circum,
Debitaque interitu compescuit ambitus una,
Condita miscebat uaria uertigine nutans
Vnius rationis opus; noua tempora currunt.
Altera[ERROR: no reftable :]

Altera . . . 143 ortus] Gn 1, 6-13

lux oritur, rebus cum luce colores 20
Mox redeunt, canis refugit cum fluctibus aequor,
Littora cinguntur, tellus educitur undis.
Concipiunt glebę imperio partuque tumescunt.
Inde uenit foecunda seges, tum semina gestant
Arbutei foetus nuper quis nata seruntur.
Tempora deproperant et tertius occidit ortus.
Accendit[ERROR: no reftable :]

Accendit . . . 157 Vesper] Gn 1, 14-19

solem et primum tunc Cynthia bigas
Aptauit, trito signatur semita calle,
Qua contexta poli fulsere micantibus astris,
Atque nouis tellus radiis lustrata nitescit,
Solque recens lucem roseo quassabat Olympo.
Hic ardet plena maturus lampade; at illic
Mane suo iam nata iugis Aurora ruborem
Spargit, et excitos auium per guttura cantus
Euocat, hincque faces diuersis Hesperus oris
Accendit, lucet genialis flamma per agros,
Nec procul incumbunt uacuis insomnia terris.
Inde simul metas annis et mensibus addit,
Qua tempestates uariant regionibus orbis.
Tunc quartus claudit labentia tempora Vesper.
Constitit[ERROR: no reftable :]

Constitit . . . 162 fuere] Gn 1, 20-23

[ERROR: no reftable :]

Constitit . . . mundi] e marg. in loco versus deleti Constitit ut mundus perfectis partibus ipse

at simulac perfecti machina mundi,
Mox[ERROR: no reftable :]

Mox rutilo] in loco deleti quam primum

rutilo manauit aquis uis germina coelo.
Aetherię generantur aues, quęque aequora [ERROR: no reftable :]

aequora] aethera A

uerrunt,
Iam passim nigro undabant animalia ponto.
Finit quinta dies, suaque hęc momenta fuere.
Parturit[ERROR: no reftable :]

Parturit . . . 173 horas] Gn 1, 24-31

et coelo dudum foecunda nitenti
Gignit humus, uultus formantur et ora ferarum.
Hinc uarias species uiderunt protinus astra,
Persultant campis et noto compare gaudent.
Incubuit terrę uirtus diuina liquenti
Foeturęque dedit maioris munera dotis.
Effinxit uultus, diuina euasit imago.20'
Huic late imperium in terras et in aequora cessit,
Aerięque simul timuerunt iussa uolucres.
Gaudebat consorte thori nouus incola mundi
Atque suas iam sexta dies sic terminat horas.
Vt[ERROR: no reftable :]

Vt . . . 178 luce] Gn 2, 1-4

[ERROR: no reftable :]

Vt . . . rerum] e marg. in loco versus deleti Tantarum perfecta stetit cum machina rerum

perfecta stetit tantarum machina rerum
Septima lux oritur coelo fere picta sereno
In longum uotis placidę seruanda quieti.
Aerii tractus, canentiaque aequora ponti,
Ac tellus illa tenuerunt ocia luce.
Nulli[ERROR: no reftable :]

Nulli . . . 183 auras] Gn 2, 5-6

tunc imbres, sed iuxta flumine terram
Fons uiuo humectans uenientia gramina sponte
Potabat, uisus uolui de ualle remota
Arua tenet late spaciosius, protinus inde
Permeat et nostras multo capite exit in auras.
Foelix hinc pecori tellus alimenta ministrat,
Et pingui rimantur aues sua pabula prato.
Hic prope perpetuo rident uiridaria uere,
Seposita nimium foelix regione recessus.
Quo[ERROR: no reftable :]

Quo . . . 190 primus] Gn 3, 8

ductus mirans specioso uertitur aruo
Tam fortunatos lucos terramque beatam
Ipse pater primus: dolet[ERROR: no reftable :]

dolet . . . 193 ambo] Gn 3, 24

hinc male cognita mala,
Pellitur et terris uagabundus cernitur exul.
Causa mali coniunx tunc, quo diuertit, adhęret,
Dantque simul poenas incauti pectoris ambo.
Fortuna coniunctus amor meliore locoque
Durat in aduersis, erumna haud frangitur ulla.
Ponitur hinc uitę stricto custodia ferro,
Et longe siluis terror cohibebat amoenis.
Erronesque[ERROR: no reftable :]

Erronesque . . . 203 Abelem] Gn 4, 1-2

nouis caluerunt ignibus, atque
Oscula complexi iungunt, perque ossa uoluptas 21
Emicuit, risit iunctos Hymenęus amantes.
Post iterum repetit curasque requirit easdem,
Atque pater loeto tollit sua pignora uultu,
Maioremque Chain, aliumque uocauit Abelem.
Hos traxit facilis studia in diuersa uoluntas,
Exercetque Chain tellurem ac iugera uersat,
Alter oues sequitur, latis amat ocia campis.
Huic tantum cantus et dulcia carmina cordi,
Solaturque fugam et casus sic uoce paternos.
Sępe oculos tollit coelo et suspiria ducit:
Commendat uitę superis hic usus Abelem.
Nascitur[ERROR: no reftable :]

Nascitur . . . cruore] Gn 4, 5-8

[ERROR: no reftable :]

Nascitur . . . cędes] e marg. in loco versus deleti Nascitur inde odium fraterna et cędes in agro

inde odium, tum mox fraternaque cędes:
Cognati sceleris maculatur terra cruore.
Protinus[ERROR: no reftable :]

Protinus . . . apertum] Gn 4, 16

in deserta fugit sedesque remotas
Infoelix, facinus diis quando sensit apertum.
Huc[ERROR: no reftable :]

Huc . . . 226 uitę] Gn 4, 17-24

prope longa quidem series ueniebat auorum:
Primus Enoch; muri iuxta cernuntur et artes.
Irad, Mauiael, huic ordine proximus astat
Matusael, curisque Lamech partitus amorem
Insequitur, lateri coniunx hęrebat utrique:
Adda comesque puer geminus, mouet organa Iubal
Vocalesque agili percurrit pectine chordas.
Ast alter mediis ponit tentoria campis,
Et pariter gemino gaudebat pignore Sella.
His ardens iuxta candebat in incude [ERROR: no reftable :] 1 ferrum:
Ipse pater medio tristis similisque dolenti,
Haud gens grata Deo curisque exercita uitę.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 229 Enos] Gn 4, 25-26

melior longo soboles uenit altera tractu.
Seth bonus et patri luctum qui soluit Abelis:
Altius humanas spes tollit filius Enos.
Hunc[ERROR: no reftable :]

Hunc . . . 233 huius] Gn 5, 6-29

iuxta Caynan, natus Malalechel huius.21'
Insequitur Iared, post Enoch in aethera raptus,
Matusalem, gaudensque bona cum prole Lamechus:
Ipse pater Nochus uenit ultimus ordinis huius.
Iamque hominum passim turbę populique frequentes,
Non rarus cultor uacui non amplius agri,
Cernere mixta uirum totis erat agmina terris.
Tunc[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . 244 miscet] Gn 6, 1-2

Herebus superis inimicum fudit Amorem
Armauitque deum docuitque impellere uulnus.
Acer lunato mox arcu constitit ales,
Tela uolant, lęsis linquunt sine morte uenenum.
Illicet hinnit amans uisa fere [ERROR: no reftable :]

fere] suprascr. pro prope

uirgine captus.
Oscula pressabant uulgo rapiuntque puellas,
Confunduntque genus male suasi, et coniuge iustus
Seth capta de stirpe Chain connubia miscet.
Tunc tellus hominum scelere est imbuta profano,
Offenduntque Deum prauę facta impia gentis.
Illa,[ERROR: no reftable :]

Illa . . . montes] Ov. Met. I, 151-153

sic perhibent, nam tempestate Gigantes
Admorunt superinstructos in sidera montes.
Fama[ERROR: no reftable :]

Fama . . . tollit] Gn 6, 4

uiros, fama hinc ingentia robora tollit,
Queis[ERROR: no reftable :]

Queis . . . fugatur] Ov. Met. I, 150

placida et mitis terris Astręa fugatur.
Ille[ERROR: no reftable :]

Ille . . . 258 Chami] Gn 6, 5-10

dolor tetigit uehemens et cura Tonantem.
Damnato spectat qua uindex irruat orbi:
Impuros inter miseratur et excipit unum.
Hic pius et superos sceleris placauerat expers,
Secernit fruges cumulatque altaria donis,
Annua sic referens partita munera messe.
Huius tergemini, soboles pulcherrima, creti,
Sem pius et Iaphet, robustaque pectora Chami.
Texitur[ERROR: no reftable :]

Texitur . . . 261 ruinam] Gn 6, 13-17

illatis ingens fere machina tignis:
Expectat perfecta minas casuraque coelo
Fulgura, promissamque hiemem mundique ruinam. 22
Voce[ERROR: no reftable :]

Voce . . . 270 iras] Gn 7, 13-16

Dei huc species animantum cogitur omnis:
Turmatim primum campis armenta iugantur,
Diuersum genus et pecoris, lapsęque secabant
Aetherię uolucres alis pernicibus auras.
Ingressę sese spaciosa mole recondunt,
Orbis qua tandem perituri turba superstes
Sementi seruata feros euaderet imbres.
Postremo ingreditur senior scelera impia multum
Ante hominum increpitans, superum testatus et iras.
Vt[ERROR: no reftable :]

Vt . . . 283 umbras] Gn 7, 16-23

mouit uectes posuitque repagula ualuis,
Naufragiumque Deus tribuit contemnere tutos.
Tunc primum picea caligine cogitur aer,
Atque meant toto clamosa tonitrua coelo.
Accensus passim assiduis micat ignibus aether.
Tempestas subitas tunc sese exhaurit in undas,
Descendit coelum, pluuiis absorbitur aer.
Non pelagi discrimen aquis, stant aequora late
Et terras rapiunt, facies hinc redditur una.
Merguntur campi, pereunt crescentibus undis
Colles, et tumidę latuere cacumina terrę.
Quicquid [...], quicquid carpebat et auras,
Extinctum est, mortis species tulit una sub umbras.
Iam[ERROR: no reftable :]

Iam . . . 289 summo] Gn 8, 1-5

pulsę nubes, iam lux sua reddita mundo est,
Inque sinus refluit decrescens unda reductos.
Relliquię, nabat, uiuentum, machina ponto.
Hęsit et aeria sublimis rupe resedit,
Armeniam qua Taurus adit, conditque sub astra
Excelsum caput, et superat se uertice summo.
Hinc egressa manus supplex altaria ponit
Atque adolet: gratus superis init aethera fumus.
Sarcula[ERROR: no reftable :]

Sarcula . . . 294 liquorem] Gn 9, 20

tunc genitor repetit solitumque laborem.
Distinguit scrobibus sarmenta et uinea surgit,22'
Vuaque inexperto fudit calcata liquorem.
Ignotam[ERROR: no reftable :]

Ignotam . . . pudorem] Gn 9, 21-23

sensit uim: uersi in terga cubanti
Iniiciunt uestem pueri uellantque pudorem.
Continuo[ERROR: no reftable :]

Continuo . . . 300 orbem] Gn 10

gentis reparabant damna peremptę:
Miratur proprio genitor de sanguine prolem.
Vsque adeo sarcita breui est iactura, nouusque
Quęrebat populus quem se diffundat in orbem.
Cernere[ERROR: no reftable :]

Cernere . . . 310 terris] Gn 11

erat turrim et non intellecta loquentum
Verba, uagasque acies diuersa in regna ruentes.
Arctoas petit illa plagas Scythiamque rigentem,
Hęc Syriam ingreditur, flantes et pergit ad Austros:
Sunt Euros tendunt qui contra et lumen Eoum,
Atque alii post solis iter mundumque cadentem.
Peruentum quocunque, homines regionibus illis
Continuo superant, prolatos iungere fines
Ambitio magnumque decus, lateque colendo
Tendere et intactis populos inducere terris.
Hactenus imperium stabat tunc temporis orbi,
Instruere et uitam cultu, quę gloria regum
Sola diu, gentesque iugis assuescere Ninus
Cępit, et arbitrium ius sumptis fecit in armis.
Iam genus humanum toto deducitur orbe,
Nec superest quo non accessum, multus abundat
Iam passim populus: surgunt certamina Martis,
Atque iuuat fuso uictoria parta cruore,
Et scelus et crescit uiolenta iniuria regum.
Vir[ERROR: no reftable :]

Vir . . . 326 defunctus] Gn 11, 27-31

Chaldęus erat genitus de stirpe uetusta
Sem patris quondam, Thares de nomine dictus,
Inueterata sui damnabat tempora secli:
Inde solo patris discedit, pignora iuxta 23
Incedunt, Abram cara cum coniuge gnatus,
Lothque nepos, subeunt uenientes oppida. Thares
Cernitur hic tolli defunctus. Signa[ERROR: no reftable :]

Signa . . . 329 tenebant] Gn 12, 1-9

secutus
Impiger e coelo iussis iter arripit Abram,
Lothque comes graditur, qua pingia pascua Sidon
Explicat, herbosa pecudes in ualle tenebant.
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . 333 relinquens] Gn 13, 5-12

pręculta legit, regio dum iam una reuersos
Non capit et pugnas pastorum rixa ciebat.
Et qua Iordanus pręlabitur amne, recedit
Loth patruo campos et pabula nota relinquens.
Exuuias[ERROR: no reftable :]

Exuuias . . . hoste] Gn 14, 14-16

uictor pulso referebat ab hoste,
Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . docetur] Gn 15

suę gentis senior uentura docetur.
Iuxta[ERROR: no reftable :]

Iuxta . . . agros] Gn 16

Agar puerumque sinu gestabat in agros:
Hic[ERROR: no reftable :]

Hic . . . promittitur] Gn 17

percussa uiro recutitę foedera carnis,
Certaque iam proles promittitur, ac[ERROR: no reftable :]

ac . . . umbras] Gn 19, 1-29

prope tellus
Procumbit, nigrasque ruens subsedit ad umbras.
Cernitur[ERROR: no reftable :]

Cernitur . . . soporis] Gn 20, 2-3

Abimelech et iurgia nota :
Ludit[ERROR: no reftable :]

Ludit . . . puer] Gn 21, 2

anus gremio matris puer, inde[ERROR: no reftable :]

inde . . . ducesque] Gn 21, 9

fugatur
Serua, ducesque [ERROR: no reftable :]

ducesque . . . foedus] Gn 21, 27

inter percussit Bersaba .
Hic[ERROR: no reftable :]

Hic . . . 346 aras] Gn 22, 1-18

strue lignorum stat patris uictima gnatus:
Heu[ERROR: no reftable :]

Heu . . . 346 aras] tres versus additi e marg.

dolor optatę postrema in tempora prolis!
Attamen et sic stat iussis parere supernis.
Accinctus ferro puerum mox sistit ad aras:
Non[ERROR: no reftable :]

Non . . . pecunia] Gn 23

desunt lachrimę, non carę flebile funus
Coniugis, in tumulum non pensa pecunia; lectum
Est iter ac reditus, Bathuelis filia uenit
Optato; hęc lachrimas matris desiccat amanti.
Sunt[ERROR: no reftable :]

Sunt . . . 354 gemello] Gn 25

noua Cethurę connubia, longus et ordo
Stirpis, et annosi sublimia funera patris.
Ismael hic multa circum se prole tuetur,
Ventrem alibi foetu soluit Rebeccha gemello.
Versatur[ERROR: no reftable :]

Versatur . . . gnatus] Gn 26

Geraris, fugit et noua regibus Isach
Pacta ferit: gemina stabat cum coniuge gnatus.
Venator[ERROR: no reftable :]

Venator . . . 361 reuerso] Gn 27; 33

quicquid lassanti lustra ferasque
Offerret sese iaculo percellere doctus,23'
Emicat in siluas, plangunt per terga pharetrę.
Iunior[ERROR: no reftable :]

Iunior . . . epulas] e marg. pro ast epulas iunior

ast epulas matris prior obtulit arte:
Venatu genitor turbatur fratre reuerso.
Longe abit et fratrem maternum inuisit Iacob.
Hic[ERROR: no reftable :]

Hic . . . labores] Gn 29, 15-30

partus quęsitus amor, fraudataque sępe
Immensos merces compensat digna labores,
Adque[ERROR: no reftable :]

Adque . . . agro] Gn 33, 19

solum patrium post multa exhausta redibat,
Depositique lares empto statuuntur in agro.
Huc[ERROR: no reftable :]

Huc iuxta] e marg. pro et prope sunt

iuxta raptus, et sunt certamina fratrum.
Secessit[ERROR: no reftable :]

Secessit . . . primum] Gn 35, 6-8

Luzam, elata est hic Debbora primum,
Dehinc[ERROR: no reftable :]

Dehinc . . . luctum] Gn 35, 16-20

alios obitus, alium audiit Euphrata luctum.
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . nepotum] Gn 35, 27-29

clarum ostentat genitoris Manbra pheretrum:
Stant nati circum flentes, stat turba nepotum.
Parte[ERROR: no reftable :]

Parte . . . 375 Esaus] Gn 36

alia regio nemoris horrebat opaci
Diues auis, diues populorum pinguis Idume.
Gens olli duplex, diuisaque sceptra regentum:
Hac late excurrit uenatu exercitus Esaus.
Accedit diuersa uirum fortuna, Iosippus[ERROR: no reftable :]

Iosippus . . . 378 habenis] Gn 41, 39-41

Per uarios casus et multa pericula rerum
Cernitur Aegypti tandem pręfectus habenis.
Hęc[ERROR: no reftable :]

Hęc . . . noctis] Gn 46, 2

uia fatorum, et uerę pręsagia noctis.
Emigrant,[ERROR: no reftable :]

Emigrant . . . 383 omnis] Gn 47, 1-4

Phariis traducitur Israel oris,
Quantaque cogit amor Iudam perferre legebant.
Ballatus ouium resonant per pinguia culta,
Atque uago pecori Arsinois discurritur omnis.
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . auito] Gn 50, 6-9

clara exequias comitatur pompa: sepulcro
Ossa patris longum per iter portantur auito.
Occubuitque[ERROR: no reftable :]

Occubuitque . . . Iosippus] Gn 50, 26

ingens iam grandi aetate Iosippus.
Ambages longę ueniunt prope; tollitur[ERROR: no reftable :]

tollitur . . . 389 aulam] Ex 2, 10

undis 24
Moses et exemptum matri mandabat alendum
Insignisque puer forma reuocatur in aulam.
Fugit[ERROR: no reftable :]

Fugit . . . exilium] Ex 2, 15

in exilium; uisu[ERROR: no reftable :]

uisu . . . 392 dabat] Ex 3

mirabile uocem
Misit flamma rubo: "Procul hinc uestigia siste",
Et deinceps mandata dabat rursusque reuisit
Aegyptum. Fratri[ERROR: no reftable :]

Fratri . . . Aaron] Ex 4, 27

redeunti occurrit Aaron,
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . Crudelis] Ex 5

adeunt regem et referunt mandata; recusat
Crudelis, monstris[ERROR: no reftable :]

monstris . . . 397 clades] Ex 7 - 10

illi coelestibus instant,
Duraturque malis Pharao. Bacchatur in omnem
Aegyptum clades; permissi[ERROR: no reftable :]

permissi . . . 399 Diripiunt] Ex 12, 31-36

tollere tandem
Signa duces abeunt et gentis tecta nephandę
Diripiunt: mens[ERROR: no reftable :]

mens . . . uulgo] Ex 12, 28

una uiris, cadit hostia uulgo.
Egressis[ERROR: no reftable :]

Egressis . . . coelo] Ex 13, 21-22

monstrabat iter lux pręuia coelo;
Incedunt,[ERROR: no reftable :]

Incedunt . . . hostis] Ex 14, 5-9

subitus tergo quibus imminet hostis.
"Este[ERROR: no reftable :]

Este . . . 404 malo] Ex 14, 13-14

uiri, durate, bonam spem pectore cuncti
Pręripite", ingeminat Moses, "Deus eximet omni,
Neu dubitate, malo", gressumque[ERROR: no reftable :]

gressumque . . . 406 natabat] Ex, 14, 22-29

tulere per undas.
Ecce instat Pharao, pelagus superingruit hosti.
Passim equites, currus, opulentaque gaza natabat.
Aequore transmisso exultans iam concutit arma
Israel; hinc[ERROR: no reftable :]

hinc . . . 411 Deus] Ex 16, 13

rapido gradiuntur in auia cursu,
Perque sitim et siluas et per deserta feruntur, [ERROR: no reftable :]

feruntur] e marg. pro meabant

Quis coelo uenere dapes, populumque cibauit
Ipse Deus; quintis[ERROR: no reftable :]

quintis . . . 415 Consulitur] Ex 17-18

castris exercitus intrat
In Rhaphidon, scatuitque latex de rupe perennis.
Esaidem infestis hic perculit obuius armis,
Quo socer excitus de Madianitide terra
Consulitur; nitidum[ERROR: no reftable :]

nitidum . . . 419 atra] Ex 19, 16-20

hinc iussus subit aethera Moses.
Incubuit nubes circumque incendia fumant,
Mons mugire solo et sonitu strepere alta tubarum:
Horribili audiri uoces clangore per omnem
Hinc populum: nebula tunc sese condidit atra. 24'
Ingressus[ERROR: no reftable :]

Ingressus . . . ritus] Ex 20-31

uitę et iuris pręcepta docetur,
Quaque Deum placent sacri misteria ritus.
Longe[ERROR: no reftable :]

Longe . . . 426 uirum] Ex 32

alia interea castris sub monte geruntur.
Sistra sonant, thyasi celeres uertuntur in orbes,
Statque Apis medio, recolunt portenta deorum,
It ferro Leuita metens, [ERROR: no reftable :]

metens] nitens A

cui multa cadebat
Turba uirum. Compacta[ERROR: no reftable :]

Compacta . . . arca] Ex 37, 1-9

stetit prope foederis arca:
Illinc[ERROR: no reftable :]

Illinc . . . 429 noxę] Ex 40, 34-38

signa capi solitum, seu castra moueri,
Sistere seu potius, uotiuaque uictima duci,
Et stabant uarię descripta piacula noxę.
Initiata[ERROR: no reftable :]

Initiata . . . amictus] Lv 8, 1-10

sacris gens additur, infula, uittę[ERROR: no reftable :] 2
Et proprii de more uiris gestantur amictus.
Dumque[ERROR: no reftable :]

Dumque . . . 435 litandi] Lv 10, 1-10

prophanata non rite litatur acerra,
Accensus fratres inuasit coelitus ignis.
Quo terrore illo raro accedebat Aaron,
Obseruans ritum feriarum et iura litandi.
Excubias[ERROR: no reftable :]

Excubias . . . 450 Calculus] Nm 2

statuunt tunc demum et forma redacta est
Castrorum, iussum turbas ad signa referri
Sub duce quemque suo, medioque recepta locatur
Arca Dei, ualidę numerus dehinc plebis initur.
Bisseni proceres stabant, suaque agmina cuique
Et bissena omnis in castra exercitus ibat.
Tunc terno commissa duci custodia, seruat
Quisque latus propriasque uices, ut tessera turmis
Sortito ascripsit, quadrato tenditur, atque
Omne latus sobolis delectę robora cingunt.
Seruato pariter incedunt ordine cuncti
Quattuor in partes positi, triaque agmina cędunt
Cuilibet; unus enim assideat qui peruigil arcę
Exemptus, populi numero nec miscuit illum
Calculus; hoc[ERROR: no reftable :]

hoc . . . 452 cultu] Nm 3

triplicem sed turmam continet agmen,
Officio discreta suo gens subdita magno25
Pontifici, simili cuius stant pignora cultu.
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . 456 circum] Nm 10, 11-12

motum, noto quam primum classica signo
Insonuere uiris; Synai mons milite tandem
Deseritur, nubes progressa recumbit in agro
Pharanio; circum [ERROR: no reftable :]

circum . . . ignis] Nm 11, 1-3

exurens hic [ERROR: no reftable :]

hic] suprascr.

uisitur ignis.
Egressi[ERROR: no reftable :]

Egressi . . . campo] Nm 11, 35

castra effodiunt Asarothide campo,
Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . culpę] Nm 12, 10

luit poenas confictę fęmina culpę.
Metantur[ERROR: no reftable :]

Metantur . . . 462 gentis] Nm 13

posthac qua iam [ERROR: no reftable :]

iam] suprascr.

plaga terminat illa.
Hinc missi qui certa ferant, fando agmina terrent:
"Vidimus Enachidas aequalia robora coelo,
Et fortem Esaidem, ualidissimaque oppida gentis."
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . 465 surgunt] Nm 16

questus hominum et diuortia longa uiarum,
Ac coedes populi, diruptoque haustus hiatu
Interiit Choreas, incendiaque altera surgunt.
Cernitur[ERROR: no reftable :]

Cernitur . . . uirgę] Nm 17, 20

examen uirgę, desertaque[ERROR: no reftable :]

desertaque . . . bibebant] Nm 20, 11

rursus
Ingressi latices icta de rupe bibebant. [ERROR: no reftable :]

bibebant] e marg. pro potabant

Iuxta[ERROR: no reftable :]

Iuxta . . . Horo] Nm 20, 22

obitus picti, natusque Eleazarus Horo.
Vestibus[ERROR: no reftable :]

Vestibus . . . defuncti] Nm 20, 28

induitur defuncti: hic[ERROR: no reftable :]

hic . . . medetur] Nm 21, 1-9

contudit hostem
Israel, et lęsis prope uipera uisa medetur.
Inde[ERROR: no reftable :]

Inde . . . 475 potitur] Nm 21, 24-35

pererratis regionibus obuia primum
Pertulit arma Sei percussoque oppida cępit,
Vsque ad Ieboeum quę sunt a finibus Arni.
His terris quondam Moabitas expulit ille,
Cumque Ogo cernit pariter regnoque potitur.
Exagitat[ERROR: no reftable :]

Exagitat . . . 478 auctus] Nm 22, 1-7

populos metus et uictoria circum;
Accersit Balaccus opemque et carminis artem,
Balaccus regno nuper Moabitidis auctus.
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . ense] Nm 25, 1-8

iuxta turpis descripta patibula noxę
Cernuntur: Phinees męchos ulciscitur ense.
Fit[ERROR: no reftable :]

Fit . . . capitum] Nm 26

census capitum, iaciundę[ERROR: no reftable :]

iaciundę . . . sorores] Nm 27, 1-11

sortis initur 25'
Tunc ratio, exposcunt fraudatę iura sorores.
Delectus[ERROR: no reftable :]

Delectus . . . recepit] Nm 27, 12-23

Iosue regimenque et sceptra recepit,
Conuehitur[ERROR: no reftable :]

Conuehitur . . . auri] Nm 31, 9

terra de Madianitide pręda
Plurima, qua populus pecoris ditatur et auri,
Concessęque[ERROR: no reftable :]

Concessęque . . . terram] Nm 32

tribus parto consistere tractu,
Promissam pactę pugnando uincere terram.
Progressus[ERROR: no reftable :]

Progressus . . . Moses] Dt 5, 1-21

medio populo intra septa coacto
Commendat mandata iterum cęlestia Moses.
Tunc[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . 493 ocellos] Dt 34

Abari demum conscenso uertice Phasga
Prospicit; hinc multum quęsitę regna tuetur
Telluris, quantum spacii latissima pandunt,
Ac sic in mortem placidus componit .
Tantarum[ERROR: no reftable :]

Tantarum . . . successor] Ios 1, 1-9

rerum molem pondusque subiuit
Ipse gubernacli Iosue successor, et arcam
Protinus inuexit fluuio deductaque retro
Aegit aquas, uacuo cui restitit alueus amne
Inferior, tutumque exhausta hac parte meatum
Concessit, feruet properando exercitus omnis.
Hęc pressit medio et uenientem sustinet undam.
Transmissere omnes: imo[ERROR: no reftable :]

imo . . . locantur] Ios 4, 3

de flumine sumptos
Bissenos lapides statuunt ubi castra locantur.
Tunc[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . uidit] Ios 5, 2

circumcidi populum iam Galgala .
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . 512 coęquans] Ios 6 - 19

strauit gentes incussi fama pauoris.
Iam primam Hyericon post oppida cętera coepit:
Marte alacer fertur, potis est obsistere nulla
Vis hominum; passim strages rerumque uirorumque.
Obtentum quodcunque iacet procul inter Amanum
Et qua tam leni subit aequora flumine Nilus:
Ora Syro prętenta mari, porrecta sub axem
Vsque Arabum regio, quam limite linea certo
Partitur tribubus cunctis segmenta coęquans.
Concilium[ERROR: no reftable :]

Concilium . . . una] Ios 24

populi cernunt Sidone coactum:26
Effertur iuxta Iosue atque Eleazarus una.
Hic[ERROR: no reftable :]

Hic . . . 518 omneis] Idc 2, 11-16

alius rerum et fortunę nascitur ordo,
Congressasque acies inter uictoria nutat,
Oppressę quoties adolent altaria gentis,
Poenituit quoties rursus, dominantur in omneis.
Longa ducum series sęuis crudescit in armis,
Stant pugnata uiris obnixo pręlia Marte.
Othoniel[ERROR: no reftable :]

Othoniel . . . riget] Idc 3, 7-11

hic aere riget, stat[ERROR: no reftable :]

stat . . . Aioth] Idc 3, 12-30

ferreus Aioth,
Vomere[ERROR: no reftable :]

Vomere . . . spem] Idc 3, 31

bella gerit Sangar; spem [ERROR: no reftable :]

spem . . . 524 paruaque] Idc 4 - 5

Debbora tollit
Hic populo, laudumque in partem foemina uenit
Barachi; paruaque [ERROR: no reftable :]

paruaque . . . uideres] Idc 7, 1-8

manu Gedeona uideres.
Res[ERROR: no reftable :]

Res . . . defit] Idc 7, 16-22

geritur facibus, nec clangens buccina defit.
Impius[ERROR: no reftable :]

Impius . . . regnum] Idc 9, 1-6

Abimelech fratrum de coede cruentum
Inuasit regnum. Potuit[ERROR: no reftable :]

Potuit . . . 529 preces] Idc 9, 50-57

qua, ulciscitur illum
Ioathan: perimunt collisos pręlia, nec iam
Euentu caruere preces. Dehinc[ERROR: no reftable :]

Dehinc . . . Iair] Idc 10, 1-5

Tolla secutus,
Atque Iair: moestum[ERROR: no reftable :]

moestum . . . peragrans] Idc 11, 34-38

uictoria fecit Ieptam,
Filia cui questu replet nemora alta peragrans,
Hęc miserę concessa feri solatia luctus.
Abessa,[ERROR: no reftable :]

Abessa . . . Abdon] Idc 12, 8-13

Achialon, statque ordine tertius Abdon,
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . ulna] Idc 16, 19

peregrinus amor cui non foeliciter exit:
Deposuit Sanson crinem meretricis in ulna.
Supplicia[ERROR: no reftable :]

Supplicia . . . arca] I Sm 4, 16-17

exhauris hic, Heli, fusaque campis
Agmina coeduntur, captiua et ducitur arca.
Rexque caput Saul diademate cingitur aureo.
Castra[ERROR: no reftable :]

Castra . . . 541 ense] I Sm 14, 1-13

cadunt coram modo quo penetrauit adortus
Ionatas solus: sed qui comitatur euntem,
Demetit et lęto dat multos armiger ense,
Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . refutet] I Sm 14, 36-45

hic ob meritum in mortem deposcitur insons.
Stat contra populus, obstent uel fata, refutet. 26'
Accitus[ERROR: no reftable :]

Accitus . . . 546 loquenti] I Sm 16, 14-23

pastor medicę non inscius artis.
Dum rapitur, regi furiata mente medetur,
Et iungit cytharę carmen prędulce loquenti.
Hic[ERROR: no reftable :]

Hic . . . 549 ingens] I Sm 17, 48-51

tortę repetens excusso uerbere fundę
Ictus incursu [ERROR: no reftable :]

incursu] incussu A

celeri referebat eodem,
Et populi terror Golias mox [ERROR: no reftable :]

mox] suprascr. pro prope

concidit ingens.
Ac[ERROR: no reftable :]

Ac . . . iuxta] I Sm 19, 8-10

depicta necis spectant discrimina iuxta,
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . uiro] I Sm 20, 18-23

demum misso latitanti simbola telo
Iacta uiro effusamque[ERROR: no reftable :]

effusamque . . . coactam] I Sm 22, 1-2

fugam turmamque coactam
Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . necatos] I Sm 22, 17-19

sacerdotes non ullo iure necatos,
Nec[ERROR: no reftable :]

Nec . . . aequo] I Sm 31

non uindictam tandem de rege receptam,
Marte Palestinis dum non concurritur aequo.
Ille[ERROR: no reftable :]

Ille . . . montes] II Sm 1, 17-27

dolor uatis, [ERROR: no reftable :]

uatis] s in uatis suprascr

mortes qui fleuit amaras,
Et uos, Gelboi, damnauit carmine, montes.
Successus[ERROR: no reftable :]

Successus . . . 560 gentes] II Sm 8

regni faustos pugnataque bella
Cernere erat, circumque hostes franguntur et usque
Victor ad Euphratem reuocauit sub iuga gentes.
Sed dulcis non longa dies mortalibus aeui:
Turbatur fortuna domus, statque ultio coedis,[ERROR: no reftable :]

coedis . . . tuę] II Sm 11

Infoelix Aethęe, tuę, sed sola uoluntas,
Haud negat esse ream quę se sibi conscia culpę,
Eualuit superare Deum solioque[ERROR: no reftable :]

solioque . . . habenas] II Sm 19, 15

locatur
Redditus et regni rursus suscepit habenas.
Omnibus interea huc acies uertuntur ad unum.
Aureus[ERROR: no reftable :]

Aureus . . . eburna] III Rg 10, 14-25

et quo non alter speciosior oris [ERROR: no reftable :]

oris] suprascr. pro ullus

Pro solio residet, spondaque accumbit eburna,
Hunc iuxta genitrix, diues pictura superbit.
Stabant templa Dei, sublimiaque atria regis,
Intentę[ERROR: no reftable :]

Intentę . . . serit] III Rg 5, 9-14

obseruant extremo a cardine gentes
Quęcunque ore serit. Sed non mortalibus ulla
Res tuta est, meliusque ferunt aduersa secundis.
Scinditur[ERROR: no reftable :]

Scinditur . . . 577 paternum] III Rg 12, 9; 12, 28-30

in partes regnum direptaque templi27
Auexit spolia Aegyptus: proh dedecus, ecce
Prostituit se gens ritum auersata paternum.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . Assa] III Rg 15, 9-22

Iudę columen populi scelus expulit Assa,
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . 584 sacri] III Rg 16

quamuis seras, incesto a sanguine poscit
Poenas Bassa, ferox minus, haud innoxius, ipse
Insidiis Zambri luiturus crimina, quando
Israel in geminas partes diuisus abiuit.
Surgit uulgati meretrix ceu corporis Achab,
Sub quo cessauit placabilis hostia sacri.
Euersi cultus diuini huic, notus in agro
Ictus dat poenas; fatoque[ERROR: no reftable :]

fatoque . . . 588 Iudę] IV Rg 9, 22-29

occumbit eodem
Qui se participem sceleris coniunxerat olli
Rex Iudę: in[ERROR: no reftable :]

in . . . origo] IV Rg 10, 6-7

prolem clades grassata uagatur,
Mandatoque die una omnis iugulatur origo.
Fatidicę falli nequeunt oracula mentis:
Nam fore sic dudum uatum responsa canebant.
Tunc,[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . 596 Ioas] IV Rg 11, 1-3

qualem in tragico non uidit scęna cothurno,
Exoritur casus, faciesque miserrima cędis.
Heu regni crudelis amor! Athalia sęuit,
Nec pueris fera quod mater, quod foemina parcit.
Effugit insanam de strage [ERROR: no reftable :]

strage] e marg. pro peste

ereptus Ioas,
Nec[ERROR: no reftable :]

Nec . . . cruentas] IV Rg 14, 5; 14, 19

scelere occisum non tanto Amasias ultus
Euasisse manus potuit pietate cruentas.
Delituit[ERROR: no reftable :]

Delituit . . . 604 amens] IV Rg 15, 4-6; II Par 26

nato commisso Azaria regno,
Elatus frustra uiolata id rettulit ara.
Et qui sępe ferox certamine contudit hostem
Ac fines circum sumptis deterruit armis,
Ille suos animos haud pertulit irrita ponens
Thura Deo subitisque notis eluditur amens.
Zachariam[ERROR: no reftable :]

Zachariam . . . trucidauit] IV Rg 15, 10

Sellis trucidauit, Manache[ERROR: no reftable :]

Manache Sellim] IV Rg 15, 14

Sellim, 27'
Romelides[ERROR: no reftable :]

Romelides . . . interficit] IV Rg 15, 27

natum huic interficit, Oseas[ERROR: no reftable :]

Oseas illum] IV Rg 15, 30

illum.
Et sic imperiis agitatus fluctuat usque
Israel, inuexitque[ERROR: no reftable :]

inuexitque . . . 614 fouebat] IV Rg 26; II Par 28

scelus cultumque profanum
Rex Achaz Iudę; Assyria implorauit ab usque
Auxilia, et gemino sic est defensus ab hoste.
Non tamen id paruo stetit illi; pręda tyranno
Conuehitur raptum templi penetralibus aurum,
Gentilesque deos aris male credulus ambit,
Quaque perit demens facinus pestemque .
Stabat[ERROR: no reftable :]

Stabat . . . 617 ualuas] II Par 29, 1-3

pro templo Ezechias legemque tenebat,
Commendatque uiris patrii libamina ritus,
Ac clausas moto reserauit cardine .
Pontifices populi hic de more piacula mactant:
Non[ERROR: no reftable :]

Non . . . 621 cannis] II Par 29, 25-28

desunt cytharę, sonitu non tibia claro,
Quęque aperit latum fundo tuba flexilis oram
Cimbalaque et uariis resonabant organa .
His[ERROR: no reftable :]

His . . . 624 furorem] II Par 30, 6-9

carmen patulo iuuenum chorus accinit ore,
Atque iubet fieri populis hortamina circum,
Diuinum ut reuocent precibus pia uota furorem.
Parte[ERROR: no reftable :]

Parte . . . 630 uinctus] IV Rg 17, 1-6

alia Assyrium migrat captiuus in orbem
Israel et patrii traducitur aeris exul,
Illorumque larem ignoti tenuere coloni,
Qui male commixtis tribuunt exordia sacris,
In terra qua cultus erat lectissimus olim.
Sed ueterum peccata luit suaque Ossia uinctus.
At[ERROR: no reftable :]

At . . . 635 illo] II Par 32, 20-23

pro rege pio Deus ipse accingitur armis
Cęlestumque ruunt accensę in pręlia turmę.
Res geritur Iudę proprii sine militis usu,
Strata uirum cęsis dum spectat corpora castris,
Sennacheris campo uix territus aufugit illo.
Sacrilegi[ERROR: no reftable :]

Sacrilegi . . . 639 aris] II Par 33

accedit scelus huc insigne Manassę.
Templa prophanantur rursus, peregrinus in aedem28
Ascitur cultus, natusque exempla secutus
Non de more patrum uetitis adolebat in aris.
Occasum populi cecinere oracula uatum.
Interea[ERROR: no reftable :]

Interea . . . 643 templa] II Par 34, 1-13

exitium tenuit aduersaque fata
Rex Iosias, ueterum nulli pietate secundus,
Instauratque aedem collapsam ac diruta templa.
Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . urbem] II Par 34, 14

autem sacris inuenta uolumina legis
Vulgantur: metus attonitam mox permeat urbem.
Consultis[ERROR: no reftable :]

Consultis . . . 649 usum] II Par 34, 22-28

proceres referunt responsa; futurum
Vrbis ut excidio gentis delicta luantur.
Interea regis pietati parcitur, irę
Subtrahitur meritę populi breue tempus in usum.
Aegyptus[ERROR: no reftable :]

Aegyptus . . . 652 satelles] II Par 35, 20-24

iuxta pernix in bella ruebat,
Vrget, regi obstet, Iosias festinus; at illum
De subita raptum referebat cęde satelles;
Quemque[ERROR: no reftable :]

Quemque . . . 655 regem] II Par 36, 1-4

creat populus, pharao illum in uincla petiuit
Et secum ducit, solio pro fratre relinquit
Eliachim, Ioachim mutato nomine, regem.
Ille[ERROR: no reftable :]

Ille . . . 660 auito] II Par 36, 5-10

suis auxit sceleratus crimina patrum,
Atque ea maturę processit culpa ruinę,
Assyriumque iugum expertus desciuit et hostis
Vicini sensit prędas pugnamque rebellis,
Accumulat sceleri cui filius hęres auito.
Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 672 pręfecit] IV Rg 24, 10-17

Palestinis sonipes persultat in aruis
Assyrius, circumque obsessam permicat urbem
Miles et excusso perterret cuspide muros.
Tunc rex egreditur magna comitante caterua.
Stat paries męstus tam grandi suplice, ceu qui
Iactet: "Et ipse fui, cui nunc fortuna repente
Succubuit, secumque trahens iam deuehit Orco."
Nil contra ille tamen cautes ceu dura mouetur.[ERROR: no reftable :] 3
Protinus efferri thesauros pręcipit[ERROR: no reftable :]

pręcipit inde] suprascr. pro imperat illo

inde
Captiuumque agitur uulgus, longo ordine feruent:
Imperium inuitos Babilonem tendere cogit. cogit] inter v. 671 et v. 672 auctor versum unum (Aufert una dies longę [...]) e margine posuit, sed postea delevit; idem versus eodem modo scriptus et postea expunctus post v. 692 et v. 69328'
Sedechiam solio pręfecit; sed[ERROR: no reftable :]

sed . . . 677 cathenę] IV Rg 25, 1-7

mala uertit
Mens regem populis exemplum triste futurum,
Captiuus coram iugulari pignora cernit.
Neue fore misero spectaclum lętius ullum,
Sic fortuna uices mutauit, lumen utrumque
Eruitur, nectuntque manus post terga cathenę.
Nec[ERROR: no reftable :]

Nec . . . 696 coibat] IV Rg 25, 8-21

procul inuoluens flammam caligine fumus
Tollitur, increpitant dispersa incendia late,
Sublatasque faces iaculantur in aethera circum,
Obscuram uero per noctem urbs tota relucet.
Accensus media templi furit aestus in aede,
Saxa ruunt muri penitus compage soluta.
Inde ignis superans summam dominatur in arcem,
Compręhensoque cadunt subito regalia tecta.
Tunc passim serpit uictor, longique laboris
Vna dies hauribat opus: carpenta uehuntur,
Aedibus huc educta honeratur gaza superbis.
Quod reliquum fuerat formę seu roboris urbi,
Nominis aut demum, captiuum ducitur, atque
Lictores procerum cędebant colla securi.
Exultat[ERROR: no reftable :]

Exultat . . . cernens] duo versus add. e marg.

tota uictor tibi miles in urbe,
Aediderat longum quae tempus, diruta cernens.
Posthac longinquis regionibus exul agebat
A patria tellure procul coeloque sueto,
Atque una populus non amplius aede coibat.
Post[ERROR: no reftable :]

Post . . . 704 censu] II Par 36, 21-23; I Esr 1, 1-4

longum exilium tandem multosque labores
Iam fatis aderat promissum tempus, et orbi
Eripit [ERROR: no reftable :]

Eripit] e marg. pro abstulit

Assyrii [ERROR: no reftable :]

Assyrii] Assyrio A

imperium, Mędosque subegit
Rex Persa ac solio trabeatus cernitur aureo.
Affulsit miseris libertas; uisere terram
Antiquam patriumque solum permissa potestas,
Edictumque urbis tunc diruta tollere templa, 29
Et de regali suscepta pecunia censu.
Alter[ERROR: no reftable :]

Alter . . . 707 secuti] I Esr 2

tunc Iosue populum Babilone reuexit,
Ascriptique duces acies rexere; manipli
Incedunt campis raptim sua signa secuti,
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . 715 templi] I Esr 3

multum optata tandem consistere terra
Cernuntur. Medio tuba perstrepit agmine clangens,
Et ritu ueteri populus tentoria ponit,
Ac statuunt altare Deo. Tum protinus aedem
Vrgent instaurare; duces capita ardua iungunt
Zorobabel cętuque suo comitatus Iesus.
Crescit opus: feruent omnes instantque labori,
Et perfecta stetit recidiui fabrica templi.
Exciti[ERROR: no reftable :]

Exciti . . . 721 potestas] I Esr 7

Assyriam quo facto linquere certant,
Lęta manus tandem patrios inuisere fines.
Namque hominum coetus uenit alter, et altera castra;
Pręsidet his, quid ius quid sit phas, unicus autor
Noscere et in populum documenta edicere legis
Dux Esdras, rerum cui facta est ampla potestas.
At[ERROR: no reftable :]

At . . . 726 talenta] I Esr 8

quos certa fides iras auertere diuum,
Quęruntur, sic ritus auis a Mose uetusto,
Sic longa serie seruato more iubetur.
Adducti parent mandatis, deinde legebant
Expositos lebetes argenti aurique talenta.[ERROR: no reftable :] 4
Quęsita[ERROR: no reftable :]

Quęsita . . . initum] I Esr 10

multum tandem uersantur in urbe:
Hic poenę ratio turmis et foedus initum.[ERROR: no reftable :] 5
Egregius[ERROR: no reftable :]

Egregius . . . ] II Esr 1, 11

iuuenis non defuit: [ERROR: no reftable :]

defuit] suprascr. pro deerat

aureus olli
Circundat humeros uirgato clauus amictu,
Qui[ERROR: no reftable :]

Qui . . . tollant] II Esr 2, 11-20

gestu facilis medio stans ordine pangit,
Quam partem muri proceres, quę moenia tollant.
Vna[ERROR: no reftable :]

Vna . . . ferrum] II Esr 4, 10-12

operi est intenta manus, tenet altera ferrum,
Obstrictamque[ERROR: no reftable :]

Obstrictamque . . . plebem] II Esr 5

leuat periniquo foenore plebem.
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . ] II Esr 7

agitur census: congesta pecunia crescit.29'
Cogitur[ERROR: no reftable :]

Cogitur . . . 738 Mirantur] II Esr 8, 1-3

huc populus tota collectus ab urbe,
Intentique oculos legis pręcepta docentem
Mirantur, iuxta[ERROR: no reftable :]

iuxta . . . 741 plebes] II Esr 10 - 11

iurati in uerba seorsum
Quisque suam latę in partem regionis abibat.
Rhachelides cum fratre sacram pulcherrimus urbem
Incoluit, circum diffusa est cętera plebes.
Diuersa hinc series et rerum nascitur ordo,
Surgentesque noua cernunt de stirpe nepotes,
Atque uices regni uarias bellique tumultus.
Stat[ERROR: no reftable :]

Stat . . . 749 sacerdos] J. AJ 11, 298-312

templi in medio fratris de cęde cruentus,
Moxque luit poenas post impia facta Ioannes.
Pręficitur Iadus, de more hunc infula uestit.
Exulat at frater, peregrino et seruit amori
Colle Garizeno ponens altare sacerdos,
Defunctoque[ERROR: no reftable :]

Defunctoque . . . Onias] J. AJ 11, 347, 2

puer patri succedit Onias.
Impune[ERROR: no reftable :]

Impune . . . abactos] J. AJ 12, 2-7

ciues, dum uitant Sabbata, miles
Mactabat, secumque trahit Ptolomęus abactos.
Affulsit[ERROR: no reftable :]

Affulsit . . . amore] J. AJ 12, 11

tandem miseris spes unica: legem
Doctrinę quęrit captus Philadelphus amore.
Auctus[ERROR: no reftable :]

Auctus . . . crescit] J. AJ 12, 98

honor populo mandante Nicanore crescit:
Certa fides tantum et studii meruere labores.
Heu[ERROR: no reftable :]

Heu . . . 761 Procubuit] J. AJ 12, 157-185

quantum semper nocet imprudentia rebus!
Interitu gentis pene nam [ERROR: no reftable :]

nam] suprascr. pro hoc

delirat auarus
Princeps, ni iuuenis iam cladi obsisteret acer.
Mirantur reditum, tunc omnis terra Iosippo
Procubuit, fratrumque legunt examen et actis
Germanum[ERROR: no reftable :]

Germanum . . . retundit] J. AJ 12, 222

Hircano uictoria lęta retundit.
Inde[ERROR: no reftable :]

Inde . . . urbem] I Mcc 1, 29-64

ferox saltus obsedit, sacra prophanat
Antiochus iuxta, totam uastarat et urbem.
Iussa[ERROR: no reftable :]

Iussa . . . armis] I Mcc 2, 15-28

refellebat sumptis Mathathias armis: 30
Crudescunt[ERROR: no reftable :]

Crudescunt . . . fratrum] I Mcc 3, 25-26

pugnę, stabant et pręlia fratrum,
Optatumque[ERROR: no reftable :]

Optatumque . . . festum] I Mcc 4, 36-59

diu celebrant per lumina festum.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 770 cadentis] I Mcc 5 - 9, 18

non bella domi miseris, non extera desunt.
Marte uigil passim Iudas occurrit aperto,
Atque adeo sęuit mors uultu accensa cadentis.
Fata[ERROR: no reftable :]

Fata . . . 774 sensit] I Mcc 10 - 12, 50

ducis luxere diu, molemque subiuit
Ionatas rerum, quas impiger euehit armis,
Insidias donec fraudemque expertus iniquam
Vsque suos cęsos [ERROR: no reftable :] 6 iniectaque uincula sensit.
Spem[ERROR: no reftable :]

Spem . . . 780 fraudi] I Mcc 13 - 16

populi Simon moerentis sustinet; illum
Sed frangit pietas, iterumque eluditur astu.
Hic paries: "Ne crede fidem contemnere suetis."[ERROR: no reftable :] 7
Tandem post hostes externaque pręlia spectant
Ecce, scelus[ERROR: no reftable :] 8 , generum soceri de cęde madentem;
Heu uitę exitio est probitas obnoxia fraudi!
Illinc[ERROR: no reftable :]

Illinc . . . 788 uallum] J. AJ 13, 228 - 248

elapsus studio defenditur urbis
Hircanus: subito fortuna ut uertitur, hostem
Persequitur uindex patris iam sede recepta.
Matris uisa tamen pro muro flagra retardant.
Et sic hortatu quamuis reuocantis in arma
Antiochi hic acies, admotaque machina, nec non
Apparent artes populi nitentis ab urbe,
Et mox sublatum percusso foedere uallum.
Mutauit[ERROR: no reftable :]

Mutauit . . . 795 mussat] J. AJ 13, 249-300

fortuna uices aurumque sepulcro
Eggeritur: passim fert circum signa domando
Finitimos, foelix res aeque et fortis adauxit,
Ac uastata solo Samaria cernitur omnis.
Ciuilis subito discordia miscuit urbem,
Saducęa de parte stetit legesque refellit
Hircanus, Pharisęe, tuas: plebs dissona mussat.
Ponit[ERROR: no reftable :]

Ponit . . . ] J. AJ 13, 301-319

Aristobolus capiti diadema cruentum,
Et scelere infoelix male regia sceptra resumit.30'
Pręficitur[ERROR: no reftable :]

Pręficitur . . . 807 uereri] J. AJ 13, 320-404

solio eductus de carcere frater,
Et fortuna uiro contra pugnauit eunti.
Sensit opem appulsa Aegypti de littore classe,
Ac rursus uires reficit, uictorque patenti
Euehitur campo: sed uirtuti aemula gentis
Seditio transit medios obnixa per enses.
Aggessit numerosę odio suspendia plebis:
Extorres fugiunt ausi iam obsistere nuper,
Testatusque tibi acceptum id, Pharisęe, referri
Occubuit suadens uestrum consulta .
Consilio[ERROR: no reftable :]

Consilio . . . 816 urbe] J. AJ 13, 405-14, 79

mulier tunc regnum inuasit inito[ERROR: no reftable :] 9
Inque aulam reuocat Pharisęos, gentis honores
Restituit dudum non uano crimine demptos.
Pellit Aristobolus fratrem rerumque potitur
Solus, et exiguam passus uix credere partem,
Ad quem spectabant patrii moderamina sceptri.
Externę quęruntur opes, Romanaque signa
Tunc cępta inferri primum regionibus illis.
Ingressus trepida lucet Pompeius in urbe.
Qua tantas rerum scripturas explicat aequor,[ERROR: no reftable :] 10
Circundat radios iaculanti limbus acantho,
In quibus ingenium non ductu defuit artis:
Namque aurum fundunt et multa luce coruscant
Qua se diuellunt lambentes orbe coronam.
In nubes abeunt orę, quibus insidet ampla
Lux tenuem uisum picea caligine condens.
Ibat ut [ERROR: no reftable :]

ut] suprascr. pro hic

attonitus uisu per singula Thomas,
Dumque leui fixus pictura pascitur, olli
Ambages retegens arcanaque mystica Christi
Cuncta quidem repetit per longa exorsa Ioannes: 31
"Ipse Deus uires", inquit, "pertingere mentis
Quo nequeunt, res summa quidem, rem dicere si phas,
Et non sit supra quod uox compellat et omnis
Mens capit; ipse sibi et sese intellectus abunde
Atque capax apprima sui, res unica certe,[ERROR: no reftable :] 11
Haud quaquam res sola tamen; namque undique amusim
Secum correspondet, et alter nascitur idem.
Pullulat aeque iterum concors sibi mutuo, et uno
Productus riuo subsistit tertius idem.
Naturę hęc retinet sese radice propago.
Vna tamen natura manet, deluditur illic
Quę mentes agitat ratio, geminata potestas
Quod ualeat fieri nunquam sic aequa uel una:
Namque sua quod non aliunde propagine maius
Atque illo, per se quod constat, cuncta resolui
Nec posse id [ERROR: no reftable :]

id] suprascr. pro hoc

numero diduci protinus unquam.
Nam quantum est, quodcunque ualet, sic pondera lance
Stant iusta: namque una trium natura, deique
Non plures. Et quod naturę competit, illud
Notio fit Patris, quod non descendit ab ullo
Principio, fons ipse, et quod transmittitur, idem
Quatenus ipse Deus constat, non quatenus alter
Filius est, cui porro nihil detraxit origo.
Omnis nam transfusa sibi est natura, Deumque
Non fors ipsa tulit, ceu rerum cętera uis hęc
Naturę: sine Patre nequit nam Filius esse,
Et sine prole Pater. Quin quanta potentia summi
Est proles mensura Dei! Infinita potestas
Manca foret, si par sibi non subsisteret alter:
Cuncta resoluuntur sed quo, res unica debet.
Sic res una Deus, sed res non sola probatur:
Cumque alia excedat, nec par sibi repperit usquam31'
Quo mensus sese cognosceret, alma propago
Idem sit quantus, proprio pręscripsit ab ortu
Mentis ab aeterno Verbum dicentis origo,
In quo iam genitor liquido cognoscitur ipse.
Namque sui latuit nil illum; protulit ergo
Quicquid concepit de se sua dictio Verbum.
Hinc quod detrahitur Verbo, de robore demit
Primęuę Patris naturę protinus illud.
Quamlibet et magnus fuerit, non optimus esset
Summus amor tali sibi ni manauerit actu,
Virtutem ut semper sequitur comes ipsa uoluptas,
Quam citra sine laude operam consumit inanem.
Sancta Dei iccirco manat pax illa secundo,
In qua complacuit sine tempore Filius olli.
Quantus et ipse Pater, quantusque est Filius, esse
Tantus debet amor, qui tali prodiit ortu.
Quantumque huic adimis, subito subducitur illud
De bonitate Patris uel de propagine Nati.
Si non aequalis, sin ipso haud impare compar
Non respondet amor, genitor nempe inuidus esset.
Ast illis uitium de finibus exulat omne,
Atque ea produci demum perfecta necesse est:
Sic producta ideo personas dicimus esse.
Cętera nam referunt quo se, substantia prima est,
Esse quidem rebus iam cunctis pullulat unde.
Cumque adeo longe genus intellectile pręstet,[ERROR: no reftable :] 12
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . iam] e marg. pro Illo atomos cuius signamus nomine nobis

atomos ipsos signamus nomine quo iam[ERROR: no reftable :] 13
Impositum stirpi diuinę rite uidetur.
Esse ipsum, porro cui iam substantia uera est,
Viribus immensis et grandi robore degit. 32
Promicat hinc, summaque Deus numeratur in aethra,
Dum tot personas aspectus mutuus alto
Constituit, foetuque Deus dum germinat ultro.
Quodque bonum summum simplex est illud et unum,
Sic natura Dei numero haud diducitur [ERROR: no reftable :]

diducitur] e marg. pro pręhenditur

illo,
Seque aliquo non illa refert, omnino sibi una,
Summa sibi atque eadem sese complexa, triformem
Sed seruat uultum, facieque relucet in illa,
Mutua quę secum collatuque lumina iungit.
Altior at captu, nec dictu effabilis ulli,
Quę uita hęc, uerę ratio tamen unica uitę,
Nilque aliud nisi uita, simul mortalia nanque
Cętera cuncta manent educta in luminis oras,
Cum prius haud essent penitus, quantumque propinquant,
Percipiunt uegeto diffundi lumine uitę.
Huic demum uotis humana silentia libant,
Cum mens fessa redit captatis sensibus impos
Conatus, rerum dum non respondet imago,
Vnde sibi construxit iter gressumque parauit.
Attamen hac itur, quo mens pertingit et ipsum
Nominibus sibi mille uocat, qui dicitur unus,
Et uere est unus, quoue est nil certius uno:
Qualis luscus adhuc incertum hac conicit umbra
Lucem impartitam partito lumine cernens,
Hinc nouit primo quantum declinat ab ortu,
Dum minus attingit simplex primum illud et unum.
Quęque etenim proprio uirtus pensatur ab actu,
Diuisim tantum quę simplex fertur in unum,
Iuxta animę nobis dispar notescit origo.
At Deus omne bonum perfecti quicquid et usquam est,
Is uero est illud, pariter diciue meretur.
Cum duo sint uirtus, atque hinc qui prouenit actus,32'
Longe actus pręstat, uocemque accommodat olli:
Huius sed uirtus ceu radix, protinus inde
Actus distinguit natura libensque uoluntas.
Nil fluxum peperit natura potensque moueri,
Processus [ERROR: no reftable :]

Processus] e marg. pro productus

illo referuntur, origine manant
Qui prima, diuersa quidem naturaque duplex
Non uenit hinc, eademque manens substantia segnis
Haud torpet, genita sed sese luce tuetur,
Atque aeternus amor tali spectamine prodit.
Magni hęc ipsa Dei, si fas est dicere, uita
Perpetua, et motu nunquam uariabilis ullo.
Sed quodcunque iubet fieri diuina uoluntas,
Haud quaquam subito certum immensumque necesse est,
Arbitrio cuius limes pręscribitur ille.
Quantumcunque tamen distabit origine prima,
Vt quod fortuitum ac aliter contingit haberi,
Atque ratum et nullis agitabile casibus unquam.
Ergo illo reuoca, quę passim condita cernis:
Vt libuit construxit opus, queis scilicet ipsum
Se prodat, uoluit uarios effingere uultus.
Serua ministerio tunc primum turba refulsit
Spirituum, atque acies duxerunt ordine iussi.
Dehinc hominem mox tollit humo, cui foedere certo
Extendit coelos, intusque elementa ligauit,
Diuersis ferri et iussit circum actibus orbes.
Atque ita prouisum, uitę succurrat egenti,
Et mundus foueat largo uelut ubere parta.
Ast hominem coelo spes altior euehit, ultra
Ingenii proprias cui dotes addidit, ipso
Auro nobilius diuinum munus opemque, 33
Qua degat foelix, et coelum possit adire.
Neu quis tot rerum causas quęsiuerit extra,
Diuinique operis finem putet esse caducum
Et mortale, uetus sacri hęc sententia uoti.
Filius asseruit non se sublimis in arce,
Cui par, cuique et numen idem similisque potestas,
Nec uelut inuasit regalia sceptra tyrannus.
Ingens arcanum - quid dictis demoror, o mens! -
En famulum exhibuit sese, uilemque figuram,
Sic placitum est, deuota Patri uelut hostia legit:
Consilio Deus ergo huc rettulit omnia condens.
Hic caput et primum fuit albo nomen in illo,
Index et ueluti totius lemma libelli.
Hunc hominem uiles hodie nos cernimus ipsi."
Vt dixit, lachrimisque genas simul implet obortis,
Pręclusitque dolor fauces, non hiscere quiuit
Amplius: o pietas ac aeui pectora primi!
Quę lux tunc fuerat, quis lectę gentis et ardor?
Sed quia nunc coepto decurrens orbita flexit
Ingenio monstrante uiam, iam tempus habenas
Tendere pręscripto reuocantes tramite cursum.
Hęc satis, ut facilem capiat doctrina tenorem. Finit liber secundus

Damiani Benessę liber tertius De morte Christi 33'
3 Hospitii[ERROR: no reftable :]

Hospitii . . . 3 paratis] Mt 26, 17-19; Mc 14, 12-16; Lc 22, 7-13

sonuere fores coetusque subiuit,
Atque intus spacio patet area lata capaci:
Stant mensę et dapibus iam pridem instructa paratis.
Officii primo memores de more Magistrum
Hic obeunt, orbem facta cinxere corona.
Ille oculos tollit supplex et uerba precatur, 34
Dumque precem solitam exequitur, pia turba silebat
Et secum uoluunt suspensi pectore dicta,
Auditoque animi reuocantur carmine cunctis:
"Pectoribus, mittis quam tu, clarescere lucem
Da, pater, istorum, da lumine noscat in illo
Terra tuum nomen: namque illi hęc uita salusque."
Inde serit prisci repetens exordia facti,
Seruierint[ERROR: no reftable :]

Seruierint . . . labores] Ex 1, 13-14

Phario ut putres[ERROR: no reftable :] 1 in puluere, et inter
Erumnas ueluti pressos ac mille labores
Poscebat[ERROR: no reftable :]

Poscebat . . . amaris] Ex 5, 1-4

Moses per multa pericula regem:
Asper[ERROR: no reftable :]

Asper . . . amaris] Ex 7 - 10

acerba tumens [ERROR: no reftable :]

tumens] tuens A

dictis renuebat amaris.
Ille urget monstrisque nihil perterritus instat,
Feralisque[ERROR: no reftable :]

Feralisque . . . coedem] Ex 12, 21-30

Dei tandem distringitur ensis:
Auertunt populi monstrata litamina coedem.
His arcana docens addit misteria ritus:
"Protinus Aegyptum miseris, ubi legis iniquę
Seruitio premimur, damnatas esse tenebras
Mentis, et ex[...]s diuini numinis usus,
Qua late in populos regnum sibi corripit ipse,
Qui nostrę imposuit naturę primus, et aruo
Eiectam lętus foelici cedere uidit,
Stultitię commissa suę iam morte luentem.
Hinc", ait, "auersum genus est erroribus omne,
Nec posthac meminisse uolunt, quę uita manebat
Mortales patrioque solo et secessibus illis,
Quo uetitum inductus fruticem male contigit Adam.
Talem progenies poenam scelerata rependit:
Mancipium coepit partim quam uile uoluptas,
Atque auri aesuries et amor uesanus habendi,
Ambitio partim, turbę dum credit inerti
Immerito quęsitus honos popularibus auris.
Hinc medio irrupit Stygiis emissa tenebris34'
Inuidia inficiens macie iam pallida uulgus,
Atque inter populos rabies armatur et ensem
Intinxit nullo discrimine coede suorum.
His simul ignauia et secordia deses oberrat.
Aequora tot pestes tenuerunt libera terrę,
Quis uitę exitio ratio iam extinguitur omnis",
Et quo narrabat posthac scelus ordine creuit.
Vt iam desierat qui thura imponeret aris,
Sola coli uoluit postquam uiolentia regum
Atque illo tandem progressum, numen haberet
Quod statuit sibi quisque malis erroribus actus.
"Quando igitur uehemens animis furor incidit", infit,
"Mentis et arbitrium rapuit sibi praua libido,
Tunc sceleri terris posuere altaria passim,
Credebantque deos frustra quoscunque suasit
Impetus et ueri cultus ignara cupido,
Quę bona fortunę semper fugientia captat.
Oblitisque Deum et ueterum pręcepta parentum
Tunc neglecta pię sunt uera piacula mentis,
Addictique abeunt erroribus illicet omnes.
Sed casum miserasque uices speculatus Olympo
Omnipotens statuit certis sua secula fatis.
Naturęque dolens soboles primęua ruinam,
Submitti uoto qua debuit illa parenti,
Haud quaquam instaurans miserando perdita defit,
Atque nouę ponit condens exordia uitę,
Occultoque uiros aditu pertentat, et aethram
His aperit, nubem remouens, qua lumina uulgi
Caligant, coelo et nequeunt admittere uisus.
Permissum hac miseris inoletas noscere sordes, 35
Iussaque concretis adhibere piacula noxis."
Hinc docet, ut legit, prolem [ERROR: no reftable :]

prolem] suprascr. pro sanctam

unde educeret almam, [ERROR: no reftable :]

almam] suprascr. pro prolem

Atque sibi multum quęsitos scilicet [ERROR: no reftable :]

scilicet] e marg. pro verbo quod haud legi potest, forsan destina(n)t

ortus.
"Commendat spectata fides, quos deligit", inquit,
"Certaque[ERROR: no reftable :]

Certaque . . . 76 amori] Gn 17

continuo percussit foedera genti,
Cui ferro sacrauit Abram pręputia primus
Initium instituens lustrati pectoris illud,[ERROR: no reftable :] 2
Atque ita diuino stirpem deuouit amori.
Sed Deus erumnis uariis exercuit illum,
Exemplo ostendens coelo quę semita ducit,
Quod numen soboli posthac hęrebat amicum.
Componens animos atque extera gesta uirorum
Vsque adeo gentis formabat pectora lectę."
Distinguebat item, ueluti depicta per actus
Historię ueteris series apparuit omnis
Degendę legem iuxta pręceptaque uitę,
Dum rerum proprios animis accommodat usus,
Et sibi iustitię quadrat dum calculus omnis.
Quin illo penitus describitur ordine rerum:
"Quicquid", ait, "de me cecinerunt carmina uatum,
Et status umbratur coelestis, certaque passim,
Impressa uelut effigie, respondet imago,
Quę specie uerbi moderantis lapsa resultat.
Nam quia nec diuum nec certa lege peribat
Ipse homo, queis hęsit, placuit dissoluere fraudes.
Consultum primo occurri qua debeat arte,
Sed quoniam longe uim ipsam natura repellit,
Iccirco in causa libuit contendere iure.
Tunc[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . 105 redacti] Ex 21, 12-17

uotum uetus in partes concessit amicas
Iusticię, noxęque legit ceu uictima carnem,
Et dolus hostilis coepit sic iure retexi.
Sed tamen assereret frustra sibi libera iura,35'
Ni iuga ceruicem prorsus depulsa leuarent.
Iccirco numerus tota seruatur amusi
Iusticię; debebat enim manus ultima poni
Si scelus occideret mortale in carne perempta
Humanę Verbi naturę sponte redacti.
Restituet sic regna Deo mors nostra genusque
Asseret hinc proprio humanum de compede iuri."
Hęcue typo monstrata docet misteria priscis,
Grandęuus[ERROR: no reftable :]

Grandęuus . . . 116 igne] Gn 22, 1-13

sobolem quando pater intulit aris
Susceptam extremę sub tempora cana senectę,
Hostia qua flammas non gratior imbuit unquam.
"Aspexit diuina", inquit, "clementia uotum,
Et fati cessit meritis antiqua uoluntas,
Atque una cędis pręiuit imago futurę,[ERROR: no reftable :] 3
Mactatur tremulis aries dum uepribus hęrens
Impositusque puer medio seruatur in igne.
Sic non ipsa Deum lędunt mortalia, quamuis
Ascribens hominis sibi nuncupet omnia uere.
Cumque[ERROR: no reftable :]

Cumque . . . 123 gerebant] Gn 37

iterum patri simulatum signa cruorem
Ostendunt, uerumque seni mouere dolorem,
Atque fidem incursus fecit prętexta ferarum.
At puero educto crudelia pectora fratrum
Auro mutarunt uitam preciumque gerebant;
Ille quidem nusquam fugit iram aduersaque fata,
Quamuis[ERROR: no reftable :]

Quamuis . . . 129 mente] Gn 39

acceptum commendet gratia regi:
Nam puero nocuitque fides et forma pudico.[ERROR: no reftable :] 4
Eiectusque agitur tectis regalibus insons:
Punitur frustra uinclis et carcere tetro.
Tantum sęuit amans et percita foemina mente.
Tunc[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . 133 damnum] Gn 41

insperato fulsit prudentia uincti, 36
Prędixitque famem in longum mens prouida, spemque
Expedit in tanto rerum discrimine solus,
Et tempestatis sustentat pectore damnum.
Res[ERROR: no reftable :]

Res . . . 138 auctum] Gn 42 - 47

fratrum afflictas respexit, et ubere regni
Ditauit largo, pascuntur pinguia culta.
Hinc creuit late populus regionibus illis,
Qui tractus obit Aegypti passimque pererrat,
Et spectans armenta pecus lętatur et .
Ipse Deus meritis dum singula facta repensat
Et peragit librans examine cuncta fideli,
Dum proprio officium metitur munere
Pręmonstrabat iter uitę, qua carpere lucem
Fas sit, et aetherium sudore haurire decorem.
Ordo quidem rerum fati decreta figurat,
Expectata salus populo promissaque Legi
Oblata ut sperni debebat et in cruce poni.
Post exantlatos tandem seruata labores
Orbe alio capiet quę iam uenundata regnum,
Defendetque famem terrarum, et tuta locabit
Cuncta, animę caris si compleat horrea donis,
Accitosque domo fratres hic ubere pascet
Coelesti, latoque animę regnabit in agro,
Multaque gens crescet, crescent et pascua fratrum,
Magna ducis donec memori benefacta manebunt
In populo, hospitii durabit gratia plebi.
Sed uenient oblita Deum fera secula rursus,
In quibus elapsi manans resplendet imago
Temporis aeterna Verbi de luce, cietque
Pro meritis aeui surgentia fata futuri
Aegyptus lectam quando premet altera gentem,
Cum sibi munitas statuent in collibus arces,
Vt temere iniusto populis sub pondere pressis36'
Diuinum tractetur opus non corde piato.
Tunc porro instrato prodibit bellua Bisso
Vt mihi consurgat iam longa ciconia tergo.
Huic amor et studium iam dudum, mascula uirtus
Omnis ut intereat; generosos amne iubebit
Exponi mares, pueris cum lacte parentum
Dum uitia infundunt sacro contraria fonti.
Qualiter[ERROR: no reftable :]

Qualiter . . . 172 alendum] Ex 2, 1-10

et fluuii stagnantis margine lintrem
Aspexit, tollique iubet pharaonia uirgo
Et puerum exemptum matri commendat .
Vt creuit pubesque genas lanugine uestit,
Continuo populi libertas prouehit illum,
Et contra Aegypti uindex accingitur iras.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . orbem] Ex 2, 11-22

non successit compos sententia uoti:
Pellitur hinc, fugiens Nabathęum migrat in orbem,
Huicque[ERROR: no reftable :]

Huicque . . . 184 ira] Ex 3

gregem et pecudes conspectum gramen agenti
Succendi, nec iam comburi, uocibus urget
Pascentem, ingenti late loca murmure replens
Aegypto populum pharaone educere iusso.
"Macte esto uirtute", inquit, "columenque tuorum
Aggredere, et me nunc exordia suscipe facti
Auspice; namque omni sęuum tibi persequar ira."
Exagitat[ERROR: no reftable :]

Exagitat uariis hinc prorsus pestibus illum] Ex 7 - 10

uariis hinc prorsus pestibus illum,
Et demum intingi pręcepit sanguine postes,
Ac noctu regno clades grassatur in omni.
Inde abeunt uulgus prędati dite per urbem
Ingressique auido transmittunt aequora cursu,
Atque heremo profugi longis ambagibus errant.[ERROR: no reftable :] 5
Sic uos per terras pręconia nostra ferendo
Non uulgata prius latus audiet omne docentes, 37
At coniuratus passim tamen exiget orbis.
Tunc pugnę genus omne ferox exerceat hostis
Fata uolunt; uictus semper noua bella mouebit.
Hinc status et tantę fidei uariabitur aetas:
Namque oppugnanti obsistet Lex obuia formans
Mentem hominum, uariam quę lectos instruet artem
Quaque resarcirent iacturam et damna docebit.
Ecce gradum affectant isti dum ponere coelo,
Et terris nubem diducunt, lucis apertos
Vt pręstent aditus arcanaque mystica pandunt,
Opponens sese rapiet stricto ense tyrannos, [ERROR: no reftable :]

tyrannos] tyrannis A

Inque neces urgebit eos, ferrumque per omnem
Exigere aetatem totumque haurire cruorem.
Concipiet tantos animos oriente salute
Hostis, et ingentes agitabit pectore motus.
Sed secura metus, nullo perterrita casu
Turba uirum excipiet pulcram per uulnera mortem;
Loeta magis penitus crudeli a morte redibit,
Vberiorque manus semper tormenta reposcet.
Et cum signa crucis ferri omni uiderit orbe,
Ingenioque nouo atque alia conabitur arte
Oppugnare fidem manibus, [...][ERROR: no reftable :] 6 arma remissa
Det uictus tandem leges ac iura tenenti,
Interiusque animo sese non rite piatis
Miscebit lapsus [cedentis][ERROR: no reftable :] 7 more colubri.
Hinc falsa multos deludet imagine ueri,
Insidias aciem mentis molitur in ipsam,
Iamque excandescet rursus ferrumque resumet
Fascibus imperii arreptis ac orbis habena.
Pectoris at sequitur dum uera piacula casti
Semotos nemorum quęret gens lecta recessus,
Atque ubi coelesti sese compleuerit haustu,37'
Inuisas tenebras ingenti luce fugabit.
Tunc illos reduces spectabunt oppida rursus,
Lęta exempla uiris par dicto et congrua uita,
Sacrarumque ingens arcana scientia rerum.
Tradentes passim coelestia pabula terris
Mores instituent humanę et pectora genti.
Talibus auspiciis iam coelo euecta penates
Ponet et expulsa tunc nocte fugabitur hostis,
Amplius et nulla poterit calligine condi.
Quid faciat, cum rapta sibi iam uiderit arma
Et tota pulsas humana mente tenebras?
Qua caperet fallax, aditusque facillimus esset,
Versabit spargetque malum per corda teporem,
Et rigidi ritus sensim de iure remittet.
Exul ad Euphratem Eoam tamen opprimet oram.
Huic nunquam cedet postquam malus hęserit error,
Et nutrita malo crescent ea damna ueneno.
Tantum etenim refert quibus est assuescere cęptum!
Illecebris primum genti blandita uoluptas
Imponet, scelus addendo mox prouehet ultra.
Arma manu capiet, late ditione tenebit
Auroram, interea cessabit carpere nunquam.
Fraude fidem et nostrum semper turbabit ouile,
Ac ueteri nimium prudens incedet ab arte.
Tunc inolescat amor priuati, ut publica temnant,
Curabit nostrum delens de pectore nomen,
Muneris immemores paulatim reddet honori
Admiscens fastum maioraque crimina semper
Augendo, imperium tum protinus eruet omne,
Iure memor regni pulsus quod cesserit inde. 38
Constituens capita hinc uno iam corpore multa
Seditione trahet populos in pręlia sęuus.
Hoc ipsam molem et rerum moderamina tota,
Hoc morbo cunctos agitabit corporis artus,
Exitio tanto fuerit mora spiritus orbem
Impellens fratrum uerbis factisque duorum,
Ardebit quibus accensus clamantibus ignis,
Et mea uera uiris aliquantum stabit imago.
Impiger ille struens clades urgebit utroque
Raptimque Eoos adducet regibus hostes,
Concutietque uiros, tum pristina foedera soluet,
Et dirimens primum concordi pace iugatos
Irruet ac fines bello ferroque tenebit,
Per Libiam late excurrens et solis ad ortus.
Ceu nebulas spirante solo stagnisque refusis
Incumbit calligo locis, cum sole cadente
Sub noctemque magis campo coit humidus aer,
Qua putres madida squalent uligine glębę,
Inde die regio iam protinus icta uaporem
Exhalat densum, pręitque nigerrimus ortum [ERROR: no reftable :] 8
Purpureaque humeris instantem lampade lucem,
Donec sol medium superato dissipet axe:
Sic quę lux animi tenebras inuecta fugabit,
Horribilem impellet, fuerit cum proxima, noctem,
Infernasque Herebus Furias omni exciet Orco
Orbe serens toto terrarum semina belli,
Atque diu nigra populos sub nube tenebit.
Respiciet Genitor tandem atque exhausta subibunt
Tanta mihi, sordem purgabit Spiritus omnem,
Et uerum amota agnoscet caligine tellus.
Protinus humanus sedabitur impetus omnis
Veraque conuersę celebrabunt Sabbata gentes.38'
Post longum expediet damnatam inuisere terram,
Et graue iudicium populi reuocare sedebit,
Constabitque fides priscis ab origine prima
Pollicitis, finesque suos Iudęa reuiset.
Tunc coelum terris aeternę foedera pacis
Percutiet, [ERROR: no reftable :]

Percutiet] parturiet A

multum quę sera tuebitur aetas.
Oppugnans iterum donec circumdabit hostis
Nequicquam passim tentatos aggere muros,
Sed cedet coelo flammis atque igne petitus.
Tunc sedem iuxta ueluti noua sponsa locabit
Hierusalem cunctos sanctorum induta decores,
Sudorumque Deus coelestibus unica merces
Absterget lachrimas oculis et pectore luctum:
Pax ea firma uiris aeternaque regna manebunt."
Atque hęc [ERROR: no reftable :]

hęc] ea A

sic fatus compresso obmutuit ore.
Tunc medio mensę paschalis ponitur agnus
Carpatinis quę tecta pedes pręcinctaque lumbos[ERROR: no reftable :] 9
Ritu sacrifico plebes de more uorabat,
Atque recumbebat ferrata astilia quassans.
Sic meminere uiam populi fugientis, et una
Instituunt animis hęc extera signa notandis.
Namque iter arreptum uitaę non expedit unquam
Mortali[ERROR: no reftable :]

Mortali affectu] e marg. pro affectu mundi

affectu profugis, non pectore molli,
Sed contra insanos pręstat contundere motus
Mores imbutis iusto moderamine rectos.
Interius[ERROR: no reftable :]

Interius . . . quibus] Mt 26, 17; Lc 22, 14

sacro purgati pectora ritu
Discubuere uiri, quibus amplius extera nulla
Quęruntur, curę nam sola est mentis honestas
Atque animi cultus, qua pectore numen aditur
Diuinum et lapsu cordis penetralia format. 39
Tali constituit sibi rite piamine natos
Carpentes sacro dulcem de lumine uitam,
Qui medio iam factus homo discumbit, et ollis
Naturę uires uirtutibus irrigat omneis,
Qua sensum exercet, coelesti et uescitur aura,
Quaque intus fruitur diuini luminis haustu.
Porro Deum mundo nondum confessus aperte,
Sed quos purgarunt certo sacra mystica ritu,
Et lucem et flammas partitur Christus amoris.
Aequales superis stant, qui uelamine cernunt
Amoto totaque Deum iam mente receptant.
Quamlibet ex ęquo non responderet [ERROR: no reftable :]

responderet] suprascr. pro respondebat

utrisque
Conditio, caligat enim percussa nitenti
His acies uero, nec tantum pectore lumen
Ferre queunt, animis tamen exardescit amando
Feruor, et agnoscunt quę nondum, uiscera gliscunt
Ollis tacta siti recalentque cupidine sola,
Aetherię subeunt et desideria uitę.
His uaria tales affectus temperat arte
Sors coeli pręsens et merces tota laborum
Docta animos nutrire pios, et promouet ultra.
At contra Iudas aditum pręcluserat omni
Parte Deo, nigrumque ruens tendebat ad Orcum:
Versatur tenebris, et lucem perfidus odit.
Ah Dirę hunc Herebi totum oppressere, sedensque
Turbatur: coelum uellet miscere necisque
Spirat flagitium, nec tanto crimine demens
Se reuocat, quamuis[ERROR: no reftable :]

quamuis . . . Iesus] Mt 26, 20-26; Mc 14, 18-21; Lc 22, 21-23; Io 13, 21

monitu non parcat Iesus.
Illum ob auariciam candescens efferat ira,
Insanus nec stare potest, sed mente furebat,
Et misero corpus per totum it corde uenenum:
Impiger huic animo tunc ignes [ERROR: no reftable :]

ignes] suprascr. pro Orcus

sufficit Orcus. Orcus] e marg. pro ignes 39'
Cogitat haud aliud simulac concepit auara
Mens facinus, sensim maioraque crimina culpę
Astruit et propriis infoelix casibus instat,
Aetheria de sede sequens exempla ruentis.
Heu sortem inuisam atque obnoxia pectora, quando
Pręcipiti incubuit Demon iam [ERROR: no reftable :]

iam] suprascr. pro vocabulo quod haud legi potest

crimen in omne!
Primo non adeo aggressu mortalibus ille
Impius apparet; prętexit nomen honestum
Principio sceleri foedo et crudelibus ausis.
Admissus tali paulatim errore scelestus
Omne nephas suadet, sensim et per uiscera lapsus
Insinuat sese incautis laxatque furori
Non animaduersus miseris rationis habenas.
Tunc captus media uersatur protinus amens
Eumenidum turba, ludumque existimat ille
Omne scelus demersa ruens in Tartara pręceps.
Quis metus hic, nostrę sunt quanta pericula uitę?
Aut fraudem tantam quis demum euadere possit?
Tu prohibe genus omne, Deus, speciemque malorum
Et Vatem defende, precor; tibi dedita nunquam
Mens alio insidiis Herebi transuersa feratur,
Fortunę aduersis cunctis exercita perstet.
Namque tuum hoc munus tuaque est hęc gratia, Christe.
Euectus medio qualis sol splendet in axe,
Hauritur terris ex quo lux alma polumque
Illustrat, capiunt tum mutua lumina stellę -
Illa orbis foecunda sinu conspergitur omni,
Atque elementa intus porro illustrata nitescunt,
Sola manet penitus tanti Stix muneris expers -
Talis erat patris aeterno qui prodiit ortu, 40
Atque uirum medio residebat in ordine Christus.
Quęrens porro aditum uersabat pectora Iudę,
Et dictis una residentem et lumine pulsat.
Hactenus, ut lapsum repararet, namque uacabat,
Quippe iter alloquio cordis pręcluserat amens
Quo redit, et gressum uestigat spiritus alto
Qua ponat, pressas linquens caligine terras.
Thesiphone miserum suetis implexa cerastis
Circundat, lapsę sensim pręcordia subter
Quę mox commotę mentis penetralia turbant.
Interea Christus repetens exordia sumit
Sermonis, sociis animum testatus amicum:
"O[ERROR: no reftable :]

O . . . 393 docebo] Lc 22, 15

uotis optata diu mihi cęna diesque,
Qua uos ante obitum amota nunc alloquar omni
Ambage, et Patris arcanum sublime docebo!
Nam qua primigenum manans sine semine Verbum
Demeruisse suum uoluit pietate parentem,
Non iam quod fuerat propago producta futurus ,
Haud parua mercede stetit, testabitur aether
Quod uobis cernens celsa de sede ruinas,
Natio[ERROR: no reftable :]

Natio . . . morte] e marg. pro versu del. Et mulctata hominum natio male credula morte

tum mulctata hominum male credula morte.
Inuitus facinus iam tunc crudele fatebor
Permissi[ERROR: no reftable :] 10 , tribui cum libera iura merendi.
Sed commendat opus uirtus quęsita labore,
Quę multum aduersis exercita tristia pensat,
Et uictrix meritis inuenta obstacula gaudet.
Hanc[ERROR: no reftable :]

Hanc . . . 410 ] Mt 26, 29; Mc 14, 25; Lc 22, 17

mihi, uenturum exemplo quę prouocet aeuum,
Proposui, nec iam libabo hęc pocula uitis
Amplius, exhausti donec mihi lęta rependat
Pręmia confringens obstantia claustra salutis,
Et me constituat triplex uictoria coelo,
Humano generi superantem hęc omnia morte.40'
Neue ignota forent tanti misteria facti,
Hac magnum menti arcanum ratione patebit.
Ars Patris est proles, uita est hęc insuper huius:
Namque aliud non Patris opus quam gignere Natum,
Instar naturę uita est operatio cuius.
Quę progressa Deo sincera theoria prodit,
Hęcue subit rursus rationem praxis et artis,
Quatenus exemplar rerum est munusque negoti
Protinus est huius, quicquid delinquitur, hinc ut
Emendetur opus, cui tollitur hactenus error,
Ad finem ualeat deduci quatenus ipsum,
Quo sua principio tendunt exordia cuique,
Nilque reducit eo, propria ars ni corrigat illud,
Et quo iam melius limetur rite probatum
Porro opus omne redit, quod nondum absoluitur arte.
Cui contra si iam corrumpi contigit olim
Perfecto, iam tunc damnatur inutile prorsus.
Principio quod parte igitur non substitit omni
Perfectum, aut spectes naturam protinus ipsam,
Cui desunt adeo iam plurima, singula siue
Per partes rursus scrutabere. Nempe uidebis
Defectus uarios et culpas inde secutas,
Nascentique ideo est huic addita gratia coelo,
Omnia naturę quę detrimenta tegebat.
Quam post heu miseris infoelix abstulit error,
Atque amissa tulit mala protinus omnia uulgo,
Conseruata potens defendere cuncta uicissim.
Haud fuit, Omnipotens opus hoc ut deserat ergo,
Verterit hanc speciem quamuis uesana libido,
Exitioque nocens obnoxia manserit ultro. 41
Sed non mota loco optatę sunt signa salutis,
Integro potuit quo tendere robore sana:
Et posthac licuit, si uellet saucia niti.
Iccirco promisit opem post eruta demum
Artifici ingenio bene quę fundauerat olim.
Rursus amiciciam lapsa cum gente requirit,
Qua magis ipsa ruit, contra maiora labanti
Auxilia ille parat, conanti et pręmia ponit.
Restitui tamen haud potuit sic tota ruina,
Nec uitę, quondam qui corruit inde, reduci.
Pellitur hinc positi uictoris ad hostia dextra,
Ostentat concessa sibi qui iura Parentis,
Et totam posthac semper subscribere prolem,
Vnde quidem merito regnum sibi uendicat hostis.
Protinus hęc tetigit iustissima cura Tonantem:
Principio repetit, fuerit quę causa ruinę,
Tum quę fata dedit rebus; iam comperit hosti
Inuidiam mouisse fero fatumque secutum.
Atque ita proposuit talem se soluere noxam
Factus sponte reus, totasque absumere fraudes,
In se aliena luens conceptaque debita pridem.
Quodque fuit uotum sobolis, ratione subinde est
Exactum, fierique hominem lex [ERROR: no reftable :]

lex] res A

certa petebat:
Deleri nam posse scelus sic iure uetustum,
Si subeat, cuius quęsiuerat aemulus olim
Electum genus infesta subuertere fraude,
Factus homo passus sęui nihil artibus hostis
In quo constaret tantarum ars condita rerum.
Atque ea Patris ego sum proles prodita, qualem
Nunc uobis refero, cunctis incognita terris.
Neue time tanto promisso credere, cuius 41'
Facta fidem dictis pręstarunt; scilicet olim
Mens quodcunque capit, sensus non certus in illo est,
Constans ni doceat demum experientia rerum.
Principium petite haud falsa de mente salutis,
Quę capit esse aliud, humana ut uerba loquuntur,
Fortuitum, cuius ratio quęcunque fuisset
Signans, quid rerum pote sit, iam limite certo.
Attamen haud esse est illud iccirco necesse.
Namque duo hęc remanent penitus distincta uicissim,
Esse et quod ratio talis dilucidet ultro,
Quę contingenter dicto exit prompta creantis,
Atque etiam causam, quod substet, rettulit illo,
Factaque cuncta simul tali radice tenentur,
Quamuis iam uariis agitentur casibus usque.
Esse suum ratio fuerit cui, nempe moueri
Haud poterit, duratque statu inuariabile prorsus.
Hic Deus est ratio mundi, lux certa potensque,
Molem corpoream, Chaos ipsum atque abdita mentis
Circum intusque agitans, quę iussu protulit oris.
Putri hic materię fugiens a sorde recedit
Semotus sensu, solo compręhensus ab haustu
Mentis, quę minimum delirat tramite recto.
Atque ita nullus eo sensus accersitur usus,
Qui cognoscendis adhibetur rite creatis,
Ipsa rei ratio quoties compręhensa fuisset.
Mens quęcunque ideo merito mulctatur aberrans,
Iam culpę ueniam cum sensus impetret error,
Officio recte utenti nisi talis utrinque
Alternis adiuta fides assensibus esset,
Arbitrio tali quando parere necesse est.
Sic doctrina mihi recte est fundata, recepit
A prima arcani ratione exordia diui,42
Quod penitus nullis agitabile casibus unquam est,
Et quali uita testatus degitur illic,
Prolemque exposui et iucundum foedus amoris.
Tumque hominum curam docuit progressa salutis
Esse Deo, auersos ueluti reuocare Parentem
Immortale genus, spectato cuius in ore
Perpetua fieri natum est aetate beatum,
Nasci hominem Verbum fueritque antiqua uoluntas.
Vnde secuta poli sunt pręlia, casus et omnis
Terrarum, cuius suscepta prouincia [ERROR: no reftable :] 11 nato
Conciliare Deo lapsum et reparare ruinam.
Vatibus huc equidem tot carmina scripta uetustis,
Et prędicta olim pariter tam multa docebam.
Hinc et nota Dei dudum cantataque passim
Versari in terris hominum cum gente uoluptas,
Meque illum asserui; promissis talibus inde
Multa secuta fides facti, reuocata sepulchris
Menbra uirum, uacuis lux orbibus indita, surdis
Redditus auditus, simul intellectaque uerba,
Atque ea me tantum dicto confecta iubente.
Tum uobis operata meo tot nomine solum,
Atque ita credendi facta est fiducia cuique.
Sed maiora quidem pręstabit uita fidelis
Argumenta, quibus formabit pectora Sanctus
Spiritus: ecce sacro baptismate gratia manans
Humanum pręcedit opus, roburque ministrat
Viribus infirmis hominum, foecundaque ueri
Excutit obtutus hebetes caligine tersa.
Optatum hoc regnum terris foelixque futurum
Sępius audistis dudum promittere uobis. 42'
Vicinumque instat tempus nec iam hora moratur,
Victor cum moriens hostilia signa mouebo,
Quę tollunt Herebum, et facinus testantur inultum."
Hęc fatus siluit, nec[ERROR: no reftable :]

nec . . . coquebant] Io 13,2

dictis flectitur ullis
Iudas, conceptumque scelus fera corda .
Tunc aliam aggreditur prudenti pectore curam
Vt tandem exemplo maiori prouocet illum
Atque suos doceat mitissimus aspera ferre,
Ac doctrina simul tradatur mystica nobis
Affectus Christum quęrentibus esse luendos.
Assurgens[ERROR: no reftable :]

Assurgens . . . 548 sodales] Io 13, 4-5

primum tergo deponit amictus,
Pręcingitque quibus sese, tum lintea sumit
Et fundit tepidas in cymbia protinus undas,
Admouitque uirum pedibus genibusque reflexis.
Demissus procumbit humi, petit inde sodales:
Stet iam hodie solio, tumeatque superbia regum
Vt sibi subiciat terras et misceat orbem,
Quando pontificum placuit sic sacra potestas.
Mundus cuius opus, proh quicquid pectoris usquam est,
Ecce luit puro residentum flumine plantas,
Nedum prodentem secum discumbere passus,
Quin etiam [ERROR: no reftable :]

etiam] suprascr. pro vocabulo quod male cernitur, forsan super

ante pedes uoluit iacuisse nocentis.
A Iuda cępisse fides est certa, libetque
Credere, sic pietas homines augetur amantis.
Vt[ERROR: no reftable :]

Vt . . . 563 abesto] Io 13, 6

uentum est uoluitque pedes assumere Petri,
Continuo auersus refugit penitusque recusat:
"Ipse mihi patiar prostratum cernere coram
Quem noui, et teneo manifesto lumine ueram
Esse Dei prolem? Mihi scilicet abluet ille
Heu ne pedes hodie? Procul o scelus istud abesto!"
Protinus[ERROR: no reftable :]

Protinus . . . 568 est] Io 13, 7

hęc olli tunc reddidit ore Magister:
"Neu [ERROR: no reftable :]

Neu] suprascr. pro ne

contende mihi, specta quęcunque geruntur,43
Quamuis hęc hodie lateant te condita, Simon,
Cęlari passus paulisper; namque patebunt
Cuncta breui, modo uos facto parere necesse est."
Obstat[ERROR: no reftable :]

Obstat . . . 573 Magister] Io 13, 8

et a sese facinus ceu grande repellit,
Ac commotus ait surgens de sede Magistro:
"Mancipio plantas Dominum lauisse iacentem
Nunquam sustineam, nec fas hoc dicere duco,
Exigere a meme neu talia perge, Magister!"
"Non[ERROR: no reftable :]

Non . . . dixit] Io 13, 8

ullas mecum sibi partes, nosce, futuras
Cui latice haud luero liquido uestigia", dixit.
"Iam[ERROR: no reftable :]

Iam . . . 579 regni] Io 13, 9

non sola pedum uestigia, quin super ipsum
Et caput, et luito palmas, meque ablue totum,
Si sedet, et meme si sic lauisse iuuabit,
Ne tantum excludar noti de limine regni."
Quippe[ERROR: no reftable :]

Quippe . . . dixit] Io 17, 1-13

uiro subiit mons[ERROR: no reftable :] 12 menti, hinc talia dixit.
Ille[ERROR: no reftable :]

Ille . . . 586 ille] Io 13, 10-11

refert contra respondens: "Cetera mundus,
Et qui quotidie se sedulus excutit, illum
Sola pedum lauisse decet uestigia, uosque
Non opus est adeo nisi tingere flumine plantas:
Mundi namque estis uos, inquam, haud quamlibet omnes."
Excepit dictis prodentem talibus ille.
Haud tamen hęc narrans operam tardabat Iesus:
Lauit et extersit uestigia sindone Petro.
Dehinc tacitus reliquos adit ordine, cimbia solus
Admouet his, solus liquidas fundebat et undas,
Atque uiros niueo tergebat syrmate solus.
Iam[ERROR: no reftable :]

Iam . . . 609 Magistri] Io 13, 12-17

lotis terra surgens repetebat amictus,
Cumque resedisset, rursus sic ore profatur:
"Et feci et uidistis enim modo quale Magister
Exemplumque dedi uobis, et primus obiui 43'
Passus humi poni, uestrisque adrepere plantis,
Emundansque pedum sordes et sindone tergens.
Iamque adeo Dominusque simul uesterque Magister
Si me sustinui pedibus demittere uestris
Par, uos atque decet pręstare hęc mutua uobis
Officia, alternosque simul lauisse uicissim.
Quicquid custodit maior, non dedecet illud
Obseruare suos; etenim me recte Magistrum
Atque uocatis Herum; sum namque id natus ab aeuo.
Aequum uos ideo studio contendere mecum
Altius et sentire suo iam nolle Magistro.
Qui capit hęc et seruat, eum iam certa beatum
Spes fore, si quęcunque fero seruarit ad unguem,
Quęsieritque sagax imitari facta Magistri.
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . 624 cruoris] Lc 22, 19-20

me sępe quidem dudum meminisse potestis
Pollicitum terris monumentum et pignus amoris
Carne mea et linqui diffuso uelle cruore,
Vita quidem castę fuerit quo condita menti,
Cum me pręsentem sine sensibus hauserit illa,
Atque nouo iungi mecum sibi quęrat amore.
Hoc hodie in memores uobis mandabitur annos:
Instituam, quę rite uolo seruetis, et aeuo
Commendate obitus nostri monumenta futuro,
Quę culpę humanę fuerit iugis[ERROR: no reftable :] 13 hostia terris."
Interea pateram medio sibi ponit, et illam
Ardentis uini replet, tum commata panis
Intulit, hinc prece concepta benedicit, et ipsos
Corpus tunc proprium iam panes esse fatetur,
Qui sibi debebat fundi calicemque cruoris.
Aethere lapsa mihi uirtus in carmina uires
Suffice, cui summis seruatus in orbibus ordo
Diuino nusquam uultum diuertit ab ore,44
Vt pandam arcani terris misteria sacri,
Et uestra auspicium cantus ope prouehe cępti!
Illud natura fuit haud ignobile corpus,
Nec qualis nostrę lex est ingloria carnis.
Principio aetheria conceptum dote refulsit
Immortale, pati non formidabile quicquam.
Defectus sed sponte tulit, qui protinus omnem
Fingit ad arbitrium naturam mitis Iesus:
Hactenus ille homini prouidit morte salutem.
Iure[ERROR: no reftable :]

Iure . . . soluit] Mt 17, 24-27

ideo solitum debere didragma negauit
Quod tamen ex hamo remouenda in crimina :
Ingens arcanum et diuino carmine dignum.
Piscis uerus erat mortalis in aequore uitę,
Quem mater foecunda tulit sine semine cretum.
Piscibus haud coitus, Veneris non nota uoluptas,
Coniugii paria iis etsi de more iugantur.
Huius in ore reos soluit didragma repertum.
O uani Solimi, quę uos insania fallit!
Non iam stirps Abrahę soboles sed perfida Chanam,
Quem piscem uobis exemptum quęritis undis?
Tantum spectato quales sub principe mensas?
Sabbata decepti quęnam promittitis ultro
Et celebrare diu, detractam et tendere pellem?
Heu stulti, et multum coelestia noscere tardi,
Hęc hebetes hodie diuina aenigmata .[ERROR: no reftable :]

ludunt] e marg. pro verbo quod haud legi potest

Nunc fas et, Iudęe, licet qua diruta cernis
Moenia, et ingenti iam iam lapsura ruina,
Ingredere, en Christi stant omnia pręmia prędę,
Nulla fides populo, et penitus iam corruit omnis.
Restituet Deus hęc, hic prouidus omnia fulcit. 44'
Hunc piscem nunc tolle tibi, qui lapsus Olympo
Piscis ad exemplum carnem circumdedit illam,
Quę penitus nulli fuerat obnoxia labi,
Sed qualem reddit susceptam gloria nobis.
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . 667 superna] Mt 17, 1-8

infirma suis acies non pertulit illam
Numine nudato cum monte refulsit Iesus
Mortalem carnem retegens habitumque reducens,
Corporis arcanum sociis quando omne retectum est,
Munere cum proprio resplenduit, atque subinde
Redditus hic tenuit radios sub uoce .
Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . abiuit] Lc 4, 29-30

cum pręcipitem uellent dare, tutus abiuit,
Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . plantis] Mt 14, 22-33; Mc 6, 45-52; Io 6, 16-21

idem siccis incessit in aequore plantis.
Illius hę dotes, hęc unica gratia carnis,
Atque ita spiritui nutus parebat ad omnes.
Verum[ERROR: no reftable :]

Verum . . . 676 ullam] Mt 28; Mc 16; Lc 24; Io 20 - 21

post obitus direptaque Tartara et Orco
Exemptos Manes, rursus cum menbra reuersus
Sumeret et fatis defunctos scilicet artus,
Exemplo mentis tractus leuis ire per omnes,
Vt sedem uolucer prorsus non occupet ullam.
Huc aciem rursus reuoca mihi mentis ad ipsum
Artificem: scrutare modum, quo talia Christus
Constituit, non insolitum est usuque remotum.
Plurima sic mandare notis consueuimus ipsi,
Atque ea, fictores quorum sumus, omnia parent.
Nunc uoces speculare, quibus mens addita sese
Explicat, et proprios iam sensus egerit extra,
Fingunturque tamen quęcunque uocauerit ultro,
Signaque nil motę pactis diuersa notarunt.
Atque Dei digitis est multo mollior omnis
Pręscripto natura suo contenta uigensque.
Protinus hinc constant, quod sunt iam singula, nempe
Et tenuere suas, ut gignant congrua, uires.45
Hęc tamen Omnipotens duci ut uult, omnia parent.
Hic mirare, modo redeat substantia quali
Ardentis uini Christi iam sanguis, et ipsum
Alma Ceres corpus. Naturę protinus omnis
Res ex materia et propria stat condita forma,
Tertia res, pręter sua namque exordia, iure
Quę proprio nobis substantia nomine fertur.
Mutari hanc legimus geminę constante figura
Naturę; figmenta[ERROR: no reftable :]

figmenta . . . 702 res] Ov. Met. I, 163-243

struunt sic mira poetę.
Quin et certa fides lustrataque deuia regi,
Quęsitosque ferę iam montes; quippe manebat
Materies eademque erranti et spiritus idem,
Sed non uera hominis facies, non tertia iam .
Atque utcunque quidem constabunt talia, certe
Concipitur quod mente, Dei uim haud effugit illud
Cui fines mens nostra quidem non repperit usquam.
Ergo hic materia quę constant [ERROR: no reftable :]

constant] e marg. pro verbo quod haud legi potest

scilicet ipsa
Et forma, munus[ERROR: no reftable :]

munus cereale] suprascr. pro panis cerealis

cereale et Massicus humor,
Non remanet panis, non Massicus amplius humor,
Sed corpus Christique cruor, uice subdita rerum
Dictarum, subeunt quę formam protinus ipsam
Materiamque simul; res certę et talis adeptę
Iura operis porro arcano sibi mystica ritu.
Materies, neu crede tamen, quod corporis haurit
Panis materiam, faciat uel forma quod ipsum
Esse Dei corpus, naturam protinus illud
Non habet hanc, specie sed tantum delitet ista.
Sed non materiam species hęc constitit extra,
Conueniens at utrumque simul non perficit illud,
Quod semel est iussum transire in mystica iura. 45'
Nec iam materies ipso sine restitit actu,
Amplius inde tamen sed non res tertia manat,
Cui subisse loco iam corpus diximus ipsum,
Christus et hinc certa sibi uindicat omnia lege.
Non hunc afficiunt subiecto qualia niti
Iam sunt nata quidem, quamuis ostenditur esse
Christus ibi, sine subiecto nec talia constant.
Hęrent materię gremio deprompta capaci,
Nata sinu educi coelo et uergentibus astris,
Mundi natiuis agitata impulsibus actu
Dum coalet proprio, foetus hos parturit ultro.
Germina pugnantis naturę haud prorsus alumna [ERROR: no reftable :]

Accidentia communia non sequuntur proprias naturas, sed naturam elementalem; nec uirtus elementalis naturam attingit specierum, sed illis uirtus primi motoris influit

Vllius generis, speciem non protinus unquam
Attigerit tantum aduersa contraria fronte,
Atque simul toto cernens conamine secum
Ni[ERROR: no reftable :]

Ni . . . 747 compos] e marg. pro vers. del. Illius ora Deus tam clara luce refulgens/Ni ducat, reddunt simulacra impressa supernum/Exemplar, facies infra hinc diuersa resultat./Atque eadem ratio est simplex substantia rerum,/Addita cui, partu manant quęcunque benigno/Naturę, uultus ratio tantum induit istos,/Humanis tandem quo peruia sensibus esset,/Illo naturę nec uis pertingere compos.

Deus ora sibi ducat tam luce refulgens
Insigni, manant ex qua simulacra deorsum,
Exemplar, mirum, uario reddentia textu,
Vnde scatet facies rerum diuersa per orbem.
Multa hęc interea, exemplar dum respicit, una
Colligit, ac eadem tum contra dissipat, alto
Materię titubans agitata uolumine fluxę,
Dum subit hinc uarios uultus, dum ponit eosdem,
Et faciem quamuis alternet imago uicissim,
Mutari tamen at tantum uariata resistit,
Addita cui, partu manant quęcunque benigno
Naturę, pręter quod iam substantia signat.
Quo uis naturę haud prorsus pertingere compos,[ERROR: no reftable :] 14
Ni uultu diuo species remicaret in hyla.
Collatum huc tulit omne, nouans quod mysticus ordo
Submota uultus ratione reseruat eosdem.
Christi delituit sic corpus rite locatum
Sub specie panis, specie non amplius eius.
Atque ita materiam prorsus subsedit in ipsam,
Naturę quicquid congressu pullulat ortum,
Altera in alterius cum uim substantia cedat.46
Sic sine subiecto non candor, candida caro
Non tamen est ille, [ERROR: no reftable :]

ille] illo A

non mole extenditur ipsa.
Quippe ea naturę non est accersita motu,
Atque habitu tali non istic clausa latescit.
Ast ubi panis erat, uera est substantia carnis,
Et modus est, insit iam quali, mysticus olli.
Corpus adest, quod materiam sibi uendicat una
Atque illas species, neu te extera fallat imago:
Namque hęc uera manet species rerumque figura.
Attamen arbitrio diuina sequestrat utrumque
Virtus: sic medio puerilis turba camino
Tuta fuit, uires oblito protinus igne,
Cum natura suis exuta est usibus, impos
Quę potuit sensu comprehendi, tota[ERROR: no reftable :]

tota propago] e marg. pro tota superstes

propago
At[ERROR: no reftable :]

At . . . ipsos] e marg. pro vers del. Cuius hic est contra stirps, et substantia sola/Defit, quę sensus imperuia decipit ipsos

manet hic contra, tantum substantia defit,
Quę sensus nobis imperuia decipit ipsos.[ERROR: no reftable :] 15
Quamque sui captus mens longe a sensibus ultra
Vestigat, quia iam uia talis deficit istic,[ERROR: no reftable :]Quia nullum accidens manuducit ad cognitionem existentię corporis Christi, nisi quis alia miracula obiecerit, necessaria est Fides
Est quęsita fides, penitus quę illuminat omnes.
Exsors ipsa mali totius, factaque compos
Iam uoti sancta correpta cupidine coeli.
Diuino constant si protinus omnia Verbo,
Quid mirum carni si talia facta reponat?
Vt quam cępit amor, accita resignet amori
Hęc sese, medioque Deum ceu glutine nobis
Vniat, unanimes cunctos doceatque reuerti.
Asserit[ERROR: no reftable :]

Asserit . . . 784 orans] Mt 6, 11

[ERROR: no reftable :]

Asserit . . . 784 orans] versus additi e marg.

id dictum Matthęi protinus illud,
Esse, super signat quod iam substantia, panem
Prorsus eum, sibi quem uotis expostulat orans.
Sed me nosco rapi, qua flexerit orbita nulla,
Et dudum iam longe alio diuertere cliuo.
Ausus iter ratus ingredior sic dogmata uerę
Posse quidem fidei retineri, multaque demum
Ardua uitari, quę uix obstante repelli
Nempe queant, ratio rationi namque repugnat,
Vt substet, ratio iam cuius ut hęreat, esset.
Illud ut hic nobis est omni parte tuendum,46'
Esse quidem Christi corpus Christique cruorem,
Certaque iam demum tenuit sententia, panem
Et Bacchi laticem dicto diuersa reuerti.
Ista tene, teque hinc uno neu moueris ungue.
Accerse huc, sensus quę percipit insuper, ecquid
Vt nil absurdum admittas, seruaueris illa?
Atqui distingui possunt quęcunque seorsum
Mente, Deus porro distinxerit ocyus illa.
Hęc distincta quidem diuersa scientia monstrat,
Altera, quę motu naturam inquirit in ipso,
Altera discutitur cui iam substantia rerum.
Pertinet, illa mouet quod quęstio, rursus eodem
Longe aliud totum, partes ac illius una
Sumptas; hic demum sic partes esse fatemur
Cedere sed totum iam panem scilicet ipsum,
Et Christi carnem, uinoque subire cruorem.
Atque his ut substent ratio non ulla resistit,
Quin totum ut nexu complexis effluat inde,
Hoc agitur uerbo iunctis operante latenter,
Cui debent, quicquid uel sunt, sane omnia, quantum
Siue ualent, illi et referunt iccirco receptum.
Nil ergo absurdum, si talibus eximat ultro
Quicquid communi pręscripto pullulat ortum,
Vel si commutet sibi scilicet insita uitę
Procurans hominum et nobis se carne reponens.
Atque ideo solam panis substantia sola
Rettulit hic carnem, sed restant cętera pane
Subtracto, contra comitantur at omnia carnem.
Non tamen hic extant propria ratione, locoque
Haud resident, condunt in quo se corpora mole
Extenta, panis penitus quę tota remansit.
Quicquid at hic sacro certum est existere ritu,
Qualem pontificum iussu libantis in ara 47
Conceptis precibus peragit consensus ab alto.
Atque ita cuncta modo accitę sunt carnis, et ipsam
Collocat hic, panem quod scilicet ante locabat.
Sed natura locum, substantia quatenus, illi
Non debet, simili ni mole extenta fuisset,
Qualis materię demanat origine prima
Non circumscriptę ex sese iam limite certo.
Terminus huic passim circum nam ponitur, illam
Postquam forma subit, mensuram et uindicat inde.
Iccirco, quamuis existerit[ERROR: no reftable :] 16 antea multo,
Constituunt tamen hic carnem quęcunque locabant
Ipsum olim panem: sic uerum denique Christi
Corpus crede, Dei, cui res nulla ardua factu,
Hoc opus, et cuius sunt demum facta potenti
Cuncta manu, cuius nil summis uiribus obstat.
Vt ualeant ueteris reparari damna ruinę
Debuit usque adeo et demum fuit utile nobis
Diuinam humano uestiri corpore prolem.
Vnde fuit medicina quidem mortalibus olim
Expectanda malis, quę, quicquid debile, totum
Restauret, possintque resumpto robore niti
Imbeciles patris antiqui de crimine facti.
Et ueluti uictus terreni animalia muta
Obliti penitus cęlestis originis, omnis
Protinus hinc culpę sanata est plaga uetustę,
Quę miseram inuexit mortem infirmosque tenebat.
Atque hodie sese susceptis uiribus aeger
Excitat et ualido curatus corpore tollit.
Sed, quę regnat adhuc, superabit gloria mortem
Cum tuba iam cunctorum animas reuocarit in ossa.
At quam multus erat noster defectus et error,
Prouisę misero tot opes totidemque medellę
In mortem generi properanti. Protinus inde
Excipit in lucem egressos baptismatis unda,
Hoc certos signo sibi reddita foedera uitę,
Qua mundo morimur diuinę lucis ab haustu.47'
Hęc iam restituit nos gratia prima ruentes,
Et mox prouectos corroborat altera, spemque
Implet, et obnixos contra docet ardua ferre.
Ast opus et refici lassis omnino necesse est,
Pręcipue robur uirtusque laboribus impar,
Et quibus omnino iam totum debile pectus.
Ac uelut aduersis media compręhensus in unda
Obluctatur aquis, et tota puppe receptat
Exsuperans pelagus fundo subsidere certus,
Ni superi affuerint afflictis rebus amici,
Sic grauitate quidem nostra decumbimus Orco,
Atque procellosis uitę demergimur undis,
Et iam nulla salus, mediis spes nulla periclis,
Ipsa potens non cimba satis defendere tanto
Nos aestu, instructę non armamenta carinę.
Debuit ille rati iccirco succurrere nostrę
Qui cunctas sola componit uoce procellas,
Et fugat humanas ingenti luce tenebras,
Ipsumque ingressus qui uictor diripit Orcum.
Atque ministerio quia stant iam cuncta supernę
Partis, adit sacros penitus quę sola recessus,
Quęque Deum in densa lustrat caliginis umbra,
Cuius seruitio natura alimenta ministrat,
Quę fiunt nobis uitalis protinus humor,
Sanguis et ossa simul, caro ipsa, et denique quicquid
Nos sumus in nostras penitus cedentia uires.
Hac porro sese nobis indulsit, et esca
Iam passus fieri, melius se mente receptus
Imprimit hinc promens uirtutem numinis almi.
Hęc est uera dapes qua uere spiritus ipse
Pascitur, et montem adiutus pertingit ad ipsum
Vates, perpetuo siluis ubi degitur aeuo.
Quin eadem lęta foelicis in arbore prati
Carpitur, et sensum pellit de corpore plebi.
Hoc[ERROR: no reftable :]

Hoc . . . ruentem] Idc 6 - 7

uigili uisum Medum uersa agmina pane
Israelis, medioque ipsum Gedeona ruentem,
Dumque[ERROR: no reftable :]

Dumque . . . rependens] Gn 14, 17-24

reuertenti panem obuius obtulit ara
Ista figurabat rex Salem lęta .
Azima[ERROR: no reftable :]

Azima . . . 902 signis] Ex 12, 21-28

mactato profugis sumentibus agno,
Tinguntur fuso cuius de sanguine postes,
Hęc expressa fuit manifestis hostia signis.
Pauit[ERROR: no reftable :]

Pauit . . . 906 egenis] Ex 16, 1-16

et errantes deserta per auia manna
Collectum populo lux prima ut dispulit umbras,
Huius pręmonstrans nobis libaminis usum
Vnde uenit, quali et studio seruetur egenis.
Sed desiderio et uoto foelicior omni
Exhibita est hodie ieiunę hęc hostia terrę.
O cui fas pręstare quidem foelicia Tempe,
Et riuos passim diductos fontis amęni,
Quę pręfers superans, paradisi quanta uoluptas
Perpetuo iustis fuit olim uere parata!
Foelix iam cui nosse datum bona quanta recondis,
Qui tali puro discumbunt pectore mensa.
Isque ego sim, ualeam qui tota mente tueri
Prętento coelas quem nunc uelamine terris,
Atque illum penitus uacuis haurire medullis;
Huius in erumnis uitę sentire iuuantem
Vt possim, docti mihi denique prębeat usum
Carminis ad finem cupido deducere cępta! Finis tertii

Damiani Benessę De morte Christi liber quartus 48'
4 Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . 11 est] Lc 22, 21-23; Mt 26, 20-24; Mc 14, 18-21

ita post sacri primordia facta recentis,
Vt nulla Iudam reuocari uidit ab arte,
Sorte dolens frustra pereuntis detegit ore 49
Tunc crudele scelus non expectantibus; inquit:
"Inter uos residet, meme qui prodere quęrit.
Atqui natus homo fatis defunctus obibit,
Vt semel aeterna pręscriptum est lege, nec illo
Cuiusquam exigitur facinus, non protinus ullum
Proditionis opus, cuius manet ultio longa.
Haud equidem nasci pręstabat, temporis huius
Non haurire diem, talis cui poena luenda est."
Per sudum ueluti tonuit si quando diesque
Ereptus subito gentes perterruit, et mox
Insequitur tenebras fragor ac ruit aethere nimbus,
Obuiaque inuoluens rapidus tenet omnia circum,
Quo refugit pastor pauitans hunc aspicit antro,
Haud secus attoniti mansere et protinus omnes
Vox ea percussit, uisumque dehiscere terram
Sontibus usque adeo nigrum lapsantibus Orcum.
Non tutum cuiquam, nullius conscius esset
Quod sceleris, pariter cunctos formido tenebat,
Ne[ERROR: no reftable :]

Ne . . . 24 Magistrum] e marg. pro Ipse ne conciperet scelus illud; namque fateri/Vsque adeo cuncti credebant uera Magistrum

forte ignari tantum execrabile crimen
In se conciperent; sibi quilibet inde timebat,
Vsque fateri adeo credebant uera Magistrum.
Tunc[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . 28 petebat] Mt 26, 22; Mc 14, 19; Lc 22, 23

sensim mensę contentio prouocat omnes,
Dum sibi diffidunt, scitari uelle, scelestus
Quis[ERROR: no reftable :]

Quis . . . petebat] e marg. pro Impius esse timet tantum tantumque scelestus/De sese iccirco tunc ordine quisque rogabat.

nam inter notos lateat clamque impius esset,
Ordine scitati de sese quisque petebat.
"Neu[ERROR: no reftable :]

Neu . . . 39 fidesque] Io 13, 18

dubitate rapi quemquam", inquit, "Demonis astu,
Quos mihi delegi purgatos, scilicet ollis
Immotum et fixum est coelestia regna parari.
Verum neglectos neque iam prudentia sontes,
Dum cunctos reuocare cupit, diuina reliquit,
Quippe infoelicis sibi sunt hi causa ruinę.
Insidias, mecum dapibus qui uescitur una,
Prędictum est olim, mihi quod componeret ultro,
Exemplo terris in secula longa futurus,
Quod iam semper erit nostris male fida piaclis
Gens impura, quibus pietas inuisa fidesque."
Interea scelere audito dum corripit omnes49'
Hinc[ERROR: no reftable :]

Hinc . . . 46 illum] Mt 26, 25

metus, hinc nouitas facti crudelis et horror,
Non animus Iudę immanis reuocatur, agitque
Pręcipitem: tenuitque pudor non insuper illum,
Exemplo abstineat communi, neue requirat
De sese, soli quod iam sibi conscius esset.
Continuo[ERROR: no reftable :]

Continuo . . . teneri] Ps (H) 41,10

facili sermone redarguit illum,
Inquit in id dudum scribis sua uerba teneri.
Non animaduertit tamen hoc auersa suorum
Mens, dictum incautos subito pręterfluit omneis.
Sic uetitum nunquam fas est attingere cuiquam,
Namque obscura homini et demum res ardua sola est,
Qua lux coelestis menti non limite certo
Irradiat, mediis ceu cernere nulla facultas
Est tenebris, quę uisa patent sub luminis aura.
Sic prorsus caligo animi tenet omnia circum,
Lux ea ni pręsens[ERROR: no reftable :]

pręsens prodat] mut. e prodat pręsens

prodat manifesta tuenti.
Non[ERROR: no reftable :]

Non . . . 65 ullus] Mt 26, 23; Io 13, 21-28

adeo solum nil stultus et impius aeque
Hic scelere erubuit compręhendi prorsus aperto,
Catinum[ERROR: no reftable :] 1 medio petulans uerum impetit ultro,
Vnde manus cuncti cohibent, intulit illo
Nam panes, quos iam sacrarat rite Magister.
Protinus indigne facinus quod pertulit audax
Vtque manum amoueat, perterruit ausa proterui,
Tingere, ait, panem secum, qui proderet, una.
Nil illum mouit nec dictum percipit ullus.
Atque ea consilio constabant cuncta superno,
Quo[ERROR: no reftable :]

Quo . . . sępe] e marg. pro Omnia quo non sunt humanę subdita culpę

restant impune uiris mortalia sępe
Crimina, sed pręsens commissa redarguit intus
Arbiter,[ERROR: no reftable :]

Arbiter . . . unquam] in suprascr. mut. ex Arbiter ac ullus poenas non effugit unquam

ac poenas prorsus nemo effugit unquam.
Interea[ERROR: no reftable :]

Interea . . . 76 esset] Io 13, 22-25

crescit certamen, uersaque rursus
In se turba uirum facinus quęrebat amarum.
Accumbens iuxta correptus mente Ioannes
Tunc uestigabat solus sublimia Christi.
Cognouit solitos ut raptus Petrus in illo, 50
Innuit atque uirum perquireret incitat ultro,
Quisnam adeo tantum sceleratus et impius esset.
Dumque[ERROR: no reftable :]

Dumque . . . 82 est] Io 13, 26-27

una peteret submissa uoce Ioannes,
Et uiolare manu Iudas persisteret una
Catinum, Christus pariter absoluit utrumque.
Namque unum amouit, signum simul accipit alter,
Libera porrecti cum Iudę missio panis
Indulta est; uisus nam pectore protinus omneis
Attraxisse Herebi tenebras, et cuncta nephanda
Inuiso infoelix pręceps ruit illicet Orco.
At contra lateri nixus petit alta Ioannes:
Subuehit[ERROR: no reftable :]

Subuehit . . . Magister] e marg. pro Christus summa dei mirantem subuehit illum

hunc sensim mirantem celsa Magister.
Immanem[ERROR: no reftable :]

Immanem . . . liberet] Io 13, 27

passus pestem non amplius una
Versari iubet hinc: peragat quęcunque liberet,
Se[ERROR: no reftable :]

Se . . . 91 tueri] e marg. pro Et sinat; interea mortis solamen amicis/Dimitti cętumque suum sibi linqueret ultra

sinat interea, mortis solamen amicis
Quod foret, extrema mandata dedisse loquela
Quę postac memores ualeant seruata tueri.
Nil[ERROR: no reftable :]

Nil . . . 94 pergit] Io, 13, 28-30

animaduersum cuiquam: commissa moneri
Creditus abscessit, contempta luce tenebras
Ingressus noctis pergit: proh dira furoris
Extremi rabies facinus rapientis in omne!
Hostili turbę Furiarum quando cohęsit
Mens auersa Deo, miseris quę causa malorum,
Huc mecum, studium quibus est commissaque phanis
Cura Dei, examen liceat perpendere rerum. [ERROR: no reftable :]

rerum] mecum A

An par cum Iuda stet uobis causa, dolusque
Num maior Christi prędari parta cruore,
Et turpes animi in luxus absumere fraude,
Quęrentem aut humili et terris nocuisse uaganti?
Vos uisi uoluisse polo detrudere regem,
Atque inferre simul spreto conuitia coelo,
Aris dum impuros statuit pręposterus ordo.
Ille bonum modico furto fraudatus opimum
Deserit, ac mentis digressus nocte reliquit
Lumen, et argentum deposcere maluit erro,50'
Quam uera iam luce frui atque [ERROR: no reftable :]

atque] suprascr. pro et

audire docentem.
Hic mihi campus erat percurrere multa uaganti
Quę mala fert pręsens, et quę tulit altior aetas,
Dum studio uani captamus inania rerum,
Ni reuocaret opus pręscripto fine teneri.
Nocte intempesta Demon comitatur euntem,
Ducentis tenebris it pręuia signa secutus
Foeda lues Baratri, circumque coinquinat auras.
Qualis in arentis Libię sitientibus aruis
Conspecto pastore draco ruit agmina caudę
Pone trahens, quem longa fames exegerit antris,
Sibilat horrendum et linguis micat ore trisulcis,
Nulla mora est rapido donec iam corripit illum:
Talis erat Iudas, talem se corde ferebat
Interitum frustra meditans cędemque Magistri.
Obduxit misero Stygia caligine mentem
Inuisus superis Sathanas coecumque trahebat.
Interea[ERROR: no reftable :]

Interea . . . 130 instituit] Mt 26, 26-28; Mc 14, 22-23; Lc 22, 19-20

Cererem partiri rite sodales
Et laticem patera libare iubebat Iesus,
Ac tanti mystas in secula longa futuros
Arcani instituit: subit[ERROR: no reftable :]

subit . . . 137 potestas] Lc 22, 24-25

hic occassio mensę,
Quisue habet ordiri, certamina mutua crescunt,
Inque uicem primas cedebat quisque propinquo,
Et studia alternant, quod ore redarguit ille:
"Mos est hic regum, nam tanti quisque tenetur,
Multum alios inter quam pręstat; pręsidet idem,
Et solum spectant, magni quin penditur inde:
Tantus habetur enim cuiusque est quanta potestas.
Longe[ERROR: no reftable :]

Longe . . . 153 minister] Lc 22, 26-27

alia at ratio uobis ineunda, genusque
Diuersum uitę: non magnos expedit arte
Hac fieri prorsusque animos nescire tumentes.
Altera spectari a uobis diuersaque debent,
Pręsentique Deo timidos incedere coram
Ipso cunctorum, inquam, exacto iudice uitę.
Et uirtute quidem iam qui supereminet, illum
Subiectumque magis famulum tum fratris oportet
Esse laborantis, nullumque repellere munus51
Exiguos pariterque opis inualidosque iuuantem.
Hoc insigne decus sit uobis summus honorque,
Pręstantes uirtute nihil sentire superbum.
Et mea facta quidem stimulos huc addere possunt
Exemplo: quid enim, qui seruiat, anne recumbat
Est maior? Dominos sane [ERROR: no reftable :]

sane] suprascr. pro quidem

discumbere certum est,
At iuxta assisto residentibus ipse minister.
Pectoris hoc casti uobis mentisque piamen
Ingenio et cura uigili studioque petendum est,
Vt nunquam cessent cordis suspiria, uires
Exiguas hominis, coelique fatentia laudem.
Vos[ERROR: no reftable :]

Vos . . . 165 mando] Lc 22, 28-29

per Iudęam dum mecum tenditis omnem
Vulgantes terris lętę noua foedera pacis,
Dum malus oppugnat pręconia uestra sacerdos,
Omnia durastis superantes, aspera passi.
Hinc pacto Genitor mihi quo iam regna parauit,
Vt quodcunque obstat superato uictor obirem,
Omnia tum doceam legi parere supernę,
Hęc eadem uobis statuo seruandaque mando.
Atque ea sit uestrę iubeo meditatio uitę,
Instituo quę nunc, misteria dulcia pastę.
Nam uera et demum sola hęc foelicia regna
Meme pollicitum pridem [ERROR: no reftable :]

pridem] suprascr. pro dudum

meminisse potestis
Libertate frui, quam diues gratia uobis
Asseret, errores fidei de luce uetustos
Interimens, mentis diuanescente tenebra:[ERROR: no reftable :] 2
Hęc[ERROR: no reftable :]

Hęc tibi] e marg. pro qualis

tibi sincęrum pectusque et corda creabit,
Atque Deum intus diducto uelamine sistet.
Per uarios ea uos agitabunt foedera casus,
Vt iam certa fides nitentis in ardua constet
Vel superis animi cunctis experta periclis.
Hoc iter ad coeli promissa sedilia uobis,
Vnde feret certam populis sententia legem
Iam pręscribentem mores pręceptaque uitę, 51'
Virtutemque polo tollentem, rursus eandem
Mergentem sontes Herebo, coeloque fugantem.
Scilicet hausta polo dictabit talia terris,
Munera iusticię uobis obeuntibus almę,
Multum[ERROR: no reftable :]

Multum . . . uotis] e marg. pro Sollicitis uobis lustrare ueneni/Lethalis pectus per sacra piamina uotis

sollicitis iam iam lustrare ueneni
Lętalis pectus per pura piamina uotis."
Dixit et inceptum peragebant ordine iussi,
Initiata cohors per cuncta pericula pridem,
Quid non perpessi uitę certamine longo,
Dum recto impediunt gradientum tramite gressus
Partim homines, partim uehementior excitus Orco
Perturbare animi penetralia callidus hostis.
Hęc tunc diuina sub lege coercita mentem
Expiat, humanos sensus expellere passa,
Dum sacro pectus purgamine tergitur intus;
Aequalem sese redigi coelestibus inde
Miratur, tergoque nouas increscere pennas.
Illicet ecce fides iam plena calentibus igne
Gliscebat sancto, coram quem [ERROR: no reftable :]

quem] quae A

lumine cernunt,
Insinuant animo sese sacratius olli.
Intus corde humili, quę manant larga superne
Vbere diuino, coelestia dona receptant,
Impressum toto gestantes pectore Christum,
Cui sancto dudum afflatu lustrata coibat
Simplicitas, qua non mortales gratior ulla
Aggessit uirtus superis, et lęta foueri
Robur, et humanas uires exsurgere sentit.
Talia tunc sacri instituit primordia ritus
Vera Dei soboles, et pignus rettulit, olim
Quod nostra de carne tenens gestabat, amorem,
Quo uir factus erat, rursus compensat amore,
Largitus proprium promissam corpus in escam,
Atque resignauit nostrę suscepta saluti,
Quę flectant, terris linquens monumenta, parentem,
Exposcantque simul ueniam feralibus ausis.
Protinus his immensa subit per corda uoluptas,
Dum tractant noua sacra, sibi quę ad pectora Christum
Sistunt, consiliumque Dei dum mente tuentur,
Quo uoluit iam factus homo se ostendere terris,52
Quoue prior seclis totum cum[ERROR: no reftable :]

cum conderet] e marg. pro concreuerit

conderet orbem,
Sponte tulit nasci mortali matre genusque
Humanum fieri, non illum protinus esse.
Iam cernunt hominem; Deus ille et uera propago
Numinis ignoti, sic alter cognitus idem.
Hunc et uerum hominem uersari foedere certo
Hic secum, Patris euadant quo pignora summi,
Quatenus assertos sibi Verbum homo natus adoptat.
Mira fides quęcunque tulit, fere [ERROR: no reftable :]

fere] suprascr. pro prope

reddita sensu
Percipiunt, hominem nam homini Deus ipse uolenti
Restituens uotis exorat rite parentem
Humanis, suaque est mortalibus aedita proles
Iccirco, miserę pacentur ut omnia genti.
Excipit obseruans tunc tempora commoda Christus,
Alloquiturque iterum, et tales serit ore loquelas:
"En[ERROR: no reftable :]

En . . . 245 ubique] Io 13, 31-32

uobis cępit iam lux clarescere, et intra
Cognatus notescit homo nunc uiscera sumptus.
Scilicet hoc fieri, quę sese ostentat in illo,
Diuina uirtute liquet; Deus emicat, inquam,
Atque aperit sese manifesta luce, fidemque
Numinis exhibuit certam sub carne latentis.
Argumenta igitur si sunt hęc uera, Deusque
Qua latet ipse, hominem sublimi sede locabit,
Et circumcinget diuina luce micantem,
Continuoque piis insontum in cordibus ille
Fulgebit, uerusque Deus credetur ubique.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 252 monebo] Io 13, 33

facto hoc uobis perfundunt gaudia pectus:
O meus et carus sanguis, mea pignora, non hęc
Sunt mansura diu, iam iamque excussus abibo.
Protinus amissum quęretis, scilicet olim
Quod sum testatus Iudęis, iura sequendi
Haud concessa ducem gressus gradientis et ante,
Iuxta uos eadem iam nunc repetita monebo.
Verum[ERROR: no reftable :]

Verum . . . 270 mores] Io, 13, 34-35

quod restat, mandata hęc ultima linquo,
Quę uobis studio seruari protinus omni 52'
Edicoque eademque optem intemerata remitti
In seros tandem post secula longa nepotes.
Lex noua, quam statuo, terris commendat amorem,
Non qualem foeda natura libidine nouit
Mortalis - nobis coelesti foedere partus
Hic diuinus amor - coelo quin insuper haurit
Illum, quo duplex hęc machina constat, amorem,
Abluit atque fugat totas de pectore sordes.
Captat celsa nihil mortali obnoxius atque
Corporeę labi, et rapitur sublimis in auras.
Mutuus adsit amor iam nostra exempla secutis,
Et meminisse iuuet, dilexi qualiter ipse,
Post etiam ut natis imitandi forma maneret.
Quin etiam nostrę uero noscetur amore
Doctrinę specimen, notaque haud insignior ulla
Legemque et uitę nostros agnoscere mores.
Per uaria atque adeo uexati plurima fortes
Durastis mecum, uos extrema omnia passi,
Atque ideo uobis abitu hoc mandata relinquo.
Namque gubernaclum regni transcribere pridem,
Cui me pręfecit Genitor, mens gestit, et omnem
Constituisse modum ritus quibus ordo supernus
Vescitur. Ecce meo sunt pabula parta cruore
Purgando nec non saturando accomoda cordi:
Hac dape iam tellus late saciabitur omnis
Me uobis actusque meos uulgantibus orbi,
Pręsenti sanctę Triados sub numine quando
Facta hominum uestro taxari examine debent,
Atque ea frenabit subter sententia Manes."
Excipit[ERROR: no reftable :]

Excipit . . . 290 gressus] Io 13, 36

inde petens Petrus, secedere quonam
Cogitat; hic illi uetitum, nec tempore tali
Permissum sese comitari, dicit, euntem.
"Sed non longa manet quę te iam duxerit hora
Quo non[ERROR: no reftable :]

non tu] suprascr. pro minime

tu speras, alio et cingere ministro,
Vt[ERROR: no reftable :]

Vt . . . metuis] suprascr. pro ut modo non speras

nunc non metuis, dabitur tunc ire potestas
Quo petis, ostensi iam per uestigia gressus."
"Quid[ERROR: no reftable :]

Quid . . . 295 ensis] Io 13, 37

tandem cunctisque minis opponere uitam,
Et te", inquit Petrus, "defendere morte parato53
Obstiterit? Quocunque sequi sententia fixa est,
Non mors aut obitu peior timor ipse moretur,
Seu iam segne trahet tormentum, aut transiget ensis."
"Et[ERROR: no reftable :]

Et . . . 298 negantem] Io 13, 38

me morte sequi stabit tibi scilicet olim,
Verum adeo nocte hac nunquam contendere perges
Nosse, premetque sua gallus te uoce negantem."
Dixit et alternas interserit ore loquelas,
Tam moesto casu solamen lene dolentum:
"Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 303 cuncti] Io 14, 1

uestrum nunc nemo metu patiatur inerti
Turbari, motusque procul de corde nocentes
Sistite et hac seruare animas incumbite cuncti.
Cura Dei et studium sit uobis quamlibet ingens,
Cura mei fuerit non impar, regia[ERROR: no reftable :]

regia . . . 307 dudum] Io 14, 2

namque
Diis sedes discreta suas patet ampla Parentis:
Has, inquam, uobis componere cogito dudum.
Pertesum est mortale genus regionibus illis
Fraudari tantum; demum[ERROR: no reftable :]

demum . . . 311 reuertar] Io 14, 3

cum iam exequar omne
Promissum ruptis claustris coeloque recluso,
Huc retro accelerans post regna parata reuertar.
Exuto reducem tunc me spectabitis Orco
Sparsos uos tandem uicta de morte legentem,
Et licitum fuerit mirari fasque recessum
Quo me contulerim aeternum foeliciter aeuum
Degentes; animus[ERROR: no reftable :]

animus . . . ipsum] Io 14, 4

sed quo, compręhenditis, olim
Festinat, calem comprehenditis insuper ipsum."
Dixit, et[ERROR: no reftable :]

et . . . 321 doceri] Io 14, 5

huic Thomas mox talia subdidit [ERROR: no reftable :]

subdidit] e marg. pro reddidit

ore:
"Incertus quo tendis, iter qui nouerit ipsum?
Ignari cunctorum ideo sumus illicet omnes,
Optamusque adeo nunc ordine cuncta doceri."
Subiciens[ERROR: no reftable :]

Subiciens . . . 333 coelo] Io 14, 6-7

illi mox talia reddit Iesus:
"Ipse humana Pater multum beat indiga solus:
Huc studium atque omnis contendere uestra uoluntas
Debet", ait, "duce me liceat quo pergere tuto 53'
Et uera tenebras sub luce repellere; namque
Ipsum ego sum Verum, Vita insuper, ac Via certa,
Accessus sane [ERROR: no reftable :]

sane] suprascr. pro solum

erroris mortalibus expers
Qua patet ad Patrem, species certissima Patris.
Qui sum adeo, ut meme [ERROR: no reftable :]

meme] memet A

qui nouit, noscat eundem.
Fas ergo hac uobis cognoscere protinus illum,
Quem nuper licuit pręsentem cernere coram,
Tollentemque animos illapsu et pectora coelo."
"Eia[ERROR: no reftable :]

Eia . . . 337 ore] Io 14, 8

age quę nobis uotorum summa, Magister,
Neu modo coelestem pigeat ostendere Patrem,
Id solum fuerit sat nobis." Tanta Philippus
Orauit, presso siluit qui protinus ore.
Excipit,[ERROR: no reftable :]

Excipit . . . 351 quicquam] Io 14, 9

inde docens explanat singula Christus:
"Intus uestra diu dum formo corda, Philippe,
Vobiscum hic uersans, meque ipsum prębeo coram
Spectari, quando manifesta uiscera tangi
Sensistis uirtute Dei, nascique recentem
In uobis hominem, nec adhuc cognoscitis", inquit,
"Diuersum haud patria me lumen origine manans.
Hic uidet et Patrem Natum quicunque, Philippe,
Vidit: nam uerum species expressa Parentem
Reddit, transpicuus qui uisa prole tuenti [ERROR: no reftable :] 3
Apparet, porro pariter notescit uterque.
At modo quid quęris, tanquam diuersa petenti
Ostendi: est eadem substantia nonne Parentis
Ac Nati? Differt nec stirps ab origine quicquam.
Isque[ERROR: no reftable :]

Isque . . . 362 factis] Io 14, 10-11

ego, qui uolui uestiri carne, Deusque
Factus opus terris uersari hac arte ferendus
Sensibus humanis, numen coeleste potenti
Cui produnt operata manu foecundaque dicta,
Omnia quę manant riuo deducta paterno.
Vnumquodque sumus, porro res summa potensque est,
Humana mihi facta manu quę sancit, et ipsum
Ore refert Patrem similis iam prorsus et una,
Alteruterque tibi est idem, qui protinus alter.
Atque fides si qua titubat nunc lubrica cuiquam 54
Tot poterit dicto tantum confidere factis.
Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . 366 locaro] Io 14, 12

eadem facere et posthac maiora uacabit,
Nullaque res fuerit credentibus ardua factu,
Iam tantus uobis adiutor quando receptus
Ad Patrem fuero, coelo soliumque locaro.
Tunc[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . 373 manebunt] Io 14, 13-14

quęcunque Deum deposcere uota licebit
Inscriptos intus toto mea nomina corde.
Intercessor ego nam protinus exequar ipse
Quod desiderio, quod[ERROR: no reftable :]

quod supplice] suprascr. pro diuturna et

supplice uoce petetis,
Vt Patris in Nato uulgetur gloria late.
Concipite hinc quęcunque libet sub nomine gnati,
Namque fient uobis confestim et certa manebunt.[ERROR: no reftable :] 4
Ast[ERROR: no reftable :]

Ast . . . 376 futuris] Io 14, 15

aliqua incursat si nostri pectore cura,
Est amor et cordi, fuerit custodia legis,
Quę modo mandatur seclis seruanda futuris.
Illicet[ERROR: no reftable :]

Illicet . . . 383 aeuo] Io 14, 16

erumnas[ERROR: no reftable :]

erumnas . . . iniquas] e marg. pro ipse graues genitor miseratus erumnas

Genitor miseratus iniquas
Non procul abfuerit uobis, tristesque reuiset
Olim mandatis inhonesto fasce grauatos,
Suscitet ut pressas uires et debile robur.
Tunc uobis aderit demissus Spiritus alto,
Spiritus en quoscunque potens lenire labores,
Et qui mortales aeterno uindicat aeuo.
Spiritus[ERROR: no reftable :]

Spiritus1 . . . 388 prophani] Io 14, 17

hic ueri: nam Spiritus ille tenebras
Pellit mente procul sistens ad pectora lucem,
Sordida quam tellus ignorat, sensibus ipsis
Non aptam hauriri, defensam lumine circum
Ignis inaccessi, nequeunt quem ferre prophani.
Protinus hinc acies claro sublimia uisu
Spectabit, liquidam quam uobis Alitis almi
Inuehet innocuo coalescens gratia cordi,
Vsque adeo uirtus ut iam conspiret in unum
Corporeę molis nitentis in aethera sursum
Atque Dei gelida pressos tellure cientis.
Iamque[ERROR: no reftable :]

Iamque . . . 397 ullo] Io 14, 19

breui terris ut tollar scite futurum,
Amplius haud acies quando me lumine cernet
Mortalis, captu nocui non protinus ullo.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 401 fidesque] Io 14, 18

tamen inuisam, et tristes solabor amicos,54'
Atque diu haud patiar desertos, sentiet insons
Vita Deum, patria meme uirtute uigentem
Sentiet, interero qua regnat uita fidesque.
Coelesti[ERROR: no reftable :]

Coelesti . . . 411 tenebris] Io 14, 20-21

uobis tunc crescet captus ab haustu,
Vt redeo in Patrem substantia protinus una,
Quoque mihi nexu mortalis iungitur ordo.
Ecce autem Legis radiatos pectora luce
Noster raptat amor, qui uita protinus omni
Gaudent, ut ratio pręfinit recta, dolentque.
Quin nostri quos cura tenet cępitque cupido,
Et Deus ipse Pater lectos primęuus amabit,
Atque etiam ipse Dei proles homo natus amabo,
Conspectusque adero pulsis de mente tenebris."
Vt[ERROR: no reftable :]

Vt . . . 415 doceri] Io 14, 22

siluit, dicti scrutatur sensa Tadęus:[ERROR: no reftable :] 5
"Sublatus terris aderis qua uisus acerbo
Iam nobis abitu doleturis, conscia captus
Ipsa sui merito mens optat nostra doceri."
At[ERROR: no reftable :]

At . . . 424 aedes] Io 14, 23

Christus dictis aperit tunc talibus ora:
"Pectoris hic aditus, qua sensus illico nostri
Haustus erit solito uobis sublimior usu,
Ordine constabit quę prorsus gratia tali.
Noster amor cordi et sanctę obseruantia Legis
Cui fuerit, Patri dilectus amabitur ultro,
Continuoque una Pater illum et Natus adibunt,
Perpetuusque dies et lux genialis agetur,
Aeternante Deo foelices hospitis aedes.
Contra[ERROR: no reftable :]

Contra . . . 429 ministrat] Io 14, 24

cui fuero curę non protinus ulli,
Huic studium prorsus despectum et uile nocentes
Purgantis uirtutis erit noctemque fugantis
Mente malam, quę mox cordi mortalibus orta
Luce ciet uitam ualidum roburque ministrat.
Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . 433 pectus] Io 14, 25

sinu uobis manans doctrina paterno
Promitur hęc dudum terris uersante simulque 55
Distinguente modos superum sub lumine Verbo.
Hactenus humanum lustrant hęc tradita pectus.
Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 438 salutis] Io 14, 26

autem mandante mea Genitore sub umbra
Mox aderit uobis demissus Spiritus alto
Mortalis uitę columenque, et lene laborum
Solamen: quęcunque loquar, qui rite docebit
Declarans uestrę liquido mea sensa salutis.
Verum[ERROR: no reftable :]

Verum . . . 444 prorsus] Io 14, 27

pax hodie largitur diuite cornu:
Pacem lego meam, lectis mortalibus hausta
Luce unde aetheria uitalis carpitur aura.
Pacem, inquam, tellus qualem non sordida nouit,
Quę uos nullo unquam patietur pectora motu
Turbari, nullaque quati formidine prorsus.
Audistis[ERROR: no reftable :]

Audistis . . . 451 uirtutis] Io 14, 28

dudum, et dicti meminisse potestis,
Quod genus hoc abitu inuisens mortale redirem
Ocyus, occulto ueniamque repente recedens.
Gaudebunt quicunque meo capiuntur amore,
Cum stetero ereptus terris a parte Parentis,
Maior quam cernor pręsens et cognitus orbi
Diuinę uirtutis; et[ERROR: no reftable :]

et . . . uobis] Io 14, 29

hęc iam credere facta
Vt uacet, iccirco uentura recenseo uobis:
Plurima[ERROR: no reftable :]

Plurima . . . 458 mundi] Io 14, 30

quę possem, linquens memorare recuso.
Vt meme spectans frustra stat scilicet olim,
Cuius mille artes et magna potentia, cuique
Terrarum imperium cessit, nil repperit ille
Attamen hic proprium, uerum uelut hostia uoti
Assisto medio luiturus crimina mundi,
Quantum[ERROR: no reftable :]

Quantum . . . 463 tempus] Io 14, 31

dilexi, ut noscat sic terra, Parentem,
Qui rite obseruo Legis mandata paternę.
Verum urget properans iam uelox hora ruitque,
Arbitrio genti [ERROR: no reftable :]

genti] gentis A

qua tradar captus auarę:
Surgite, namque alio nos hinc discedere tempus."
Protinus excubiis abeunt ineuntibus: omnis
Vescebatur adhuc festis urbs ebria mensis.
Incedunt pariter sublustri nocte per umbram,55'
Egressi[ERROR: no reftable :]

Egressi . . . certant] e marg. pro Vtque fores primum muros exitur et urbis

muros citius dum tendere certant,
Atque una uacuos aruorum adiere recessus.
Sermonem texens iterum repetebat Iesus:
"Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 478 acta] Io 15, 1-2

ego, quę multo redimitur palmite circum
Ceu uitis uiua teneo radice flagellos.
Agricolę[ERROR: no reftable :]

Agricolę . . . cędet] e marg. pro Vnde quidem agricolę mutile cędet

unde Pater de more haud utile cędet
Sarmentum, rursusque bonum purgabit, et omne
Falce colens uitium tollet quo scilicet uuam
Hęc melius purgata feratque et lętior esset,
Atque illinc uirtus manabit protinus omnis:
Improbat impuros, iustum et quę promouet ultra,
Gaudeat ut rectoque et uita puriter acta.
Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . mente] Io 15, 3

modo uos nostris purgati pectora dictis
Certius en hodie iam cernitis omnia mente.
Eia[ERROR: no reftable :]

Eia . . . 490 igni] Io 15, 4-6

age concordes animis coalescite mecum!
Namque fluet uobis hac ubere gratia largo,
Qua uos aeterno Genitor sibi pignora pacto
Summus adoptabit proprio uelut insita nato:
Quin aliter uobis penitus spes nulla merendi.
Sic neque fert uuas palmes de uite recisus
Quę sterilis prorsus manet, infoecundaque solum
Materies ac apta legi tantum igne cremando.
Ac uitę mecum quicunque haud conuenit usu,
Protinus aeterno damnabitur aridus igni.
At[ERROR: no reftable :]

At . . . 494 poscent] Io 15, 7

contra quos iunget amor mihi pectore casto,
Nostra quidem memores semper pręcepta tenebunt,
Vana quibus non uota cadent, quęcunque rogabunt,
Si Patrem coelo cupidi prece supplice poscent.
Tunc[ERROR: no reftable :]

Tunc . . . 498 uitę] Io 15, 8

Deus en late terra notescet in omni,
Longe illis fuerit qui nunquam, scilicet olim
Auspice proficient quo semper mollia Legis
Amplexi documenta meę et superum aemula uitę.
Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . 509 uicissim] Io 15, 9-10

etiam qui sanctus amor prodiuit utroque
Dum species amor ipse Patris, dum diligit, inquam,
Ipse tuens proprium perfecta in imagine Verbum: 56
Hoc inquam uos ipse equidem complector amore,
Atque illum studio seruare uidebitis omni,
Quod custodita, quam iussi, Lege licebit.
Quin inter sic meme etiam summumque Parentem
Constat amor, ducta prorsus propagine totum
Quem refero, et penitus mandatis pareo cunctis,
Prosequiturque hac dulcis amor, quo diligit ille,
Aeternum dilectus ago quoue ipse uicissim.
Mens[ERROR: no reftable :]

Mens . . . 513 prorsus] Io 15, 11

illo spectans has nunc serit ore loquelas,
Vt sim uester amor, cordi sim sola uoluptas,
Sola hęc distendant nunc uestrum gaudia pectus,
Cuncta fiant posthac ut cetera uilia prorsus.
Hac[ERROR: no reftable :]

Hac . . . amoris] Io 15, 12

uobis coeant concordia foedera Lege,
Exemplo ut nostri sit mutuus usus amoris.
Quippe[ERROR: no reftable :]

Quippe . . . 518 patebit] Io 15, 13

mori summum est propriamque impendere uitam,
Quod uitasse quidem me nulla redarguet aetas,
Parta salus populis cum nostra morte patebit.
Sic[ERROR: no reftable :]

Sic . . . 524 paterni] Io 15, 14-15

animo meritus iam uos amplector amico,
Degeneres hodie nec tanto pręstat honori
Vos gerere, at solum sit iussa capessere curę.
Mancipium non uile mihi, sed pignora legi
Vos, inquam, quibus iccirco patuere sub ipsa
Luce Dei arcani penetralia cuncta paterni.
O[ERROR: no reftable :]

O . . . 531 uotis] Io 15, 16

mihi, qui nulla reperiri indagine possum,
Consilio delecta cohors, prouectaque dudum
Vsque adeo, cunctis ut par coelestibus esses,
Et recto raptim ad coelos incedere gressu,
Et meritos fructus aeternę carpere uitę!
Inde Patrem quęcunque mea de parte licebit
Poscere, pro uestris iam [ERROR: no reftable :]

iam] suprascr. pro nam

cedent omnia .
Hoc,[ERROR: no reftable :]

Hoc . . . usque] Io 15, 17

inquam, repetens iterumque iterumque monebo,
Vt sit certus amor uobis et mutuus usque.
Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . 540 auras] Io 15, 18

tali studio tellus infensior olim
Si fuerit, pigeat neu uos certaminis unquam:
Este uiri, duret per cuncta obstantia uirtus,
Et reuocate animo memores exempla Magistri. 56'
Namque dies uobis blandiri haud parceret ultro
Humanus, modo si libeat captare fauentem
Fortunam populique leues tam mobilis auras.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 544 aeuum] Io 15, 19

uos longe alio diuersus impetus, inquam,
Abducit, uulgo qui iam secernit inerti,
Et mecum interius purgato pectore iungit,
Vnde odio terris ignoti ducitis aeuum.
Aspicite[ERROR: no reftable :]

Aspicite . . . 550 Audierit] Io 15, 20

interea neu forte obliuia dicti
Vos nostri capiant, maiorem scilicet hero[ERROR: no reftable :] 6
Haud fas esse suo famulum; exercebit amaris
Et uos terra odiis fuerit si infesta Magistro.
Sin nuper docui quęcunque hęc audiit, et uos
Audierit; uerum[ERROR: no reftable :]

uerum . . . 555 uoluptas] Io 15, 21

nostris contraria uotis
Instabit longeque piacula cuncta repellet.
Quod doctrina fugit, qua uenit origine, uisus
Hęc hebetes, penitusque latet non cognitus ollis
Ipse Pater, gignente Deus rerumque creator
Quo mano mecum proditque immensa uoluptas.
Hoc opus ipsa Dei uita est, quo rursus amantes
Haurit, et exemptos sublimi sede reponit.
Atque ideo humanos soboli circumdedit artus,
Vt procliue pararet iter mortalibus illo.
Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . 564 est] Io 15, 22

olim humanum illapsu nisi pectus adissem,
Factus homo nisi adhuc prompsissem plurima fando,
Dum clare doceo qua ducit semita coelo,
Insontes prorsus defendi a crimine possent.
Ast hodie miseris uenię uia nulla relicta est.
Oderit[ERROR: no reftable :]

Oderit . . . tenebras] Io 15, 23

ille Deum quicunque auertitur[ERROR: no reftable :]

auertitur ultro] averterit A

ultro
Lucem animi tota pellentem mente tenebras.
Quin[ERROR: no reftable :]

Quin . . . 571 Verum] Io 15, 24

etiam nisi facta fidem modo tanta dedissent,
Excusare scelus proprium causamque tueri
Haud frustra poterant: nunc prorsus luce sub ipsa
Cuncta patent, Verum permissum est cernere coram,
Contra odisse Deum libuitque repellere Verum.
Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . profani] Io 15, 25

huc fatidici vatis modo pertinet illud,
Non ita promeritum quod frustra odere profani.
Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 579 orbi] Io 15, 26

autem uobis promissus Spiritus alto
Tandem aderit duro solamen lene labori,57
Qui Patris e gremio nostra propagine manat,
Assertor nusquam non Veri; protinus ille
Exorta passim iam cunctis luce, tuenti
Terrarum meme late testabitur orbi.
Vos[ERROR: no reftable :]

Vos . . . 583 feretis] Io 15, 27

etiam testes, sacris mihi rite caterua
Initiata nouis, terra tunc stabitis omni,
Cum partam populis nostra de morte salutem
Atque simul coeli commertia facta feretis.
Iccirco[ERROR: no reftable :]

Iccirco . . . 589 litabunt] Io 16, 1-2

huc fando processi, scilicet olim
Ingrato uobis turbari pectora motu
Neu contingat, agent quamuis aedemque recludent.
Atque adeo iam tempus adest et maximus instat
Ille dies credent quando mactare piamen
Vos summum uestrumque Deo sic cęde .
Verum[ERROR: no reftable :]

Verum . . . 593 uisus] Io 16, 3

ideo feret hoc, fuerit quod scilicet illa
Gens ignara Dei, prognati et nescia Veri,
Quę prorsus res una Patri est eademque coęua,
Vobiscum humano quo uersor corpore uisus.
Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . 599 pręsens] Io 16, 4

ea nunc refero, memores ut facta manerent,
Hęc uobis prędicta prius prouisaque dudum,
Turbabuntque minus gnaros leuiusque ferentur.
Consilio cęlabam equidem uos hactenus isthęc
Dum teneras alerem uires uestrumque fouerem
Robur, et infirmis formarem pectora pręsens.
At[ERROR: no reftable :]

At . . . 604 solus] Io 16, 5

nunc cęlestem repetendi cura Parentem
Incumbit, sublatus eo nam rursus abibo,
Vnde huc accessi ueniens, terrisque uideri
Eripiar: meme sed uestrum nemo rogabit,
Et quo sic demum decerno recedere solus.
Verum[ERROR: no reftable :]

Verum . . . mentem] Io 16, 6

abitus noster reputantes angit, et inde
Stant uultu moestam referentia nubila mentem.
Pulsa[ERROR: no reftable :]

Pulsa . . . 611 ultro] Io 16, 7

quidem quamuis abierunt gaudia uanis,
At refert uestra inprimis, [ERROR: no reftable :]

inprimis] suprascr. pro imprimis

atque expedit illud,
Hoc ego conspectu modo si digressus abibo.
Nam sic in luctu uobis solamen acerbo 57'
Spectandum, lapsus quod Spiritus afferet ultro.
Quando[ERROR: no reftable :]

Quando . . . 622 Orcum] Io 16, 8-11

aderit, terras sub luce redarguet alma
Damnati sceleris, quod prodita pignora Veri
Frustra auersantur sub Tartara nigra ruentes,
Iustitiamque hominum mox explorabit amusi
Iam nullo sensu percepta, examine pensat
Quam Pater in nostro, et liquido declarat in omne
Inde genus uestrum, depulsis mente tenebris.
Diuina ad Stygias tunc sedes luce repulso
Assertus quicunque sibi dominabitur hosti,
Qui pridem iussus toto decedere coelo
Ecce relegatus nigrum nunc moeret ad Orcum.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . promptum] Io 16, 12

mandata habeo iamdudum multa referre,
Quę nondum uobis animo pertingere promptum.
Sed[ERROR: no reftable :]

Sed . . . 635 canendo] Io 16, 13

Veri cui solus amor, despectaque sordent
Ficta simul, ueniet cum Spiritus aethere lapsus
Instruet; hac, inquam, sub luce obscura patebunt.
Haud metus hinc erroris erit, non Demonis ille,
Non de more aliena Deo et diuersa docebit.
Quin etiam constabit, agit concordia quęnam
Sursus apud Triadem, tum quo mortalia nexu
Iuncta sibi uincit diuino et prouehit igne.
Namque eadem terris referet, quę scilicet olim
Approbat assensu aeterno testatus in aeuo,
Prędicetque itidem longe uentura canendo.
Inde[ERROR: no reftable :]

Inde . . . 638 oras] Io 16, 14

meum celebrans toto feret aethere nomen,
Hac fassus nostra quod prorsus origine manat,
Atque ea tunc omnes passim diffundet in oras.
Cuncta[ERROR: no reftable :]

Cuncta . . . 641 uulgo] Io 16, 15

Patris namque inde oriens ego protinus hausi,
Iccirco nostra quod manat origine dixi
Atque fore ut referat de meme talia uulgo.
Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 645 recondam] Io 16, 16

breui humano procul hinc ereptus abibo
Aspectu, reddarque breui, rursusque uidebor.
Quo sit inaccessum contendere nitimur olim,
Vt Patris arcana meme iam sede recondam."
Hęc fatus siluit; gradientes[ERROR: no reftable :]

gradientes . . . 653 teneri] Io 16, 17-18

ocyus illi[ERROR: no reftable :] 7
Instant per noctem, qua fundit Cynthia lumen,58
Atque ostendit iter, mouit quos altera cura,
Et dubiis repetunt ambagibus orsa Magistri.
Quid sibi uerba uolunt dubitant, quęruntque uicissim
Vltima, quisnam abitusque breui est reditusque futurus,
Quid Patris arcana quod se iam sede recondet.
Cognouit motus dictique ambage teneri,
Cępit[ERROR: no reftable :]

Cępit . . . 667 nostra] Io 16, 19-20

et ancipites compellat sponte sodales:
"Auferri rursusque breui, modo quod mihi dictum est,
Me uobis reddi: dubios id scilicet angit?
Ecce manent longis iam uos erroribus", inquit,
"Exilia atque fugę, fore quę iam pręmia uestrę
Spectatis fidei? Hinc uos ad tormenta reposcent.
Lęta dies terris et festum tempus agetur,
Excussumque iugum, quod cordi imponere pridem [ERROR: no reftable :]

pridem] e marg. pro dudum

Impellent, sceleri quęsita heu uictima uotis
Tunc eritis cunctis penitus regionibus acti.
Hic dolor et moesti tam pectoris anxia cura
Mutabit tandem diuturno gaudia luctu,
Cum coelo mecum uictoria lęta reducet
Emeritos terris, petitis dum insignia nostra.
Maturo[ERROR: no reftable :]

Maturo . . . 672 uoluptas] Io 16, 21

qualis torquetur foemina partu,
Quod pręsens iamque hora premit superantque dolores,
Ast utero foetum quam primum enixa refudit,
Pręduri meminit nil amplius illa laboris,
Exsuperant tantum bona parta recensque uoluptas:
Non[ERROR: no reftable :]

Non . . . 685 ipsum] Io 16, 22

secus erumnis pressi uos temporis huius
Multa diu gemitis tristes, multumque gemetis
Donec uos iterum posita iam sede reuisam,
Arbiter humanę cum iustus uenero causę,
Quo[ERROR: no reftable :]

Quo . . . quietas] e marg. pro Quo pęnę factis meritę statuantur iniquis/Et pia gens cupitam lętetur nacta salutem

meritę factis pęnę statuantur iniquis,
Et pia gens sedes lętetur nacta quietas,
Tandem ubi perpetuo deget foeliciter aeuo, [ERROR: no reftable :]

aeuo] post hunc versum del. Vt pia gens sedes lętetur nacta quietas

Qui status haud uicibus uariabitur amplius ullis.
Tunc illa raptos nil uos in luce latebit,
Quęsito nec opus fuerit cernentibus ora[ERROR: no reftable :] 8 58'
Ipsa Dei, tanto prouecti luminis haustu
Quo tendunt, captu insolito gaudentque recepti,
Mensque Deum prorsus sublata euadit in ipsum.
Verum[ERROR: no reftable :]

Verum . . . 691 posthac] Io 16, 23-24

ne pigeat uotis adhibere sequestrum
Me uestris, libeat quoties exposcere Patrem
Aduersis in rebus opem, nec uota timete
Frustrari, si nunquam alias hoc more litastis.
Hunc, inquam, sacris ritum seruate litandi:
Namque ita ab arbitrio succedent omnia posthac.
Ista[ERROR: no reftable :]

Ista . . . 696 aperto] Io 16, 25

per ambages serimus, dum tempus et hora
Non sinit hęc liquido narrantem promere uobis.
Sed ueniet tandem, quin et prędico futurum,
Cum de Patre Deo iam tradere cuncta licebit
Dictis haud dubiis et sensu prorsus aperto.
Illa[ERROR: no reftable :]

Illa . . . 701 Polliceor] Io 16, 26

meo nunquam tunc nomine desinet aetas
Compellare Patrem et lassę deposcere uitę
Auxilia, atque fidem facio nunc prorsus apudque
Ipse Patrem in uestra tunc intercedere causa
Polliceor; uestro[ERROR: no reftable :]

uestro . . . 708 relinquam] Io 16, 27-28

pridem Pater ardet amore,
Quod me complexi iamdudum pectore lęto
Accipitisque animo et sacros fere [ERROR: no reftable :]

fere] suprascr. pro prope

cernitis ortus,
Prodeo qua genitore Deo, progressus ut inde
Mano prior seclis: hinc est meus exitus, inquam,
Qui sedem Patris liqui terrasque petiui,
Indutus carnemque hominis mortaliaque ora
Idem nunc repeto Patrem terrasque relinquam."
His dictis ceu sulcus agro tellure rescisa
Ducitur egestis findenti uomere glebis,
Dum uoce et stimulo properatque instare labori
Agricola et iussis urgent parere iugales,
Icta uiris fulsit sic illico semita lucis
Atque arcana simul patuere abscondita rerum,
Affando[ERROR: no reftable :]

Affando . . . 718 ulla] Io 16, 29

dictis hinc soluunt talibus ora:
"Ecce omnis caligo animi subducta retexit
Ancipitis pridem dicti quęcunque latebant,
Atque obstat nobis ambage haud amplius ulla. 59
Omnia[ERROR: no reftable :]

Omnia . . . 724 fidesque] Io 16, 30

scis, nec opus cunctantes quęrere quicquam
Ex tete, tibi corda patent humana, premisque
Sic nos luce Dei formans, et pectora fingis
Interior lapsus; liceat iam credere natam
Hinc a Patre Deo te prolem, pignora cuius
Sunt animi nostri prorsus lux certa fidesque."
"Creditis[ERROR: no reftable :]

Creditis . . . 730 unquam] Io 16, 31-32

et gliscunt hodie credentibus", inquit,
"Pectora, sed uelox haud tale timentibus hora
Ecce ruit, cunctos uos quę trepidare uidebit
Palantes, medio iam solus quando relinquar
Humanę desertus opis; sed me tamen ipse
Desertum haud patitur, qui iam non deserit unquam.
Atque[ERROR: no reftable :]

Atque . . . 738 dignos] Io 16, 33

ideo uolui perstringere talia dictis,
Per casus uarios iactatis omnis in uno
Vt me spes fuerit, dum uos aduersa dolendis
Vexabit fortuna modis. Obstantia contra
Neu tamen obniti, moneo, desistite fortes;
Namque ego pręcessi uobis, certaminis huius
Quid non expertus, dux una et pręuius auspex.
Eia agite hinc, animo conatus sumite dignos!" [ERROR: no reftable :]

dignos] e marg. pro grandes

Hęc[ERROR: no reftable :]

Hęc . . . 747 uitam] Io 17, 1-2

fatus coeloque aciem mox tollit utramque
Suspiciens aperit dictis dehinc talibus ora:
"Da, Pater, insignem toto notescere cęlo,
Protinus ut uindex uitę partęque salutis
Constituam clarum terra te prorsus in omni,
Legibus aeternis cui tota potentia cedit,
Et reparem ueteres iniusta morte ruinas,
Postquam luce animi miseris mortalibus orta
Insuetis dedero cęlestem carpere uitam,
Lumine[ERROR: no reftable :]

Lumine . . . 751 coiuit] Io 17, 3

te certo cognoscere quando uacabit
Solum, inquam, uerumque Deum, missamque saluti
Humanę sobolem diuini pignus amoris,
Christum, inquam, duplex in quo natura coiuit.
Nunc[ERROR: no reftable :]

Nunc . . . 759 artus] Io 17, 4-5

illustrari mortales auspice meme
Incipiunt lateque tuum clarescere nomen.
Et mihi quod dederas pręscripti lege uetusti
Versanti terris, iniunctum munus obiui,59'
Atque habitus stetit aeterno mihi prorsus ab aeuo
In te qualis honor, cęperunt secla priusquam,
Custodi, [ERROR: no reftable :]

Custodi] e marg. pro duobus vocabulis in textu obliteratis quae haud legi possunt

Genitor, redeunti, scilicet arcem
Dum cęli repeto humanos circundatus artus.
Namque[ERROR: no reftable :]

Namque . . . 770 regna] Io 17, 6-8

tuum nomen per meme innotuit istis,
Quos mihi mortali tribuisti semine lectos.
Sed quod, certa fides, diuino Hymenęus amori
Iunxerit hos, homini quę facto copula iungit
Nunc mihi, namque tui toto iam pectore lucem
Hauserunt Verbi sub qua mens certa tuetur,
Esse tuę nostros iam prorsus originis ortus,
Qua patet ad cęlum mortali semita genti.
Quę iam dudum ostensa uiros induxit, iterque
Ecce ineunt, quo firma labant uestigia nulli, [ERROR: no reftable :]

nulli] e marg. pro nusquam

Et uotis cuncti exposcunt cęlestia regna.
Hos[ERROR: no reftable :]

Hos . . . 782 uterque] Io 17, 9-10

propter curis, inquam, distringimur olim:
At nil pro reliquo populo contendimus ultra,
Haud leue cui studium uitę pręsentis amorque.
Illorumque[ERROR: no reftable :]

Illorumque . . . iuuabit] e marg. pro Sed pro prędictis multum exorare iuuabit

ergo multum sudasse iuuabit:
Namque tua hęc nostro facta est de nomine plebes,
Et nostro [ERROR: no reftable :]

nostro] suprascr. pro secum

unanimi conspirant more uicissim,
Omninoque[ERROR: no reftable :]

Omninoque . . . usquam] e marg. pro vers. del. in textu Nostrum instar quorum conspirant omnia prorsus, et pro vers. del. in suprascr. Ac nihil omnino quorum iam dissidet usquam

suum nil iam sibi dissidet usquam.[ERROR: no reftable :] 9
Vsque piis adeo saciatur docta loquelis
Mens quęcunque Deum concępit corde, Deumque
Concipit auspicio nostri sermonis amatque.
Inde meum terris late clarescere nomen
Incipit, atque simul nostrum notescit uterque.
Oppressis[ERROR: no reftable :]

Oppressis . . . 792 ardor] Io 17, 11

uerum nigra caligine terris
Hos contingit adhuc uersari, scilicet unde
Iam dudum eripior, terrestria nubila nec me
Amplius hic cohibent, sublatus uisibus isthinc
Qui tibi mox gremio condar coelumque subibo,
Sublimis sancta quando regione receptus
Stabo a parte tua cunctorum hinc arbiter ęquus. 60
Interea hos defende tui sub nominis umbra,
Exemplo[ERROR: no reftable :]

Exemplo . . . uicissim] e marg. pro Instar qua nostri socientur corde uicissim

ut nostro socientur rite uicissim,
Concordi et [ERROR: no reftable :]

et] suprascr.

populo coalescat mutuus ardor.
Namque[ERROR: no reftable :]

Namque . . . 797 canebant] Io 17, 12

propulsabam fraudes hostiliaque arma,
Intereram lassis dum pręsens, protinus omnes
Hinc [ERROR: no reftable :]

Hinc] e marg. pro nam

circumspiciens tenuit custodia tutos
Citra illum, ingenii infoelix quem perdidit error,
Quem natum interitus olim prędicta canebant.
Verum[ERROR: no reftable :]

Verum . . . 801 uoluptas] Io 17, 13

ad te, Genitor, cupido modo tendere mens est:
Iccirco aethereis hęc dissero longius auris,
Cęlestis fęcunda boni non indiga quicquam
Externi ut lectis distendat corda uoluptas.
Sic[ERROR: no reftable :]

Sic . . . 807 nephandis] Io 17, 14

illos docui terrestria temnere fortes,
Expetere et pura semper sublimia mente.
Vnde odium peperere sui, uilescere passi
Vitę auersando communem protinus usum,
In quo rite quidem mea sunt exempla secuti,
Pugnantis sceleri tantum factisque nephandis.
Haud[ERROR: no reftable :]

Haud . . . 811 regno] Io 17, 15

hos auferri contendo exposcere terris,
Sed contra ut nixus conantum prodeat ultra.
Eia age nunc defende malis et destrue diri
Insidias Herebi, atque animi simul assere regno:
Non[ERROR: no reftable :]

Non . . . 814 forma] Io 17, 16

horum luteis elementis cępit origo,
Vt nil conueniunt prorsus terrestria mecum
Constanti humana diuino in stipite forma.
Sic refici postquam cępit speciosior oris
Humani facies, confestim uergit eodem,
Vnde sui manans exordia suscipit ortus,
Et refugit turpis contagia sordida terrę,
Sublimis rapitur, longe et mortalia linquit.
Ac raptim foelix iam gratia prouehit illo
Vnde exit [ERROR: no reftable :]

exit] suprascr. pro micat

ueteris natura hęc libera noxę,
Atque hominis uultus meliori ducitur ore,
Antiqui percussa redit cum forma decoris.
Hac[ERROR: no reftable :]

Hac . . . 827 alto] Io 17, 17

illos lustra et purgata mente repelle
Quod fictum uanumque gerunt mortalia sensa,
Vt[ERROR: no reftable :]

Vt . . . defensis] e marg. pro Hoc pulso his posco

sic defensis solidentur pectora Vero,60'
Expressum quod corde, Pater, tibi promicat alto.
Ecce[ERROR: no reftable :]

Ecce . . . 838 uitę] Io 17, 18-19

ego nunc superis cessi tibi missus ab oris,
Et mandata obeo, ut[ERROR: no reftable :]

ut . . . orbem] e marg. pro quę si uulgantur in orbem

tota [ERROR: no reftable :]

tota] totum A

uulgentur in orbem:
Fac hos constitui tenebroso lumina mundo.
Namque ideo deuota tibi ceu uictima dudum
Placando pietate quidem proponor in ara,
Mactatus peccata luam ut mortalia lęto,
Et quicquid meritę restant obnoxia poenę.
Quo [ERROR: no reftable :]

Quo] e marg. pro Vt

quęsita diu delectę portio sortis
Euadat tandem patrio gens assita coelo,
Qui nostris dudum finguntur pectora dictis,
Aetherięque sacro reuocantur lumine uitę.
Hęc[ERROR: no reftable :]

Hęc . . . 851 uultus] Io 17, 20-21

maneant sibi certa, precor, quoscunque per orbem
Insuper et nostris suadebunt credere dictis,
Illos sancierit uirtus et gratia manans,
Vt simul unanimi conspirent prorsus amore
Nostrum instar, qui res eademque et protinus una
Constamus, sic rapta pares sibi uindicet inde
Gens humana habitus, similisque euadere tentet,
Vt coelo genitam, quam mandas uisere terras,
Cernere diducta liceat caligine prolem.
Quin defecatos a te quos hausimus, illis
Sincęrę mentis captus impendimus olim,
Ne sibi dissideant, collectisque omnia quadrent,
Si nostri uera decorentur imagine uultus.
Namque[ERROR: no reftable :]

Namque . . . 858 Verbi] Io 17, 22-23

ego purgatis per[ERROR: no reftable :]

per corda] suprascr. pro iam corde

corda reluceo, tuque
Scilicet in meme diuino lumine splendes.
Sic pressum digitis opus hoc cęlestibus olim
Prouehitur solitum promotis uiribus ultra,
Sublimi terris qua lapsus origine noscar.
Hinc tuus altus amor manans amplectitur illos
A partu exorsus geniti sine tempore Verbi.
Insuper[ERROR: no reftable :]

Insuper . . . 862 ] Io 17, 24

hos illo recipi mea certa uoluntas
Quo, Pater, ipse tuo niteo splendore receptus,
Luce frui ut ualeant, a te quam scilicet hausi,
Quando amor emicuit tuus ante hęc sęcula nostri.61
Heus[ERROR: no reftable :]

Heus . . . 870 astra] Io 17, 25

Pater, obducit fera nox caligine cuius
Iustitiam terris, populos latet unde nocentes,
Singula quam recto pensas examine rerum!
Sed stantem de parte rea facinusque luentem
Hęc me non latuit, qui soluo in corpore noxam
Humano pręsens holocaustum a crimine factus,
Nec latet hos adsum quod nunc a parte sequester
Ipse tua, reuocans mortales sursus ad astra.
Namque[ERROR: no reftable :]

Namque . . . 875 gestent] Io 17, 26

a principio formaram nomen in illis,
Exprimeris quo, sancte Pater, rursusque nouabo,
Post etiam geniti teneant ut rite recussum, [ERROR: no reftable :]

recussum] recessum A

Vt quo me degis complexus Spiritus illis
Incumbat, simul hęrentem et me pectore gestent." Finit liber quartus