Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
Benesa, Damjan (1476-1539) [1534, Dubrovnik]: De morte Christi, versio electronica, 8402 versus, verborum 61948, ed. Vladimir Rezar [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [benesa-d-dmc.xml]. Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
Damiani Benessę De morte Christi liber primus
2
1
Funebres ritus solemni Ecclesia uoto[ERROR: no reftable :]
1
[ERROR: no reftable :] Quamuis epicum genus, tamen tragica materia: ideo in principio uisum quasi prologo exordiri uice propositionis fungenti Vindicat, humanę repetens monumenta salutis,Et uiduos Moeretur uulgo templis, delubraque Diuum Condunt, direptis facies stat flebilis aris, Ac passim ingentis Sed Longinqua ingredior: Ecce dies, Vrbe uagor Solima, surgunt Turba ruit, uoces miscentur, stringitur uni In populum gladius, utcunque ulciscitur ira; Illicet in Christum colaphis Hinc trahor in poenas, prętoria protinus intro. Ecce aulę in Et deiectus humi uultum Sceptra tenet; cęsum flagris Iudęus adorat. Parte hinc diuersa tibi Pendentem Sustinet affixum tollens iam certa subacto Signa Herebo uictas leges et Tartara rupta. Inde crucis tam grandis onus iam tollere iussus,
2
Impelli et Mole repercussum Heu, pręsens uidit spectacula qualia mater! Ingenti oppressum trabe Reste trahi, exhaustas uires confectaque menbra, Non tulit et fuso procumbit corpore pręceps. 2' Quis dolor, hic stratos et natum et cernere matrem! Interea causas cędis memorare iuuabit, Exorsu ut seriem repetito mortis iniquę Mente sequi ualeam, coeloque Inferri et Christo uates uictore uagari. [ERROR: no reftable :] Inuocatio Tu mihi, qui rerum solus moderaris habenasAerios tractus penetrans atque intima mundi,
Materiam Vt fluxum maneat perpes Qui uitam Ignis deficiat succensus origine prima, Terrenumque tuo simulacrum ut luceat ore, Adsis; te canimus, tibi noster pangitur orsus. Tu, nos ut redimas, hominem tibi Virginis aluo Suscipis, utque Emicuit vultu, Mirata, ut consors humano constitit ore Naturę duplicis; Concilians iungit simul Vagitum cunis infans puerilibus aedis: Cęlestum cuius splendore exercitus omnis Impletur lucemque suam de fonte perenni
Atque ubi conspicitur melius spectabile Indefessa beant obtutibus agmina sese Illa tuis, nobis subter largoque refundunt Vbere, quo dulcis nostro fluit aethere nimbus, Terrenas sordes qui purgat, et intima mentis Illustrans ductis sublimes prouehit alis. Hac Erige, et infirmas augens in carmina Da tot pro populo passum Et quę Pontifices Exosi ut peterent crucis in tormenta salutem. [ERROR: no reftable :] Redduntur causae Vanus honor, nec non sacrorumEt templi uenalis apex, Diuini ritus, nec iam Quale fuit priscis quondam de more Cordis signabat Ambitio tantum in populo Vulgares auras captare Hęc frustra non cura uiris, Quo sibi mens tacito, nullus respectus Relligioue Dei, scelerumque Non pudet, et patriam documentis fallere Securique, diu quod nemo redarguit, Sed[ERROR: no reftable :]
Egressus siluis in Promissa barba et squallenti crine Ioannes[ERROR: no reftable :] 3
Direptoque recens indutus tergore menbra Damnauit gentem, et ualido "Vipereum genus, Immineat ( Seruetur pietatis opus, quę corda Digna Iam nihil imponat, soboles quod prisca parentis Estis; namque Abrahę de Ipse Deus poterit: truncis Stat pridem, penitusque recidet inutile Nec Christus parcit post hęc incessere dictis,
Dum feruent, "Ecce[ERROR: no reftable :]
Quę pulsis aditus olim coelumque tenebant. Nos haustas Fundimus et turpi Terrestres toti ualidi nil scilicet ultra. At, coelo qui missus adest, noua pectora finget, Formabitque 4
Scilicet huic Deque suo, quicquid Interea nitidus Seque peti Nouit signa Portendat pendens sublimibus aethere pennis. Constitit et Nec multum tali post uoce silentia rupit: "Expectatus[ERROR: no reftable :]
Hic est, cuius iter componere mittimur, Agnus, Hic delet culpas hominis nexumque Accessit[ERROR: no reftable :]
Oppressa attonito ingenti mens luce uagatur, Hausit molem oculis, sed se Interior qua prodit homo: tum Et laticum ritu Detrectat,[ERROR: no reftable :]
"Affers: Lux, Nec non pars Ille[ERROR: no reftable :]
Sic placitum Iustitię, Protinus[ERROR: no reftable :]
Dumque docet Traducit, nullam Affuit huic quondam Quod stetit heu Primus homo Sed Cura subit, rapto neu iam Possessor regno, Quam ualidus rapidis tenet unguibus, Vltorem; Est regio qua non Seu potius grauidis uindemia quaeritur]
5
Siue seges, Explicat hęc Solymis Qua Hic gens multa uirum passim, populique frequentes, Cinctaque turritis non desunt oppida muris. Quin[ERROR: no reftable :]
6
Engade sine prole ferax, quid foemina soli Ignotum, nec festus Hymen Et cui Dum male sustinuit clangentis murmura cornu, Quęque urbes inter merito se iactat alumno Nazaret, et Sodomis leuior nil diues aquarum Prisca Capharnaos, querulę[ERROR: no reftable :]
Huc primum a siluis se contulit, audiit Terra renascentis pręconia prima salutis. 4' Per populos it fama uiri mirata potentem Amplius humano captu, quem pellere dicto Languores Cognita[ERROR: no reftable :]
Vnda tulit, uitis Spumantem pleno Huic[ERROR: no reftable :]
Et quicquid menbris Instaurat Officio famulata suo. Euasit cęcus tenebris Diuinę Nec[ERROR: no reftable :]
Insinuat sese lux illi, intelligit Sermonis ore:Sic subitas Vsque[ERROR: no reftable :]
Quin Talis fama uolans commotas concitat urbes: Illicet urgentes, auditur sicubi, turbas Vix iam ferre ualet, nunquam intellecta docentem Tantus amor uidisse uirum: tum gliscit Qua Libano prętenta iacent Traconitidis arua, Atque uias coelo commentus Quaque Arabes cingunt tunica gens usa Ecce[ERROR: no reftable :]
Vrbe stetit media, qualis furiosa Mimalon: " Ad fontem, Sicimna, tuum, fas uisere, ciues!" Talia uoce sonat, rursusque refertur in agros;5 Pone trahit populum, Samaria tollitur omnis, Et mixtum vulgus feruent, iuuenesque Ecce autem iam signa Dei Mirati, uultus quę Nondum Dilecto[ERROR: no reftable :]
In ripis dum, Israel et meminit promissa nepotibus arua, Quę His", Et nostrum robur, Sic nato senior meritos exoluit honores Cum Mercatus[ERROR: no reftable :]
Illis Cum lędi indignus, tum lędere Collibus his placidus Accendit Audiit[ERROR: no reftable :]
Dicentis capitur, mulier nec credita Tunc hominum noua Scilicet esse alios ortus, quis Rursus opus lymphis per mystica sacra renasci; Proponi hunc panem humanę noua pabula uitę, Carne sua uesci demum, suadetque cruorem Potari; maiora fides neu Se credi uult esse Deum coeloque parentem Asserit esse sibi, quocum una luce coruscat, Cum sit uterque idem, distinctus
Vitam constitui, quam mutat nulla uetustas, Quę nullos Rite suus, Reddidit Quos scelus et Ardor mox haustus quis Affectantque externa, nihil Non parcunt sceleri, concępit praua libido, Dum satagunt, acies hinc raptim Qua Deus et Legis Cernitur. Hinc miseri sensim labuntur in omnem Nequitiam: Non factis credunt, quę Aedidit, His[ERROR: no reftable :]
Illicet aeternum Plebem Ciues[ERROR: no reftable :]
Impellitque uiros et humi Pręcipitem festo Atque ita uenturi cecinit mens pręscia uatum, Prodit Aspernata Deum, quo, dedecus, ausa rapinam Inuexit, scelerique nouus mos uindicat Qua pius instituit ferri libamina Moses!" Scintillę vultu absistunt dicentis, et inde Cessit vulgus iners, cursu et se territus Vt[ERROR: no reftable :]
Obsistunt animo, reuocans sese increpat ultro, Et dolet hoc ausum, grauiterque irascitur
Fraudari famaque ratus Insidiasque necis proponit nectere.
Hoc magis instabat dictisque "Insuper et Legem, modo Non Moses statuit? Quid me ergo perdere vultis? Ille magis uobis culpandus, si modo debet Culpari, factum qui damnat Lege scelestum. Quin etiam uestrum cum seruet Sabbata nemo Si circumcidi carnis pręputia poscant: Tunc nectit uaria sermonem Illico se uelli Haud[ERROR: no reftable :]
Pontificumque Quę nunquam sibi dicta prius Pendebat credens factis suspensa "Pro[ERROR: no reftable :]
Sublimis sese Disserit, at memores imitari exempla Illum[ERROR: no reftable :]
Quale tamen
Nil referre sua, simplex si transigat aeuum Et uita et factis Monstrari tantum digitis et Atque sibi in populo Hinc genti fastus, adducique Ambitio, temere hinc iactantia uana Mane salutantum, et Clamat: "Io Pharisęe, uides sapientia Te refugit propriosque petit sublata recessus?6' Nequicquam captas: ludit defensa tenebris Obtutus hebetes terrenaque pectora uitat, Atque ideo Legis Nulla fides uobis, Educens mediis et quę Israel Aegypto Pharaonis compede uinctum. Iudicium periit, Et sectrix decimę Sedit auarities, nec prorsus uilia linquunt. Quis uos aeterno damnatos Non aurum colitis? Vestris Deus exulat aris. Summus honos auro, pensatur uictima Et sine Aedes ipsa 7
Par Lumina spectantum Quę His[ERROR: no reftable :]
Et legum consulta cohors Tractabant procerum medio de morte [ERROR: no reftable :] Narratio Solus discipulis stabat comitatus Iesus,Quaque Cunctantes in morem obeunt decliuia montis. Illud fama canit placidę regionis oletum, Sępe Deus quo se Vrbi uicinus delectus in ocia plebi Mons sensim Molle iugi fallentis iter per pinguia culta, Qua Crescenti segetes Et cultu iucunda oculis uineta nitenti. Pars bona non ulli cultori obnoxia restat[ERROR: no reftable :] 8
Naturę ingenio requiem seducta petenti, Aestuat Crebrescunt flatus nec deficit aura Fauoni; Terra solo passim gratos exhalat odores. Omnibus Componit mentem et pellit de pectore curas. Hic[ERROR: no reftable :]
Dum pascit lectos, uisi sibi ponere pennas Protinus et raptim cęlestem carpere tractum, Ac clara tandem compręhensum cernere Carmine quem populis
Partibus occiduis atque una auditus Eois. Afflante hic quondam Intactę
Aeternę insertus naturę Ostensos[ERROR: no reftable :]
Regem quęrebant et Regi dona
Quin[ERROR: no reftable :]
Maiorem mirata die, quo tempore Mater Illum utero fudit, uolucres cum uisa per auras Coelestum trepidis nituerunt agmina Territus audito Narraruntque diu, et meminerunt pascua noctis Prodigium, ac gracili res est mandata cicutę.Iam[ERROR: no reftable :]
Egregii monitu iussi dixere parentes, Promissum Legi et prędictum vatibus olim. Nam dederat causam contemptę iniuria Legis Pollicitis, fruticem uetitum dum uellit Adamus,7' Cum mors perpetuos uitę primum abstulit annos. Debebat damnum hic culpę reparare uetustę Quod desideriis aetas quęsiuit auorum, Et uotum fatis tandem sua secla Exinde[ERROR: no reftable :]
9
Delectos probitate uiros sibi iungere Secernit bis sexque, suas quis credere curas Possit et arcani magnos recludere sensus. Atque sodalitium instituit commune Magister Formabatque viros; assuescunt moribus illi Doctoris, studiis amor hinc coalescit in isdem, Quos circum dociles secum tunc Christus habebat, Interiusque uiros sacro Sed[ERROR: no reftable :]
Transegit Hunc, Ortum fama canit:Et quem, tot scelerum caperent cum tędia tandem, Tunc, ut Sed pietas reiecta breui prauumque Ingenium solitos morum deflexit ad usus. Furtim[ERROR: no reftable :]
D[ piciunt]
10
Lapsus eo sensim posthac ut uenderet auro Autoremque auri uitęque animique bonorum. Hoc Christi latuit non prouida
Cum
Fatis, esse 11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Fuderat[ERROR: no reftable :]
Munda soli facies, Depicta unde aberant Splendida simplicitas Spes ciui certa angustis Hic non parca manus Hospitio semota domus Muneribus uariis late Summendis epulis locus aptus; et altera somno Pars uacat, Nec statio deerat Cum poscit ratio, Inducitque Ne qua Et In[ERROR: no reftable :]
12
Non lichni Non quid opus Sedulus[ERROR: no reftable :]
13
Aegyptus[ERROR: no reftable :]
Iamque[ERROR: no reftable :]
14
Sęuibat Per mediam Hebręos Defensos Prodigium Quoque, Pater statuit, mactetur uictima Mense[ERROR: no reftable :]
Iam quartam decimę iungit lumenque Vespere tunc primum laribus fermenta sequestrant, Obtruncant agnos, Solenni populis lucescit Cumque pares nocti lux Ostendit primum Lunaque dehinc reliquos Dum celeri fratrem Distinguens abitu Donec principio Sic gens digestis metitur Sub noctem surgens urbem Et gradiens secum Occulit immensum Obseruat rerum Correptus qualis Intrepidus sedet Tum clauo Pręscriptum[ERROR: no reftable :]
Quę Vt Ast[ERROR: no reftable :]
Dum de more amico.Si Implicet Hoc rerum, quicumque Cantantem Namque ut cauta uiro nusquam prudentia nutet Et referam uictus Phlegethon qua restitit arte Dum fas atque nephas confundit et omnia miscet. Tendentem Ingressus Neue leues populi motus Vrbem adit: Vellet, et arreptum Pestis tanta premit, Visceribus! Proditor Consilio Has excandescens Namque indignari, Et Chaos Conspectus findi, Incertamque Ire uiri uerbis Atque priora Se Et quęcumque "Quanta non Mortalis, Amplius Extolli Hic Quę superos coelo deiecit et infima tollit?" Atque ignara rei in nubem se rettulit atram:9' Rimatur contexta poli terramque profundam. At rete ut fraudum bene tendi uidit Erynnis, Et late totum cohiberi amplexibus orbem, Miratur, nexusque Repperit infęlix Quin formido feram Atque suum nescit, "Hostis quantus adest, "Omnia tentanti nusquam mihi Humanum huic Sed memini puero fluxit de uulnere sanguis: Hic te iam teneo, quantum 15
Morte lues; dabitur Esto, illum nostra uetitum sit Pręsidium at liceat Sin fuerit quicquam, quod Consilii Tunc artes Ingens Humanam Abiungitque Ducta Et qua Implicat Mille Post Tendit somnifero Sic 16
Aggressura doli repetit tunc texta, fidemque Explorat, Pharisęe, tuam; uolat ocyor Euro, Pontifices adiit, uarias his incutit iras Accenditque odium, furit Qualis, ceu fama est, Phrigia bacchatur in acta Inuaditque armenta odiis Et pestem propriam Et longo populi quęsita Ciuili solitis urbem miscere tumultu, Sępe ausi ciuem reges impellere contra. Tolli illum cupiunt Quos dudum Non legum doctrina uiris Sed uitę mentis penitus Inde[ERROR: no reftable :]
Decernit Quotidie[ERROR: no reftable :]
Bethaniam regio ruit Illas qui dirimit Lata Hinc demissa iugis regio Parte una ingreditur laudatas Qua terras uersat duro Altera adit regni Iudęę, Ad[ERROR: no reftable :]
Nobilitate potens, ampli ditissimus agri Lazarus, et late terras ditione tenebat. Huius Bethaniam simul et decliuia Ac totam ostentant ingentia tecta per urbem,10' Et qua, dum placidus refugis elabitur undis, Collectas Iordanus aquas in stagna Atque uoluptatum gentis Genesaram Magdali dictis Eiectus quondam Solus cum gemina Expediunt non Tinguntur; legit illa Massiliam eggressi Iam tunc O nimium dilecte Optato, Restituunt! Mira Tunc resides populos
Opplentur Vix capiunt Putruerant[ERROR: no reftable :]
Astitit, et lapidem Clamorem Et perculsa "Lazare, surge!"Atque alias Perculsamque domum miserantur, et omnia late Morte Defessas gemitu et suspiria lenta trahentes, 11 Ac quacumque ualent casum solantur acerbum. Ecce[ERROR: no reftable :]
Conspiciunt Vir regit, ac totus panno consistit opertus; Vincla manus niueas cohibent, et uincula plantas. Terrentur subito uisis retroque recedunt; Mox Ingressi iuuenem Lumen et Ille Multum Protinus 17
Et tandem Illapsus Explicat Ipse Deus; conuersi[ERROR: no reftable :]
Agnoscuntque [ERROR: no reftable :] ormh kai dianoia Insinuans sese bifida face scinditur ignis,[ERROR: no reftable :]18
Illum nam Fraudatos templi ritus ac secula damnant. Hinc[ERROR: no reftable :]
Rursus concilium cogi. "Quid curia Nobis," inquit, "agit, quęue hęc ignauia Opprimimur, segnis secordia fecit inertes.[ERROR: no reftable :] 19
Hoc toti populo conducit, id expedit, unus Vt pereat, ne forte adeat plebs cuncta Hęc[ERROR: no reftable :]
Ereptus morti Heu iusti uerique tenax et, concio, Legis Demissę coelo uindex, age stemmata Patrum, Et uatum uobis Aegyptus[ERROR: no reftable :]
Quod male, dum sequitur, Inque oculis Patrum mediis Profugiunt[ERROR: no reftable :]
Et castris noctu lampas Perque diem Arripiuntque Sublimes oculos pendentiaque Vos non signa Insontesque Pręcipiunt: Stat contra, Iam non dedecori, Quęsiuit quę Nunc Inueterata diu sic Ingenium Si iam fas contra Fingit, quid culpę Non[ERROR: no reftable :]
Nil Dum docet haud positam tractandis mercibus aedem, Instituitque uiam coelo, nil sacra potestas Aduertit mentem, nec dicta examinat amens, Sed furit, ac effoeta boni sibi signa petebat. Defunctus cineres Id[ERROR: no reftable :]
Heu Hac[ERROR: no reftable :]
Vrbs antiqua, Vteris haud uero tu nunc interprete poenę, Cuncti causa mali et cladis, Pharisęe, futurę. Ecce fremunt Applausu[ERROR: no reftable :]
Qualis Lucifer, impleuit Vnde uagus Et gaudet ridens pulchro sub sidere tellus, Pręsens quod vultu Sideris hinc toti crescit iactantia mundo. Omnibus[ERROR: no reftable :]
Vrgentisque unum seruat populi unda Quaque fuit facturus iter, per strata Vestimenta Omne solum, coedunt oleas, palmasque ferebant, Multa quibus pendet prędulcis Sparsus turmatim populus discriminat Quaque pius graditur Rex, illico confluit ingens Turba,[ERROR: no reftable :]
Obuia[ERROR: no reftable :]
Ceu cum surgentes turbant examina uenti, Perque leues auras diuersa tulere procellę -12' Hinc quacumque uident ferri per nubila regem, Vt primum posuere animi, flatusque resedit, Illo continuo sese stipantia cogunt: Sic passim uideas gradienti Huc ramos oleę iaciunt, pręsagia pacis, Quamque sibi pręfert Iam laudes et facta canunt: "Hic[ERROR: no reftable :]
Multa quidem paucis saturauit
Corporibus quoscunque ualet depellere Macte esto uirtute Dei: tibi flamina parent, Et[ERROR: no reftable :]
Dexter adi populum: tibi gens en supplicat omnis. Tu[ERROR: no reftable :]
Restituis[ERROR: no reftable :]
Existi tumulo funebri sirmate iussus.Pax[ERROR: no reftable :]
Rex uenit, et Fausti sint Atque alia Vt[ERROR: no reftable :]
Et prętergreditur Vtque[ERROR: no reftable :]
Expulsi inciderant quibus omni demones Et quacumque, malis regio purgatur, obiuit; Vt Tyrius ciuis nemus et frondentis Idumes, Atque iugo canente procul Iudęa niualis, Foecundęque manum glebę sensere salubrem, Quas stringente fugax Iordanus pręfluit unda, Qui Ante celer totam differt ea Obuia pręcipiti quę cursu effunditur extra. Inuehitur tandem portis, mediisque sonabat In plateis carmen, pars altera templa subibat. Accessum,[ERROR: no reftable :]
Aeditaque aequabat coelo fastigia templum, Quod posuit Salomon, modico qua colle tumescit Moria mons: Inter[ERROR: no reftable :]
Obuersę in Boream latus hoc Et cedunt hinc iura tibi, Rachelia Ductaque[ERROR: no reftable :]
Tradente euentu tunc paruo nomina Hic[ERROR: no reftable :]
Luza Dumque[ERROR: no reftable :]
Angelus, et multa clades augescere coede. Atque adolet supplex Destinat hanc templi Et uersantis Exequitur[ERROR: no reftable :]
Belligero id regi; Templum augustum, Nec[ERROR: no reftable :]
Aequatumque Aegit Erigitur rursus, Protinus hanc aucti uisum 20
Pro regni, muris maioribus ambiit aedem Herodes, potuitque inter miracla referri.13' Feruebant illo, ualuisque patentibus omnem Absorbet populum; strepitu templum omne remugit, Quod uicibus uariis spaciosas diuidit aedes. Quaque aditus primus, duplici circumdata muro Atria fundantur: populi huc concursus ab urbe, Atque intersepto sexus diuisus abibat, Omnibus hic solitis coelestem exposcere pacem, Et foedas animi sordes noxamque piare. Succedit lato excurrens post area campo: Leuitis aditus solis de more uetusto. Haud sedes defensa Ex uoto populi quo uictima ducitur omnis. Hic iugulant nam rite pecus funduntque cruorem. Quam[ERROR: no reftable :]
Cedro contextam quondam fuluoque metallo. Sacra iugis medio stabat libaminis ara[ERROR: no reftable :] 21
Rite litabatur qua Vltima post subeunt Illata est quondam quo Fasque semel sacris Pontifici, vulgusque Omne aliud; Huc ergo "Optato Vrbs antiqua, Sępius Et "Heus,[ERROR: no reftable :]
Nostra diu", Multaque tunc templo ingressum scitantur adorti, Si qua fraude queant captum damnare Sed uanum sumis nequicquam, stulte, laborem: Nullę huic ignotę ambages, fallacia nulla, Occultumque nihil uel inextricabile restat, Ancipitesque Te fugit esse hominem, quę nunc pręfertur imago, Cui tribuit: nunquam uiderunt secula, demens, Tale opus, Et uultum species quęque ac propria imbuit ora, Nigro iussa Vmbras ut tenues tenebris quę Continuo at coelum egressis hauritur apertum Naturę et tolerant At non hic nihilo Omnia qua
Osque hominis Ipse opifex rerum, Fons cuius rebus Vsquam quod Ac quantum Singula compensans Quantum errat ratio Quantum delirat, quid Deiicit, et subito taxata examine Peruius huic radio, et quantum defecit, inustus Accessit tentans posito clam milite scriba. Cyrino quondam censum Sadocus agente, Sadocus legem et Pharisęum dogma secutus, Seditione potens totam commouerat urbem, Atque iugum capto suadebat pellere ferro: Nam pręstare mori pro libertate tuenda14' Hortatus secum turbas in bella trahebat. Primo[ERROR: no reftable :]
Atque ait: "O nobis assertor cognite ueri, Ad uultus nullos cui cor expalluit unquam, Vnde ostendis iter diuinum tramite recto: Nos gens lecta Dei, stirps Patrum et
Quos aluit semper spes lęta et gratia Romanis indignum Abrahę Iccircone licet pręsenti pectore censum Detrectare, Errori an potius gentis succumbere pręstat?" "Frustra", inquit, "tentare paras modo cuncta scientem: Ocyus huc agedum census numismata profer." Prolato demum, Impressa, aut cuius Cęsaris esse, inquit: Taliaque haud "Debentur coelo quę sunt Terrenum tribue, et Decepit falsos Illico digressi Turbis collectis Ille[ERROR: no reftable :]
Sub noctem in siluas abit et deserta recedens. Lustrat Exemplo, ingeniis adeant quibus aethera, tradens. Hinc rursus remeat, quamprimum discutit umbras Orta dies, uitę miseris reuehitque labores. Ingressus templum medio stans ore profatur: Cultus diuersi plebs plurima cogitur illo, 15 Inque uiri uerbis capitur diuina Huc passim coeunt, instant solennia quando, Siue fugę Aegypto renouat monumenta cruentę, Seu populus Legem meminit sub monte receptam, Septima Aut cum Sabbata qui mensis Impulsę quis certa Verum alias redimit sese longinquior ora, Ast urbem cunctos adstringit uisere Pascha. Et[ERROR: no reftable :]
Ac penitus circum Omne frequens iter Christum quisque suo Multus erat Verbaque docta uiri Tum porro ingressi, quocunque Festinant, iterum gaudent Intentique nouis formabant pectora dictis: Ingens Doctoris nomen celebratur ubique. Hinc iam liuor edax Ira diu coctis exęstuat atra uenenis, Insinuatque Vtque accita omnis seniorum curia sedit, Protinus a Christo sermonum exordia sumunt. Huius signari maledictis sępe Ordinis et fraudes nudari, pristina uitę Libertas rapitur, si plus impune licebit Oranti templis uersari: "Scilicet", inquit, "Suspicit hunc populus; tum quicquid dixerit, olli15' Creditur, et nostri spernunt documenta senatus. Dedecus, hoc equidem uictum si cesserit uni Consilium, et tantos solus labefecerit ille Conatus: agedum statuat sententia coedem, Expediatque modum, ne circum impune pererrans Infames faciat passimque oppugnet auaros." Sic fatus quidam, hinc Obtinuit numerus, stetit et sententia tandem, Occumbat,[ERROR: no reftable :]
Cęde supersedeant tantum statuere per urbem Dum celebri festo uersatur plurimus hospes, Cęptum interturbet populi Quem docti cernunt captum sermone Nondum[ERROR: no reftable :]
Bethania sese Acceptum dextris pręhendunt solioque Aduentus quę causa docet, nouisse recessus Christi secretos, mortemque paciscitur auro. Conuenit: aes Ille[ERROR: no reftable :]
Quo lectum Syrię nardum Vase, Voce Dei mulier carę Seu nardo ingenium uarios confudit odores, Et mixti princeps unguento Illud erat, tantas Oriens nam repperit artes Delitiisque dedit regali prodita gazę - Siue ferę sanies, qua non Hęc lucis Nam Dumque uagam siluis passim dolor angit acerbus Vlceris, hic duro rescindit stipite plagam, Deliquat impressu tunc urgens, funditur unde Cui par non alius terris manauerit humor Precipue Taurus qua brachia porrigit ingens, At procul aerias qua tollit Assiriamque uidet, nostrumque excurrit in orbem, Terrarum Defluit Delitias[ERROR: no reftable :]
Obloquitur Iudas: " Pręstabat Vt Atque Exoritur Incumbunt, longe foliis insibilat aura; Atque Quos[ERROR: no reftable :]
"Quis Haud uobis Corporis exhibuit, semper Obsequio mulier: dabitur nam sępe facultas Atque alias ex uoto inopes iuuisse Hoc pietatis opus; quantum nam sedula pollet, Impendit studium,
Officium: uenit ecce dies, uulgemur in orbem,16' Nostraque cum pueris narrabunt gesta parentes, Hoc quoque erit passim terris memorabile factum, Cum pia laudatam sacris mirabitur Lecta manus procerum mox presso credidit ore Culpatam temere, et sese At Iudas solus furtim se proripit auro Fraudatum indignans damnumque rependere Quanto mercetur seniorum turba Magistrum. Iamque adeo sector tunc It medio mixtus cętu, ceu uisus Et pulsus de lacte Vt pręda potiatur, adit, seque Perque gregem medium, donec Doctrinę expulerat sacros de pectore sensus, Atque animum quicquid coelesti fingit Hinc iam Adiuuat Atque Possesso Inspirat sceleris Pręcipit et Non hunc, Non usus reuocant placidi Oblitusque nihil meminit, Oppida et Parebant dicto: Exortam[ERROR: no reftable :]
Quodque expectatum est tam longo tempore, regnum 17 Venturum, ut laxent patribus fera Tartara claustrum: Esse quidem rupto sublata repagula coelo, Plurimaque ostensę uulgabant signa salutis, Et respondebant iam facta ingentia dictis. Verum ea restabat impuro euanida uirtus. Sic deformato superum dux agminis ore, Dum potuit gressum reuocare, lababat ab alto. Quem clipeata cohors ad terram protinus armis Insequitur lapsis, casus tonat aethere diuum, Inter adhuc acies sacras non amplius agmen Cernere erat sacrum, et nullo fulgore coruscans. Incessu placido pręibat pulcher Iesus.[ERROR: no reftable :] 22
Lęta duci facies et glaucum lumen ocellis, Atque superciliis positum discrimen honeste. Oris adhuc nasique decor, roseusque genarum Candor et in miti grauitas pulcherrima uultu, Conciliatque simul Ipsa statura Cęsaries Intonsos seruat quę Maiestasque Finit liber primus
Damiani Benessę De morte Christi liber secundus
17'
2
Porticibus iuncti pariter gradiuntur in amplis:
Hic Vestibulum Picta sacris stabat series hic eruta libris, Argumentum operumque Dei gentisque uetustę. Hic gemini positus, res nulla imitabilis arte, Concipiunt longe uariarum exordia rerum Quo corpus mentemque aptat pictura fidelis. Namque instar numeri spaciumque situmque sequestrat Congruus angelicis ascriptus sedibus ordo, Statque uorago sinu contra spaciosa capaci. 18 Hęc[ERROR: no reftable :]
Nulli hic migratus, nusquam se dimouet illinc. Insistit quocunque loco, nil nam excutit inde, Allicit aut alio, sed ibidem immota recumbit: Non quid sit leuitas regio, non pondera nouit. Mundus in immenso primum Cui propriis natura locis ingentia menbra Constituit, clauso constat respectibus ordo. Cęlum summa tulit, sed terra resedit in imo. Cętera se medio cohibent, rursusque refertur Ad totum uertex, contraque refertur ad imum, Atque pari uultu reuocat se funditus Hęc
Inde igitur nostris accedunt pondera rebus, Et motus Recta namque meat, seu Quam semel obtinuit nusquam de sede recedens. Alterius gremio Altera pars, fundo medio stant Porro in mole locus quicumque ascribitur ista, Hęc requies, quantumque recesserit Sponte sua rursus natura reducit eodem. Quicquid at in propria motu iam sede Exterior nitens impellit labile causa Mota Dei posito digestu fine creantis. Atque ita, quo passim uariantur corpora, motus, Quę moli inseritur, pręscripta lege periret, Exemptumque globo, ni mundo uita fouenti Debita deficeret, sedem pressisset eandem. Sed pars nulla adamat fieri mundana seorsum, Congerie quę fota locum secernit in aluo Et nomen uiresque agitandi uiuida cępit.18' Vtque uices uarias hęrentia menbra ministrant, Quę decisa cadunt natiuo cassa uigore, Sic quę inserta ualent, pereunt semota repente. Iccirco externi nihil indiga machina quantum Occupat, hic momenta sua
Hęc uaria ingenium formauerat arte figurans, Naturę duplici ut liquidis Deus incubat undis. Materies partu torpebat pigra recenti, Concilians nondum sociis se uiribus expers, Hęc habilis toto uacuo considere sparsa. At menti contra incumbit caligo profundę, Quę conuersa Deo formari debuit insons. Primum concipitur certantis Hinc abeunt medio et geminum referuntur in Seditioque animos studia in diuersa Altera pars Arripitur penna sublimis prępete coelo. Diuina penitus de Incussamque accensa Instruit hęc Terna Diuino intuitu de Lustrandique Hanc operam, Tota oculus facies coelestum, addictaque partes In geminas aciem, duplicem uim concipit inde, Immensam exhaurit qua lucem, et numine sese Proluit illapso radios iaculata nitentes, Quaque creatarum rerum mens proficit usu, Inde uacat In finem, propria ueluti ui pondera sidunt. Alituum stipata cohors uolat agmine, Sanctus Spiritus unde ciet, clamor meat aethere magno, Et placitura Deo meditantur carmina semper. Hinc circumduci uideas examina ludo, Agglomerantque Deo una omnes ineuntque choręas, Et seruant orbes, ac uergunt semper eodem, Quam densas, liquido cum tranant aere lapsę, Tempus agit seu uere grues longo ordine tracto, Siue aestate, petunt cum pabula dulcia, sturnos, Dum sedes mutant, Exercent proprios sic agmina sacra uolatus. Namque obeunt, reuocant gyros, et prępete penna Tollunt se uolucres sublime Deoque reducunt. Quęcunque ore ferunt, mirantur sidera nec mens Attingit: subter gaudent elementa canore. Diuersa reprobum genus Sedibus aethereis Diuum statione beata, Deformis genti facies inimicaque uisu. Attamen obscoeno lux quędam internitet ori, Heu infoelices mira quę fallit ab arte. Hic quantum furuo Furiarum est cernitur Orco, Et longe pictus sistit formidine terror. Consilii arcani princeps decreta superbus Improbat, et faciem, coelum tanquam Deturbatus habet; ruit una turba Telluremque petunt coelesti sede relicta. Mutantur cultus, mutantur et ora cadentum, Naturę
Quęrit regna sibi, miseramque insania miscet, Auertitque oculos ueri qua lumine certo Lux radiat, nimiumque placens sibi perfida credi19' Plus uero et nimium censeri insana peroptat. Aspernata Deum et legem nihil abdita curat, Solum adamat speciem et mendax in imagine uadit. Hinc animos sumit fastuque tumescit inani, Delegit sedem imperio seque ingerit orbi, Mole recens uacuo immenso qui constitit ampla, Tantum error miseris et fraudis amica uoluptas. Sub specie falsa nam se mirantibus infert, Exitioque suo deceptus fallere gaudet. Sed uanum Suscepti, robur lassum uirtusque fathiscit. Nam semel auersos renuentia lumina lucem Calcat humi reprobos et desuper arbiter urget. Pressa grauis cępit tellus immania monstra: Hinc pugnas Herebus superi ciet immemor aeui, Aut nequit aut aciem refugit obuertere luci Diuinę, recta radiis simul obuius, unde Et coelo et terra producitur omne quod usquam est. At qua materies Ingenium superabat opus: stat machina mundi Ingens, inde suis depingit facta diebus. Caligat primum sterilis sine germine moles; Vtque polo illuxit, coecę fugere tenebrę. Ecce Ortum
Prima dies, coeli tenduntur tegmina circum, Debitaque interitu compescuit ambitus una, Condita Vnius rationis opus; noua tempora Altera[ERROR: no reftable :]
Mox redeunt, canis refugit cum fluctibus aequor, Littora cinguntur, tellus educitur undis. Concipiunt glebę imperio partuque tumescunt. Inde uenit foecunda seges, tum semina gestant Arbutei foetus nuper quis nata seruntur. Tempora deproperant et tertius occidit Accendit[ERROR: no reftable :]
Aptauit, trito signatur semita calle, Qua contexta poli fulsere micantibus astris, Atque nouis tellus radiis lustrata nitescit, Solque recens lucem roseo quassabat Olympo. Hic ardet plena maturus lampade; at illic Mane suo iam nata iugis Aurora ruborem Spargit, et excitos auium per guttura cantus Euocat, Accendit, Nec procul incumbunt uacuis insomnia terris. Inde simul metas Qua tempestates Tunc quartus claudit labentia tempora Constitit[ERROR: no reftable :]
Mox[ERROR: no reftable :]
Aetherię generantur aues, quęque
Iam passim nigro undabant animalia ponto. Finit quinta dies, Parturit[ERROR: no reftable :]
Gignit humus, uultus formantur et ora Hinc uarias species uiderunt protinus astra, Persultant campis et noto compare gaudent. Incubuit terrę uirtus diuina liquenti Foeturęque dedit maioris munera dotis. Effinxit uultus, diuina euasit imago.20' Huic late imperium in terras et in aequora cessit, Aerięque simul timuerunt iussa uolucres. Gaudebat consorte thori nouus incola mundi Atque suas iam sexta dies sic terminat Vt[ERROR: no reftable :]
Septima lux oritur coelo fere picta sereno In longum uotis placidę seruanda quieti. Aerii tractus, canentiaque aequora ponti, Ac tellus illa tenuerunt ocia Nulli[ERROR: no reftable :]
Fons uiuo humectans uenientia gramina sponte Potabat, uisus uolui de ualle remota Arua tenet late Permeat et nostras multo capite exit in Foelix hinc pecori Et pingui rimantur aues sua pabula prato. Hic prope perpetuo rident uiridaria uere, Seposita nimium foelix regione recessus. Quo[ERROR: no reftable :]
Tam fortunatos lucos terramque beatam Ipse pater
Pellitur et terris uagabundus cernitur exul. Causa mali coniunx tunc, quo diuertit, adhęret, Dantque simul poenas Fortuna Durat in aduersis, erumna haud frangitur ulla. Ponitur Et longe siluis terror cohibebat amoenis. Erronesque[ERROR: no reftable :]
Oscula complexi iungunt, perque ossa uoluptas 21 Emicuit, risit iunctos Hymenęus amantes. Post iterum repetit curasque requirit easdem, Atque pater loeto tollit sua pignora uultu, Maioremque Chain, aliumque uocauit Hos traxit facilis studia in diuersa uoluntas, Exercetque Chain tellurem ac iugera uersat, Alter oues sequitur, latis amat ocia campis. Huic tantum cantus et dulcia carmina cordi, Solaturque fugam et casus sic uoce paternos. Sępe oculos tollit coelo et suspiria ducit: Commendat uitę superis hic usus Abelem. Nascitur[ERROR: no reftable :]
Cognati sceleris maculatur terra Protinus[ERROR: no reftable :]
Infoelix, facinus diis quando sensit Huc[ERROR: no reftable :]
Primus Enoch; muri iuxta cernuntur et artes. Irad, Mauiael, huic ordine proximus astat Matusael, curisque Lamech partitus amorem Insequitur, lateri coniunx hęrebat utrique: Adda comesque Vocalesque agili Ast alter Et pariter gemino gaudebat pignore Sella. His ardens iuxta candebat in 1
Ipse pater medio tristis similisque dolenti, Haud gens grata Deo curisque exercita Sed[ERROR: no reftable :]
Seth bonus et patri luctum qui soluit Abelis: Altius humanas spes tollit filius Hunc[ERROR: no reftable :]
Insequitur Iared, post Enoch in aethera raptus, Matusalem, gaudensque bona cum prole Lamechus: Ipse pater Nochus uenit ultimus ordinis Iamque hominum passim turbę populique frequentes, Non rarus cultor uacui non amplius agri, Cernere mixta uirum totis erat agmina terris. Tunc[ERROR: no reftable :]
Armauitque deum docuitque impellere uulnus. Acer lunato mox arcu constitit ales, Tela uolant, lęsis linquunt sine morte uenenum. Illicet hinnit amans uisa
Oscula pressabant uulgo rapiuntque puellas, Confunduntque genus male suasi, et coniuge iustus Seth capta de stirpe Chain connubia Tunc tellus hominum scelere est imbuta profano, Offenduntque Deum prauę facta impia gentis. Illa,[ERROR: no reftable :]
Admorunt superinstructos in sidera Fama[ERROR: no reftable :]
Queis[ERROR: no reftable :]
Ille[ERROR: no reftable :]
Damnato spectat qua uindex Impuros inter miseratur et Hic pius et superos sceleris Secernit Annua sic Huius tergemini, soboles pulcherrima, Sem pius et Iaphet, robustaque pectora Texitur[ERROR: no reftable :]
Expectat perfecta minas casuraque coelo Fulgura, promissamque hiemem mundique Voce[ERROR: no reftable :]
Turmatim primum campis armenta iugantur, Diuersum genus et pecoris, lapsęque secabant Aetherię uolucres alis pernicibus auras. Ingressę sese spaciosa Orbis qua tandem perituri turba superstes Sementi seruata feros euaderet imbres. Postremo ingreditur senior scelera impia multum Ante hominum increpitans, superum testatus et Vt[ERROR: no reftable :]
Naufragiumque Deus tribuit contemnere tutos. Tunc primum picea caligine cogitur aer, Atque Accensus passim assiduis micat ignibus aether. Tempestas subitas tunc sese exhaurit in undas, Descendit coelum, pluuiis Non pelagi discrimen aquis, Et terras rapiunt, facies hinc redditur una. Merguntur campi, Colles, et tumidę Quicquid [...], quicquid carpebat et Extinctum est, mortis species tulit una sub Iam[ERROR: no reftable :]
Inque sinus Relliquię, nabat, uiuentum, machina Armeniam qua Taurus adit, Atque adolet: gratus superis init aethera Sarcula[ERROR: no reftable :]
Distinguit scrobibus sarmenta et uinea surgit,22' Vuaque inexperto fudit calcata Ignotam[ERROR: no reftable :]
Iniiciunt uestem pueri uellantque Continuo[ERROR: no reftable :]
Miratur proprio genitor de sanguine prolem. Vsque adeo sarcita breui est iactura, nouusque Quęrebat populus quem se diffundat in Cernere[ERROR: no reftable :]
Verba, uagasque acies diuersa in regna ruentes. Arctoas petit illa plagas Scythiamque rigentem, Hęc Syriam ingreditur, flantes et pergit ad Austros: Sunt Euros tendunt qui contra et Atque alii post solis iter mundumque cadentem. Peruentum quocunque, Continuo superant, prolatos iungere fines Ambitio magnumque decus, lateque colendo Tendere et intactis populos Hactenus imperium stabat Instruere Sola diu, gentesque iugis assuescere Ninus Cępit, et arbitrium ius sumptis fecit in armis. Iam genus humanum toto Nec superest quo non accessum, multus abundat Iam passim populus: surgunt certamina Martis, Atque iuuat fuso uictoria parta cruore, Et scelus et crescit uiolenta iniuria regum. Vir[ERROR: no reftable :]
Sem patris quondam, Thares de nomine dictus, Inueterata sui damnabat tempora secli: Inde solo patris discedit, pignora iuxta 23 Incedunt, Abram cara cum coniuge gnatus, Lothque nepos, subeunt uenientes oppida. Thares Cernitur hic tolli
Impiger e coelo iussis iter arripit Abram, Lothque comes graditur, qua pingia pascua Sidon Explicat, herbosa pecudes in ualle Hinc[ERROR: no reftable :]
Non capit et pugnas Et qua Iordanus pręlabitur amne, Loth patruo Exuuias[ERROR: no reftable :]
Atque[ERROR: no reftable :]
Iuxta[ERROR: no reftable :]
Hic[ERROR: no reftable :]
Certaque iam proles
Procumbit, nigrasque ruens Cernitur[ERROR: no reftable :]
Ludit[ERROR: no reftable :]
puer,
Serua,
Hic[ERROR: no reftable :]
Heu[ERROR: no reftable :]
Accinctus ferro puerum mox sistit ad Non[ERROR: no reftable :]
Coniugis, in tumulum non pensa Est iter ac reditus, Optato; hęc lachrimas matris Sunt[ERROR: no reftable :]
Stirpis, et annosi sublimia funera patris. Ismael hic multa circum se prole tuetur, Ventrem alibi foetu soluit Rebeccha Versatur[ERROR: no reftable :]
Pacta ferit: gemina stabat cum Venator[ERROR: no reftable :]
Offerret sese iaculo percellere doctus,23' Emicat in siluas, plangunt per terga pharetrę. Iunior[ERROR: no reftable :]
Venatu genitor turbatur fratre Longe abit et fratrem maternum inuisit Hic[ERROR: no reftable :]
Immensos merces compensat digna Adque[ERROR: no reftable :]
Depositique lares empto Huc[ERROR: no reftable :]
Secessit[ERROR: no reftable :]
Dehinc[ERROR: no reftable :]
Et[ERROR: no reftable :]
Stant nati Parte[ERROR: no reftable :]
Diues Gens olli duplex, Hac late excurrit Accedit diuersa
Per uarios casus et Cernitur Aegypti Hęc[ERROR: no reftable :]
Emigrant,[ERROR: no reftable :]
Quantaque cogit amor Ballatus ouium resonant per pinguia culta, Atque uago pecori Arsinois discurritur Hinc[ERROR: no reftable :]
Ossa patris longum per iter portantur Occubuitque[ERROR: no reftable :]
Ambages longę ueniunt prope; tollitur[ERROR: no reftable :]
Moses et exemptum matri mandabat alendum Insignisque puer forma reuocatur in Fugit[ERROR: no reftable :]
Misit flamma rubo: "Procul hinc uestigia siste", Et deinceps mandata Aegyptum. Fratri[ERROR: no reftable :]
Hinc[ERROR: no reftable :]
Duraturque malis Pharao. Bacchatur in omnem Aegyptum
Signa duces abeunt et gentis tecta nephandę
Egressis[ERROR: no reftable :]
Incedunt,[ERROR: no reftable :]
"Este[ERROR: no reftable :]
Pręripite", ingeminat Moses, "Deus eximet omni,
Ecce instat Pharao, pelagus Passim equites,
Perque sitim et siluas et per deserta
Quis coelo uenere dapes, populumque cibauit Ipse
In Rhaphidon, scatuitque latex de rupe perennis. Esaidem infestis hic perculit obuius Quo socer excitus de Madianitide terra
Incubuit nubes circumque incendia fumant, Mons mugire solo et sonitu strepere alta tubarum: Horribili audiri uoces clangore per omnem Hinc populum: nebula tunc sese condidit Ingressus[ERROR: no reftable :]
Quaque Deum placent sacri misteria Longe[ERROR: no reftable :]
Sistra sonant, thyasi celeres uertuntur in orbes, Statque Apis medio, recolunt portenta deorum, It ferro Leuita
Turba
Illinc[ERROR: no reftable :]
Sistere seu potius, uotiuaque uictima Et stabant uarię descripta piacula Initiata[ERROR: no reftable :]
2
Et proprii de more Dumque[ERROR: no reftable :]
Accensus fratres inuasit coelitus ignis. Quo terrore illo raro Excubias[ERROR: no reftable :]
Castrorum, iussum Sub duce quemque suo, Arca Dei, ualidę numerus dehinc plebis Bisseni proceres stabant, suaque agmina cuique Et bissena omnis in castra exercitus ibat. Tunc terno commissa duci custodia, seruat Quisque latus propriasque uices, ut tessera turmis Sortito Omne latus sobolis delectę robora cingunt. Seruato pariter incedunt ordine cuncti Quattuor in partes positi, triaque agmina cędunt Cuilibet; unus enim assideat qui peruigil arcę Exemptus, populi numero nec miscuit illum
Officio discreta suo gens subdita magno25 Pontifici, simili cuius stant pignora Hinc[ERROR: no reftable :]
Insonuere uiris; Synai mons milite tandem Deseritur, nubes progressa recumbit in agro Pharanio;
Egressi[ERROR: no reftable :]
Atque[ERROR: no reftable :]
Metantur[ERROR: no reftable :]
Hinc missi qui certa ferant, fando agmina terrent: "Vidimus Enachidas aequalia robora coelo, Et fortem Esaidem, Hinc[ERROR: no reftable :]
Ac coedes populi, diruptoque haustus hiatu Interiit Choreas, incendiaque altera Cernitur[ERROR: no reftable :]
Ingressi latices icta de rupe
Iuxta[ERROR: no reftable :]
Vestibus[ERROR: no reftable :]
defuncti:
Israel, et lęsis prope uipera uisa Inde[ERROR: no reftable :]
Pertulit arma Sei Vsque ad Ieboeum His terris quondam Cumque Ogo cernit Exagitat[ERROR: no reftable :]
Accersit Balaccus opemque et Balaccus regno nuper Moabitidis Et[ERROR: no reftable :]
Cernuntur: Phinees męchos ulciscitur Fit[ERROR: no reftable :]
Tunc ratio, exposcunt fraudatę iura Delectus[ERROR: no reftable :]
Conuehitur[ERROR: no reftable :]
Plurima, qua populus pecoris ditatur et Concessęque[ERROR: no reftable :]
Promissam pactę pugnando uincere Progressus[ERROR: no reftable :]
Commendat mandata iterum cęlestia Tunc[ERROR: no reftable :]
Prospicit; hinc multum quęsitę regna tuetur Telluris, quantum spacii latissima pandunt, Ac sic in mortem placidus Tantarum[ERROR: no reftable :]
Ipse gubernacli Iosue successor,
Protinus inuexit fluuio deductaque retro Aegit aquas, Inferior, tutumque exhausta hac parte meatum Concessit, feruet Hęc pressit medio et Transmissere
Bissenos lapides Tunc[ERROR: no reftable :]
Hinc[ERROR: no reftable :]
Iam Marte alacer fertur, Vis hominum; passim strages rerumque uirorumque. Et qua tam leni subit aequora flumine Nilus: Ora Syro prętenta mari, porrecta sub axem Vsque Arabum regio, quam limite linea certo Partitur tribubus cunctis segmenta Concilium[ERROR: no reftable :]
Effertur iuxta Iosue atque Eleazarus Hic[ERROR: no reftable :]
Congressasque acies inter uictoria nutat, Oppressę quoties adolent altaria gentis, Poenituit quoties rursus, dominantur in Longa ducum series sęuis crudescit in armis, Stant pugnata uiris obnixo pręlia Marte. Othoniel[ERROR: no reftable :]
Vomere[ERROR: no reftable :]
Hic populo, laudumque in partem foemina Barachi;
Res[ERROR: no reftable :]
defit.Impius[ERROR: no reftable :]
Inuasit
Euentu caruere
Atque
Filia cui questu replet nemora alta Hęc miserę concessa feri solatia luctus. Abessa,[ERROR: no reftable :]
Et[ERROR: no reftable :]
Deposuit Sanson crinem meretricis in Supplicia[ERROR: no reftable :]
Agmina coeduntur, captiua et ducitur arca.Rexque caput Saul diademate cingitur aureo. Castra[ERROR: no reftable :]
Ionatas solus: sed qui comitatur euntem, Demetit et lęto dat multos armiger Atque[ERROR: no reftable :]
Stat contra populus, obstent uel fata, Accitus[ERROR: no reftable :]
Dum rapitur, regi furiata mente medetur, Et iungit cytharę carmen prędulce Hic[ERROR: no reftable :]
Ictus
Et populi terror Golias
Ac[ERROR: no reftable :]
iuxta,Et[ERROR: no reftable :]
Iacta
Atque[ERROR: no reftable :]
Nec[ERROR: no reftable :]
Marte Palestinis dum non concurritur Ille[ERROR: no reftable :]
Et uos, Gelboi, damnauit carmine, Successus[ERROR: no reftable :]
Cernere erat, circumque hostes franguntur et usque Victor ad Euphratem reuocauit sub iuga Sed dulcis non longa dies mortalibus aeui: Turbatur fortuna domus, statque ultio coedis,[ERROR: no reftable :]
Infoelix Aethęe, Haud negat esse ream quę se sibi conscia culpę, Eualuit superare Deum solioque[ERROR: no reftable :]
Redditus et regni rursus suscepit Omnibus interea Aureus[ERROR: no reftable :]
Pro solio residet, spondaque accumbit Stabant templa Dei, sublimiaque atria regis, Intentę[ERROR: no reftable :]
Quęcunque ore Res tuta est, meliusque ferunt aduersa secundis. Scinditur[ERROR: no reftable :]
Auexit spolia Aegyptus: proh dedecus, ecce Prostituit se gens ritum auersata Sed[ERROR: no reftable :]
Et[ERROR: no reftable :]
Poenas Bassa, ferox Insidiis Zambri Israel in geminas partes diuisus Sub sacri.Euersi Ictus dat
Qui se participem sceleris Rex
Mandatoque Nam canebant.Tunc,[ERROR: no reftable :]
Exoritur casus, faciesque Heu regni Nec pueris fera quod mater, quod Effugit insanam de
Ioas,Nec[ERROR: no reftable :]
Euasisse manus potuit pietate cruentas.Delituit[ERROR: no reftable :]
Elatus frustra uiolata id rettulit ara. Et qui sępe ferox certamine contudit hostem Ac fines circum sumptis deterruit armis, Ille suos animos haud pertulit irrita Thura Deo subitisque notis eluditur Zachariam[ERROR: no reftable :]
Romelides[ERROR: no reftable :]
Et sic imperiis agitatus fluctuat usque Israel, inuexitque[ERROR: no reftable :]
Rex Achaz Iudę; Assyria implorauit ab usque Auxilia, et gemino sic est defensus ab hoste. Non tamen id paruo stetit illi; pręda tyranno Conuehitur raptum templi Gentilesque deos aris Quaque perit Stabat[ERROR: no reftable :]
Commendatque uiris Ac clausas Pontifices populi hic de Non[ERROR: no reftable :]
Quęque Cimbalaque His[ERROR: no reftable :]
Atque Diuinum Parte[ERROR: no reftable :]
Israel Illorumque larem ignoti tenuere coloni, Qui male In terra qua cultus erat lectissimus olim. Sed ueterum peccata luit suaque Ossia At[ERROR: no reftable :]
Cęlestumque ruunt accensę in pręlia turmę. Res geritur Iudę proprii sine militis usu, Strata Sennacheris campo uix territus aufugit Sacrilegi[ERROR: no reftable :]
Templa prophanantur rursus, peregrinus in aedem28 Ascitur cultus, natusque exempla secutus Non de more patrum uetitis adolebat in Occasum populi cecinere oracula uatum. Interea[ERROR: no reftable :]
Rex Iosias, ueterum nulli pietate secundus, Instauratque aedem collapsam ac diruta Ecce[ERROR: no reftable :]
Vulgantur: metus attonitam mox permeat Consultis[ERROR: no reftable :]
Vrbis ut excidio gentis delicta luantur. Interea regis pietati parcitur, irę Subtrahitur meritę populi breue tempus in Aegyptus[ERROR: no reftable :]
Vrget, regi obstet, Iosias festinus; at illum De subita raptum referebat cęde Quemque[ERROR: no reftable :]
Et secum Eliachim, Ille[ERROR: no reftable :]
Atque ea maturę processit culpa ruinę, Assyriumque iugum expertus desciuit et hostis Vicini sensit prędas Accumulat sceleri cui filius hęres Ecce[ERROR: no reftable :]
Assyrius, circumque obsessam permicat urbem Miles et excusso perterret cuspide muros. Tunc rex egreditur magna comitante caterua. Iactet: "Et ipse Nil contra ille tamen cautes ceu dura 3
Protinus efferri thesauros pręcipit[ERROR: no reftable :]
inde
Captiuumque agitur uulgus, longo ordine feruent: Imperium inuitos Babilonem tendere Sedechiam solio
Mens regem populis exemplum triste futurum, Captiuus coram iugulari pignora cernit. Neue fore misero spectaclum lętius ullum, Sic fortuna uices mutauit, lumen utrumque Eruitur, nectuntque manus post terga Nec[ERROR: no reftable :]
Tollitur, increpitant dispersa incendia late, Sublatasque faces iaculantur in aethera circum, Obscuram uero per noctem urbs tota relucet. Accensus media templi furit aestus in aede, Saxa ruunt muri penitus compage soluta. Inde ignis superans summam dominatur in Compręhensoque cadunt subito regalia tecta. Tunc passim serpit uictor, longique laboris Vna dies hauribat opus: carpenta uehuntur, Aedibus huc educta honeratur Quod reliquum fuerat formę seu roboris urbi, Nominis aut demum, captiuum ducitur, atque Lictores procerum cędebant colla securi. Exultat[ERROR: no reftable :]
Aediderat longum quae tempus, diruta Posthac longinquis regionibus exul agebat A patria tellure procul coeloque sueto, Atque una populus non amplius aede Post[ERROR: no reftable :]
Iam fatis
Rex Persa ac solio trabeatus cernitur aureo. Affulsit miseris libertas; uisere terram Antiquam patriumque solum permissa potestas, Edictumque urbis tunc diruta tollere templa, 29 Et de regali suscepta pecunia Alter[ERROR: no reftable :]
Ascriptique duces acies rexere; manipli Incedunt campis raptim sua signa Et[ERROR: no reftable :]
Cernuntur. Medio tuba perstrepit agmine clangens, Et ritu ueteri populus tentoria ponit, Ac statuunt altare Deo. Tum protinus aedem Vrgent instaurare; duces capita ardua iungunt Zorobabel cętuque suo comitatus Iesus. Crescit opus: feruent omnes instantque labori, Et perfecta stetit recidiui fabrica Exciti[ERROR: no reftable :]
Lęta manus tandem patrios inuisere fines. Namque hominum coetus uenit alter, et altera castra; Pręsidet his, quid ius quid sit phas, unicus autor Noscere et in populum documenta edicere legis Dux Esdras, rerum cui facta est ampla At[ERROR: no reftable :]
Quęruntur, sic ritus auis a Mose uetusto, Sic longa serie seruato more iubetur. Adducti parent mandatis, deinde legebant Expositos lebetes argenti aurique talenta.[ERROR: no reftable :]
4
Quęsita[ERROR: no reftable :]
Hic poenę ratio turmis et foedus 5
Egregius[ERROR: no reftable :]
Circundat humeros uirgato clauus amictu, Qui[ERROR: no reftable :]
Quam partem muri proceres, quę moenia Vna[ERROR: no reftable :]
Obstrictamque[ERROR: no reftable :]
Hinc[ERROR: no reftable :]
Cogitur[ERROR: no reftable :]
Intentique oculos legis pręcepta docentem
Quisque suam latę in partem regionis abibat. Rhachelides cum fratre sacram pulcherrimus urbem Incoluit, circum diffusa est cętera Diuersa hinc series et rerum nascitur ordo, Surgentesque noua cernunt de stirpe nepotes, Atque uices regni uarias bellique tumultus. Stat[ERROR: no reftable :]
Moxque luit poenas post impia facta Ioannes. Pręficitur Iadus, de more hunc infula uestit. Exulat at frater, peregrino et seruit amori Colle Garizeno ponens altare Defunctoque[ERROR: no reftable :]
Impune[ERROR: no reftable :]
Mactabat, secumque trahit Ptolomęus Affulsit[ERROR: no reftable :]
Doctrinę quęrit captus Philadelphus Auctus[ERROR: no reftable :]
Certa fides tantum et studii meruere labores. Heu[ERROR: no reftable :]
Interitu gentis pene
Princeps, ni Mirantur reditum, tunc omnis terra Iosippo Germanum[ERROR: no reftable :]
Inde[ERROR: no reftable :]
Antiochus iuxta, totam uastarat et Iussa[ERROR: no reftable :]
Crudescunt[ERROR: no reftable :]
Optatumque[ERROR: no reftable :]
Sed[ERROR: no reftable :]
Marte uigil passim Iudas occurrit aperto, Atque adeo sęuit mors uultu accensa Fata[ERROR: no reftable :]
Ionatas rerum, quas impiger euehit armis, Insidias donec fraudemque expertus iniquam Vsque suos 6
Spem[ERROR: no reftable :]
Sed frangit pietas, iterumque eluditur astu. Hic paries: "Ne crede fidem contemnere suetis."[ERROR: no reftable :] 7
Tandem Ecce, scelus[ERROR: no reftable :] 8
Heu uitę exitio est probitas obnoxia Illinc[ERROR: no reftable :]
Hircanus: subito fortuna ut uertitur, hostem Persequitur uindex patris iam sede recepta. Matris uisa tamen pro muro flagra retardant. Et sic hortatu quamuis reuocantis in arma Antiochi hic acies, admotaque machina, nec non Apparent artes populi Et mox sublatum percusso foedere uallum.Mutauit[ERROR: no reftable :]
Eggeritur: passim fert circum signa Finitimos, foelix res aeque et fortis Ac uastata solo Samaria cernitur omnis. Ciuilis subito discordia miscuit urbem, Saducęa de parte stetit legesque refellit Hircanus, Pharisęe, tuas: plebs dissona Ponit[ERROR: no reftable :]
Et scelere infoelix male regia sceptra resumit.30' Pręficitur[ERROR: no reftable :]
Et fortuna uiro contra pugnauit eunti. Sensit opem appulsa Aegypti de littore classe, Ac rursus Euehitur campo: sed Seditio transit medios obnixa per enses. Aggessit numerosę odio suspendia plebis: Extorres fugiunt ausi iam obsistere nuper, Testatusque tibi acceptum id, Pharisęe, referri Occubuit suadens uestrum Consilio[ERROR: no reftable :]
9
Inque aulam reuocat Pharisęos, gentis honores Restituit Pellit Aristobolus fratrem rerumque potitur Solus, et exiguam passus uix credere partem, Ad quem spectabant patrii moderamina sceptri. Externę quęruntur opes, Romanaque signa Tunc cępta inferri primum regionibus illis. Ingressus trepida Qua tantas rerum scripturas 10
Circundat radios iaculanti In quibus ingenium Namque aurum fundunt et multa luce coruscant Qua se In nubes abeunt orę, quibus insidet ampla Lux Ibat
Dumque leui fixus pictura pascitur, olli Ambages retegens arcanaque mystica Christi Cuncta quidem "Ipse Deus uires", inquit, "pertingere mentis Quo nequeunt, res summa quidem, rem dicere si phas, Et non sit supra quod uox compellat et omnis Mens capit; ipse sibi et sese intellectus abunde Atque capax apprima sui, res unica certe,[ERROR: no reftable :] 11
Haud quaquam res sola tamen; namque undique amusim Secum correspondet, et alter nascitur idem. Pullulat aeque iterum concors sibi mutuo, et uno Productus riuo subsistit tertius idem. Naturę hęc retinet sese radice propago. Vna tamen natura Quę mentes Quod ualeat fieri nunquam sic aequa uel una: Namque sua quod non aliunde propagine Atque illo, per se quod constat, cuncta resolui Nec posse
Nam quantum est, quodcunque ualet, sic pondera lance Stant iusta: namque una trium natura, deique Non plures. Et quod naturę competit, illud Notio fit Patris, quod non descendit ab ullo Principio, fons ipse, et quod transmittitur, Quatenus ipse Deus constat, non quatenus alter Filius est, cui porro nihil detraxit origo. Omnis nam transfusa sibi est natura, Deumque Non fors ipsa tulit, ceu rerum cętera uis hęc Naturę: sine Patre nequit nam Filius esse, Et sine prole Pater. Quin quanta potentia summi Est proles mensura Dei! Infinita potestas Manca foret, si par sibi non subsisteret alter: Cuncta resoluuntur sed quo, res unica debet. Sic res una Deus, sed res non sola probatur: Cumque alia excedat, nec par sibi repperit usquam31' Quo mensus sese cognosceret, alma propago Idem sit quantus, proprio pręscripsit ab ortu Mentis ab aeterno Verbum dicentis origo, In quo iam genitor liquido cognoscitur ipse. Namque sui latuit nil illum; protulit ergo Quicquid concepit de se sua dictio Verbum. Hinc quod detrahitur Verbo, de robore demit Primęuę Patris naturę protinus illud. Quamlibet et magnus fuerit, non optimus esset Summus amor tali sibi ni manauerit actu, Virtutem ut semper sequitur comes ipsa uoluptas, Quam citra sine laude operam consumit inanem. Sancta In qua complacuit sine tempore Filius olli. Quantus et ipse Pater, quantusque est Filius, esse Tantus debet amor, qui tali prodiit ortu. Quantumque huic adimis, subito subducitur illud De bonitate Patris uel de propagine Nati. Si non aequalis, sin ipso haud impare compar Non respondet amor, genitor nempe inuidus esset. Ast illis uitium de finibus exulat omne, Atque ea produci demum perfecta necesse est: Sic producta ideo personas dicimus esse. Cętera nam referunt quo se, substantia prima est, Esse quidem rebus iam cunctis pullulat unde. Cumque adeo longe genus intellectile pręstet,[ERROR: no reftable :] 12
Hinc[ERROR: no reftable :]
13
Impositum stirpi diuinę rite uidetur. Esse ipsum, porro cui iam substantia uera est, Viribus immensis et grandi robore degit. 32 Promicat hinc, summaque Deus numeratur in aethra, Dum tot personas aspectus mutuus alto Constituit, foetuque Deus dum germinat ultro. Quodque bonum summum simplex est illud et unum, Sic natura Dei
Seque aliquo non illa refert, omnino sibi una, Summa sibi atque eadem sese complexa, triformem Sed seruat uultum, Mutua quę secum Altior at captu, nec dictu Quę uita hęc, uerę ratio tamen unica uitę, Nilque aliud nisi uita, simul mortalia nanque Cętera cuncta manent educta in luminis oras, Percipiunt uegeto diffundi lumine uitę. Huic demum uotis humana silentia libant, Cum mens fessa redit captatis sensibus impos Conatus, rerum dum non respondet imago, Vnde sibi construxit iter gressumque parauit. Attamen hac itur, quo mens pertingit et ipsum Nominibus sibi mille uocat, qui dicitur unus, Et uere est unus, quoue est nil certius uno: Qualis luscus adhuc Lucem impartitam partito lumine cernens, Hinc nouit primo quantum declinat ab ortu, Dum minus attingit simplex primum illud et Quęque etenim proprio uirtus pensatur ab actu, Diuisim tantum quę simplex fertur in unum, Iuxta animę nobis dispar notescit origo. At Deus omne bonum perfecti quicquid et usquam est, Is uero est illud, pariter diciue meretur. Cum duo sint uirtus, atque hinc qui prouenit actus,32' Longe actus pręstat, uocemque accommodat olli: Huius sed uirtus ceu radix, protinus inde Actus distinguit natura libensque uoluntas. Nil fluxum peperit
Qui prima, diuersa quidem naturaque duplex Non uenit hinc, eademque manens substantia segnis Haud torpet, genita sed sese luce tuetur, Atque aeternus amor tali spectamine prodit. Magni hęc ipsa Dei, si fas est dicere, uita Perpetua, et motu nunquam uariabilis ullo. Sed quodcunque Haud Arbitrio cuius limes pręscribitur ille. Quantumcunque tamen distabit origine prima, Vt quod fortuitum ac aliter contingit haberi, Atque ratum et nullis agitabile casibus unquam. Ergo illo reuoca, quę passim condita cernis: Vt libuit construxit opus, queis scilicet ipsum Se prodat, uoluit uarios effingere uultus. Serua ministerio tunc primum turba refulsit Spirituum, atque acies duxerunt ordine iussi. Dehinc hominem mox tollit humo, cui foedere certo Extendit coelos, intusque elementa ligauit, Atque ita prouisum, uitę succurrat egenti, Et mundus foueat largo uelut ubere parta. Ast hominem Ingenii Auro nobilius diuinum munus opemque, 33 Qua degat foelix, et coelum possit adire. Neu quis tot rerum causas quęsiuerit extra, Diuinique operis finem putet esse caducum Et mortale, uetus sacri hęc sententia uoti. Filius asseruit non se sublimis in arce, Cui par, cuique et numen idem similisque potestas, Nec uelut inuasit regalia sceptra tyrannus. Ingens arcanum - quid dictis demoror, o mens! - En famulum exhibuit sese, uilemque figuram, Sic placitum est, deuota Patri uelut hostia legit: Consilio Deus ergo huc rettulit omnia condens. Hic caput et primum fuit albo nomen in illo, Index et ueluti totius lemma libelli. Hunc hominem uiles hodie nos cernimus ipsi." Vt dixit, lachrimisque genas simul implet obortis, Pręclusitque dolor fauces, non hiscere quiuit Amplius: o pietas ac aeui pectora primi! Quę lux tunc fuerat, quis lectę gentis et ardor? Sed quia nunc coepto decurrens orbita flexit Ingenio monstrante uiam, iam tempus habenas Tendere pręscripto reuocantes tramite cursum. Hęc satis, ut facilem capiat doctrina tenorem. Finit liber secundus
Damiani Benessę liber tertius De morte Christi
33'
3
Hospitii[ERROR: no reftable :]
Atque intus spacio patet area lata capaci: Stant mensę et dapibus iam pridem instructa Officii primo memores de more Magistrum Hic obeunt, orbem facta cinxere corona. Ille oculos tollit supplex et uerba precatur, 34 Dumque precem solitam exequitur, pia turba silebat Et secum uoluunt suspensi pectore dicta, Auditoque animi reuocantur carmine cunctis: "Pectoribus, mittis quam tu, clarescere lucem Da, pater, istorum, da lumine noscat in illo Terra tuum nomen: namque illi hęc uita salusque." Inde serit prisci repetens exordia facti, Seruierint[ERROR: no reftable :]
1
Erumnas ueluti pressos ac mille Poscebat[ERROR: no reftable :]
Asper[ERROR: no reftable :]
Ille urget Feralisque[ERROR: no reftable :]
Auertunt coedem.His arcana docens "Protinus Aegyptum Seruitio premimur, Mentis, et ex[...]s diuini Qua late Qui nostrę Eiectam lętus foelici Stultitię commissa suę iam Hinc", ait, "auersum genus est erroribus omne, Nec posthac meminisse uolunt, quę Mortales patrioque solo et secessibus illis, Quo uetitum inductus fruticem male contigit Adam. Talem progenies poenam scelerata rependit: Mancipium coepit partim quam uile uoluptas, Atque auri aesuries et amor uesanus habendi, Ambitio partim, turbę dum credit inerti Immerito quęsitus honos popularibus auris. Hinc medio irrupit Stygiis emissa tenebris34' Inuidia inficiens macie iam pallida uulgus, Atque inter populos rabies armatur et ensem Intinxit nullo discrimine coede suorum. His simul ignauia et secordia deses oberrat. Aequora tot pestes tenuerunt libera terrę, Quis uitę exitio ratio iam extinguitur omnis", Et quo narrabat posthac scelus ordine creuit. Vt iam desierat qui thura imponeret aris, Sola coli uoluit postquam uiolentia regum Atque illo tandem progressum, numen haberet Quod statuit sibi quisque malis erroribus actus. "Quando igitur uehemens "Mentis et arbitrium rapuit sibi praua libido, Tunc sceleri terris Credebantque deos frustra Impetus et ueri Quę bona fortunę semper fugientia Oblitisque Deum et ueterum pręcepta parentum Tunc neglecta pię sunt uera piacula mentis, Addictique abeunt erroribus illicet omnes. Sed casum miserasque Omnipotens statuit certis sua secula fatis. Haud quaquam instaurans miserando perdita defit, Atque nouę ponit condens exordia uitę, Occultoque uiros His aperit, nubem remouens, qua lumina uulgi Caligant, Permissum hac miseris inoletas noscere sordes, 35 Iussaque concretis adhibere piacula noxis." Hinc docet, ut legit,
Atque sibi multum quęsitos
"Commendat spectata fides, quos deligit", inquit, "Certaque[ERROR: no reftable :]
Cui ferro sacrauit Abram pręputia primus Initium instituens 2
Atque ita diuino stirpem deuouit Sed Deus erumnis uariis exercuit illum, Exemplo ostendens coelo Quod numen soboli posthac Componens animos atque Vsque adeo gentis Distinguebat Historię ueteris series Degendę legem Dum rerum proprios animis accommodat usus, Et sibi iustitię quadrat dum calculus omnis. Quin illo penitus describitur ordine rerum: "Quicquid", ait, "de me cecinerunt carmina uatum, Et status umbratur coelestis, certaque passim, Impressa uelut effigie, respondet imago, Quę specie uerbi Nam quia nec Ipse homo, Consultum primo Sed quoniam longe uim ipsam Iccirco in causa Tunc[ERROR: no reftable :]
Iusticię, noxęque legit ceu uictima Et dolus hostilis coepit Sed tamen assereret frustra sibi libera iura,35' Ni iuga ceruicem prorsus depulsa leuarent. Iccirco numerus tota Iusticię; debebat enim manus ultima poni Si scelus occideret mortale in carne perempta Humanę Verbi naturę sponte Restituet sic regna Deo Asseret hinc proprio humanum de compede iuri." Hęcue typo monstrata docet misteria priscis, Grandęuus[ERROR: no reftable :]
Susceptam extremę sub tempora Hostia qua flammas "Aspexit diuina", inquit, " Et fati cessit Atque una cędis pręiuit 3
Mactatur tremulis Impositusque puer medio seruatur in Sic non ipsa Deum lędunt mortalia, quamuis Ascribens hominis sibi nuncupet omnia uere. Cumque[ERROR: no reftable :]
Ostendunt, uerumque seni Atque fidem incursus fecit At puero educto crudelia pectora fratrum Auro Ille quidem nusquam fugit iram aduersaque fata, Quamuis[ERROR: no reftable :]
Nam puero 4
Eiectusque Punitur frustra uinclis et carcere tetro. Tunc[ERROR: no reftable :]
Prędixitque famem in longum Expedit in tanto rerum discrimine solus, Et tempestatis sustentat pectore Res[ERROR: no reftable :]
Ditauit largo, pascuntur Hinc Qui tractus Et spectans Ipse Deus Et peragit librans examine Dum Pręmonstrabat iter Fas sit, et aetherium Ordo quidem rerum Expectata salus populo Oblata ut Post Orbe alio capiet quę iam uenundata regnum, Defendetque famem terrarum, et tuta locabit Cuncta, animę caris si compleat horrea donis, Accitosque Coelesti, latoque animę Multaque gens crescet, crescent et pascua fratrum, Magna ducis donec In populo, hospitii durabit gratia plebi. Sed uenient oblita Deum fera secula In quibus elapsi manans resplendet imago Temporis aeterna Verbi de luce, Pro meritis aeui surgentia fata futuri Aegyptus lectam quando premet altera gentem, Cum sibi munitas statuent in collibus arces, Vt temere iniusto populis Diuinum tractetur opus Tunc porro instrato prodibit bellua Bisso Vt mihi Huic amor et Omnis Exponi mares, parentum
Dum Qualiter[ERROR: no reftable :]
Aspexit, Et puerum Vt creuit Continuo Et contra Aegypti Sed[ERROR: no reftable :]
Pellitur hinc, fugiens Huicque[ERROR: no reftable :]
Pascentem, Aegypto populum pharaone educere iusso. "Macte esto uirtute", inquit, "columenque tuorum Aggredere, et me nunc exordia Auspice; namque omni sęuum Exagitat[ERROR: no reftable :]
Ac noctu regno clades grassatur in omni. Inde abeunt Ingressique Atque heremo profugi longis ambagibus 5
Sic uos Non uulgata prius latus audiet omne docentes, 37 At coniuratus passim tamen Tunc pugnę genus omne ferox exerceat hostis Hinc status et Namque oppugnanti obsistet Lex Mentem hominum, uariam Quaque resarcirent iacturam et damna docebit. Ecce gradum Et terris nubem diducunt, lucis apertos Vt pręstent aditus arcanaque mystica pandunt, Opponens sese
Inque neces urgebit Exigere aetatem totumque haurire cruorem. Concipiet tantos animos Hostis, et ingentes Sed secura metus, nullo Turba uirum excipiet pulcram Loeta magis penitus crudeli Vberiorque manus semper Et cum signa crucis ferri omni Ingenioque Oppugnare fidem manibus, [...][ERROR: no reftable :] 6
Det uictus tandem Interiusque Miscebit 7
Hinc falsa Insidias aciem Iamque excandescet Fascibus imperii Pectoris at sequitur Atque ubi coelesti sese compleuerit haustu,37' Inuisas tenebras ingenti Tunc illos Lęta exempla uiris par dicto et congrua uita, Sacrarumque ingens Tradentes passim coelestia pabula terris Mores instituent humanę et pectora genti. Talibus auspiciis iam coelo Ponet et expulsa tunc nocte fugabitur hostis, Amplius et nulla poterit calligine condi. Quid faciat, cum rapta sibi iam Et tota pulsas humana mente tenebras? Qua caperet fallax, aditusque facillimus esset, Versabit spargetque Et rigidi Exul ad Euphratem Et Tantum Illecebris Auroram, Fraude fidem Ac ueteri Tunc Curabit Constituens capita hinc Hoc ipsam molem et Hoc morbo cunctos agitabit corporis artus, Exitio tanto fuerit mora spiritus orbem Impellens fratrum uerbis factisque duorum, Ardebit quibus accensus clamantibus ignis, Et mea uera uiris aliquantum stabit imago. Impiger ille struens clades urgebit Raptimque Eoos Concutietque Et dirimens primum concordi pace iugatos Irruet ac fines bello ferroque tenebit, Per Libiam late excurrens et solis ad ortus. Ceu nebulas Incumbit calligo locis, cum Sub noctemque magis campo Qua putres madida squalent Inde die regio iam protinus icta uaporem Exhalat densum, 8
Purpureaque humeris instantem lampade lucem, Donec sol medium superato dissipet axe: Sic quę lux animi tenebras inuecta fugabit, Horribilem impellet, Infernasque Herebus Furias omni Orbe serens toto terrarum semina belli, Atque diu nigra populos sub nube tenebit. Respiciet Genitor tandem atque exhausta subibunt Tanta mihi, Et uerum amota agnoscet caligine Protinus humanus sedabitur impetus omnis Veraque conuersę celebrabunt Sabbata gentes.38' Post longum expediet Et graue iudicium populi Constabitque fides priscis ab origine prima Pollicitis, finesque suos Iudęa reuiset. Tunc coelum terris aeternę foedera pacis
Oppugnans iterum donec circumdabit hostis Nequicquam passim tentatos aggere muros, Sed cedet coelo flammis atque igne Tunc sedem Hierusalem cunctos sanctorum induta decores, Sudorumque Deus coelestibus unica merces Absterget lachrimas oculis et pectore luctum: Pax ea firma uiris aeternaque regna manebunt." Atque
Tunc medio mensę paschalis ponitur agnus Carpatinis 9
Atque Sic meminere uiam populi fugientis, et una Instituunt animis hęc extera signa notandis. Namque iter arreptum Mortali[ERROR: no reftable :]
Sed contra insanos pręstat Mores imbutis iusto moderamine rectos. Interius[ERROR: no reftable :]
Discubuere uiri, Quęruntur, curę nam sola est mentis honestas Atque animi cultus, qua pectore numen Diuinum et lapsu cordis penetralia format. 39 Tali constituit sibi rite piamine natos Carpentes sacro dulcem de lumine uitam, Qui medio iam factus homo discumbit, et ollis Naturę uires uirtutibus irrigat omneis, Qua sensum exercet, coelesti et uescitur aura, Quaque intus fruitur diuini luminis haustu. Porro Deum mundo nondum confessus aperte, Sed quos purgarunt certo sacra mystica ritu, Et lucem et flammas partitur Christus amoris. Aequales superis stant, qui uelamine cernunt Amoto totaque Deum iam mente receptant. Quamlibet ex ęquo non
Conditio, caligat enim percussa nitenti His acies uero, nec tantum pectore lumen Ferre queunt, animis tamen exardescit amando Feruor, et agnoscunt quę nondum, uiscera Ollis tacta siti recalentque cupidine sola, Aetherię subeunt et desideria uitę. His uaria tales affectus temperat arte Sors coeli pręsens et merces tota laborum Docta animos nutrire pios, et At contra Iudas aditum pręcluserat Parte Deo, nigrumque ruens tendebat ad Orcum: Versatur tenebris, et lucem perfidus Ah Dirę hunc Herebi totum oppressere, sedensque Turbatur: coelum uellet miscere Spirat flagitium, nec tanto crimine demens Se reuocat, quamuis[ERROR: no reftable :]
Illum ob auariciam candescens efferat ira, Insanus nec stare potest, sed mente furebat, Et misero corpus per totum it corde uenenum: Impiger huic animo tunc
Cogitat haud aliud simulac concepit auara Mens facinus, sensim maioraque crimina culpę Astruit et propriis infoelix casibus instat, Aetheria de sede sequens exempla ruentis. Heu sortem inuisam atque obnoxia pectora, quando Pręcipiti incubuit Demon
Primo non adeo aggressu mortalibus ille Impius apparet; prętexit nomen honestum Principio sceleri foedo et crudelibus ausis. Admissus tali paulatim errore scelestus Omne nephas suadet, sensim et per uiscera lapsus Insinuat sese incautis laxatque furori Non animaduersus miseris rationis habenas. Tunc captus media uersatur protinus amens Eumenidum turba, ludumque existimat ille Omne scelus demersa ruens in Tartara pręceps. Quis metus hic, nostrę sunt quanta pericula uitę? Aut fraudem Tu prohibe genus omne, Deus, speciemque malorum Et Vatem defende, precor; tibi dedita nunquam Mens alio Fortunę aduersis cunctis exercita perstet. Namque tuum Euectus medio Hauritur terris ex Illustrat, capiunt Illa orbis foecunda sinu conspergitur omni, Atque elementa Talis erat patris aeterno qui prodiit ortu, 40 Atque uirum medio residebat in Hactenus, ut Quippe iter Quo redit, et gressum uestigat Qua ponat, pressas linquens Thesiphone miserum suetis Circundat, Quę mox Interea Christus repetens exordia sumit Sermonis, sociis animum "O[ERROR: no reftable :]
Qua uos ante Ambage, et Patris Nam qua Demeruisse suum Non iam quod fuerat propago Haud parua Quod uobis cernens Natio[ERROR: no reftable :]
Inuitus facinus iam tunc crudele fatebor Permissi[ERROR: no reftable :] 10
Sed commendat opus uirtus quęsita labore, Quę multum aduersis exercita tristia pensat, Et uictrix meritis Hanc[ERROR: no reftable :]
Proposui, nec iam libabo hęc pocula uitis Amplius, exhausti donec mihi lęta rependat Pręmia confringens obstantia claustra salutis, Et me constituat triplex uictoria coelo, Humano generi Neue ignota forent Hac magnum menti Ars Patris est Namque aliud non Patris Instar naturę Quę progressa Deo Hęcue subit Quatenus Protinus est huius, quicquid delinquitur, Emendetur opus, cui tollitur hactenus error, Ad finem ualeat Quo sua principio tendunt exordia cuique, Nilque reducit Et quo iam melius Porro opus Cui contra si iam corrumpi contigit olim Perfecto, iam tunc damnatur Principio quod Perfectum, aut spectes naturam Cui desunt adeo iam plurima, singula siue Per partes rursus scrutabere. Defectus uarios et culpas inde Nascentique ideo est huic addita gratia coelo, Omnia naturę quę detrimenta tegebat. Quam post heu Atque amissa Conseruata potens defendere cuncta uicissim. Haud fuit, Omnipotens Verterit hanc speciem quamuis uesana libido, Exitioque nocens obnoxia manserit ultro. 41 Sed non mota loco optatę Et posthac Artifici Rursus amiciciam Qua magis Auxilia Nec uitę, quondam qui corruit inde, reduci. Ostentat concessa sibi qui Et Vnde quidem Protinus hęc tetigit iustissima cura Tonantem: Principio repetit, fuerit quę causa ruinę, Tum quę fata dedit rebus; iam comperit hosti Inuidiam mouisse Atque ita proposuit talem se soluere noxam Factus sponte reus, In se aliena luens Quodque fuit uotum sobolis, ratione subinde est Exactum, fierique hominem
Deleri nam posse scelus sic iure uetustum, Si subeat, cuius quęsiuerat Electum genus infesta Factus homo passus sęui nihil In quo constaret Atque ea Patris ego sum proles Nunc uobis refero, cunctis incognita terris. Neue time tanto promisso credere, cuius 41' Facta fidem dictis pręstarunt; Mens quodcunque capit, Constans ni doceat demum Principium petite Quę capit esse aliud, humana ut Fortuitum, cuius ratio quęcunque fuisset Signans, quid rerum Attamen haud esse Namque duo hęc remanent Esse et quod ratio talis dilucidet ultro, Quę contingenter dicto exit Atque etiam causam, quod substet, rettulit illo, Factaque cuncta simul tali Quamuis iam Esse suum ratio fuerit cui, nempe moueri Haud poterit, duratque statu inuariabile prorsus. Hic Deus est ratio mundi, lux certa potensque, Molem corpoream, Circum intusque agitans, Putri hic materię fugiens a sorde Semotus sensu, solo compręhensus Mentis, quę minimum Atque ita nullus Qui cognoscendis Ipsa rei ratio Mens quęcunque ideo Iam culpę ueniam cum sensus Officio recte utenti Alternis adiuta fides Arbitrio tali quando parere Sic doctrina mihi recte est fundata, recepit A prima arcani ratione exordia diui,42 Quod penitus nullis agitabile casibus unquam est, Et quali uita Prolemque exposui et iucundum foedus amoris. Tumque hominum curam Esse Deo, auersos Immortale genus, spectato cuius Perpetua fieri natum est aetate Nasci hominem Verbum Vnde secuta poli sunt Terrarum, cuius suscepta 11
Conciliare Deo lapsum Vatibus huc equidem tot Et prędicta olim pariter tam multa Hinc et nota Dei dudum Versari in terris hominum Meque illum Multa secuta fides facti, reuocata Menbra uirum, uacuis lux Redditus auditus, simul Atque ea me tantum dicto confecta iubente. Tum uobis Atque ita credendi facta est fiducia Sed maiora quidem pręstabit uita fidelis Argumenta, quibus formabit Spiritus: ecce sacro baptismate Humanum pręcedit opus, roburque ministrat Viribus infirmis hominum, foecundaque ueri Excutit obtutus hebetes Optatum hoc regnum Sępius audistis dudum promittere uobis. 42' Vicinumque instat tempus nec iam hora Victor cum moriens hostilia signa mouebo, Quę tollunt Herebum, et facinus testantur inultum." Hęc fatus siluit, nec[ERROR: no reftable :]
Iudas, conceptumque Tunc aliam aggreditur Vt tandem exemplo maiori prouocet illum Atque suos doceat Ac doctrina simul tradatur Affectus Christum quęrentibus esse Assurgens[ERROR: no reftable :]
Pręcingitque Et fundit Demissus procumbit Vt sibi subiciat Quando pontificum Mundus cuius opus, proh quicquid pectoris usquam est, Ecce luit puro residentum flumine plantas, Nedum prodentem secum discumbere passus, Quin
A Iuda cępisse fides est certa, libetque Credere, sic Vt[ERROR: no reftable :]
Continuo auersus refugit penitusque recusat: "Ipse mihi patiar Quem Esse Dei prolem? Heu ne pedes hodie? Procul o scelus istud Protinus[ERROR: no reftable :]
Quamuis hęc hodie Cęlari passus paulisper; Cuncta breui, modo uos Obstat[ERROR: no reftable :]
Ac commotus ait surgens de sede Magistro: "Mancipio plantas Dominum lauisse iacentem Nunquam sustineam, nec fas hoc dicere duco, Exigere a meme neu talia perge, "Non[ERROR: no reftable :]
Cui latice haud luero liquido uestigia", "Iam[ERROR: no reftable :]
Et caput, et luito palmas, meque ablue totum, Si sedet, et meme si sic lauisse iuuabit, Ne tantum excludar noti de limine Quippe[ERROR: no reftable :]
12
Ille[ERROR: no reftable :]
Et qui quotidie se sedulus excutit, Sola pedum lauisse decet uestigia, uosque Non opus est adeo nisi tingere flumine Mundi namque estis uos, inquam, haud quamlibet Excepit dictis prodentem talibus Haud tamen hęc Lauit et extersit uestigia sindone Petro. Dehinc tacitus reliquos adit ordine, cimbia Admouet his, solus liquidas fundebat et undas, Atque uiros niueo tergebat syrmate solus. Iam[ERROR: no reftable :]
Cumque resedisset, rursus sic ore profatur: "Et feci et uidistis enim modo quale Magister Exemplumque dedi uobis, et primus obiui 43' Passus humi poni, uestrisque adrepere Emundansque Iamque adeo Dominusque simul uesterque Magister Si me sustinui pedibus Par, uos atque decet pręstare hęc Officia, alternosque simul lauisse uicissim. Quicquid custodit maior, non dedecet illud Obseruare suos; etenim me recte Magistrum Atque uocatis Herum; sum namque id natus ab aeuo. Aequum uos ideo studio contendere mecum Altius et sentire suo iam nolle Magistro. Qui capit hęc et seruat, eum iam certa beatum Spes fore, si quęcunque fero seruarit ad unguem, Quęsieritque sagax imitari facta Et[ERROR: no reftable :]
Pollicitum terris Carne mea et linqui diffuso uelle cruore, Vita quidem castę fuerit quo condita menti, Cum me pręsentem sine sensibus hauserit illa, Atque nouo iungi mecum sibi quęrat amore. Hoc hodie in memores uobis mandabitur annos: Commendate obitus nostri monumenta futuro, Quę culpę 13
Interea pateram medio sibi ponit, et illam Ardentis uini replet, tum commata panis Intulit, hinc prece concepta benedicit, et ipsos Corpus tunc proprium iam panes esse fatetur, Qui sibi debebat fundi calicemque Aethere lapsa mihi uirtus in carmina uires Suffice, cui summis seruatus in orbibus ordo Vt pandam arcani Et uestra auspicium cantus ope prouehe cępti! Illud Nec qualis nostrę lex est Principio aetheria conceptum dote refulsit Immortale, Defectus sed Fingit ad Hactenus ille homini Iure[ERROR: no reftable :]
Quod tamen ex hamo remouenda Ingens arcanum et diuino carmine dignum. Piscis uerus erat mortalis in Quem mater foecunda tulit sine semine Piscibus haud coitus, Veneris non nota uoluptas, Coniugii paria iis etsi de more Huius in ore reos soluit didragma repertum. O uani Solimi, quę uos insania fallit! Non iam stirps Abrahę soboles sed perfida Chanam, Quem piscem uobis exemptum quęritis Tantum spectato quales sub principe mensas? Sabbata decepti quęnam Et celebrare diu, Heu stulti, et multum Hęc hebetes hodie diuina
Nunc fas et, Iudęe, licet qua Moenia, et ingenti iam iam lapsura ruina, Ingredere, en Christi stant omnia pręmia prędę, Nulla fides populo, et penitus iam corruit omnis. Restituet Deus hęc, hic prouidus omnia fulcit. 44' Hunc piscem nunc tolle tibi, qui lapsus Olympo Piscis ad exemplum carnem circumdedit Quę penitus nulli fuerat obnoxia Sed qualem reddit Hinc[ERROR: no reftable :]
Numine nudato cum Mortalem carnem Corporis arcanum Munere cum proprio resplenduit, Redditus hic tenuit Et[ERROR: no reftable :]
Quin[ERROR: no reftable :]
Illius hę dotes, hęc Atque ita spiritui nutus Verum[ERROR: no reftable :]
Exemptos Sumeret et fatis defunctos scilicet artus, Vt sedem Huc aciem rursus reuoca mihi mentis ad ipsum Artificem: scrutare Constituit, Plurima sic mandare notis consueuimus ipsi, Atque ea, fictores Explicat, et Atque Dei digitis est multo mollior omnis Pręscripto natura suo contenta uigensque. Protinus hinc constant, quod sunt iam singula, nempe Et tenuere suas, ut gignant congrua, Hęc tamen Omnipotens duci ut uult, omnia Hic mirare, modo redeat Ardentis uini Christi iam sanguis, et Alma Ceres corpus. Naturę protinus omnis Res ex materia et propria stat condita Tertia res, pręter sua namque Quę proprio nobis Mutari hanc legimus Naturę; figmenta[ERROR: no reftable :]
Quin et certa fides Quęsitosque ferę Materies eademque Sed non uera hominis facies, Atque utcunque quidem Concipitur quod mente, Dei Cui fines mens nostra quidem non repperit usquam. Ergo hic materia
Et forma, munus[ERROR: no reftable :]
Non remanet panis, Sed corpus Christique cruor, Dictarum, subeunt quę formam protinus ipsam Materiamque simul; res certę et talis adeptę Iura operis porro arcano sibi Materies, neu crede tamen, quod corporis haurit Panis materiam, faciat uel forma quod ipsum Esse Dei corpus, naturam protinus illud Non habet hanc, specie Sed non materiam species hęc Conueniens at utrumque simul non perficit illud, Quod semel est iussum transire in mystica iura. 45' Nec iam materies ipso sine restitit actu, Amplius inde Cui subisse loco iam corpus Christus et hinc certa sibi uindicat omnia lege. Non hunc afficiunt subiecto qualia niti Iam sunt nata Christus ibi, sine subiecto Hęrent materię Nata sinu educi Mundi natiuis Dum coalet proprio, Germina Accidentia communia non sequuntur proprias naturas, sed naturam elementalem; nec uirtus elementalis naturam attingit specierum, sed illis uirtus primi motoris influit Vllius generis, speciem non protinus unquam Attigerit Atque simul Ni[ERROR: no reftable :]
Insigni, manant ex qua simulacra deorsum, Exemplar, mirum, uario reddentia textu, Vnde scatet facies rerum diuersa per orbem. Multa hęc interea, exemplar dum respicit, una Colligit, ac eadem tum contra dissipat, alto Materię titubans agitata uolumine fluxę, Dum subit hinc uarios uultus, dum ponit eosdem, Et faciem quamuis alternet imago uicissim, Mutari tamen at tantum uariata resistit, Addita cui, partu manant quęcunque benigno Naturę, pręter quod iam substantia signat. Quo uis naturę haud prorsus pertingere 14
Submota uultus Christi Sub specie panis, specie Atque ita Naturę quicquid congressu Altera in Sic sine subiecto non candor, candida caro Non tamen est
Quippe ea naturę non est accersita motu, Atque habitu tali non istic clausa latescit. Ast ubi panis erat, uera est substantia carnis, Et modus est, insit iam quali, mysticus olli. Corpus adest, quod materiam sibi uendicat una Atque illas species, neu te extera fallat imago: Namque hęc uera manet species rerumque figura. Attamen arbitrio diuina sequestrat utrumque Virtus: sic medio puerilis turba camino Tuta fuit, uires oblito protinus igne, Cum natura suis exuta est usibus, impos Quę potuit sensu comprehendi, tota[ERROR: no reftable :]
At[ERROR: no reftable :]
Quę sensus nobis 15
Quamque sui captus mens longe a sensibus ultra Vestigat, quia iam uia talis deficit istic,[ERROR: no reftable :]Quia nullum accidens manuducit ad cognitionem existentię corporis Christi, nisi quis alia miracula obiecerit, necessaria est Fides Est quęsita fides, penitus quę illuminat omnes. Exsors ipsa mali totius, factaque compos Iam uoti sancta correpta cupidine coeli. Diuino constant si protinus Quid mirum carni si talia facta reponat? Vt quam cępit amor, accita resignet amori Hęc sese, medioque Deum ceu glutine nobis Vniat, unanimes cunctos doceatque reuerti. Asserit[ERROR: no reftable :]
Esse, Prorsus Sed me nosco rapi, qua flexerit orbita nulla, Et dudum iam longe alio diuertere cliuo. Ausus iter ratus ingredior sic dogmata uerę Posse quidem fidei retineri, multaque Ardua uitari, quę uix obstante repelli Nempe queant, ratio rationi namque repugnat, Vt substet, ratio iam cuius ut hęreat, esset. Illud ut hic nobis est omni parte tuendum,46' Esse quidem Christi corpus Christique cruorem, Certaque iam demum tenuit sententia, panem Et Bacchi laticem dicto diuersa reuerti. Ista tene, teque hinc uno neu moueris ungue. Accerse huc, sensus quę percipit insuper, ecquid Vt nil absurdum admittas, seruaueris illa? Atqui distingui possunt quęcunque seorsum Mente, Deus porro distinxerit ocyus illa. Hęc distincta quidem diuersa scientia monstrat, Altera, quę motu naturam inquirit in ipso, Altera discutitur cui iam substantia rerum. Pertinet, illa mouet quod quęstio, rursus eodem Longe aliud totum, partes ac illius una Et Christi carnem, uinoque subire cruorem. Atque his ut substent ratio non ulla resistit, Quin totum ut nexu complexis effluat inde, Hoc agitur uerbo iunctis operante latenter, Cui debent, quicquid uel sunt, sane omnia, quantum Siue ualent, illi et referunt iccirco receptum. Nil ergo absurdum, si talibus eximat ultro Quicquid communi pręscripto pullulat ortum, Vel si commutet sibi scilicet insita uitę Atque ideo solam panis substantia sola Rettulit hic carnem, sed restant cętera pane Subtracto, contra comitantur at omnia carnem. Non tamen hic extant propria ratione, locoque Haud resident, condunt Extenta, panis penitus quę tota remansit. Quicquid at hic Qualem pontificum iussu libantis in ara 47 Conceptis precibus peragit consensus ab alto. Atque ita cuncta modo accitę sunt carnis, et ipsam Collocat hic, panem quod scilicet ante locabat. Sed natura locum, substantia quatenus, illi Non debet, simili ni mole extenta fuisset, Qualis materię demanat origine prima Non circumscriptę ex sese iam limite certo. Terminus huic passim circum nam ponitur, illam Postquam forma subit, mensuram et Iccirco, quamuis existerit[ERROR: no reftable :] 16
Constituunt tamen hic carnem quęcunque locabant Ipsum olim panem: sic uerum denique Christi Corpus crede, Dei, cui res nulla ardua factu, Hoc opus, et cuius sunt demum facta potenti Cuncta manu, cuius nil summis uiribus obstat. Vt ualeant ueteris reparari damna ruinę Debuit usque adeo et demum fuit utile nobis Diuinam humano uestiri corpore prolem. Vnde fuit medicina quidem mortalibus olim Expectanda malis, quę, quicquid debile, totum Restauret, possintque resumpto robore niti Imbeciles patris antiqui de Et ueluti uictus terreni animalia Obliti penitus cęlestis originis, omnis Protinus hinc culpę sanata est Quę miseram inuexit mortem infirmosque tenebat. Atque hodie sese susceptis uiribus aeger Excitat et ualido Sed, quę regnat adhuc, Cum tuba iam cunctorum animas At quam multus erat noster defectus et error, Prouisę misero tot opes totidemque medellę In mortem generi properanti. Protinus inde Excipit in lucem egressos baptismatis unda, Hoc certos signo sibi reddita foedera uitę, Qua mundo morimur diuinę lucis ab haustu.47' Hęc iam restituit nos gratia prima ruentes, Et mox prouectos corroborat altera, spemque Implet, et obnixos contra docet ardua ferre. Ast opus et refici lassis omnino necesse est, Pręcipue robur uirtusque laboribus impar, Et quibus omnino iam totum debile pectus. Ac uelut aduersis media compręhensus in unda Obluctatur aquis, et tota puppe receptat Exsuperans pelagus Ni superi affuerint afflictis rebus amici, Sic grauitate quidem nostra decumbimus Orco, Atque procellosis uitę demergimur undis, Et iam nulla salus, mediis spes nulla periclis, Ipsa potens non cimba satis defendere tanto Nos aestu, instructę non Debuit ille rati iccirco succurrere nostrę Qui cunctas sola componit uoce Et fugat humanas ingenti luce tenebras, Ipsumque ingressus qui uictor Atque ministerio quia stant iam Partis, adit sacros penitus quę sola recessus, Quęque Deum in densa Cuius seruitio natura alimenta ministrat, Quę fiunt nobis uitalis protinus Sanguis et ossa simul, caro Nos sumus in nostras penitus cedentia uires. Hac porro sese nobis indulsit, et esca Iam passus fieri, melius se mente Imprimit hinc promens uirtutem numinis almi. Hęc est uera dapes qua Pascitur, et montem adiutus pertingit ad ipsum Vates, perpetuo siluis ubi degitur aeuo. Quin eadem lęta foelicis in Carpitur, et sensum pellit de corpore plebi. Hoc[ERROR: no reftable :]
Israelis, medioque ipsum Gedeona Dumque[ERROR: no reftable :]
Ista figurabat rex Azima[ERROR: no reftable :]
Tinguntur fuso cuius de sanguine postes, Hęc expressa fuit manifestis hostia Pauit[ERROR: no reftable :]
Collectum populo lux prima ut dispulit umbras, Huius pręmonstrans nobis libaminis usum Vnde uenit, quali et studio seruetur Sed desiderio et uoto Exhibita est hodie ieiunę hęc hostia terrę. O cui fas pręstare quidem foelicia Tempe, Et riuos passim diductos fontis amęni, Quę pręfers superans, paradisi quanta uoluptas Perpetuo iustis fuit olim Foelix iam cui nosse datum bona quanta recondis, Qui tali puro discumbunt pectore mensa. Isque ego sim, ualeam qui tota mente tueri Prętento coelas quem nunc uelamine terris, Atque illum penitus uacuis haurire medullis; Huius in erumnis uitę sentire iuuantem Vt possim, docti mihi denique prębeat usum Carminis ad finem cupido deducere cępta! Finis tertii
Damiani Benessę De morte Christi liber quartus
48'
4
Atque[ERROR: no reftable :]
Vt nulla Iudam reuocari uidit ab arte, Sorte dolens frustra pereuntis detegit ore 49 Tunc crudele scelus non expectantibus; inquit: "Inter uos residet, meme qui prodere quęrit. Atqui natus homo fatis defunctus obibit, Vt semel aeterna pręscriptum est lege, nec illo Cuiusquam exigitur facinus, non protinus ullum Proditionis opus, cuius manet ultio longa. Haud equidem nasci pręstabat, temporis huius Non haurire diem, talis cui poena luenda Per sudum ueluti tonuit si quando diesque Ereptus subito gentes perterruit, et mox Insequitur tenebras fragor ac ruit aethere nimbus, Obuiaque inuoluens rapidus tenet omnia circum, Quo refugit pastor pauitans hunc aspicit antro, Haud secus attoniti mansere et protinus omnes Vox ea percussit, uisumque dehiscere terram Sontibus usque adeo nigrum lapsantibus Orcum. Non tutum cuiquam, nullius conscius esset Quod sceleris, pariter cunctos formido tenebat, Ne[ERROR: no reftable :]
In se conciperent; sibi quilibet inde timebat, Vsque fateri adeo credebant uera Tunc[ERROR: no reftable :]
Dum sibi diffidunt, scitari uelle, Quis[ERROR: no reftable :]
"Neu[ERROR: no reftable :]
Quos mihi delegi purgatos, scilicet ollis Immotum et fixum est coelestia regna parari. Verum neglectos neque iam prudentia sontes, Dum cunctos reuocare cupit, diuina reliquit, Quippe infoelicis sibi sunt hi causa ruinę. Insidias, mecum dapibus qui uescitur una, Prędictum est olim, mihi quod componeret ultro, Exemplo terris in secula longa futurus, Quod iam semper erit nostris male fida piaclis Gens impura, quibus pietas inuisa Interea scelere audito dum corripit omnes49' Hinc[ERROR: no reftable :]
Non animus Iudę immanis reuocatur, agitque Pręcipitem: tenuitque pudor non insuper illum, Exemplo abstineat communi, neue requirat De sese, soli quod iam sibi conscius esset. Continuo[ERROR: no reftable :]
Inquit in id dudum scribis sua uerba Non animaduertit tamen hoc auersa suorum Mens, dictum incautos subito pręterfluit omneis. Sic uetitum nunquam fas est attingere cuiquam, Namque obscura homini et demum res ardua sola est, Qua lux coelestis menti non limite certo Irradiat, mediis ceu cernere nulla facultas Est tenebris, quę uisa patent sub luminis aura. Sic prorsus caligo animi tenet omnia circum, Lux ea ni pręsens[ERROR: no reftable :]
Non[ERROR: no reftable :]
Hic scelere erubuit compręhendi prorsus aperto, Catinum[ERROR: no reftable :] 1
Vnde manus cuncti cohibent, intulit illo Nam Vtque manum amoueat, Tingere, ait, panem secum, qui proderet, una. Nil illum mouit nec dictum percipit Atque ea consilio constabant cuncta superno, Quo[ERROR: no reftable :]
Crimina, sed pręsens commissa redarguit intus Arbiter,[ERROR: no reftable :]
Interea[ERROR: no reftable :]
In se turba uirum facinus quęrebat amarum. Accumbens iuxta correptus mente Ioannes Tunc uestigabat solus sublimia Christi. Cognouit solitos ut raptus Petrus in illo, 50 Innuit atque uirum perquireret incitat ultro, Quisnam adeo tantum sceleratus et impius Dumque[ERROR: no reftable :]
Et uiolare manu Iudas persisteret una Catinum, Christus pariter absoluit utrumque. Namque unum amouit, signum simul accipit alter, Libera porrecti cum Iudę missio panis Indulta Attraxisse Herebi tenebras, et cuncta nephanda Inuiso infoelix pręceps ruit illicet Orco. At contra lateri nixus petit alta Ioannes: Subuehit[ERROR: no reftable :]
Immanem[ERROR: no reftable :]
Versari iubet hinc: peragat quęcunque Se[ERROR: no reftable :]
Quod foret, extrema mandata dedisse loquela Quę postac memores ualeant seruata Nil[ERROR: no reftable :]
Creditus abscessit, contempta luce tenebras Ingressus noctis Extremi rabies facinus rapientis in omne! Hostili turbę Furiarum quando cohęsit Mens auersa Deo, miseris quę causa malorum, Huc mecum, studium quibus est commissaque phanis Cura Dei, examen liceat perpendere
An par cum Iuda stet uobis causa, dolusque Num maior Christi prędari parta cruore, Et turpes animi in luxus absumere fraude, Quęrentem aut humili et terris nocuisse uaganti? Vos uisi uoluisse polo detrudere regem, Atque inferre simul spreto conuitia coelo, Aris dum impuros statuit pręposterus ordo. Ille bonum modico furto fraudatus Deserit, ac mentis digressus nocte reliquit Lumen, et argentum deposcere maluit erro,50' Quam uera iam luce frui
Hic mihi campus erat percurrere multa uaganti Quę mala fert pręsens, et quę tulit altior aetas, Dum studio uani captamus inania rerum, Ni reuocaret opus pręscripto fine teneri. Nocte intempesta Demon comitatur euntem, Ducentis tenebris it pręuia signa secutus Foeda lues Baratri, circumque coinquinat auras. Qualis in arentis Libię sitientibus aruis Conspecto pastore draco ruit agmina caudę Pone trahens, quem longa fames exegerit antris, Sibilat horrendum et linguis micat ore trisulcis, Nulla mora est rapido donec iam corripit illum: Talis erat Iudas, talem se corde ferebat Interitum frustra meditans cędemque Magistri. Obduxit misero Stygia caligine mentem Inuisus superis Sathanas coecumque trahebat. Interea[ERROR: no reftable :]
Et laticem patera libare iubebat Iesus, Ac tanti mystas in secula longa futuros Arcani
Quisue habet ordiri, certamina mutua crescunt, Inque uicem primas cedebat quisque propinquo, Et studia alternant, quod ore redarguit ille: "Mos est hic regum, nam tanti quisque tenetur, Multum alios inter quam pręstat; pręsidet Et solum spectant, magni quin penditur inde: Tantus habetur enim cuiusque est quanta Longe[ERROR: no reftable :]
Diuersum uitę: non magnos expedit arte Hac fieri prorsusque animos nescire tumentes. Altera spectari a uobis diuersaque debent, Pręsentique Deo timidos incedere coram Ipso cunctorum, inquam, exacto iudice uitę. Et uirtute quidem Subiectumque magis famulum tum fratris oportet Esse laborantis, nullumque repellere munus51 Exiguos pariterque opis inualidosque iuuantem. Hoc insigne decus sit uobis summus honorque, Pręstantes uirtute nihil sentire superbum. Et mea facta quidem stimulos huc addere possunt Exemplo: quid enim, qui seruiat, anne recumbat Est maior? Dominos
At iuxta assisto residentibus ipse Pectoris hoc casti uobis mentisque piamen Ingenio et cura uigili studioque petendum est, Vt nunquam cessent cordis suspiria, uires Exiguas hominis, coelique fatentia laudem. Vos[ERROR: no reftable :]
Vulgantes terris lętę noua foedera pacis, Dum malus oppugnat pręconia uestra sacerdos, Omnia durastis superantes, aspera passi. Hinc pacto Genitor mihi quo iam regna parauit, Vt quodcunque obstat superato uictor obirem, Omnia tum doceam legi parere supernę, Hęc eadem uobis statuo seruandaque Atque ea sit uestrę iubeo meditatio uitę, Instituo quę nunc, misteria dulcia pastę. Nam uera et demum sola hęc foelicia regna Meme pollicitum
Libertate frui, quam diues gratia uobis Asseret, errores fidei de luce uetustos Interimens, mentis diuanescente tenebra:[ERROR: no reftable :] 2
Hęc[ERROR: no reftable :]
Atque Deum intus diducto uelamine sistet. Per uarios ea uos agitabunt foedera Vt iam certa fides nitentis in ardua constet Vel superis animi cunctis experta periclis. Hoc iter ad coeli promissa sedilia uobis, Vnde feret certam populis sententia legem Iam pręscribentem mores pręceptaque uitę, 51' Virtutemque polo tollentem, rursus eandem Mergentem sontes Herebo, coeloque fugantem. Scilicet hausta polo dictabit talia terris, Munera iusticię uobis obeuntibus almę, Multum[ERROR: no reftable :]
Lętalis pectus per pura piamina Dixit et inceptum peragebant ordine iussi, Initiata cohors per cuncta pericula pridem, Quid non perpessi uitę certamine longo, Dum recto impediunt gradientum tramite gressus Partim homines, partim uehementior excitus Orco Perturbare animi penetralia callidus hostis. Hęc tunc diuina sub lege coercita mentem Expiat, humanos sensus expellere passa, Dum sacro pectus purgamine tergitur intus; Aequalem sese redigi coelestibus inde Miratur, tergoque nouas increscere pennas. Illicet ecce fides iam plena calentibus igne Gliscebat sancto, coram
Insinuant animo sese sacratius olli. Intus corde humili, quę manant larga superne Vbere diuino, coelestia dona receptant, Impressum toto gestantes pectore Christum, Cui sancto dudum afflatu lustrata coibat Simplicitas, qua non mortales gratior ulla Aggessit uirtus superis, et lęta foueri Robur, et humanas uires exsurgere sentit. Talia tunc sacri instituit primordia ritus Vera Dei soboles, et pignus rettulit, olim Quod nostra de carne tenens gestabat, amorem, Quo uir factus erat, rursus compensat amore, Largitus proprium promissam corpus in escam, Atque resignauit nostrę suscepta saluti, Quę flectant, terris linquens monumenta, parentem, Exposcantque simul ueniam feralibus ausis. Protinus his immensa subit per corda uoluptas, Dum tractant noua sacra, sibi quę ad pectora Christum Sistunt, consiliumque Dei dum mente tuentur, Quo uoluit iam factus homo se ostendere terris,52 Quoue prior seclis totum cum[ERROR: no reftable :]
Sponte tulit nasci mortali matre genusque Humanum fieri, non illum protinus esse. Iam cernunt hominem; Deus ille et uera propago Numinis ignoti, sic alter cognitus idem. Hunc et uerum hominem uersari foedere certo Hic secum, Patris euadant quo pignora summi, Quatenus assertos sibi Verbum homo natus adoptat. Mira fides quęcunque tulit,
Percipiunt, hominem nam homini Deus ipse uolenti Restituens uotis exorat rite parentem Humanis, suaque est mortalibus aedita proles Iccirco, miserę pacentur ut omnia genti. Excipit obseruans tunc tempora commoda Christus, Alloquiturque iterum, et tales serit ore loquelas: "En[ERROR: no reftable :]
Cognatus notescit homo nunc uiscera sumptus. Scilicet hoc fieri, quę sese ostentat in illo, Diuina uirtute liquet; Deus emicat, inquam, Atque aperit sese manifesta luce, fidemque Numinis exhibuit certam sub carne latentis. Argumenta igitur si sunt hęc uera, Deusque Qua latet ipse, hominem sublimi sede locabit, Et circumcinget diuina luce micantem, Continuoque piis insontum in cordibus ille Fulgebit, uerusque Deus credetur Sed[ERROR: no reftable :]
O meus et carus sanguis, mea pignora, non hęc Sunt mansura diu, iam iamque Protinus amissum quęretis, scilicet olim Quod sum testatus Iudęis, iura sequendi Haud concessa ducem gressus gradientis et ante, Iuxta uos eadem iam nunc repetita monebo.Verum[ERROR: no reftable :]
Quę uobis studio seruari protinus omni 52' Edicoque eademque optem intemerata remitti In seros tandem post secula longa nepotes. Lex noua, quam statuo, terris commendat amorem, Non qualem foeda natura libidine nouit Mortalis - nobis coelesti foedere partus Hic diuinus amor - coelo quin insuper haurit Illum, quo duplex hęc machina constat, amorem, Abluit atque fugat totas de pectore sordes. Captat celsa nihil mortali obnoxius atque Corporeę labi, et rapitur sublimis in auras. Mutuus adsit amor iam nostra exempla secutis, Et meminisse iuuet, dilexi qualiter ipse, Post etiam ut natis imitandi forma maneret. Quin etiam nostrę uero noscetur amore Doctrinę specimen, notaque haud insignior ulla Legemque et uitę nostros agnoscere Per uaria atque adeo uexati plurima fortes Durastis mecum, uos extrema omnia passi, Atque ideo uobis abitu hoc mandata relinquo. Namque gubernaclum regni transcribere pridem, Cui me pręfecit Genitor, mens gestit, et omnem Constituisse modum ritus quibus ordo supernus Vescitur. Ecce meo sunt pabula parta cruore Purgando nec non saturando accomoda cordi: Hac dape iam tellus late saciabitur omnis Me uobis actusque meos uulgantibus orbi, Pręsenti sanctę Triados sub numine quando Facta hominum uestro taxari examine debent, Atque ea frenabit subter sententia Manes." Excipit[ERROR: no reftable :]
Cogitat; hic illi uetitum, nec tempore tali Permissum sese comitari, dicit, euntem. "Sed non longa manet quę te iam duxerit hora Quo non[ERROR: no reftable :]
Vt[ERROR: no reftable :]
Quo petis, ostensi iam per uestigia "Quid[ERROR: no reftable :]
Et te", inquit Petrus, "defendere morte parato53 Obstiterit? Quocunque sequi sententia fixa est, Non mors aut obitu peior timor ipse moretur, Seu iam segne trahet tormentum, aut transiget "Et[ERROR: no reftable :]
Verum adeo nocte hac nunquam contendere perges Nosse, premetque sua gallus te uoce Dixit et alternas interserit ore loquelas, Tam moesto casu solamen lene dolentum: "Sed[ERROR: no reftable :]
Turbari, motusque procul de corde nocentes Sistite et hac seruare animas incumbite Cura Dei et studium sit uobis quamlibet ingens, Cura mei fuerit non impar, regia[ERROR: no reftable :]
Diis sedes discreta suas patet ampla Parentis: Has, inquam, uobis componere cogito Pertesum est mortale genus regionibus illis Fraudari tantum; demum[ERROR: no reftable :]
Promissum ruptis claustris coeloque recluso, Huc retro accelerans post regna parata Exuto reducem tunc me spectabitis Orco Sparsos uos tandem uicta de morte legentem, Et licitum fuerit mirari fasque recessum Quo me contulerim aeternum foeliciter aeuum Degentes; animus[ERROR: no reftable :]
Festinat, calem comprehenditis insuper Dixit, et[ERROR: no reftable :]
"Incertus quo tendis, iter qui nouerit Ignari cunctorum ideo sumus illicet omnes, Optamusque adeo nunc ordine cuncta Subiciens[ERROR: no reftable :]
"Ipse humana Pater multum beat indiga solus: Huc studium atque omnis contendere uestra uoluntas Debet", ait, "duce me liceat quo pergere tuto 53' Et uera tenebras sub luce repellere; namque Ipsum ego sum Verum, Vita insuper, ac Via certa, Accessus
Qua patet ad Patrem, species certissima Patris. Qui sum adeo, ut
Fas ergo hac uobis cognoscere protinus illum, Quem nuper licuit pręsentem cernere coram, Tollentemque animos illapsu et pectora "Eia[ERROR: no reftable :]
Neu modo coelestem pigeat ostendere Patrem, Id solum fuerit sat nobis." Tanta Philippus Orauit, presso siluit qui protinus Excipit,[ERROR: no reftable :]
"Intus uestra diu dum formo corda, Philippe, Vobiscum hic uersans, meque ipsum prębeo coram Spectari, quando manifesta uiscera tangi Sensistis uirtute Dei, nascique recentem In uobis hominem, nec adhuc cognoscitis", inquit, "Diuersum haud patria me lumen origine manans. Hic uidet et Patrem Natum quicunque, Philippe, Vidit: nam uerum species expressa Parentem Reddit, transpicuus qui uisa prole 3
Apparet, porro pariter notescit uterque. At modo quid quęris, tanquam diuersa petenti Ostendi: est eadem substantia nonne Parentis Ac Nati? Differt nec stirps ab origine Isque[ERROR: no reftable :]
Factus opus terris uersari hac arte ferendus Sensibus humanis, numen coeleste potenti Cui produnt operata manu foecundaque dicta, Omnia quę manant riuo deducta paterno. Vnumquodque sumus, porro res summa potensque est, Humana mihi facta manu quę sancit, et ipsum Ore refert Patrem similis iam prorsus et una, Alteruterque tibi est idem, qui protinus alter. Atque fides si qua titubat nunc lubrica cuiquam 54 Tot poterit dicto tantum confidere Quin[ERROR: no reftable :]
Nullaque res fuerit credentibus ardua factu, Iam tantus uobis adiutor quando receptus Ad Patrem fuero, coelo soliumque Tunc[ERROR: no reftable :]
Inscriptos intus toto mea nomina corde. Intercessor ego nam protinus exequar ipse Quod desiderio, quod[ERROR: no reftable :]
Vt Patris in Nato uulgetur gloria late. Concipite hinc quęcunque libet sub nomine gnati, Namque fient uobis confestim et 4
Ast[ERROR: no reftable :]
Est amor et cordi, fuerit custodia legis, Quę modo mandatur seclis seruanda Illicet[ERROR: no reftable :]
iniquas
Non procul abfuerit uobis, tristesque reuiset Olim mandatis inhonesto fasce grauatos, Suscitet ut pressas uires et debile robur. Tunc uobis aderit demissus Spiritus alto, Spiritus en quoscunque potens lenire labores, Et qui mortales aeterno uindicat Spiritus[ERROR: no reftable :]
Pellit mente procul sistens ad pectora lucem, Sordida quam tellus ignorat, sensibus ipsis Non aptam hauriri, defensam lumine circum Ignis inaccessi, nequeunt quem ferre Protinus hinc acies claro sublimia uisu Spectabit, liquidam quam uobis Alitis almi Inuehet innocuo coalescens gratia cordi, Vsque adeo uirtus ut iam conspiret in unum Corporeę molis nitentis in aethera sursum Atque Dei gelida pressos tellure cientis. Iamque[ERROR: no reftable :]
Amplius haud acies quando me lumine cernet Mortalis, captu nocui non protinus Sed[ERROR: no reftable :]
Atque diu haud patiar desertos, sentiet insons Vita Deum, patria meme uirtute uigentem Sentiet, interero qua regnat uita Coelesti[ERROR: no reftable :]
Vt redeo in Patrem substantia protinus una, Quoque mihi nexu mortalis iungitur ordo. Ecce autem Legis radiatos pectora luce Noster raptat amor, qui uita protinus omni Gaudent, ut ratio pręfinit recta, dolentque. Quin nostri quos cura tenet cępitque cupido, Et Deus ipse Pater lectos primęuus amabit, Atque etiam ipse Dei proles homo natus amabo, Conspectusque adero pulsis de mente Vt[ERROR: no reftable :]
5
"Sublatus terris aderis qua uisus acerbo Iam nobis abitu doleturis, conscia captus Ipsa sui merito mens optat nostra At[ERROR: no reftable :]
"Pectoris hic aditus, qua sensus illico nostri Haustus erit solito uobis sublimior usu, Ordine constabit quę prorsus gratia tali. Noster amor cordi et sanctę obseruantia Legis Cui fuerit, Patri dilectus amabitur ultro, Continuoque una Pater illum et Natus adibunt, Perpetuusque dies et lux genialis agetur, Aeternante Deo foelices hospitis Contra[ERROR: no reftable :]
Huic studium prorsus despectum et uile nocentes Purgantis uirtutis erit noctemque fugantis Mente malam, quę mox cordi mortalibus orta Luce ciet uitam ualidum roburque Atque[ERROR: no reftable :]
Promitur hęc dudum terris uersante simulque 55 Distinguente modos superum sub lumine Verbo. Hactenus humanum lustrant hęc tradita Ecce[ERROR: no reftable :]
Mox aderit uobis demissus Spiritus alto Mortalis uitę columenque, et lene laborum Solamen: quęcunque loquar, qui rite docebit Declarans uestrę liquido mea sensa Verum[ERROR: no reftable :]
Pacem lego meam, lectis mortalibus Luce unde aetheria uitalis carpitur aura. Pacem, inquam, tellus qualem non sordida nouit, Quę uos nullo unquam patietur pectora motu Turbari, nullaque quati formidine Audistis[ERROR: no reftable :]
Quod genus hoc abitu inuisens mortale redirem Ocyus, occulto ueniamque repente recedens. Gaudebunt quicunque meo capiuntur amore, Cum stetero ereptus terris a parte Parentis, Maior quam cernor pręsens et cognitus orbi Diuinę
Vt uacet, iccirco uentura recenseo Plurima[ERROR: no reftable :]
Vt meme spectans frustra stat scilicet olim, Cuius mille artes et magna potentia, cuique Terrarum imperium cessit, nil Attamen hic proprium, uerum Assisto medio luiturus crimina Quantum[ERROR: no reftable :]
Qui rite obseruo Legis mandata paternę. Verum urget properans iam uelox hora Arbitrio
Surgite, namque alio nos hinc discedere Protinus excubiis abeunt ineuntibus: omnis Vescebatur adhuc festis urbs ebria mensis. Incedunt pariter sublustri nocte per umbram,55' Egressi[ERROR: no reftable :]
Atque una uacuos aruorum adiere recessus. Sermonem texens iterum repetebat Iesus: "Ecce[ERROR: no reftable :]
Ceu uitis uiua teneo radice flagellos. Agricolę[ERROR: no reftable :]
Sarmentum, rursusque bonum purgabit, et omne Falce colens uitium tollet quo scilicet uuam Hęc melius purgata feratque et lętior esset, Atque illinc uirtus manabit protinus omnis: Improbat impuros, iustum et quę promouet ultra, Gaudeat ut rectoque et uita puriter Quin[ERROR: no reftable :]
Certius en hodie iam cernitis omnia Eia[ERROR: no reftable :]
Namque fluet uobis hac ubere gratia largo, Qua uos aeterno Genitor sibi pignora pacto Summus adoptabit proprio uelut insita nato: Quin aliter uobis penitus spes nulla merendi. Sic neque fert uuas palmes de uite recisus Quę sterilis prorsus manet, infoecundaque solum Materies ac apta legi tantum igne cremando. Ac uitę mecum quicunque haud conuenit usu, Protinus aeterno damnabitur aridus At[ERROR: no reftable :]
Nostra quidem memores semper pręcepta tenebunt, Vana quibus non uota cadent, quęcunque rogabunt, Si Patrem coelo cupidi prece supplice Tunc[ERROR: no reftable :]
Longe illis fuerit qui nunquam, scilicet olim Auspice proficient quo semper mollia Legis Amplexi documenta meę et superum aemula Quin[ERROR: no reftable :]
Dum species amor ipse Patris, dum diligit, inquam, Ipse tuens proprium perfecta in imagine Hoc inquam uos ipse equidem complector amore, Atque illum studio seruare uidebitis omni, Quod custodita, quam iussi, Lege licebit. Quin inter sic meme etiam summumque Parentem Constat amor, ducta prorsus propagine totum Quem refero, et penitus mandatis pareo cunctis, Prosequiturque hac dulcis amor, quo diligit ille, Aeternum dilectus ago quoue ipse Mens[ERROR: no reftable :]
Vt sim uester amor, cordi sim sola uoluptas, Sola hęc distendant nunc uestrum gaudia pectus, Cuncta fiant posthac ut cetera uilia prorsus.Hac[ERROR: no reftable :]
Exemplo ut nostri sit mutuus usus Quippe[ERROR: no reftable :]
Quod uitasse quidem me nulla redarguet aetas, Parta salus populis cum nostra Sic[ERROR: no reftable :]
Degeneres hodie nec tanto pręstat Vos gerere, at solum sit iussa Mancipium non uile mihi, sed Vos, inquam, quibus iccirco Luce Dei arcani penetralia cuncta O[ERROR: no reftable :]
Consilio delecta cohors, prouectaque dudum Vsque adeo, cunctis ut par coelestibus Et recto raptim ad coelos incedere gressu, Et meritos fructus aeternę carpere uitę! Inde Patrem quęcunque mea de parte licebit Poscere, pro uestris
Hoc,[ERROR: no reftable :]
Vt sit certus amor uobis et mutuus Quin[ERROR: no reftable :]
Si fuerit, pigeat neu uos certaminis unquam: Este uiri, duret per cuncta obstantia uirtus, Et reuocate animo memores exempla Magistri. 56' Namque dies uobis blandiri haud parceret ultro Humanus, modo si libeat captare fauentem Fortunam populique leues tam mobilis Sed[ERROR: no reftable :]
Abducit, uulgo qui iam secernit inerti, Et mecum interius purgato pectore iungit, Vnde odio terris ignoti ducitis Aspicite[ERROR: no reftable :]
Vos nostri capiant, maiorem scilicet hero[ERROR: no reftable :] 6
Haud fas esse suo famulum; exercebit amaris Et uos terra odiis fuerit si infesta Magistro. Sin nuper docui quęcunque hęc audiit, et uos
Instabit longeque piacula cuncta repellet. Quod doctrina fugit, qua uenit origine, uisus Hęc hebetes, penitusque Ipse Pater, gignente Deus rerumque creator Quo mano mecum proditque Hoc opus ipsa Dei uita est, quo rursus Haurit, et exemptos sublimi sede Atque ideo humanos soboli circumdedit artus, Vt procliue pararet iter Quin[ERROR: no reftable :]
Factus homo nisi adhuc prompsissem plurima fando, Dum clare doceo qua ducit Insontes prorsus defendi a Ast hodie miseris uenię uia nulla relicta Oderit[ERROR: no reftable :]
Lucem animi tota pellentem mente Quin[ERROR: no reftable :]
Excusare scelus proprium Haud frustra poterant: Cuncta patent, Verum permissum est cernere coram, Contra odisse Deum libuitque repellere Atque[ERROR: no reftable :]
Non ita promeritum quod frustra Ecce[ERROR: no reftable :]
Tandem aderit duro solamen lene labori,57 Qui Patris e gremio nostra Assertor nusquam Exorta passim iam cunctis luce, tuenti Terrarum meme late testabitur orbi.Vos[ERROR: no reftable :]
Initiata nouis, terra tunc Cum partam populis nostra de morte salutem Atque simul coeli commertia facta feretis.Iccirco[ERROR: no reftable :]
Ingrato uobis turbari pectora Neu contingat, agent quamuis aedemque recludent. Atque adeo iam tempus adest et Ille dies credent quando mactare Vos summum uestrumque Deo sic Verum[ERROR: no reftable :]
Gens ignara Dei, prognati et Quę prorsus res una Patri est eademque Vobiscum humano quo uersor corpore uisus.Atque[ERROR: no reftable :]
Hęc uobis prędicta prius prouisaque Turbabuntque minus gnaros leuiusque ferentur. Consilio cęlabam equidem uos hactenus Dum teneras alerem uires uestrumque fouerem Robur, et infirmis At[ERROR: no reftable :]
Incumbit, sublatus eo nam rursus abibo, Vnde huc accessi ueniens, terrisque Eripiar: meme sed uestrum nemo Et quo sic demum decerno recedere Verum[ERROR: no reftable :]
Stant uultu moestam Pulsa[ERROR: no reftable :]
At refert uestra
Hoc ego conspectu modo si Nam sic in luctu uobis solamen acerbo 57' Spectandum, lapsus quod Spiritus afferet Quando[ERROR: no reftable :]
Damnati sceleris, quod prodita pignora Frustra auersantur sub Tartara nigra Iustitiamque hominum mox Iam nullo sensu percepta, examine Quam Pater in nostro, et liquido Inde genus uestrum, depulsis Diuina ad Stygias tunc sedes Assertus quicunque sibi dominabitur Qui pridem iussus toto decedere coelo Ecce relegatus nigrum nunc moeret ad Sed[ERROR: no reftable :]
Quę nondum uobis animo pertingere Sed[ERROR: no reftable :]
Ficta simul, ueniet cum Spiritus Instruet; hac, inquam, sub luce Haud Non de more aliena Deo et diuersa docebit. Quin etiam constabit, agit concordia Sursus apud Triadem, tum quo mortalia Iuncta sibi uincit diuino et prouehit igne. Namque eadem terris referet, quę scilicet olim Approbat assensu aeterno testatus Prędicetque itidem longe uentura canendo.Inde[ERROR: no reftable :]
Hac fassus nostra quod prorsus origine manat, Atque ea tunc omnes passim oras.Cuncta[ERROR: no reftable :]
Iccirco nostra quod manat origine Atque fore ut referat de meme talia Ecce[ERROR: no reftable :]
Aspectu, reddarque breui, rursusque uidebor. Quo sit inaccessum contendere Vt Patris arcana meme iam sede recondam."Hęc fatus siluit; gradientes[ERROR: no reftable :]
7
Instant per noctem, qua fundit Cynthia lumen,58 Atque ostendit iter, mouit quos altera cura, Et dubiis repetunt ambagibus orsa Magistri. Quid sibi uerba uolunt dubitant, quęruntque uicissim Vltima, quisnam abitusque breui est reditusque futurus, Quid Patris arcana quod se iam sede recondet. Cognouit motus dictique ambage Cępit[ERROR: no reftable :]
"Auferri rursusque breui, modo quod mihi dictum est, Me uobis reddi: dubios id scilicet angit? Ecce manent longis iam uos erroribus", inquit, "Exilia atque fugę, fore quę iam pręmia uestrę Spectatis fidei? Hinc uos ad tormenta reposcent. Lęta dies terris et festum tempus agetur, Excussumque iugum, quod cordi imponere
Impellent, sceleri quęsita heu uictima uotis Tunc eritis cunctis penitus regionibus acti. Hic dolor et moesti tam pectoris anxia cura Mutabit tandem diuturno gaudia luctu, Cum coelo mecum uictoria lęta reducet Emeritos terris, petitis dum insignia Maturo[ERROR: no reftable :]
Quod pręsens iamque hora premit superantque dolores, Ast utero foetum quam primum enixa refudit, Pręduri meminit nil amplius illa laboris, Exsuperant tantum bona parta recensque Non[ERROR: no reftable :]
Multa diu gemitis tristes, multumque gemetis Donec uos iterum posita iam sede reuisam, Arbiter humanę cum iustus uenero causę, Quo[ERROR: no reftable :]
Et pia gens sedes lętetur nacta Tandem ubi perpetuo deget foeliciter
Qui status haud uicibus uariabitur amplius ullis. Tunc illa raptos nil uos in luce latebit, Quęsito nec opus fuerit cernentibus ora[ERROR: no reftable :] 8
Ipsa Dei, tanto prouecti luminis haustu Quo tendunt, captu insolito gaudentque recepti, Mensque Deum prorsus sublata euadit in Verum[ERROR: no reftable :]
Me uestris, libeat quoties exposcere Patrem Aduersis in rebus opem, nec uota timete Frustrari, si nunquam alias hoc more litastis. Hunc, inquam, sacris ritum seruate litandi: Namque ita ab arbitrio succedent omnia Ista[ERROR: no reftable :]
Non sinit hęc liquido narrantem promere uobis. Sed ueniet tandem, quin et prędico futurum, Cum de Patre Deo iam tradere cuncta licebit Dictis haud dubiis et sensu prorsus Illa[ERROR: no reftable :]
Compellare Patrem et lassę deposcere uitę Auxilia, atque fidem facio nunc prorsus apudque Ipse Patrem in uestra tunc intercedere causa
Quod me complexi iamdudum pectore lęto Accipitisque animo et sacros
Prodeo qua genitore Deo, progressus ut inde Mano prior seclis: hinc est meus exitus, inquam, Qui sedem Patris liqui terrasque petiui, Indutus carnemque hominis mortaliaque ora Idem nunc repeto Patrem terrasque His dictis ceu sulcus agro tellure rescisa Ducitur egestis findenti uomere glebis, Dum uoce et stimulo properatque instare labori Agricola et iussis urgent parere iugales, Icta uiris fulsit sic illico semita lucis Atque arcana simul patuere abscondita rerum, Affando[ERROR: no reftable :]
"Ecce omnis caligo animi subducta retexit Ancipitis pridem dicti quęcunque latebant, Atque obstat nobis ambage haud amplius Omnia[ERROR: no reftable :]
Ex tete, tibi corda patent humana, premisque Sic nos luce Dei formans, et pectora fingis Interior lapsus; liceat iam credere natam Hinc a Patre Deo te prolem, pignora cuius Sunt animi nostri prorsus lux certa "Creditis[ERROR: no reftable :]
"Pectora, sed uelox haud tale timentibus hora Ecce ruit, cunctos uos quę trepidare uidebit Palantes, medio iam solus quando relinquar Humanę desertus opis; sed me tamen ipse Desertum haud patitur, qui iam non deserit Atque[ERROR: no reftable :]
Per casus uarios iactatis omnis in uno Vt me spes fuerit, dum uos aduersa dolendis Vexabit fortuna modis. Obstantia contra Neu tamen obniti, moneo, desistite fortes; Namque ego pręcessi uobis, certaminis huius Quid non expertus, dux una et pręuius auspex. Eia agite hinc, animo conatus sumite
Hęc[ERROR: no reftable :]
Suspiciens aperit dictis dehinc talibus ora: "Da, Pater, insignem toto notescere cęlo, Protinus ut uindex uitę partęque salutis Constituam clarum terra te prorsus in omni, Legibus aeternis cui tota potentia cedit, Et reparem ueteres iniusta morte ruinas, Postquam luce animi miseris mortalibus orta Insuetis dedero cęlestem carpere Lumine[ERROR: no reftable :]
Solum, inquam, uerumque Deum, missamque saluti Humanę sobolem diuini pignus amoris, Christum, inquam, duplex in quo natura Nunc[ERROR: no reftable :]
Incipiunt lateque tuum clarescere nomen. Et mihi quod dederas pręscripti lege uetusti Versanti terris, iniunctum munus obiui,59' Atque habitus stetit aeterno mihi prorsus ab aeuo In te qualis honor, cęperunt secla priusquam,
Dum cęli repeto humanos circundatus Namque[ERROR: no reftable :]
Quos mihi mortali tribuisti semine lectos. Sed quod, certa fides, diuino Hymenęus amori Iunxerit hos, homini quę facto copula iungit Nunc mihi, namque tui toto iam pectore lucem Hauserunt Verbi sub qua mens certa tuetur, Esse tuę nostros iam prorsus originis ortus, Qua patet ad cęlum mortali semita genti. Quę iam dudum ostensa uiros induxit, iterque Ecce ineunt, quo firma labant uestigia
Et uotis cuncti exposcunt cęlestia Hos[ERROR: no reftable :]
At nil pro reliquo populo contendimus ultra, Haud leue cui studium uitę pręsentis amorque. Illorumque[ERROR: no reftable :]
Namque tua hęc nostro facta est de nomine plebes, Et
Omninoque[ERROR: no reftable :]
9
Vsque piis adeo saciatur docta loquelis Mens quęcunque Deum concępit corde, Deumque Concipit auspicio nostri sermonis amatque. Inde meum terris late clarescere nomen Incipit, atque simul nostrum notescit Oppressis[ERROR: no reftable :]
Hos contingit adhuc uersari, scilicet unde Iam dudum eripior, terrestria nubila nec me Amplius hic cohibent, sublatus uisibus Qui tibi mox gremio condar coelumque subibo, Sublimis Stabo a parte tua cunctorum hinc arbiter ęquus. 60 Interea hos defende tui sub nominis umbra, Exemplo[ERROR: no reftable :]
Concordi
Namque[ERROR: no reftable :]
Intereram lassis dum pręsens, protinus omnes
Citra illum, ingenii infoelix quem perdidit error, Quem natum interitus olim prędicta Verum[ERROR: no reftable :]
Iccirco aethereis hęc dissero longius auris, Cęlestis fęcunda boni non indiga quicquam Externi ut lectis distendat corda Sic[ERROR: no reftable :]
Expetere et pura semper sublimia mente. Vnde odium peperere sui, uilescere passi Vitę auersando communem protinus usum, In quo rite quidem mea sunt exempla secuti, Pugnantis sceleri tantum factisque Haud[ERROR: no reftable :]
Sed contra ut nixus conantum prodeat ultra. Eia age nunc defende malis et destrue diri Insidias Herebi, atque animi simul assere regno:Non[ERROR: no reftable :]
Vt nil conueniunt prorsus terrestria Constanti humana diuino in stipite forma.Sic refici postquam cępit Humani facies, confestim uergit eodem, Vnde sui manans exordia suscipit ortus, Et refugit turpis contagia sordida terrę, Sublimis rapitur, longe et mortalia linquit. Ac raptim foelix iam gratia prouehit illo Vnde
Atque hominis uultus meliori ducitur ore, Antiqui percussa redit cum forma Hac[ERROR: no reftable :]
Quod fictum uanumque gerunt mortalia sensa, Vt[ERROR: no reftable :]
Expressum quod corde, Pater, tibi promicat Ecce[ERROR: no reftable :]
Et mandata obeo, ut[ERROR: no reftable :]
Fac hos constitui tenebroso lumina mundo. Namque ideo deuota tibi ceu uictima dudum Placando pietate quidem proponor in ara, Mactatus peccata luam ut mortalia lęto, Et quicquid meritę restant obnoxia poenę.
Euadat tandem patrio gens assita coelo, Qui nostris dudum finguntur pectora dictis, Aetherięque sacro reuocantur lumine Hęc[ERROR: no reftable :]
Insuper et nostris suadebunt credere dictis, Illos sancierit uirtus et gratia manans, Vt simul unanimi conspirent prorsus amore Nostrum instar, qui res eademque et protinus una Constamus, sic rapta pares sibi uindicet inde Gens humana habitus, similisque euadere tentet, Vt coelo genitam, quam mandas uisere terras, Cernere diducta liceat caligine prolem. Quin defecatos a te quos hausimus, Sincęrę mentis captus impendimus olim, Ne sibi dissideant, collectisque Si nostri uera decorentur imagine Namque[ERROR: no reftable :]
Scilicet in meme diuino lumine splendes. Sic pressum digitis opus hoc cęlestibus olim Prouehitur solitum promotis uiribus ultra, Sublimi terris qua lapsus origine noscar. Hinc tuus altus amor manans amplectitur illos A partu exorsus geniti sine tempore Insuper[ERROR: no reftable :]
Quo, Pater, ipse tuo niteo splendore receptus, Luce frui ut ualeant, a te quam scilicet hausi, Quando amor emicuit tuus ante hęc sęcula nostri.61 Heus[ERROR: no reftable :]
Iustitiam terris, populos latet unde nocentes, Singula quam recto pensas examine rerum! Sed stantem de parte rea facinusque luentem Hęc me non latuit, qui soluo in corpore noxam Humano pręsens holocaustum a crimine factus, Nec latet hos adsum quod nunc a parte sequester Ipse tua, reuocans mortales sursus ad Namque[ERROR: no reftable :]
Exprimeris quo, sancte Pater, rursusque nouabo, Post etiam geniti teneant ut rite
Vt quo me degis complexus Spiritus illis Incumbat, simul hęrentem et me pectore
Damiani Benessę liber quintus De morte Christi
61'
5
His[ERROR: no reftable :]
Saxosique simul subeunt decliuia Hęc quamuis humilis tamen et ruit unda perennis, Excrescens eadem brumali a sidere uires Et capit, et rapiens ingentia saxa uolutat, Datque una insanum frangens procul unda sonorem. Nec[ERROR: no reftable :]
Quo subit, huc solitus secedere sępe Magister. Pingue solum positum iacet in radicibus imis Montis Oliueti, pecori gratissima Inde loco patrium dederat uicinia nomen. Hęc eadem sedes aditum delecta petenti Ad Patrem, cordisque preces uulgare dolentis. Implorare docens pertristes pectoris ibat Extremis in rebus opem et persistere mente, Ferre laborantes quamuis aduersa timerent, Subiectique Deo ut potius tamen omnia mallent Dura pati, leuiter quam moti retro referri, Atque metu turpi cepto desistere lassi. Iuxta erat exesę suspenso fornice rupis, Quę specus oppositi defenditur obice saxi. Huc[ERROR: no reftable :]
Orare hinc, astu ne forte auerterit hostis Incautos, secumque a libertate ruentes Asserta Baratri nigris impegerit His[ERROR: no reftable :]
Sede ait oratum procedere uelle reducta. Tunc de more locum comitantibus ille petebat, Ac quantus iactus Balearis uerbere fundę Sistit, et attonito pręfert ceu tędia uultu, Circunstantque ducem Zebedęi pignora cani, Et nactus docta cognomen uoce Magistri: Inde palam tristem sese testatur amicis, "Iccirco durate", inquit, "et pellite Nunc indicta prius penetralia adire paranti, Qua natura Deo mortalis, pandere fas sit, Vnitur, qualis tum surgit utrinque uoluntas. Tantarum rerum sensus mentemque ministra, Vera Dei soboles, et dignum suffice carmen, Nam tua per populos recino mysteria vates. Ipse Deus, nulli, ut fertur, compręhensilis Lucis inaccessę tenebras obsedit, abitque Sensibus ereptus nostris mentique Re tanta capti cui sacra silentia libant. Nam postquam penitus naturam inspexerit omnem, Contuleritque enata suis bona fontibus, atque Nominibus sibi mille Deum mens rapta uocarit,62' Continuo proprię uirtutis conscia nouit Emineat quantum quem tanta indagine quęrit, Atque euincenti sub lumine singula delet A rebus furata tulit quę nomina pridem, Excellensque bonum proprios euadere captus Agnoscit, digitoque tacens compescuit ora. Verum age, qua superas fas est conscendere sedes, Ingressus metire gradu sublimia primo. Conceptus animi serie distinguimus ipsa: Altera pars demum ut tulerit pręstantia rerum, Altera deficiens diuersum et debile contra. Atque rei tribuunt sublimia cuncta supremę, Perfectumque bonum simul immensumque fatentur, Et longe remouent contraria finibus illis. Quin pręter sibi quod substantia uindicet illa, Quę uere est eadem, quę uere prorsus et una est, Quęque absorbet eo tollens simul optima rerum, Vt nil diuersum ponat, nil deserat, inquam, Vsque boni, uerum doctrina hęc talia pręter Personas etiam diuina in parte reponit. Atque hinc quod nobis exordia certa petemus, Persequar interea rationem carmine talem Iam nunc auspicio repetito rebus ab imis Et captu nostro, si condere protinus astris Inde ualeam, si tota mente Qua fas uniri Verbo mortale creanti. Ergo sequar repetamque docens hinc altius omnem Materiam nigris diuortia coeca tenebris Testatus multis iam dudum facta docendo. Non tamen errores tantos nunc sermo refellet: Post terga hęc linquens stringam Limite quo melius dubio quęsita paterent. Expedit hic primum, constant quęcunque, referri Personas tantum genus intellectile poni. Tum nihil hoc promi prorsus cognomine rerum, Quas supra bifido diduci limite dictum, 63 Seu quidcunque genus latum complectitur entis, Parque illi, tribuit quod nostra intentio rebus, Quę nihil apponit, nil demum detrahit usquam, Altera sic ratio ut rerum momenta relinquat Appelletque suo de nomine talia prorsus. Hinc lustrant spreto terrarum scilicet orbe Quicunque
Vestigantque Deum sublimi sede latentem Lucis inaccessę, et coeunt coelestibus una. Notio principium nobis dixere quod esset, Personas quo mens celsa dignoscit in aethra. Verum quod nostra hic intentio nuncupat, illa Mortale hoc longe ceu mancum et inutile pręstat. Par similisque tamen quod nil superaddere uisa est Naturę prorsus diuinę, et talis origo Mentis opus quod non mananti a prole sequestrat, Cuius non adeo res est augere tuentis, Contra at mirari tantum uerumque referre. Personas igitur, qui protinus inde resultant, Respectus statuunt pręlati fronte uicissim Manantum uultus, rebus tamen additur inde Nil iam diuinis, humanę scilicet instar Mentis
Veraque tunc fertur uisis aequata relatu. Et Personarum quod sic iam pullulat ortus, Principium merito est purgatis notio mystis Credita, quę nebulas pellit lucemque reducit Rebus sic adeo obscura caligine mersis. Vt diua teneat sese radice, nihilque Quod pariat notum Personas protinus esse Respectum citra, uim nil augere creantem Qui gaudet, sola sed degere uitat in aula, Foetu perpetuo steriles et reppulit annos. Sed quia doctrinę modo nos huc Dignum, quod referunt illo mortalia causas, Pandere, qua ratio talis deflexerit infra: Quin si quid fuerit nobis iam tale repertum,63' Quod sit opus mentis solius, et
A rerum ratione, erit hac fas cuncta patere. Sed me nunc aeui repetentem secula prisci Heroas ueteres, canum qui protinus astris Inseruere caput, rapuit sacer impetus ultra. En subiere, patet, qua nam penetralia rerum Magnus Aristoteles incessit calle docendo Humano, uariosque modos dialectica uocum Huic dirimit, gressum quę sensim regulat omnem Terreni captus; alia huic exordia ponit Pythagoras ausus cognato quęrere primus Artificem numero: uis est quę prędita mente, Cuius opus numerus. Vestigans institit ergo Hac ille ingenio, summi compręhendere textum Artificis sic posse ratus, cui prorsus in omne Astat opus numerus: numerus, quam quęrimus ergo, Est ea res, menti qua non cognatior ulla est, Et quę naturę conceptus eximit omnis. Permeat hinc aeterna simul mortaliaque ipsa, Quin etiam nondum quę sunt mens computat ultro. Sed quoniam ambiguę naturę protinus Vnum est, Nam partim doctis ens ipsum dicitur Vnum, Partim principium numeri, quę carmine nostro Dicta Monas Namque Vno haud propria dimoto sede repente Emicat in numerum sine foetu haud passa manere Sola Monas, Diademque tulit sic mota trahitque Primogena hęc numeri secum sine labe micantem Principium imparibus Triadem In se nil Vnum uariatum prorsus obibat Alma Trias numeri rerum perfectio princeps. Sic Triadem secum primordia cana tulere, Personę et uultu Triadis fulsere corusco, Parque Dias numerum quę princeps Mentis munus obit, numero quę Singula, nec finem pręscribit protinus ullum, 64 Censurę quamuis non usquam regula defit, Cum contra iam fine Trias legat omnia certo. Hinc declinauit racio mox illa deorsum: Namque omnis mentis iam concipientis ab aeuo Personę ratio numero consistit in ipso, Quę posthac proprii forma consistere uultus Certis acceptum referebat originis Sic nil censeri naturam contigit inde, Quod longe diuersus abit qui mente resedit Diuina numerus; sed tantę munera dotis Non alio possunt conferri, prouida summi Scilicet artificis nisi mens pręcęperit ante. Atque ita quo ratio hęc concepta est pectore Eminet, at numero tali reperitur et ipsum Addere, qua vultus tandem tulit ora caduci. Vna eademque igitur persona est Virque Huic etenim obstiterit quidnam, si cętera prorsus Iccirco substant, quia sunt compręhensa Ante Deo numero, numerusque sit ipse Deusque Primogenus Monadis partus, qui rettulit Nascens mente Patrem, nec iam Infinita Dias uarios ingressa per orbes, Non[ERROR: no reftable :]
Dum nostras tenebras ad luminis euocat Qualis Alexander Gangem transgressus et Cum semel aerias adoriri posceret arces, Militis atque ducis munus iam solus obibat, Hęc atomus gemina sic ui radiata refulsit Luce, inquam, nullos unquam quę nouerat ortus Orta, uirique simul mortali prędita vultu. Verum alia attonitos nos tollit ad aethera coetus Heroum tacito speculans altaria qualis Cultus obit, penitus cęlestis originis illum Credere cui placuit, secessu cępta beato Relligio terras inuisit, scilicet Hinc illo commenta homines accersere Nam pietas ibi uera uiget, dum Pulcher amor Gnati, Gnato conflante Parenti. Sed superant longe mortales talia captus,64' Regnat ibi uirtus, uiuaci et degit in aeuo. Pectoris hinc grati uetus est accepta referre Propositum iam cuncta Patri, atque ostendere tantum Addere se numero, si summa remitteret ultro, Vt supplex famulusque ferat libamen ad aras. Exorta hinc animi uirtus humilisque piique Fingere quę prorsus debebat rite litantes. Hinc operis magni mens alta recondidit artem, Quęcunque intexit, referebat protinus illo, Factaque sunt primo talis commertia cultus, Hos una secum numerari passa Parentis Alma Dei soboles, tanto quos legit honori. Hic ergo aeterno numerus compręhensus in aeuo Persona propria tali consistere pręstat Naturę, erecto sursum quę Ergo Dias Monadis partu quę prodita primo Artificem mundi numerauit in aethere magno, Illa eadem uoluit mortali in corpore terris Humana cum gente legi, penitusque uideri Verus homo, Patri libans Atque genus doceat cordis mortale litamen, Vnde abiit, secum ualeat quo scilicet una Promerito tandem populos inducere coelo. Sic natura atomo duplex coalescit eadem, Vt diuersa uices discreto limite seruent Colluuie turpi nexu defensa pudico. Namque duo penitus constant distincta uicissim, Quę naturam obeunt diuinam, essentia, nec non Notio ponendi tribuens exordia mystis Personas, aliud remouent hęc, altera cum sint. Huc ergo illatum sumptum mortale deditque Esse hominem, statuit quem olim sua notio Notio uere, inquam, talis suscepit Naturam, subiitque tamen mutatio nusquam. Illinc diuinum, ceu rerum cętera lambit 65 Hinc quoque respectus robur sublime latensque, Permeat at uerus dictorum sensus utrinque. Namque atomus
Esset homo ut uerus lato Deus aethere regnans, Et uir stelliferas hic uere conderet arces Propositus mundo largus thesaurus et uber, Vnde boni terris foelix iam copia manat. Agricolę ingenio sic trunco pyrus eodem Iam fęcunda, suis et quę stat plena uolemis Fert tamen inciso libro superinsita mala, Et pomi natura manet sincera seorsum. Salue uera Dei soboles modo prodita cantu, Illapsu sordes Tu dilue mentis amico, Et spira uati sensum carmenque ministra! Stabat cuncta animo secum uir secula uoluens, Quę fuerint, quę mox iam postera conuehet aetas, Et pro conspectu pręsentia tempora cernit. Intereratque Dei medius gentisque sequester Humanę, raptasque uidet sub Tartara turbas Innumeras hominum, quis mortis inutile fatum Esse dolet proprię, cępti tędetque laboris, Seque refert humilis tunc ad penetralia cordis, Et repetit, Patri ut positas accenderet aras, Ingenio quonam solium sublime reliquit. Agnoscit uaria sese sub lege repostum, Qui noxę pęnas humanę sponte tulisset, Scilicet inde pati imperium sibi stare nocentum, Vt spectanda esset demum sententia mortis, Regnorum contra meritis non sceptra teneri, Sed ui quęque geri et nullo discrimine prorsus Cuncta prophanari, sontes hinc sumere poenas De iustis, uitę nec rara patibula terris Integrę, penitus tum temni iura parentis Naturę, legi quę uult parere nocentes, Regna probis eadem cum late cederet ultro, Omneque fas terris pollutum uersaque iura.65' Mox fore conductę sese, tunc mente reducit, Vt caperent operę, quę uincula protinus addant Compręhenso, et ductum raptim ad prętoria sistant. Scilicet iccirco quęsitus militis usus, Cogit et egregius stipendia tanta sacerdos Compręhensum[ERROR: no reftable :]
Namque arcana Dei promenti hęc pręmia linguę Soluebat leuium nimium ambitiosus honorum. Conscius ille sibi scelerum uitęque nephandę Dum condit populo ueri simulator opertum, Dicta uiri censet manifesta obiurgia morum. Iccirco
Composita certam tunc mortem fraude struebat. Ergo animo infestum complexus tristia partem Externam[ERROR: no reftable :]
Secessit postquam a propriis seiunctus amicis, Soli[ERROR: no reftable :]
Terrebant rerum simulacra obiecta pauentem, Eumenides coram stant circumfusaque monstra, Exponunt tormenta, crucem, fera flagra rubosque, Quis solio regum statuetur more
Iurgia tum gentis, plausus uocesque micantum, Vt turbę referat tundentem nomine iussus. Occurritque animo, qualis pendebit in altis Confixus trabibus, spectaclum flebile uisu. Horret, correptos subito tremor occupat artus, Et pallore nigro riguere extrema repente. Exarsit uenis pressus calor illico, riuis Ecce fluit plenis toto de corpore sudor, Qualiter et sceleri rerum est commissa potestas, Cernenti coram tristissima reddita mens est. Inde premi Iusticiam tum stare Dei de parte malorum, Eniteatque probis experta per aspera uirtus. Concidit,[ERROR: no reftable :]
Sensim collectus mox uerba precantia fudit: "Abba pater, quem mens non nouit facta latentem, Eia age tu gnatum nunc respice uera dolentem, Tamque graui imposito depressum fasce leuato! Si fieri et liceat, pręsentia pocula transfer, Parce, oro, potu hoc tormenti et mortis acerbę! Sed nil decreto fati pręscribo uetusti: Id maneat, sit nostra tuę subiecta Absterget lachrimas et pressit corde dolorem, Atque suos sublatus humo repetebat Iesus. Hic[ERROR: no reftable :]
Vellit et alloquitur roseo sic ore iacentes: "Sic[ERROR: no reftable :]
Nec quid, Petre Simon, iactabas, subuenit, 1
Quonam abiere tibi tam magna et fortia uerba? Non uigil hanc noctem potuisti ducere mecum Insomnem? Leuiter succumbis maxima nuper Pollicitus: uigiles stratis exsurgite tandem, Et uotis instate piis, ruit hora laboris! Vt uos insidiis, simul
Ipse Deus, uehemens humano pectore gliscit Namque animus, fragilis sed molis debile robur Succumbit, secumque hominis trahit omnia His[ERROR: no reftable :]
Oraclumque suos linquens post terga petebat. Procumbit genibus, cęlo tulit ora manusque: "Ex quo sic libitum, et meme iuuat ire, uoluntas Quo tua commonuit, seruandaque iussa Sic imbuta mihi carnis mortalia menbra, Dissimulansque Deum uolui descendere coelo, Sancta tuis parens arderem ut uictima dictis." Dixit[ERROR: no reftable :]
Accedens sermone uiros compellat amico, Reddita sunt contra sine sensu uerba sopitis:[ERROR: no reftable :] 2
Nam grauis usque adeo retinebat pectora Tunc porro humanos quantus tepor occupet artus Inde abiens secum scrutatur mente profunda. Dumque animo cernit secli subiecta futuri, Ibitur ut contra documentis, rite sodales Quę terras olim debebant ferre per omnes, Atque ideo multos tunc exhausisse labores, Se tamen heu positum, cui passo tanta resistent, Multorumque ergo frustra tolerare uidebat, Iam
Tunc reminiscentem solium liquisse paternum, Vt templo gentes offerri uota doceret, Hoc auersari, cunctosque intendere demum Conatus, liceat modo si depellere cęptum, Angebat grauius certamina talia quanti Constabunt multum per cuncta obstantia nixis, Versari reputans animi in cruciatibus altis, Sollicitumque tenet despectę parua salutis Cura hominum nullo discrimine sponte ruentum. Hęrenti[ERROR: no reftable :]
Excurrit, non rara micat iam guta "Heus, Genitor, perferre iuuat si cuncta uolentem Aspera, uirtutem contra uictoria quorsum Tanta malis dabitur? Cur non incedere calle Hoc libeat mortale genus, constricta catenis Iustitię improbitas rigido ut sub iure dometur? Ah dolor hic grauiter uenis impressit, et ima Tot mala uoluenti dudum decumbit ad ossa! Non tamen id moueo, sic sedit quando, iuuatque Moeroris cumulo fato parere iubenti, Hoc mandata probem tua me seruare periclo." At cruor interea nunquam manare loquenti Cessabat, sensim uirtus exhausta ruebat. Tunc iacuit prolapsus humi, ceu truncus Euulsum longe Notus a radicibus imis Quem strauit, totum et ramis decussit honorem, Infractę frondes restant et brachia nuda.67 Ecce[ERROR: no reftable :]
Dum staret proiectus humi, superastitit Ales Ore ferens iam lene malis solamen amico, Militię superum prima de classe "Hos commenta modos sapientia cana saluti Prouidit medio in causa stans ipsa sequestra. Namque ageret patrio quondam cum libera coelo, Non inuita iugo uoluit succumbere noxę, Quo miserata hominem retineret sponte labantem, Iustitię si iam clementia diua coiret. Hic igitur rerum solidatur cardo, lapisque Structurę aggeritur, cui prorsus fabrica tota Incumbet,
Ecce Deo hoc olim produces foedere prolem, Degenerem posthac quam nulla redarguet aetas, Dum pręcedentis sequitur uestigia rite, Dumque petunt pulchram per cuncta obstantia mortem, Iustitięque litant propria dum cęde supremę." Dixit et irriguo ceu passim permeat horto Humor, et in stirpes redeunt ac gramina uires, Descendit largus cum Iupiter imbre recenti, Atque nouum pingues glebas foecundat in annum, Alitis aspectus sic Christum et sermo refecit. Ast animo ut rediit uigor, hinc demanat ad ossa, Spiritus appensum mox corpus sustulit alto Artubus haud motis naturę lege cientis, Mente Deum appręhendens tunc secula cuncta tuetur, Tot scelerum species, inimicam[ERROR: no reftable :]
Ac multum metuens pro lectis rite perorat. Parte alia ad postes Annę pulsabat Iudas. Ampla[ERROR: no reftable :]
Et ductos circumcingebat porticus arcus, Quo suberat semper populi concursus in urbe Vendere principibus soliti suffragia paruo Et iuxta facere atque pati turpissima lucro. 67' Longus honor, nec non congestę tempore multo Diuitię in populo doctę seruare timorem, Quęsitus studio tum proximus usus honoris Vsque noui, postquam fortunę iniuria morem Turpiter[ERROR: no reftable :]
Haud leue
Consilio dubiis grauiorem in rebus Inde frequens causa ancipiti terit atria ciuis, Et iuuenum famę senioris nomen obumbrat. Illico concursum, quo facto, ut cognitus, ibat, Imperio solitis frustra applaudere iubenti, Ceu pecori, pensi quibus est nil prorsus honestum. Vtque[ERROR: no reftable :]
Accessit, subito ingresso data copia fandi. Continuo ille sui aduentus quę causa perorat: "Auro quem dudum mercari optastis, et omni Sollicita insidias tendebat curia regno, In uobis fuerit modo si mora nulla, tenetur In manibus, liceatque innectere uincula Inde docet, liquit quanam regione Magistrum: Expedit extemplo hunc senior, custodia noctis Accitur, mandata serit properantibus Admonet, attraherent operas quot cogere possent. Namque opus haud paruo uulgabant esse paratu Vi semel inuentum pręhendi pręhensumque teneri, Aedere quem toties norant quam mira potentem. Vsque adeo autoris nequam sententia semper Iuditio est damnata sui; pręlustria facta Non pudet, humanis maioraque, tollere dicto, Atque eadem propter tantas componere fraudes. Illicet arma capit miles Romanus, initque Noctis iter, turbę cui dux pręcedit Iudas. Sic impasta diu quos forte per auia labens Implumes silua conspexit vipera nidos, Contendit paruę laniandos ponere proli. Nocte intempesta, cum muta animalia terris Carpebant passim somnos oblita laborum,68 Concurrunt densantque globos, non ordine pergunt Seruato, resonant properantum compita plausu. Purpureos nebulis obnubit Cynthia uultus, Ne lucem nocti sceleratę ingrata ministret. Coniurant maculę contra documenta salutis, Et scelus in facinus conspirans confluit omne. Infensus Christo Pharisęus tanta ciebat, Et templo uani quem tollit gloria fastus Compręhendi indignans detecta fraude sacerdos. Anxius inde procul quęsito in monte recessu Certum iter ad coelum mortalibus ille parabat. Vsque adeo partes studio diuersa fouebant, Cui solitum populi uarios miscere tumultus Turbas Orcus agit tenebra circundatus atra. Haud alias unquam post ortum tempus et annos Agmina Tartarei maior furor ordinis aegit, Dum cernunt antiqua Patrum subsidere claustra Orantis precibus, subitumque erumpere lumen, Quale alias nunquam regione erupit in illa, Atque nouam terris sensim clarescere lucem. Tunc ne possesso cogatur cedere Aestuat infoelix seductus imagine falsa, Sub qua diuina discumbere sede receptus Optauit, demens dum regni iura petebat, Aethera coelestum quando uidere ruinas. Inde pio cordi insana decernere mente Molitur scribarum animos et pectora turbans, Per uenas adigit quibus atque per ossa furorem, Correptosque simul damnata in castra trahebat. Mox turbis una glomerantur et agmina noctis Vrgent, ac segnes acuunt hortatibus iras. Vnde[ERROR: no reftable :]
Tecta adit Disposito postes obsedit Qui pridem, inuitum sic dum inter saxa Opprimere urgerent frustra surgente tumultu, Elapsus medio siluas ac arua petiuit, Posse tamen cępisse rati, tunc proripit inde Se propere, atque intus confestim ingressus Iudas Longe aliud capto prętextu explorat agentis, Vtque abiisse uirum sensit, mox emicat extra. Carnificum[ERROR: no reftable :]
Pręuolat et notos dux pręuius ille petebat Romanus: "Quonam certaminis auspice fure Imprimis, et quales sceleratę gentis inibis Consilio pugnas, commilito, rite tuere!" Pluraque castrensi iactabant carmine dicta. Parte alia multo sudabat sanguine Christus, Instabatque[ERROR: no reftable :]
Vtque[ERROR: no reftable :]
Atque ultra pergens socios inuisit aditque. Astitit accedens ut supra, pectore somnum Efflantes cernit resoluto corpore, moxque, "Nempe",[ERROR: no reftable :]
Terruit hic turbę uox exaudita ruentis, Attollunt capita et, si quem iam cernere Spectabant circum: "Impensum sat
Inquit, "adest ipso prędictum in limine tempus, Arbitrio ut tradar genti lacerandus iniquę. Ecce ruens, inquam, meme petit iste tumultus: Huc mecum cuncti, properantibus obuius Tessera[ERROR: no reftable :]
Amplexus cuius libauerit oscula dextram, Hunc capere, atque semel compręhensum ducere caute, Supra hominis captum fert scilicet esse Vtque[ERROR: no reftable :]
Astitit et mixti Nec sic erubuit mendacem ferre salutem. 69 "Huc", inquit, "seruata animi tibi pignora amantis? Pro bene tot meritis mercedem hanc reddis amico, Auferar ut terris iniusta morte peremptus, Quem coelo deduxit amor, quem corpore Compellatque[ERROR: no reftable :]
Contendant tanto; tunc uoce exercitus una Nazarenum, inquit, se missos quęrere Christum.[ERROR: no reftable :] 3
"Christus", ait, "uoti haud cassi, sum scilicet ipse." Hęc mitis roseo Christus simul ore ferebat: Armis instructi retro simul inde Ceu campi subito sternuntur turbine uenti, Omnia cum circum sublata uolumine uersat, Atque impulsa cadunt frondes agitata per auras Robora, tum uehemens toto pauor aethere regnat. Continuo[ERROR: no reftable :]
Flagitat, an fuerit concessa licentia Non[ERROR: no reftable :]
Perculit, et capitis partem tunc abstulit ictu.Increpat[ERROR: no reftable :]
"Non opus hic ferro; quam primum, Petre, reconde Vagina ferrum, commotus strinxeris unde!Ecce,[ERROR: no reftable :]
Ense cadit, neu uos mortalis terreat ulla Vis, qualem semper leuis inconstantia turbat. Anne fides dimota loco tibi fluctuat, inquam, Nec mihi paruerit celsi domus ampla Poscenti instructas acies quę fuderit armis, Quales pręstiterint mortalia robora longe? Hactenus at rueret canę sententia Legis Versa
Non sinis, ut parens mandatis Epotem, et quanto doceam seruanda timore Iussa
Contactu plagam sanauit, nulla cicatrix Proderet ut Qua ducit manibus, tam mollem protinus artem Creta ultro sequitur, nec quicquam aduersa repugnat.69' Stabant,[ERROR: no reftable :]
Facta sacerdotes, quos dictis talibus ille Affatur: "Quorsum miles tantusue paratus Armorum, tanquam mediis in saltibus olim Sedissem latro circum facturus in omni Vicina regione necem prędasque per agros Rapturus? Potius non, cum uersarer in aede, Vos sine militibus potuistis pręhendere Verum[ERROR: no reftable :]
Posse docet tenebris quę uos et Legis abusu." Vt se nil cępto reuocabant, illico sontes Tollit humo, proprię Dęmon non Continuo uenis atrum medicamen Hinc facti sensim serpens obliuio pressit. Erectis[ERROR: no reftable :]
"Quem petere instructi modo uos contenditis armis?" Nazarenum iterum missos compręhendere Christum
Athere sic Boreas quando cadit, insonat alto, Tolluntur fluctus, et littora cuncta reclamant. "Adsum[ERROR: no reftable :]
"Hos sinite et liceat per uos discedere Illicet inde abeunt cursu per aperta citato. Non secus emissi pręscripto carcere campi Aurigę medio effusis rapiuntur habenis: Non tulit hos pariter fugientes cursus eodem, Ast ut quemque suus casusque timorque trahebat, Pręcipites diuersa petunt diuortia raptim. Pars[ERROR: no reftable :]
Humentes sublime iugum qua uergit in Austros; Altera[ERROR: no reftable :]
Euadunt secreta alii conuale latentes. Facti fama mali regionem auditur in omnem, Atque urbes adiit primo delata propinquas, Teque intempesta gradiens, Bethania, nocte 70 Inuadit: tristis tunc nuntius attigit aures Maternas, illo[ERROR: no reftable :]
Dimissa fugiens aduenit sindone Ereptus turbis rupes atque aspera saxa Vix cursu tandem superauerat, ardua montis Transgressus simul est dilectam illatus in urbem. Tecta petit Marię, festum paschale diebus Quam Nazarethi de sede exciuerat illis,[ERROR: no reftable :] 4
Ac Marthę in laribus residebat candida uirgo. Huic generis titulus pręlustris et ampla facultas Inter Iudęos reddebant nobile nomen. Hęc sermone eadem facundo capta Magistri Vouerat impensis totum ditissima censum; Grata sodalitio Christi domus inde patebat. Aedibus his igitur tunc uirgo recepta manebat. Sed reminescentem, mortalibus aduenit alto Qua Deus illapsu, superumque ut nectimur orbi Materiam cępisse sacro modo pandere cantu, Ecce nouus subitoque rapit sacer impetus ultra. Da, Virgo, ingenii diui mysteria tanta Mente sequi, dignoque eadem depromere uersu. Tu nodus rerum primusque Hymenęus amoris Diuini, per te licuit transcendere coelos Humano generi, superumque in castra referri. Namque iter in terras Sapientia cana pararet Dum sibi, constituit remoueri obstacula primum. Hinc prisca mundans maculatam ab origine stirpem Expiat affectus tenera in radice, suumque Concepti foetus fibris inspirat amorem. Vtque auras hausit coelestes aedita partu, Explicat hinc sese primo de semine gliscens Gratia, et augetur raptim crescentibus annis, Aeternę luci dum uita congruit acta. Vsque adeo in tenero radiabat pectore lumen Diuinum, sub quo dum nubila nulla resistunt, Menti cuncta patent penitus manifesta tuenti. Dumque simul pia corda parit, scelus omne repellit,70' Obuersa arcanos huic omnis abibat in haustus. Non secus impresso uirtus Exhaurit pontum, tenues et tollit in auras, Miscet agens, fundoque undas absorbet in altum, Actę quę coelo ingenti clamore feruntur. Passa aciem hęc a lege Dei diuertere nusquam Intus quottidie purgabat pectus et haustus Mente capit sacros, ac partem rapta moratur Magnam coelestum miro spectamine rerum, Atque alia pensi seu telę parte uacabat, Instabatque operi moderamine sędula iusto, Quo potior fieret non uictima protinus ulla. Vsque adeo nam cuncta bono pia corde gerebat, Sic demum solers semper terrestria tractans, Nil iam terreni captus hauriret ut inde: Ceu puppis certam non asserit aequore sedem, Rapta mari fertur dum plenis flamine uelis. Atque erat in terris miraclum grande uideri, Aetate in tenera insignis prudentia rerum, Vt tamen hinc saperet de se nil illa superbum. Vnguibus a teneris mitem una humilemque tenebat Cognitio perfecta sui, qua gratior aras Hostia coelestes penitus non imbuit unquam. Insuper et precibus pia Virgo et laude litabat, Dum benefacta Dei memori de Optaretque magis diuina in uiscera condi, De nihilo reputans accitam uoce potenti, Vt sincęra Deo purgato corde litaret, Dotatum cinerem coelestis munere uitę, Atque[ERROR: no reftable :]
Vbere cęlesti superarit gratia quamuis. Et relegit vatum studioso pectore scripta, Dictarit quę nam nostrę decreta salutis Ipse Deus, tum quę mortales plurima coelat, Spectabat dię assueto sub lumine lucis. 71 "O liceat ueteres coeli reparare ruinas!" Sępe trahens imis suspiria lenta medullis, "O", ait, "et placeat terras inuisere tandem, Vt Deus in nostro cernat, quę finxerit olim, Corpore, et oblatus posita uideatur in ara." Instabat de more sacris operata, Deumque Omnibus a uotis pergebat rite mereri, Cui Deus illapsu mentem recreabat amico, Insinuatque animi sese penetralibus atque Permeat, et totam solidabat uiuida uirtus Templum perpetuum sibi iam positura manenti. Quo magis hanc coelo fert spiritus, amplius illa Sese demittit, tum pectore deuouet olli, Atque ita non unquam post ortum tempus et annos Consensit natura Deo, quadraret ut omni A parte haudquaquam prorsus iam Instar materię, subigit quam robore forma Actiuo, prorsus cui tota potentia cessit, Vt satiata nihil dehinc amplius appetat ultra. Atque redacta adeo iuris remanebat amati Ex toto possessa Deo; sed promouet illam Hic Deus omnipotens in quem delegerat actum. Maternum tenerę sapientia nomen adumbrat Aetati, meruit Verbi tunc Virgo uideri Mater diuini, quo facto cuncta repente Exemplum mirata nouum diuum agmina stabant. Inde suo in terras Gabriel uenit ordine motus. Quin etiam generis debebat iure uocari Humani mater, tantum pia Virgo dolebat Mortales procul a uero per deuia tractos. Hinc supplex gemitus renouabat sepe "O amor, o animi lux sancta, o summa Permissum tenebris satis est, satis insuper Sat poenas luimus propriis erroribus acti, Satque tibi natis Herebum ditauimus ultro. O liceat tandem damnis imponere finem: Siste iram, mitis redeat clementia coram,71' Erumnis quę nunc mortales eruat, atque Errantes tantum deducat tramite recto, Et semel eniteat tersa caligine uerum. Iam sanctum germen teneat nil amplius, oro, Iustitia ut reparet tellure exorta ruinas, Oppressosque diu releuet longumque iacentes, Et reduces secum sublimibus inferat astris." Astitit[ERROR: no reftable :]
"Ecce omni penitus defensa a crimine degis, Vnde tibi
Hauris quem liquido captu, tecum ecce moratur Ipse Deus, perimis foelix opprobria Dixit: at[ERROR: no reftable :]
Corde gerens tenuem sese, ceu dixerit: "Ecce Puluis ego, Deus ipse boni largitor Sermonem[ERROR: no reftable :]
"Fundit adhuc sese cęlestis gratia tali Exemplo nulli largita: en germen Olympi Concipies utero et partu fecunda soluto Aedes, cui Magnus hic excelsi dicetur Filius, olim Qui sedem accipiet, qua Dauid rite docebat Mortales libare Deo, coeloque receptus Delecto populo aeternum dominabitur Qua[ERROR: no reftable :]
"Votis Omnipotens nostris semel annuit, atque Degere nos iterum casti conuenimus Incumbet,[ERROR: no reftable :]
Inquit, "et humanos formabit protinus artus, Hospitiique recens diuini insignia stabunt, Nomine obumbrarit simulac tibi Cęlestique sinu tu, Virgo, recepta quieris: Namque ignara uiri casto mox uentre tumebis Atque ideo Excelsi dicetur Filius esse Ter sanctum germen, tenui quo copula nexu Concilians iunget simul immortale caduco,72 Verus homo ut fieret lato Deus aethere regnans, Et nihil infirmum naturę admisceat inde. Excolat hinc humili quam Gnatus corde Parentem, Constabit proprias infirmo corpore uires Exutus Patri
Antistes templi et placabilis hostia "Ecce[ERROR: no reftable :]
Seruiat in facinus hodie tam grande Dixit et intumuit foetu pia Virgo recenti. Creuit ei pietas posthac innata, Deumque Vltra quam coluit, multum illa errore dolebat Humano, tellus passim quo tota lababat, Mancipium infoelix uesano facta furori, A uero depulsa agitur dum subdita carni. Vsque adeo imbuerat maternum pectus in annis Tam teneris Verbum summi concepta Parentis. Salue, uera Dei mater, modo prodita cantu, Atque eadem materna geris quę uiscera multum, Erumnas hominum duris miserata periclis! Da docto modo cępta sequi mihi carmine, quale Aequabit dulci modulamine uocis olores, Dum ripis resonans obitum pręnuntiat ales! Forte domus stabat secreta in parte, Deumque Orabat speculans rerum abdita mentis in arce, Summum humilemque simul casto uenerata timore, Cui pars inferior sensim liquescit, abitque In curas sęuo minuentes ossa dolore. Namque Dei Verbum
Atque odio genti frustra reminiscitur esse Iudeę, duros meminit quem ferre labores Mortali
Perfugium erumnis; niti tamen aspera contra Cuncta uirum, uersans secum tunc talia mente Turbatur mater, lachrimis et perluit ora. Ast alia Martę referens in parte sedebat Magdalena soror: "Nescis an quanta penates 72' Inuisit dudum coelestis gloria nostros, Quam laurum ponit lęto uictoria uultu Tendenti raptim per cuncta aduersa Magistro? Hac iter ut terris se lux diffundat aperta, Ad coelumque simul pateat post fata receptus, Surgent optanti tunc aurea secula mundo: Scilicet hic sperata salus pacisque sequester Oblatus Patri posita cernetur in ara. Marta soror, Legis narranti fata supernę Forte aderam, lachrimis implebat pectora mater, Atque ferebatur maiori in sidera raptu Assueto, coeloque manus ac ora tenebat. Ille recensebat repetens primordia mundi, Se rerum finem, posita libaret in ara Vt Patri; huc referens etiam ut contexerit orbes Cęlorum et nexu concordi elementa ligarit. Huc ait institui condens magis Regna soli patriam[ERROR: no reftable :] 5
Quin etiam huc proprias diduxit in agmina turmas Spirituum series, et longus constitit ordo, Vnde malus cępit casusque et prima ruina, Dum seruat positam uenerans pars altera legem, Parentesque simul iussis examina condunt, Illico quos tollit noua lux et gloria cęlo. Auersata ruit contra pars altera fati Consilium et tenebris obscurę noctis oberrat, Quam primi nunquam conatus poenitet, atque Vt semel imposuit male suasę perfida genti Humanę, semper labentis casibus instat, Et coelo quoscunque uidet uestigia ferre Oppugnat, gaudetque nihil mactare nocentes. Hic premere est fati sententia certa uetusti, Quantum animi roburque ualent, contendere pergat Orcus, et huc penitus uires exhauriat omneis. Continuo hęrebit domitus sub lege superna, Iniecisse manus sanctę compręhensus iniquas Iustitię, aeternis dabit unde et colla cathenis."73 Attigit elapsus simul ac pia tecta Ioannes, Confestim totis penetralibus omnia uersa: Exoritur clamor, gemitu domus alta remugit. Tunc formidatus multum dolor ossibus imis Incubuit matri et perculsam strauit: "Amorem Plebs Iudęa", inquit, "precio pensabit Scilicet hęc hodie Doctori inimica rependis, Qui dicto tantum morbos sanabat et omne Tollebat uitium naturę, quique iubebat Vitales redeant defunctis ossibus aurę?
Insontem ut mactes? Ast hęc cui gratia facto Redditur? An facinus stabit reprobare scelusque Interitu capitis, coelumque aperire docendo Morte luent?[ERROR: no reftable :] 6
Degere, coelesti sontesque rescribere uitę?[ERROR: no reftable :] 7
Per uos damnati legi subscribitur Orci, Et placuit Stygiam patria mutare paludem Cęlesti, certo promissaque fędere Patrum Vertere, et externę iam cedere tempora genti? Actutum horrendo cur non a crimine, quęso, Heu longum doliture, redis, Iudęe? Luetur Ista diu sero proauorum culpa nepoti, Transibit quando ad gentes substantia Legis." Fata hęc procubuit, robur natiuaque uirtus Ceu quem destituit, uix ossibus hęreat ipse Spiritus: astantes illam tenuere cadentem Et mox exanimem assueto posuere cubili. Tunc[ERROR: no reftable :]
Et super
Damiani Benessę De morte Christi liber sextus
73'
6
At procul hinc diuersa mouens agitabat et atra
Omnia respiciens circum sub nube sedebat: Fas aperire mihi qua menti insederit error Auersę penitusque inoleuit crimen iniquum. Sed quoniam sensu res hęc semota recessit, Altera doctrinę sumenda exordia nobis. A uero, patuit quod primo a lumine, quale Solem pręstiterit tam clara luce nitentem, Auspicium captare iuuat, modo mente uolucri Abdita si tali possem compręhendere calle. 74 Quo stetit humani tandem resolutio captus, Est per se quiddam, prorsus quod restitit unum, Haud nostri angusto compręhensile pectoris haustu. Atque iccirco, boni quicquid mens concipit alta, Huic tribuit, rebusque illud longe eximit imis. Hinc illo collata manet perfectio per se Omnis, cui penitus
Substans et primęua suę rationis origo: Fortuitum casusque omnis procul Cui propria est ratio, quicquid sit scilicet ipsum, Externique ignara nihil uariabile sensit Natura hęc opifex rerum substantia simplex. Hic nil pręteritum, aeque nil Contingit, pręsens non usquam Res prorsus nullo quę nouit limite finem, Quęque obitus nullos cognouit uita, tuendo Vnde stetit numerus se toto pectore mentis, Et pulchrę sobolis foetu Aeuo perpetuo qui ter numerauit eundem. Quem post immensos mens alta retorquet in orbes, Vnde Deus proprio non entia nomine promit. Ast ea discerpunt, quod iam radiatur in illis Vnum multiplici gliscens ratione, trahuntque Aetherios haustus iusti moderamine regni. Inde suos constructa dies noua machina sumit. Ante annos primo duplex opus emicat ortu, Mens et inane solum, captus impertit utrique Immensos geminę naturę: namque parauit Vna rudi et crassę moli spaciosa receptus, Altera uiuenti degebat prędita sensu. At prętenta aciem Inde Deo rectos impos defigere uisus Restitit, euectam quo tollere gloria demum Debuit, ingressa est qua fluxa libido repente. Scilicet ipse sui cunctis amor insitus hęsit, Et bene uelle sibi coalescit mira cupido.74' Sed quam principio legem Deus addit, habenas Hac laxare simul monitos et tendere iussit. Quotquot[ERROR: no reftable :]
1
Quotidie instabat foedans impingere retro, Insano passos ferri per prona furore. Hinc studia angelicę surgunt contraria genti, Partem dum retro diuertit praua uoluntas, Contra pars monitis dum restitit Vtraque continuis posthac exercita pugnis Perpetuis agitat certamina mutua bellis. Vni dum lectos tendunt auertere coelo Atque Herebi densare globos noctemque Alteri at expediunt, qua lux se admiserit Terrenę nebulę et nigrę caliginis orę, Vsque adeo cupidi diuersum munus obire Disparibus studiis post iam discrimina facta. Hic nam prouehitur conspectu numinis alti, Nititur arbitrio, diuino lumine cassus, Atque per immensos agitatus uoluitur alter. Inde ut cessit iners expertus cuncta, remotis[ERROR: no reftable :]
Cum
Vt sibi non aditum tentanti repperit Longe alio uersus scribarum pectora Demon Aggreditur uersatque animos, accendit et iram. Namque nouis adeo exemplis turbantur, aperta Aethra mouet trepidos impressaque semita coelo, Et nigri toties dicto lex irrita lęti. Mirati faciles dimittere Tartara Manes Pręsidium tantum decernunt tollere terris Demones, ac odiis Ergo et tunc
Spectabat procerum, uerbisque exasperat iram: "Quo semel Euasit? Populus dictis factisque repente Attonitus rediit, contra contabuit omnis 75 Noster honos, missis aduersus liber habenis Inuehitur, quantum generi labentibus annis Ipsa dies nostro detraxit, cernere solem Non pudet? Heu noctis gens huius digna tenebris, Quo lapsum de mente decus tibi cessit, et ipsa Interiit uirtus animi? Torpemus Attoniti: mores o prisci et temporis Hęc[ERROR: no reftable :]
Quando malis probitate graues Ac stantes pro Lege Patrum tormenta proterui Nulla recusarent, et nos Corruit, ut posthac reuocet prudentior uxor Expulsos, nostro sperans Ius Nunc ut criminibus Eia moras Nouerit hic, inquam,
Exemplo cunctis in sęcula Esse[ERROR: no reftable :]
Sic propria surgens quidam de sede locutus Obticuit; fremit ore senum tunc contio cuncta, Et petit in certam Christum fera Consulto hic aderat Nicodemus, mente 2
Prospiciens, sceleris[ERROR: no reftable :]
Atque ita progressus medio uenerabilis autor Auspicium cępit dicendi: "Pręstat[ERROR: no reftable :]
In rebus nullo turbari pectora motu, Et bene principio concordes legibus esse Aeternis, alium trutinę non addere fastum, Quatenus ambiguum sub certo examine Atque utinam non multa diu pręsumeret olim Discutienda prius uobis sententia pręceps, Integrumque foret dicenti stringere uerbis Omnia: quid potuit, quęso, pręscribere cuiquam?75' In quo peccatur[ERROR: no reftable :]
Ne liceat dicto errantes incessere saltem. Continuo hic nobis haud esset cęde petendus, Sed potius, culpam quicunque Audiri debet, quo, si quid forte repręhensum Iure
Adde, fidem ueri superant Prodigiis operata nouis ingentia facta. Non pudet huic testem naturam opponere fraudi, Surda alias soli dum iam fera Et dicto citius Manes ad Ne referam mala tot Quodlibet[ERROR: no reftable :]
Sed Nulla uirum nobis quamuis Esto nocens, obeat mortem, Si minus hoc turpes erimus Sin nihilo secius posthac Hęrebit, pręstat melius Vix ea fatus, adhuc addenti plurima uocem Sustulit, et subito Increpat: "O fano non admittende
Ocyus hinc nostri cuneis
Impulsumque foras deturbant: illicet irę Cessit et insanum linquit post terga furorem. Interea strepitu resonabant omnia circum, Qua stabat Christo castrensis turba reperto, Erectis postquam largita licentia prędę. Inuadunt clamore uirum: simul ergo ruentes Inseruere manus capto, tunc uincula raptim Expediunt, nectuntque manus et lactea colla. Densatur globus, accurrit dum miles eodem 76 Omnis, et umbonum crebro fulgore coruscant. Ecce hominum manibus Sapientia diua tenetur, Cum mole inclusa cuius coelestibus arte Astra nitent intexta plagis, et cuncta reguntur. Plus partum, Romane, tibi quam credis in ista Nocte, capis coeli nullo discrimine regem! O semel et captum si sede recondere noris, Atque diu seruare sua per cuncta futurus Secula ter foelix omnique beatior aeuo! Forte uiri facies illato lumine uisa Maiestate manum pulchri perterruit oris Castrensem mouitque uiros absistere cępto, Illico mansisset deserta in ualle relictus. Scribarum aduertit sed mox male Extingui iussere facem qui protinus omnem, Inducuntque nouum tunc raptim Et uinctum tradunt commisso Inde gradum docilis certatim miles iniuit Dictaque Romano iactabat "Versa ruant hodie, Cęsar, Pandit iter Fortuna tamen tibi prospera coelo, Non terris contenta caput pręponere Romam. Inuentum in tenebris captiuum ducimus ipsum Ecce Iouem, ni mox mergemur in aequore Exeret hęc apicem summo uictoria coelo." Rursus et ambiguo mordebat "Heus cape, tende uirum, nec eo tu coge Quiritem! Exitio didicere suo, coelestibus ultro Qui coeunt, quantum sola formidine gaudent: Cęruleas lusit sic Bacchi prędo per undas, Proque dea Ixion nebulas tractauit inanes, O peior nautis, Pharisęe, Ixione peior!" Mirati[ERROR: no reftable :]
Diuertunt, uicibus compręhenso Scriba, aeui maculę et uanę simulatio uitę, Munus dum coemunt Quęritur haud sceleris Officio, postquam Romanus repulit actis Venalem tribuisse manum indignatus iniquis. Rumor pręuertens gradientes attigit aurem Pilati, capto gentem mox affore Christo Inuidia linguę uexatam et moris honesti: Mortales illum longe pręstare ferebat. Ante[ERROR: no reftable :]
Vt fraudem melius strueret tam cędis Hic honor est habitus seniori, quippe iuuentus Lęta per id noctis Pontificis, cuius iussis ea facta per umbras, Atque illo proceres iam conuenisse ferebat. Tunc introduci iussus simul
Dogmata doctrinę quę tradat quęrit ab "Nil[ERROR: no reftable :]
Quippe omnes audire palam; Nostra fuit, prorsus me nemo redarguet unquam Clam docuisse meos notis contraria dictis, Quoque tibi orabam templum sedesque frequentes Dictorum testes scitandi larga Vix[ERROR: no reftable :]
Et pugnum incussit deiectum robore toto In faciem, uultuque Et cruor emicuit geminis de naribus ardens, Moxque stetit liuor percussa parte tumorque. Iurgia percussor dehinc uerbis addit acerbis: "Visum pontifici sic respondere, Cui[ERROR: no reftable :]
"Omnis abesse loco pręsenti iniuria debet, Vltor ubi pręsit, qui sontum crimina punit,77 Atque ubi teste mihi te nil impune fuisset. Nulla iccirco tibi restabat cędere causa, Cuiuscunque licet tam prompto uindice Protinus[ERROR: no reftable :]
Atque petunt Caiphę preciosi Vtque adeunt, captum circum fremit ore tumultus. Absorbet domus alta uiros, haud protinus ulla Obstabant turbę iam claustra foresque patebant. Forte aderat facti audito rumore Iosippus, Quem Ramatha alta tulit Sophinis abdita saxis, Prędiues Ramatha Helcanę patria inclyta quondam. Expulit hic animi generosus mente Contra omnes ausus Christum defendere solus, Notus[ERROR: no reftable :]
Erroris uani contemptor in atria fertur. Conspecto qui mox ingressus ad ostia Petro Intro hominem admitti custodes uoce Cui[ERROR: no reftable :]
Obuia serua domus; timuit perterritus ille Tunc subita pulsus mulieris uoce negatque[ERROR: no reftable :] 3
Nosse uirum, comitem cuius tunc serua Vestibulum ingressos mox atria lata receptant. Porticus auratos niueas incincta columnas Arcus pandebat dictis inscripta uetustis: "Legibus aeternis hominum sententia discors Attriuit semper misero mortalia casu". Curia consiliis iuxta subit apta ferendis. Atque erat antiquas species hic cernere Et iuxta prędicta aeuo quam multa "Iudicio damnata cadet Sapientia sontum". Cui respondebat paries contrarius: "Vltrix Poena aderit sceleris, terras formidinis implens Ostendet sese uindex Sapientia quando". Postquam intro sistunt, coram comparuit ore 77' Intrepido Christus, celsa uelut Hesperus aethra, Cum tacet omne nemus, canentis et aequora ponti, Ipse facem quassat lunaris et aemula lucis Lumina, nec noctis patitur torpere tenebras.
Atque diu nulli permissum est hiscere quicquam. Tandem auersa uirum sunt ora et mutuus ultro Aspectus lentos exasperat, omnis abiuit Inde pudor castique rubens reuerentia uultus. Tunc motus animo sensim rediere priores, Ceu quondam late pelago leuis Insequitur cęlo nebulas inuectus aperto Quem Notus, huc fluctus sublatos uerberat Auster Immissus, subitoque ruens simul imprimit undis Opposita pugnat Zephyrus quo fronte, sonantem Vna commotis comitatur Circius undis, Incumbitque Aquilo gelida de parte, rapitque Quamuis iam toto surgant certamina ponto; Omne perit naui regimen, conflicta magistrum Non audit, subitis agitatur depręhensa procellis. Tunc pulsant memores offensę uera loquentis, Inuersę[ERROR: no reftable :]
Illicet ardescunt animi, redit impetus acer, Et tempestiue titubantibus aduenit Annas, Vnde sui caperent exordia prima furoris. Inter Iudęos genus huic ignobile quondam, Antiqua Babilone domus paruique penates: Antistes templi ascitus, dum gloria gentis Obliqua inuidia atque odiis uexaret iniquis Herodem proauos numerantis stemmate longo. Sed[ERROR: no reftable :]
Quem sibi mox de more nouo lugebat Vsque adeo quocunque dolor deflexit et ira,78 Obtinuit leges uel contra foemina semper. Sed nunquam male cępta diu mansere, caditque Lęta dies uultu miseris alludere uisa. Hircani soboles solio uix reddita, rursus Heu subitis impulsa malis domus occidit omnis. Sed non mota semel posthac reuocata rediuit Relligio; lucro stabat uenalis, auarus, Qua semel ostensum, quęstum Romanus agebat, Ac primi, positam quamuis licitetur ad hastam, Semper apud memores precium remanebat honoris. Nec tenuis uulgo manabat fama, potestas Sumpta recens fuerat quod nulla lege timoris, Augebatque fidem cęptum non omine dextro, Quosque tot infęlix excęperat exitus olim. Inde uiro nomen, qui mox in parte Consors pontificum communia sceptra regebat. Ingressum cuneis excępit curia Hic retro uinclis adductum brachia cernit, Certabant stantes cui circum illudere dictis: "Fas[ERROR: no reftable :]
Lingua fuit, fas hic et crescere crimine nostro, Quidue fidem de stirpe Dei dat dicere Stabat[ERROR: no reftable :]
Ast inter uernas procul[ERROR: no reftable :]
Forte dolens
Successum causę
Quo[ERROR: no reftable :]
Commouit iuuenes, quam mox sermone
Gliscebat, mordente strepunt uicina At uelut attonitus tristis fixo ore seorsum Stabat multa tuens obliquo lumine Petrus, Atque aure intentus captabat plura uicissim Molliciem uisus grauitate repellere turpem. Continuo hunc oculis mulier depręhensa notauit, Et leuiter stringit uerbis, mordetque sedentem: "Clam fore te demum huc ducti de parte putasti, Ipso qui cultu appares Galilęus et ore?" Hęrens cui iuuenis perculsum fortius urget: "Ingressum temere huc tenuis non poena manebit." Haud nosse ille hominem defendit, et hactenus ultro Iurat terrenti excussus de mente Ast intro ingressus coram processit et inde Sermonem doctus facili serit ore Iosippus, Ad mortem sperans damnari haud posse Magistrum Si modo legitimo cognoscant limite causam. "Non[ERROR: no reftable :]
Res, hodie pueri sed quam meminisse ualebunt. Causa stetit regi quod cędes facta, paterno Eiectus regno quare procul Hesperiis, pręsitque recens Romana potestas Huic In quem animaduertit positis ex legibus illa, Si cognoscenti stet poenę causa necisque. Atque ideo uobis studio accusantibus acri Id primum et summum est culpam obiecisse nocenti. Huic hodie sceleri quid tanto uertitis ergo, Debeat ut merita iam nunc occumbere morte, Aut quos ad crimen testes adducitis, oro, Causa aditu uobis ne forte hęc hęreat ipso?" Vt[ERROR: no reftable :]
Scitari testes et mortis quęrere causas. Tunc delatorum subito comparuit intus Turba frequens, facilis uenalem agitasse Dissona uox oritur, magnis clamoribus instant.79 Hic primum, res mira, quibus maledicere pronum Pectus erat, linguam iam uis occulta ferebat Exorsis alio: referunt ingentia magni Facta ducis, ueram uirtutem rite Quidam ait: "Hunc uidi lugentem Quando animam pueri Quin[ERROR: no reftable :]
In nemora et siluas, Orasset, seram quem tunc protraxit ad horam Sermonem, paucis
Vulgus eo miro dicentem ardore secutum. Vnde penu superat pransis plenique canistri Tolluntur, Quos factis iuxta et docto sermone tenebat. Ni furtim fugeret, seseque absconderet illinc, Huic regni populus sceptrum et diadema ferebat." Pellitur amotus, uisus nihil utile causę Dicere, sed laudum segetem legisse uirumque Commendare, suo nec fungi munere rite. Alter adit posthac et uerbis aggerit iras: "Eia cauete uirum uos hunc dimittere, ciues, Quin agite et captum sublimi tollite ligno, Instar[ERROR: no reftable :]
A sęuo quando defendit uulnere Naturam uirtus huius superauit et artem, Visum restituens oculorum lumine cassis, Ac dicto emendans uitiati corporis Vidi[ERROR: no reftable :]
Vicino frustra positum iacuisse grabato, Neruis cui gressus contractis nulla facultas, Mersari optantem quoties foret hora lacunis, 79' Erectum subito stratis incedere Cumque[ERROR: no reftable :]
Nullam ubi committi culpam contenderet ille Exemplo lapsum fouea ducentis Atque huic ingenium, non uulgo quale, cupido Nulla uirum exagitat, degit contemptor honorum Atque uoluptatum, grauis obiurgator in omnes Inuehitur, nulli parcit maledicere
Sed quos pęnituit facti, tamen excipit omneis, Quantumuis magni non criminis arbiter asper." Dumque peroraret claras inuitus Iesu In laudes, agitur cuneis turbatus, et[ERROR: no reftable :]
Succedit, iam quo conuincat ferre repertum Protestans, subito dicenti exordia turgent. Diruta templa solo, multo tamen ante paratam Materiam, exhaustos tot rursus in aedita sumptus, Perfectum referebat opus uix tempore longo. Insuper his magnis contendens uocibus addit: "Illum ego miscentem quicquid uenale per aedem, Impulsos agere et trepidis instare flagello, Facti quando sibi cuidam dare signa petenti Pollicitum memini, fuerit si forte soluta, Restituisse trium spacio se posse Dicta peroranti sensim postrema tepebant, Visaque principio languere remissa tumenti. Exoritur murmur, tunc uerbis obstrepit omnis Curia, nec uocem posthac audire licebat Orantis, dicti tandem pertesus abiuit. Ecce[ERROR: no reftable :]
Fraudis iter postquam pręclusum cernit et ore Stantem compresso Christum, prorumpit in iram: "Inter tot securus agis modo crimina, tanta Nec purgas obiecta tibi? Non cura seuerę Vlla reum tangit censurę, quippe fugauit Corde metum frustra sibi multum audacia Talibus[ERROR: no reftable :]
Tunc animi compos Caiphas non amplius intro Acciri proceres surgens de sede iubebat. Interiusque aditus tunc qua pergebat in aedes Ingressus tendit, longo mox curia Insequitur surgens abeuntem: libera stanti est Continuo in Christum permissa licentia turbę. Educunt[ERROR: no reftable :]
Egressoque oculis occurrit Petrus ad ignem Ancilę rursus per iurgia sęua petitus: Territus ille uirum iam dudum nosse negabat. Voce una insonuit lucis pręnuntius ales, Et ferit attonitum reiecto lumine Christus. Ille graui ueluti subito Thias Ambigit, an cernat notum dum prospicit Mentis inops quid agat, qua perstet sede locoque Ignorat: sensim incauto rediere Magistri Dicta tamen, lachrimę memori Exit acerba gemens Recta illum montes desertaque lustra secutum Fama refert, questus lamentaque dira nouantem Flebile quotidie uulgasse per inuia factum: "Sic animi noxam ingrati moerore luentem Mens auersa, manent memori quę Rettulit hęc cuinam de multis pręmia facto? Hoc rara humanę meruit doctrina salutis, Hoc animo species defixa fideliter alto, Nudauit propriam cum lucem habitumque reduxit Carnis, et insolito subitus splendore refulsit, Lazarus hoc demum iussus prodire sepulchro? Hoc quod et exiguo satiauit milia pane Tot populi? Quęcunque alia et numerasse negatum est. O frustra indignis ingens sata gratia semper! 80' Non ego par quondam iam tanta luce micanti Inter coelestes, modo qui tenebrosior Orco est, De grege qui pridem multum numerabar amato Aggestus lectis dignantis uoce Magistri? Excidit ut subito tam lęuę gratia menti Immemoris, uano percussi corda Non hęc pollicitus iactabam plurima cęnę Aspera cuncta pati atque ipsum defendere morte? Heu quis mendacem tanto scelere expiet, oro! Nuper apud Caipham depręhenso nocte neganti Omnis honor uilis, despectaque dona fuere. Sed iuuat hoc casu infausto meminisse Vt nobis oblita cadat clementia nunquam Coelestis; saltem uel sic ęgisse licebit Discipulum, pro conspectu pręsentia semper Crimina quo In uita retinet spes hęc pectusque benignum Doctoris suaui reuocantis uoce nocentes. Quin cum O mitem, aspectus o Causa mihi, ne tunc quicquam imprudentius ausus Aggrederer; questum in deserta atque inuia cessi. Mortali hac demum moderor ratione dolori, Gesta simul mecum repetens ac dicta Magistri, Quę passim memori fero commentaria mente." Talia per siluas Tris[ERROR: no reftable :]
Accendit, nunquam somno flectebat ocellos Libabatque nihil; lachrimę lamentaque sola Victus erat misero infoelicia facta At[ERROR: no reftable :]
Mox est in Christum permissa iniuria ludo. Inuadunt operę, resonat clamoribus aula, Pars tundit Pars spuit in faciem; grauitas petulantibus oris Sed quoniam obstabat, uellauit fascia uultum,81 Dehinc alapa obducto iam densior incidit, atque Diuinare iubet ludens percussor opertum Quis colaphum incussit; gliscunt iocularia Hic aderant lapsi superum de sedibus Spectantes, quonam tandem sententia De domino humana uestito carne Deoque, Qui tunc conspecto grauiter turbantur Iesu: Terrentur uisis, trepidos fuga Non secus appulsus refugit Chalcędona thynnus Dextrum littus eo ui luminis usque secutus, Percussi quando saxi candore latentis Vertuntur, miscent turbato pręlia ponto, Et subito repetunt contraria littora cursu. Mox diuę lances solitus seruare Michael Iusticię, quales dudum Clementia ponat Miratus terrę gressus, ingrataque cuncta Frustra apud immemores usque ad ludibria cernit, Indecores plagas capitisque opprobria sacri. "O", ait, "antiqui primęuo prodita partu Exemplar mundi, Sapientia cana, creati, Libra eadem iuste moderans iuga, pondus et aequum, Censetur meritum mortale examine cuius, Quo demissa iaces? Eadem regalia iura Aetherio residens solio non deseris usquam, Hic uir tot passus conuicia, sed Deus Vnus utrumque, idem
Distinctum quamuis inter se restet utrumque. Nate Patri, cuius late metuenda potestas, Aequalis, tanto resides hic nudus honore! Eia age, claustra Herebo Quaque ostentat iter lęto uictoria Rumpe uiam coelo, mox plebs delecta sequetur, 81' Quam tu pacabis posita combustus in ara, Inuidia huc recidit male suasi antiqua uoluntas, Atque repugnantis decreto Legis, et omni Mecum cernentis nixu cęlestibus oris, Artis in interitum tracto iam fraude parente, Motus,[ERROR: no reftable :]
Scilicet hac, quanam redimatur culpa, repertum Iustitię pietas dehinc hęc a parte nocentum Stabit in humanis exęquans quicquid iniquum est, Et[ERROR: no reftable :]
Quo par libra iugo
Namque assumptus homo culpę reus, Flagitii nexum generis qui sponte subiuit, Sub[ERROR: no reftable :]
Demissus uoto ut Patri libaret in ara. Qui iam diuinę postquam quadrarit amusi, Iustitię inde iugum sistens aequabit utrinque." Astantem iuxta Vrielem raptabat in altum Mens sublimis, adit tacitus penetralia diui Arcani, in uoces tandem prorumpit apertas: "Mens foecunda Patris profert, quo promitur oris Vera sui species, Verbum iam luminis instar Gignentis, rerum cunctarum ars facta creanti Naturę diuę mortale quod intulit ultro, Sic libare Patri sancto compulsus amore, Rursus mortales animo complexus amico, Factus mortalis commendat supplice uoto. Tot mala namque hominum miseratus condolet atque Nulli enarrandas pergit duplicare querelas. Dum docet et reuocans errantes admonet, ipsum, Proh dolor, inuitus uirtutum impegit in hostem. Hinc diuersi abeunt, contra et contendit uterque. Exorare Patrem hic gemitu certatque dolore, Vellet mortalis clemens miserescere culpę; Insonti pugnat contra ille Versat, quo medio tanta hęc obstacula tollat, 82 Si tandem sic nemo malis impune resistat. Hinc luit hic totam suscepto in corpore noxam, Atque humeros oneri haud proprio subiecit agitque Molem hanc, humani generis reparare ruinam Vt[ERROR: no reftable :]
Ceu spreto solio et regni post sceptra relicta Militis ut munus solus certator obiret, Sacro direptum capiti diadema reponit,
Aut[ERROR: no reftable :]
Pugnat, nec media meminit in cęde thiarę, Stat pro conspectu cernens uelut Captiuo Sathanam poscentem a sanguine poenas, Quas modo sponte luens prędam a raptore Flagraque fert supplex dudum deuota Et trutinę, censor qua pensat cuncta, Protinus hęc, decliue iugum qua parte Impellet Sathanam et nigrum damnabit ad Orcum, Quando homini coelo sese lux large Et uerę terris pietati altaria stabunt." Ast intus, postquam cuneis iam Exoritur murmur, sensim crebrescere uoces Incipiunt, dispar poterat nec sermo Turbatus mentem surgit de sede Emicat, et solus uinctum repetebat Iesum, Quem plagas inter tacitum et conuitia cernit. Constitit et nutu dehinc ipse silentia iussit, Talia[ERROR: no reftable :]
"Fare age, et ambiguis tandem nos Per Deum obtestor, neu quicquam mente recondas: Tune Dei soboles prędictus Vatibus olim, Cuius in aduentu late aurea secula Hęc fatus tacuit, Christus[ERROR: no reftable :]
"Testatur mens sponte tibi sublimia de me, Quem probris media lacerari cernis in aula. Iccirco ne uera loquar, me nulla mouebit82' Fraus obliqua dolo tentantis; namque potestas Est uobis hodie concessa illudere capto. Ex hoc iam sacro quicunque piamine pectus Expurgant, stantem diuina a parte uidebunt, Coelestique hominum uotis descendere nimbo, Qua uultum melius proprium natura reformat. Qua Deus humanum captum sub nube Hęc postquam dixit, subiecit protinus ille: "Filius ergo Dei tu nunc et uera propago?" "Facta fidem faciunt", ait, "et pręsentia flagra, Quęque supra uires de me mens cogitat ultro Esse Dei sobolem humano de sanguine cretam." "Illicet[ERROR: no reftable :]
"Lingua Ecce scelus coram Si culpa facinus tam grande audire Hęc[ERROR: no reftable :]
Atque Incutiunt pugnos, resonat caput ictibus, atque Integitur uultum, pulsantem dicere Expediunt fustes, operarum turba nouabat Verbera; tunc pręsul medio Illi instant, repetunt iteratis pulsibus ictus, Vrgent, et fremitu properantum perstrepit aula. Sumpta in carne Deus patitur, licuitque uidere Quantum sępe quidem ludunt mendacia uerum, Vulgarique irrisa manet prudentia turbę, Incassum medio dum Christus uapulat insons. Vt rediit Caiphas, solium suspensus iniuit, Et medius proceres simulac se collocat inter, "Ancipites dudum quonam usque hęrebitis?" inquit. "Expediet demum quis uos ambage profunda? Dum frustra accusant, dum nemo redarguit illum, Ecce obiecta fero, quę non purgauerit unquam. 83 Quamlibet et grauiter defesso milite cęsus, Fert tamen ille Dei promisso foedere sese Prędictum stirpem, uiri lux alma patebit Cuius in aduentu, ut gentes illuminet omnes. Si modo Iudęi populum prius improbet orbis Despectine[ERROR: no reftable :]
Efferri supra mortales? Scilicet aeuum Degamus posthac facti ludibria terris, Gloria si populis, huius si nomen obumbret." Dixit:[ERROR: no reftable :]
Deposcit; mandant qui uinctum adduceret illo. Tunc intromissus coram simul astitit heros. Perstrinxit subito proceres, fugientibus astris Lucifer ut, roseo cum solus restat Eoo, Imminet, atque acies solus tenet ille tuentum. Perculsi tacuere diu, diuertere tandem Cuncti oculos; facto hoc pulsus pudor omnis abiuit, Inde odium sensim compressaque tollitur ira. Prętextu sumpto, captaret sedula Legem Concio Mosaicam tanquam prędictaque Vatum, Et uestigaret uenturi tempora regis Messię, senior quidam sic protinus infit: "Si quem nostra diu multum desiderat aetas, Afflictis aderit qui rebus, quique secundus Tandem aspirabit melius redeuntibus annis, Ipse ades et nostris erras incognitus oris? Prome palam, cogit suspensum hęc causa Dixit; cui Christus breuibus mox talia reddit: "Nulla hac dimitti modo spes de compede uinctum, Scitanti[ERROR: no reftable :]
Cuique fides dicto non Et iustam causam defendere morte iuuabit. Ecce autem quęcunque Dei stant condita dicto,83' Cuncta suo imperio late compręhensa reguntur, Quę partim remanent diuini expertia captus, Prędita sunt partim; non illos attamen haustus Cuncta trahunt pariter, solos pietatis amore Fontis inexhausti manante perenniter unda Expleri, studium acre quibus deponitur, aptos, Promouet, attingant illo, quos dextera uirtus, Vt merito a lęua teneant se cętera parte Voti cassa suoque uolumine uersa deorsum Damnato
Hinc argumento fuerit si senserit ara Ipsa Dei posthac dextra uirtute potentem, Et sacris passim pręsentem rite litatis, Admissus cordis si iam penetralibus alti Purgaro prauo quęcunque infecta residunt Morum usu, depulsa animę Lux sua, me uires cuius mox auspice crescent Ingresso qua porta patet pręstatque receptum, Vanaque non temere
Sed semper uero demanat lęta uoluptas. Sic adero posthac, pręsenti et His[ERROR: no reftable :]
Contio: "Tu sublime Dei modo pignus Olympo Aduenis inuisisque humilem nouus incola terram? Anne Dei, deprome palam, tu filius ergo?" "Asserit hoc", inquit, "de me sententia uestra, Quęque obstat bene conceptis obliqua Continuo insonuit clamor, caua tecta resultant Et caueis late uox exaudita meabat, Ceu[ERROR: no reftable :]
Dum[ERROR: no reftable :]
"Haud opus est", inquit, "nunc testibus amplius ullis, Qui modo dicentem percępimus auribus ipsum." Inde agitur, strepitu circum subselia clangunt, 84 Et mox in turbam ingenti stridore receptus Vrgetur, colaphis datur illicet ire potestas In faciem, pulsu tunc crebro tunditur ora. Sed me longe alio raptum trahit impetus alta Mente sequi, quascunque uices certaminis ultro Suscepit uirtus uitioque impulsa repugnat, Et facti fontem nostro depromere cantu. Nam ratio primum et uirtus nos colligit intro Ac ueros homines iubet esse, et tollere coelo Ora simul, latos animę camposque recludit, Quo ducit, tenuit quoscunque ea cura, latentem Vestigans indago Deum, qui luce perenni Obductus nebulis illa de parte coruscat. Comimur huc ingressi animam perfectius, atque Os mite induti mores componimus apte, Prouehimurque tenus, qua uultus imbuit alma Lux nostros, uitę quę spe melioris amore Vrit, iterque docet diuinum insistere demum, Ac remanet penitus tenebrosę abscondita terrę, Intus quos hausit, tollens quodcunque caducum, Illustri in regione status qui fertur Olympi. Dimouet ast illinc
Et coeno mergit uitiorum, prorsus inanem Quę uitam faciunt nostram, proprioque rebellem Ingenio, perstat dum nusquam agitata tumultu, Quo nunquam penitus sibi congrua dissidet usque, Immanes (mirum!) uultus induta ferarum. Hinc animi pestes nos uexant cunctaque miscent, Dum prensare iubent Huc namque exitii recidit natura parentis Errore, atque unum medio tulit Et tenebris animam patria de sede Eiectam, longum miseram tristemque futuram. Sed memor auspicio Genitor quo condita primum Instituit, rursus quęrit reparare ruinam84' Atque solo patrio eiectos inducere ciues Ille,[ERROR: no reftable :]
Si statuat terris sic Patri altaria late, Hactenus eniteat tandem ut mortalibus omnis Virtus, emerita quę gaudet sede
Indefessa luens multis sudoribus ora. Sic quo deciderant, obiecit sensibus Verbum illustre Patri exuta uirtute litare Percupiens, terris humano in corpore uisum. Ergo aderat missum mentis penetralibus imis, Quo refugit sensus animus contagia uitans, Errores quoties post terga relinquere quęrit, Atque frui pergit propria iam luce, diemque Aeternum uitę secessu hausisse beato, Qui procul hinc alio et meliori sole relucet. Interea hac aderat Christus regione profectus, Et[ERROR: no reftable :]
Regna Dei obtineat quod pleno iure Parentis Demissus terrę diuina sede prophanę. Sed[ERROR: no reftable :]
Culpabant quicquid facundo promeret ore, Amplius[ERROR: no reftable :]
4
Quis nil consulto temere omnia facta Atque adeo sedit cunctis illum ante tribunal Sisti, cognoscant talem ut prętoria causam. Vincitur, retroque manus in uincula Continuo Caiphas facinus crudele perurgens, Quod cęptum semel est, implendum id grauiter, inquit: "Audaci facto posthac timor omnis abesto. Siste age deductum coram, tu, pręside, miles; Cętera mox curę fuerint adeuntibus illo, Ac pariter crimen nobis augentibus ultro." Illicet ut missi, iam post data signa feruntur Pisęo stantes dudum sub carcere currus, Labentumque fugam iam non mora detinet ulla: Talis carpit iter rapto fera Abscessum est, ingens Itur, et innumerę uoluuntur in aethera uoces Collucentque faces; qua tendunt, compita uerrunt, Colluuiesque hominum nocturna affluxit eodem.85 Flagitii turbę quicquam non defuit olli, Quantum uel superis inuisus concipit Orcus: Protinus omne scelus macularum cogitur una.
De morte Christi liber septimus Damiani Benessę
85'
7
Pilatus stratis tepido sub uellere lanę
Carpebat dulcem per mollia menbra quietem, Quem rerum species reflantem uisa tenebat. Ante pedes claro stabat sol aureus orbe, Mirantur terras conuexa nitentia mundi Non propria fulgere die; tum lucida contra Cuncta datur uacuo numerari sidera coelo. Paruaque fragosis exire animalia lamis Visa, globos coeni moli collapsa rotatę In solem pedibus Horrendum octipedi medio de uentre sonantis, 86 Lucentesque uiros mox terris instar oriri Astrorum et radiis mortalia cernere coelo. Ecce fores subito irrumpunt, atque atria late Complerant fremituque uirum caua tecta resultant. Excutitur somno, fugit illicet omnis imago. Ingressus thalamum lecto puer astitit aureo Et simul exponit factum, Christumque ferebat Adduci scribis et multo milite uinctum. Exurgens stratis comit simul ora caputque Et paludamentum componit more Quiritum.[ERROR: no reftable :] 1
Postibus[ERROR: no reftable :]
Inde resistenti referebat ad hostia scribę Mortis agi tunc turba reum, quem festa tenebat Lux extra, ne se gentili poluat usu, Instabant quando celebris solennia Heu procul a uero miseris mortalibus ultro, Flagitium postquam conceptum est culpaque sedit, Mens agitur, frustraque nihil mactare nocentem Non pudet, at contra uitant contingere ualuas, Quod sceleri non Lex, non quisquam ascripserit unquam! Hunc oculis Pilatus obit tacitusque pererrat, Et secum repetit memori tunc pectore noctem: Ac quo rem melius percenseat, appetit ultro, Sic uisum, partes pręsentes cernere coram. Hinc mouit, gradiens simul atque tribunal iniuit, Conspectum populi lustrans circumtulit ora. Continuo cunctis indicta silentia uoce Pręconis licuitque oranti surgere demum. Accessum passim postquam data copia fandi, Dehinc cęptum studio contendere protinus acri. Quidam sic medio sermonem occępit et inquit: "Non[ERROR: no reftable :]
Adsumus, et uinctum stipati milite multo Offerimus,
Qui circum populos turbauit et omnia miscet,86' Cuius compesci non unquam audacia Longa quidem series dictis perstringere cuncta, Si repetam quę nostra dies, quę passa parentum est, Dum communem audax reprobat petulantia uitam, Et sapiunt quidam dum captus amplius haustu Humani stultique fugacia mente sequuntur. At nunc non temere
Ambages arcens rerum compendia carpam. Arenti[ERROR: no reftable :]
Herodis thalamo dum uoce resistit aperta, Occubuit nuper media compręhensus in Quid referam, qualis se nostrę Gesius urbi Inuexit, fretus qui libertate loquendi Suadebat ceruice iugum depellere nostros? Quin et dum Gamalas contracto ciue repugnat Romanis, urbem ciuili cęde repleuit. Quorum[ERROR: no reftable :]
Commouit gentes quin hęc exempla secutus Fine pererrato regni, lateque uagatus Vrgebat circum Romana repellere iussa, Atque sibi pariter deposcit regis honorem. Sistimus hunc ideo, ut feriat sententia sontem, Tale impune foret neu factum audacius Hęc fatus siluit, compresso Christus at ore Perstabat tacitus contra, nil protinus hiscens. Interea dictis pulsat Pilatus et inquit: "An
Sceptra armis
Infausto nec te commorunt omine sępe Frustra cępta uirum, quod non conatibus ullis Optatus uoto successus contigit unquam?" Simplicitas poterat sat respondere roganti, Noxa quod obiectum prorsus non arguat ulla, Et qui mortali captu maiora ferebat Prę sese uultus sat honesta luce refulgens. 87 Atque[ERROR: no reftable :]
Hic dictis iterum pulsabat: "Forsitan et rex Tu uerus? Tanto species tua pręstat honore!" "De me fers, animus reputans ut Dictis obticuit non amplius Poenituit cępti pensantem dictaque et actus: Nam ueri patuit mox lumine limes hyulco, Ambitione procul qua uitę simplicis illum Protinus esse uidet, nulloque tumescere fastu. Tunc[ERROR: no reftable :]
"Quam multa obicitis, longe sincęra repellit Pectore quę forti culpę non conscia perstat Simplicitas: quis sontem animum coelauerit unquam, Non labet ut media in causa, neue hęreat Continuo his dictis uoces caua tecta uolutant. Surrexit[ERROR: no reftable :]
"Quin nunquam, tellus nostra est quam longa, docendo Cessauit studio lętus discurrere tali. Montanę incipiens Iudęę a finibus omnem Lustrabat tractum circum lateque iacentem Suadebat peragrans Galilęam, sępe secundas Qua reuocat Iordanus aquas retroque pererrat, Hac legis documenta serens ignota recentis. Non lassabatur populorum cogere Instituisse nouum nec sat sibi dogma, sodales Legerat[ERROR: no reftable :]
Sufficere haud solus uisus conatibus illis, Pergebatque nouos sociis superaddere coetus, Differri credens totum sic posse per orbem." Protinus[ERROR: no reftable :]
Hinc[ERROR: no reftable :]
Illicet Herodem talis sententia spectat, Permissa est cuius Galilęa et subdita sceptris, Si namque, ut fertur uulgo, Galilęus et Ausus Pilati uerbis opponere nemo: Mox hominem regi pariter causamque relegat.87' Nam forte accitum lux illum festa tenebat, Quando frequens populus passim concurrit in urbem, Aede sacrum celebret rite ut Postquam[ERROR: no reftable :]
Cęde, simul fatis rapientibus occidit ipse Herodes; regni solium diuisaque sceptra In partes abiere; simul subscribere Augusto: propriam partem mox iussus adiuit Heres, cui certo pręscripti limite fines. Ante obitus quondam dilectum extremaque fata Antipatrum postquam obtruncat, crudelis amatę Cuius fraude lares Marianę stirpe necata Foedarat, ne forte dolo iactauerit ullus Sese, perfidiam ualeatue ascribere lucro. Ah miserę matri Marianę cędis iniquę, Qui nocuit, sedit nimium dolor ossibus imis, Atque indigna domus iniuria facta paternę! Ille dolor primum mouit, post culpa penates Vertit non cessans, tabo et maduere suorum. Demum foeda lues turpi tentigine regem Corripiens toto serpebat corpore Infoelix[ERROR: no reftable :]
Vberibus quia nata recens erepta parentum Crudelis miles laniarat pignora ferro. Nam regnum fuerant[ERROR: no reftable :]
Quem nimis angebant, quę dudum corde recondit, Si qua iam posset tandem sic perdere regem, Audit quem certo prędici carmine Vatum, Aduentu percussa ducum dum sceptra requirit Vrbs, cum gente noua cum toto affluxit Partitur[ERROR: no reftable :]
Quem regi peperit Samaręi nominis uxor, Regna gubernabat Galilęę, uita perinde Mitior ut morum discens tam tutior esset Fratre suis dudum regnis extorre, Quiritum Illico quo fasces subiise et iura uidebat.88 Illum eadem sed fata manent, et poena merenti Instabat, nunquam segnis punire Hic[ERROR: no reftable :]
Nec sat crudeli tantum scelus ędere, quin et Plus solito quo se mortalis gloria tollit, Cum culpam argueret, ceruicem demetit Vtque scelus fieret tantum maturius, ecce Deuinctum manibus ducunt post terga reductis, Ludibrio[ERROR: no reftable :]
Qui puer elapsus Iudęis finibus enses Subtractus cędi patris uitauerat olim, Quando aruis foelix illatum Ęgyptus opimis Excępit, pueroque diu timuere Post[ERROR: no reftable :]
Extorres natale solum, promissaque uotis Arua patrum; senior cursu dux pręuius anteit, Pondus[ERROR: no reftable :]
Qua carpebat iter, transmittunt aequor Aegypti circum qui pinguia pascua cernunt. Finibus egressos
Mox Arabum deserta siti plaga cępit, harenis Est iter, et celeri pede Cassius agger aditur. Littoribus longis pręcinctus tendit in aequor Mons, circum saxis illata infringitur unda, Qua rapti fertur bustum memorabile Magni. Pulsibus interea gradientum terra sonabat, Spectantumque oculis uelox fuga tollit euntes. Infert uicinę regioni et retro relicta Aspectu pereunt properantibus: illicet arua Vlteriora procul tenui, ceu nubila, primum Apparent uisu, spacii discrimina sensim Decrescunt, currunt Sirbonis littora pręter. Vertice summisso hac palmas flectebat Idume, Vt suaues liceat cariotas carpere lassis. 88' Dextrum iter arripiunt, et te, Iudęa, Hic[ERROR: no reftable :]
Iudęę, monitique alio diuertere pergunt Et Nazareti decernunt sistere tandem,[ERROR: no reftable :] 2
Atque diu certos illic habuere Pauca memor iuuenis quamuis tradantur in ęuum, Nam degebat ibi primis inglorius annis, Verum[ERROR: no reftable :]
Fama uiri passim regno percrebruit omni Ostentis sese insignem facientis et ore. Hinc[ERROR: no reftable :]
Multa rogare uirum et responsa haurire uicissim. Adducto gliscunt per pectus gaudia regi, Alloquiturque uirum confestim, primus et infit: "Vt tot criminibus ualeas euadere liber, Astat qui causam iudex cognosceret aequus. Fare age, quam pandis, quę sunt decreta recentis Doctrinę? Pariter quę fingis, qualia monstra? Sectatorque tuus qua pollet pręditus arte? Omne tui capitis ius cessum et summa potestas Est nobis, modo ne pigeat signum ędere coelo, Ereptum hinc tollam Galilęę in regna patentis." Perstabat contra dictis immobilis Vt scopulus uariis quatitur qui fluctibus alto, Alluitur pelago, saxis illisa reclamat Vnda tamen, nixu nec cautem dimouet ullo. Vt[ERROR: no reftable :]
Continuo pręceps subitam[ERROR: no reftable :]
Abducique uirum iussit medioque locari In ludum turbę petulanti: accurritur illo, Atque ictus resonat certantum uocibus aether. Ille toga residet pura de more Quiritum, Certamen proceres si quando uocabat honorum, Quęsierant demum tunc sic illudere capto. Sed non simplicitas contra moresque colore Innocui poterant uestiri dignius ullo.89 Nil grauius tamen impurę uitęque scelestę Integra est probitate uiri, quę nescia flecti Fortunę cunctos aduersę sustinet ictus, Virtutumque alacri contendit in ardua gressu. Illicet insanis rumpunt clamoribus auras Alternantque uices et inania iurgia iactant. At[ERROR: no reftable :]
Longe aliud, cętus soluunt redduntque cateruę, Ductum ut restituant Pilato: antiqua simultas Hinc stetit et tali rediit mox gratia Ducitur irrisus diuulso crine Magister Et mento pariter, uultum desputus honestum. Namque hęc doctrinę sunt reddita pręmia
Vt[ERROR: no reftable :]
Cardine in occiduo suspensis Cynthia bigis Stabat adhuc dubię peragens spacia ultima noctis. Sibila stridoresque meant gradientibus una, Et qua diuertunt, nocturna silentia frangunt. Postquam incomposito prętoria turba tumultu Percussit, subito commotus Pontius exit; Audit ut est habitus, uinctum una et cernit Iesum. Ingens exoritur subito contentio uocum Poscentis temere
Insontem damnare reum uitantis, et inde Parte tamen vulgi superatus uocibus inquit: "Tollitis[ERROR: no reftable :]
Dignam morte tamen non culpam adducitis ullam. Id demum est odio conquirere iudicis auram. Quin etiam nobis hominem qui reddidit, ipso Ecce modo abstinuit nil prorsus cęde nocentis. Sed pręstat uestro tantum seruire furori: Ast hodie regis fuerimque exempla secutus, Si quantum ualeat robusto hunc milite cędam, Vt[ERROR: no reftable :]
Et discat posthac in uita cautior Vel nullum facinus si solum crimine falso Nouerit ulcisci, tanti nomenque stetisse Delatum, infensus fuerit cuicunque senatus, Oderit aut maior, pars siue potentior urbis. 89' Sic stant iam
Sęuius et spectare licet non uerbere quicquam." Dictis deinde fremit non claro murmure vulgus, Donec voce refert ueri simulator aperta Posse nihil fieri culpa, nil iudice dignum, Prensus si tandem modo lętum euaserit ille, Tollit et antiqua Pharisęum ab origine nomen, Vsque stetisse fidem Iudęa in gente decusque Egregio generi, leuius[ERROR: no reftable :]
Cęsareas partes grata non mente Iniectum dubium prętorem pectore mouit, Romanus cessit pulsus uelut ordine miles, Hostis quando subit pręnsis non impiger armis. Inde abit et secum tacitus tunc multa reuoluit: Fato posse rapi sperat, si corpore plagas Viderit, et casum Iudęus sortis acerbę; Humani demum miseret nos quando doloris, Cum iam mutatam fortunam euersaque cuncta Cernamus, speciem nec rerum agnoscimus ipsam. Ceu[ERROR: no reftable :]
Sed quacunque tamen flatus uiolentior alto Incubuit, frondes et tota cacumina flectit, Impellat donec uertens radicibus imis, Pilatus liquit sic se per lubrica pronum, Qua tracturus erat miseranda labe ruinam, Nec nixu infoelix stabili uestigia firmat: Vertitur ut uariare uidet mutabile vulgus. Continuo[ERROR: no reftable :]
Atque introduci dubius mandauit Iesum. Astitit ut, placido repetens sermone rogabat: "An rex, et nato regali stemmata stirpe Deberi iactas? Liceat modo promere uerum." Hęc[ERROR: no reftable :]
"Sponte petis uel te potius commouerit alter Talia scitari nostrosque inquirere gressus?" Christus ait, dictis atque illico comprimit "Non[ERROR: no reftable :]
Ille refert, "populus seniorum, et detulit omne Tete consilium: quid tantum offenderis Mox[ERROR: no reftable :]
"Quid me de regno scitaris? Pręstitit amplam Res non illa fidem castrensi robore tuta est Regia quod sedes, defensa satellite multo Atque adeo nunquam pro me decernere ferro Abnuerent, regnum modo si terrestre fuisset Nostrum? Nec potius captiuos uindicet ultro Libertati animos, generoso turpia pellens Pectore, si fortes discant superare ferendo Cuncta aduersa simul, uirtus incognita terris Quę remanet longe procul hinc semota "Hoc[ERROR: no reftable :]
Temet", ait, "quamuis degas non milite septus." "Tu me nunc regem testaris, nempe fatebor Ast ego natum ideo, quo ueri redditus", inquit, "Testis nunc adsim, fictum cuicunque peroso Est cordi uerum, nostra hic documenta "At[ERROR: no reftable :]
Iudęosque petit, coramque ut constitit, inquit, Ingenio tentans hominem subducere morti: "Non culpam inuenio, non crimen protinus ullum, Quem tanto studio frustra modo perdere uultis, Defuit haud quicquam quamuis, indagine cuncta Dum uestigo viri curaque inquiro sagaci. Mos tamen ex multo seruatus tempore uitę Ecce reum tenuit dimitti carcere uobis. Delectu iccirco datur optio libera uestro: Barrabas an, dudum quo non uiolentior alter[ERROR: no reftable :] 3
Infestos saltus furtis et cęde tenebat, An Christus potius tam falso teste petitus, Et nullo demum conuictus crimine, festo Paschali uobis lęti defensus Impulit[ERROR: no reftable :]
Barrabas ut potius fato seruetur Heu mentem uesanam hominum moremque sinistrum! Insontem, et quo iam didicisse docente licebat Quid fictum uero, quid recto pectore prauum Dissideat, meritum uel quod comitatur utrumque; Sępe manum cuius fines sensere salubrem Iudęi, Manes dum iussus redderet Orcus. Attamen inuisum frustra illum perdere malle, Saltibus in mediis quam qui siccarius olim90' Obseditque necans, toties et miscuit urbem! Et non erubuit deposcere uoce rogatus Latronem dono, pręnsum modo tollat Iesum. Pilatus, sedeat dum feruor et ira furentum Expectans paulum, sedato pectore fatur: "Dudum non culpam cuius conuincitis ullam, Quid Christo faciam quando dimittere cędis Vrbe reum factę libuit?" Iubet[ERROR: no reftable :]
Expediat Conspectu misero si mouerit effera corda, Vt morte abstineat plebes contenta flagellis. Illico discingunt hominem; dehinc corpore uestem Diripiunt, nudos medio simul exerit artus: Mirantur nitidamque cutem, tum candida menbra. Continuo exertę redolet fragrantia carnis: Nulla erat in toto Christi
Credibile est manibus dimissos illico fustes, Quos tunc pęnituit facti, suaueolentia postquam Percussit, simul et mortali maius in illo Enituit. Notas sese reuocauit ad artes Mox senior, uires cognouit quando supernas, Vtque alias solitus cęlestibus obuius ire, Induxit uernas et fustes expedit ipse. Tunc captum medio statuunt nexumque columnę Astringunt, facies obtutu hęrebat Olympo: Virtus ore uiri fulget diuina pudico. Tunc malus atque feris ipsis crudelior hostis Auersum statuit, cui duros imprimat ictus, Ne uultu motus cęlesti flagra moretur. At tormenta subit constanti pectore ferre, Et coram iugulante stetit uelut hostia Christus, Vt tali redimat mortalia crimina poena, Iniusti tandem si iustus pondera gestet. "Hostia primitias", tacitus tunc mente perorat, "Has delibo tibi, Genitor, de sanguine nostro. Placato fusus fac rite adoleuerit aras, Vt pandant homini sublata repagula coelum, Quique Deus, noscat, rerum moderaris habenis, Et pietas terris nobis altaria ponat." Nulla mora, orantis rigat omnis uena cruorem, 91 Verbera deuincti menbris incussa sonabant, Qua uellent, poterant inferri haud certius ictus. Hic pectus tundit, mox cruribus incidit alter; Nec defit, plagam qui iam per brachia ducat, Percussoque alius liuorem figit in ore, Plurimus et dorso cecidit. Circum undique uersant, Optantes totum lacerari, flagra ministri. Inde cruor manans iam parte erumpit ab omni. Non secus ac pedibus si stet uindemia nudis, Atque lacu pressam si pręlis inferat uuam, Bacchęum ut melius fundat calcata liquorem, Illato si forte iugo deuincta subinde Cedat, parte fluit largus ruber humor ab omni. Hic, mirum dictu, tellus nam uisa moueri, Vsque adeo ad Manes tundentis hiulca fatiscit Ictibus, et nigro rimis lux incidit Orco, Infernę subito turbantur lumine sedes. Est locus, arcano quem dicunt nomine mystę Abrami[ERROR: no reftable :]
Aut fore spe potius uentura in secla beatos, Cum clausos tandem tenebroso eduxerit antro Prędictus, claustra et leges qui[ERROR: no reftable :]
Hic cętus Vatum et gentis ueneranda uetustę Canities miro sub lumine cogitur una: "Sedibus insolitum his tantam splendescere lucem, Atque, animo duco, meliori Tartara causa Lustrantur circum: nostra et uicina propinquat Spes hodie; lęto superato huc uictor adibit, Cuius progeniti cunabula nouimus olim, In caput et sparsos latices Iordanide ripa." Inter selectos quidam sic ore serebat, Cum mox cęlestis dubiis apparuit Ales. "Commoti monstrisque nouis et luce recenti Haud frustra ambigitis, nec iam diuersus aberrat Vsquam animus uobis, aderit namque antea coelum Vndis quam Solymo deponat cardine solem. Quid referam? Vidi confectum, qualiter aula In media, uoces urgentes inter et iras Scribarum, nusquam dum lumina dimouet astris,91' Continuet tum mente preces et pectore toto. Responsat contra qualis clementia uultu Diuino, terram penitus subsidere uisa, Et leges demum pacari ac pristina iura, Dum luit ipse suo mortalem sanguine noxam. Interea hinc superum demanat gratia qualis Sedibus et uestris hodie conspecta tenebris! Nunquam alias aditus, qui nunc, patuere beati, Atque iccirco throni sacro nunc ordine motus Hic adsum uestro solamen ferre labori Iussus et arcani sensus recludere diui. Vicinus uester, nil iam dubitate, receptus Instat, uictorem mox namque uidebitis Orco Demonas edomuisse feros atque addere uinclis. Auspice quo reduces uos hinc remeare licebit, Inuectosque polo sedes implere beatas." Dumque pios uulgo subeunt ea gaudia Manes, Miscentur trepido umbrarum loca territa motu. Hinc metus exagitat Furiarum corda, pauentque Ne poenas subito compręhensi forte dedissent, Atque iugum impositum doleant exemptaque regna. Illicet emicuit Barathri dux ocyor Euro: Iudęam inuisens adiit prętoria nota. Ingressum species tormenti uisa moratur: Percussum media tabescere cernit in aula. Non linguę quicquam, uiui non amplius oris, In lacero demum uultus non pristinus ille, Luridus aspectu foedato corpore plagis Stabat marmoreę deuinctus reste columnę. Nulla quies flagris, resonabant uerbera longe; Terga modo feriunt, uerso modo pectora fuste, Mordacesque sales addunt, Romanaque dicta: "Hęc uia, ne metuas, in regna petita paratur! Macte esto, multo nam stabunt parta cruore Sceptra tibi, modo si lethęo huc amne redibis!" Insolita obstupuit uiso formidine Demon: Miratur subito reddi sibi debile robur, Dehinc[ERROR: no reftable :]
Pilati accelerat. Placida resoluta quiete 92 Molliter hęc dulcem reflabat pectore somnum. Excitat, obiectę simulacra tuentibus olim Qua reprimunt species, formatque hic horrida monstra, Misceri ruptoque aperiri gurgite uisum Tunc pelagus, facies teterrima protinus undis Exire et tales horrendum excludere uoces: "Ni sinitis, quem nunc torqueri iussit in aula, Hauriet hic toto tumefactus gurgite pontus Vos et uestra simul, raptos et deuehet Orco. Ocyus,[ERROR: no reftable :]
Hęc iubeas", additque minas vultuque feroci Terrorem incussit; pulso tremit excita somno, Nec mentem Demon commotam deserit usquam. Infoelix mulier nusquam sibi tuta uidetur, Conuocat huc famulas, trepidans mandata referri Prętoremque iubet somni monuisse Quattuor interea restabant lassa uicissim Cędendo paria, atque una attriuere flagellos. Ecce cruor uenis toto de corpore manat, Liuent menbra, decor nitidi contabuit oris, Horribilis primo speciesque miserrima uisu. Vtque[ERROR: no reftable :]
Posse sacerdotum si demum cernere plagas Contingat totis impressaque uerbera menbris, Produxit coram, dehinc turbis talia fatur: "Ecce hominem uobis, habitum bene nonne putatis? Dimisso liceat, iam si sat cęsus, In uerbo accessit portans mandata minister: Commotum iam pridem animum perterruit, atque Ipse suam tacito repetebat pectore noctem. Hic[ERROR: no reftable :]
Quę subito audita est late uox fracta per auras: "Tolle illum, iam tolle", sonat, "damnatus agatur, Atque animam ligno suffixus brachia Vox ea prętorem loetali perculit ictu, Non ulla facie gentis fera corda retundi Miraturque magis redigi crudelia poenis. Ceu semel in capta rabies si sęuiat urbe Hostilis, nec sat rapienti cuncta ruatque 92' In cędem, ferro direptaque pignora matrum Vberibus mactet furibundaque gaudeat ultro, Insontis multo madeat si sanguine turbę: Non aliter rabidum fertur uesana ruitque Turba sacerdotum, respergi lęta cruore, Et Christi iniustę maculari sanguine cędis. Tunc rursus repetit, cęsum si milite lasso Eximeret lęto Christum: "Conuictus aperti Criminis est multo damnari dignior", inquit, "Eia agite, hunc uobis hac festa luce remittam." Mugitus ueluti, si forte armenta uicissim Cernant, obnixi dum contra cornibus urgent, Impulsu saltus replet clamore remotos, Sic populi retonat late uox rauca per auras: "Tolle hunc, at Barabam populo dimitte petenti!" Vt[ERROR: no reftable :]
Acrius intendi, ac uanos in plebe tumultus, Aduocat huc, manibus laticem qui fundat, et inquit: "Vos mihi nunc testes, insons quia sanguinis huius." His dictis utramque manum simul abluit Illico[ERROR: no reftable :]
"Nil nobis hodie metuendum protinus isto Sanguine foedari: stet nostro hęc noxa nepoti." Nec posthac fremitus cessabat rauca sonantum, Euasit Barabas donec de carcere liber Et missum arbitrio sibi duxit in atria Mox[ERROR: no reftable :]
Tandem latronis mutata morte Magistrum Damnatum, patuit scelus ingens protinus olli, Insontem indigna damnari morte reumque Mortali peragi maiorem
Et se crudelem: precium nam quale rependi Et bene tam merito, sincęri et cordis amanti? Hic non deseruit qui mouerat ordine Demon, Inque scelus motum impulerat iam protinus omne, Maioresque faces uertens sub pectus adegit. Nam simul obriguit deceptus imagine falsa, Inde uices sęuus repetit de crimine lęuo. Cogitat infoelix extrema atque impia lęti, Discurrit, nota seniores aede petebat. Hic coram nummos medio proiecit et infit: "Commisi facinus caput execrabile fato, Cui[ERROR: no reftable :]
Non hic, non Orco tristis uindicta malorum, Tam bene qui meritum periniqua morte necaui, Noctu compręhensum prodens crudelibus ultro, Qui frustra iustum nece nunc damnatis iniqua." "Non ulla tua causa tenus nos attigit", inquit[ERROR: no reftable :] 4
Concio, "nam quamuis fueris nequissimus ipse, Haud nostra quicquam refert, quin iure teneri Quem te par, porro qui proditor esse Abiectis[ERROR: no reftable :]
Infoelix agitur furiata mente per urbem, Donec ei tendens tabulata perarida truncus Occurrit, uisu percussus restitit atro. Hic peragi rem posse putat, quam cogitat olim, Heu miseram laqueo meditatus rumpere uitam. Nec mora, delatum restem de fronde ligauit, Inuadit ramos, et nectit guttura nodo. Quo facto sese deturbat proditor alto, Et pendens laqueo pondus media hęsit in aethra, Horrendum aspectu, mortem suspensus Verum[ERROR: no reftable :]
Censebant, unde est egressa pecunia nuper. Heu hominum
Aurumque et loculos fieri scelerata, nefasque Commiscere simul nobis utcunque libebit, Atque animi uitium corrupti agnoscere nolle. Hinc itum simul et cunctis sententia sedit[ERROR: no reftable :] 5
Hospitibus, uenum posuit quem figulus olim,[ERROR: no reftable :] 6
Posthac humandis mercari protinus 7
Parte alia interea dirupto uiscera uentre Pendentis funduntur humum, tunc omnia circum Aspectu foedo replentur, mansit inanis Aluus et eiectis iam totum pectus hiabat. Constitit[ERROR: no reftable :]
Hic noua tormenti facies exorta: repertus Saltibus incultis, inter uepreta rubosque Et[ERROR: no reftable :]
Obseptus spinis peracuta cuspide ramus, 93' Non acie ferri, armata non histrice peior, Horrentem contis qualem fert Aphrica tellus. Hoc concinnatur capiti diadema superbum, Vt stetit implexus, spacium defendit in orbem, Contactusque seges prohibebat acuta propinquos. Accubuit postquam, passim concurritur illo, Iniciuntque manus, discingitur haud mora raptim, Nudus direpta qui restitit illico ueste. Induitur clamidem posthac et fulsit in ostro. Mox redit ad solium, capiti diadema reponunt, Seruatum studio iam dudum tempus in ipsum Extabat; densis adigunt impulsibus inde, Hęreat ut melius compressum, cuspidis intro Illicet infixę iam spina subiuit ad ossa, Emicuitque scatens circum mox undique sanguis, Hinc riui passim uultu et ceruice ruebant. Taliter affectus solio residebat eburno: Additur huic, instar sceptri regalis, arundo, Et dum sic ageret regem, ludibria surgunt. Optat flexa genu residenti turba salutem. Hic honor est habitus primo, nec uellitur ille Tunc aliter, solium dum cuncti adiere seorsus Alternantque uices, regem illicet omnis Deinde[ERROR: no reftable :]
Incutiunt colaphos et mox residentis in ora Expuitur, uacua fremitus crebrescit in aula. Plaga recumbenti mox crebra illiditur, ictu Ille petit uultus, ast alter arundine pulsat, Vt melius capiti subsidant serta decoro. Luditur et pugnis faciem densissima tundit Dextra, uicem uersat facti sic nuper honoris. Per ludum huc operam miles iam conuocat omnem: Velluntur crines, et barba euellitur omnis. Pro solio cedunt inhonesto uerbere Densior haud tectis hiemali tempore grando Incidit, ut tonitrus coelo stetit, amplius antris Ingeminans uacuis infra nec terra remugit, Quamprimum nubes manante resoluitur imbre Duraturque gelu subito quę desilit unda. Despuitur uultum, colaphis pertunditur ora, Et circum planctus resonant ac perstrepit aula, 94 Atque nihil reliqui permissa licentia fecit. Sic contra affectum fieri uoluere dicaces: "In regnum sic itur enim, persiste ferendo!" O animo species impressa fideliter alto Promere da cantu iam mens quęcunque recondit! Certa fides, dictu absurdum nil debuit inde Damnari, populis Sapientia passa uideri Corpore sustinuit si tanta opprobria uili, Cum non arbitrio sit uisum stare creato Diuę arti, nec, quo iam condidit omnia, Verbo, Cuius ut offensam iam culpa redarguit omnis, Et digito medio cęlo ipsi promicat ultro. Debuit ergo pati, mortalia sumere menbra Si libuit, cuius signant uestigia pressa Mentibus innocuis, foelices degere posse Sola homines uirtute, hoc demum ut facta probarent, Et uires teneras, cuncta aspera ferre doceret. Tolleret ut forti spem, pręmia lęta rependi Post fatum, insinuans sese de more pedentim Insonti et monito, uestigia sistere firma Quo uocat et uirtus pręfert uictricia signa, Nitentem illapsu corroborat illicet ultro. Hęc animi uirtus, opifex ea denique mundi, Quin eadem nostros si demum[ERROR: no reftable :]
Haud humilem decuit subito distringere ferrum, Illud sublimis postquam natura recondit. Hinc fuit humano arbitrio permissa potestas, Christus desputus sedeatque et uapulet ultra, Atque ideo humano pro crimine debuit ara Offerri, et solus poenas hausisse nocentum, Si coelo gremioque patris descenderit ergo, Scilicet hinc tandem ut libans altaria ponat, Et sic relligio mortales imbuat omnes, Quod non, quem primo statuit, dum conderet orbem, Ordo stetit, mollique impulsu machina lapsa est, Et malus humanas res omneis miscuit error. Namque olim fatum quos iam prędestinat astris, Haud fuit, ut captos hostili deserat astu. Quin neque iure rapi potuerunt uiribus hosti, Quotquot sponte sua contraria signa secuti Hostili fuerant iam sub ditione redacti.94' Debuit ergo iugi liber, qui uindicet, omni Exercere modo uirtutem et rite docere, Qua niti ualeant sese
Exemisse iugo ut tandem sic iure liceret. Atque ideo quo pandat iter, cui terra resistat, Debebat populo linquens exempla sequaci Sanguine respergi claustrumque recludere morte, Sic posthac reduci quę semita tuta pateret. Sed nimium o foelix, o terque quaterque beatus, Concessum cuicunque altam pertingere mentem: Qui captus, tum qualis item profectus ab illa Parte, Deus terra qua se depauperat ultro, Mortalique fuit natura, et pręditus haustu Humani sensus par nobis undique factus! Ars atque ingenium generati numinis illud Qua Patris in solio diuino substitit alter, Omnia uir factus secum concernat eadem. Sic immixta Dei maneat natura seorsum, Verus homo ut fieret prorsus tamen et Deus idem, Sic sumpta libare Deo quo carne doceret, Atque refert illo posthac quęcunque creabat. Hinc Pater immenso Gnatum complexus amore Demeritus Gnati obsequio mox cuncta rependit Olim natura domini rerumque potentis. Quodque agit iccirco mortali in corpore Christus, Profit in immensum, quoniam de stipite manat, Promicat[ERROR: no reftable :]
Immensum est quodcunque, Deo sub iudice, Christi: Id nam amor immensus, pietasque immensa mouebat, Demissumque polo menbris mortalibus abdit. Porro opus hoc finis rerumque et summa creatę Totius molis, quicquid, quo pertinet, olli Astruitur iussis coelestibus ordine iunctum, Cuius erat templis aras adolere parenti. Nil ergo hunc latuit, captus mensura creati Namque ea, quin etiam totius regula recti, Atque usu quantum mouet experientia sensum, Examen solidat diuinis legibus haustum. Tunc habitus gliscunt mortali in parte recentes, Quin etiam mediis poenis heroica uirtus Promouit, licuit cumulo superaddere demum; Immensum quamuis quicdam ipsum corpus inumbret, 95 Cuius sunt certi pręscripto limite fines. Vt satis illusum, petulans iniuria, nec iam Restabat prorsus, quo plus excrescere posset, Deponunt solio, turbis ostendere pręses Hunc iterum optauit, coram dehinc talia fatur: "Ecce[ERROR: no reftable :]
Quo nemo ualeat, si poenam deluat insons." In dicto egressus cocco sertisque reuinctus Astitit et medio lustrauerat omnia circum. Pontius hic subitis subiecit talia uerbis: "Ecce hominem uobis, faciesque miserrima casus Quem non mortalem, quęso, commouerit
Nam nullo casu crudelia pectora flecti, Sed contra immanis rabidos magis efferat ira. Vox populi atque senum tenues erumpit in auras, Atque cruci affixus modo debita brachia tendat, Vsque etiam ut specula subeuntes lustret ab alta. Pontius hic breuibus perstringit talia uerbis: "Non causam cerno, perimi cur debeat iste: Sin uisum uobis, iam iam mihi tollite captum; Quin etiam abduci liceat quocunque Instabant[ERROR: no reftable :]
Contendunt
Quod non mortalem sese, sed stirpe ferebat Diuina ante ęuum secreto proditus His ergo auditis subita formidine pręses Perculsus rebus componit uisa diurnis, Cui dubia discors uariat sententia mente: Non secus ac solis si quando liquentibus undis Impressi radii geminant laquearibus altis, Atque uagam lucem passim per tecta refundunt. Multa[ERROR: no reftable :]
Accersit, repetens dehinc ordine singula quęrit Et genus, et patriam, et primę rudimenta Non secus ille tamen quam saxum immobile perstat, Quod pelago alluitur, furibundo et tunditur Euro. Pertesum[ERROR: no reftable :]
Atque ait: "An
Nonne hodie de te nobis concessa potestas Mactare, aut sedeat potius dimittere His[ERROR: no reftable :]
In me ius tibi, permissum nisi Lege superna Hoc foret et certo constarent ordine fata. 95' Et delicta gradu quia sunt et crescere nata, Et rursus longe inter se differre uicissim, Est scelus illorum magis execrabile, meme Qui tibi crediderint faciles innectere fraudem. Exin nil reliqui fecit, si qua arte furori Exemisse uirum ualeat gentique At[ERROR: no reftable :]
Non aliter uisus nisi sola prorsus Iesu Morte satisfieri, quo circa his uocibus infit: "Cęsareas hodie non rite tuebere partes, Hanc ni iudicio causam damnaueris ultro. Namque audet regis quicunque inuadere nomen, Cęsareas temnit leges augustaque Non semel hoc ausum testatur publica fama Hunc referens unctum populi de more uetusto. Commouit sensim dubium turbataque mens est Pręsidis; ingressus secum spaciatur in aula. Plurima uoluenti tandem sententia sedit Pro solio stanti coram cognoscere causam. Interea[ERROR: no reftable :]
Et proprio rursus subito est indutus Credibile est toto renouatas corpore plagas, Dum clamis exuitur, passim et fluxisse cruorem. Casibus heu uatem rerum quibus intulit ordo! Aeternam Legem, quo sunt et condita Verbo Cuncta, foret uisum qua[ERROR: no reftable :]
Sic habitum, meriti carpsisse ea pręmia magni, Quod genus humanum faceret pręlustre capaxque Aetherię lucis, multis de gentibus olim Quod sibi dilectum secerneret Israel ultro! Ast illo
Iusticię coniuncta simul clementia fatis, Vt quia diuinum naturę mobilis esset Exemplar, nostro quicquid de corpore sumptum est, Sic fieret culpę mortalis nobile spectrum, In[ERROR: no reftable :]
Cognosci liceat, dum examine culpa notatur Iusto, dum propriique erroris restat Et quo sat dignum, luitur dum noxa, repensum est. Eia agedum tu mecum animo metire profundum!96 Si mensura boni Deus est, natura reperto Quo contenta manet degens sic usque beata, Vt doleat quanam permissum? Terreus ultro Factus, iter tandem lectis aperiret ad astra, Anne hiat in summo et prorsus quid restat inane? Sed prorsus nostri merces est illa laboris. Mortales adeo quę uires eleuat, omnis Vt torpor simul atque ignaua obliuio cedat. Actu perpetuo quam nostra potentia primum Eluxit, nobis fęlix et uita beata Qua manat, miserasque uices exhaurit adusque. Summum id namque bonum nil usquam ubi restat hiulcum, Vltimus hic rerum finis fructusque laborum. Quo ni pertingat, iam dici nemo beatus Debet, si caueas, ne te sententia fallat Frustra pertuso labentia uase legentem. Hic error multos olim per inania ducit, Nec, qui fortuna tantummodo prępete pendent, Sed quibus est uirtus potius preciumque decusque, Vt sic in numerum fortunę dona receptent Hic uirtute rati fęlices degere posse, Addere fortunam cui quicdam et tollere credunt. Non omnino malos talis sententia ludit, Sed quibus heu fidei lumen, ceu nocte lucerna Defuit incassum tenebris errantibus atris. Reddere nam uirtus non est nos nata beatos, Promouet ast illo, lauat et sudoribus ora Contendens, palmam cernit quo rite repostam, Et sibi curriculo mortale hoc deputat aeuum. Hic fortuna uices uariat mutata, retroque Nitentem studio semper depellere certat. Defunctis contra sedes seposta beatis Sublimis; non interualla aut ocia uitę Illic, quę nunquam mutabilis, acta Ille igitur sumpta deponit carne thyaram Regalem, campumque ferox certator iniuit, Desudans prorsus iam cuncta per ardua nobis. Atque ideo qui finis erat, uia factus, et inde Virtutum numeros absoluere debuit omneis.
Damiani Benessę De morte Christi liber octavus
96'
8
Interea augebat commota Bethania fletum.[ERROR: no reftable :]
1
Vix rediit mater quo consternata dolore Conciderat, sensus amissos uixque recepit, Illico[ERROR: no reftable :]
Et męsti sensim crebrescunt murmura Mox ut lugubri genitrix uestitur amictu, Erectę tandem mouerunt protinus inde,
Incedunt dubię per prima crepuscula lucis. 97 Tum qua diuertunt, męror comitatur euntes, Ceu nebula tenues qui pręuius inficit auras, Atque fero gemitu circum suspirat anhelans. Egressę paruę prodierunt męnibus urbis, Contenduntque iugum suprema cacumina sursus Qua decliue petit, superant iamque ardua, campis, Vertice quos tendit regio montana, feruntur. Hinc se demittunt et per decliuia raptim Descendunt, tandemque adiere suburbia lassę, Et cepta hic primum sonuit uox missa per auras, Quę uix audiri fletu intercepta gementi: "Huc humilis recidit demum mea uita, memorque Mortalem genitam propria nil laude merentem, Cuncta Deo huc tribuens etiam metuensque pericli, Humano tumeam ne fastu nomine claro! Huc gnati probitas, mala totque et tanta medentis, Huc etiam doctrina pio tam pectore prompta, Dum recludit iter cęli mortalibus olim! Insignes hodie poenis habeamur et inter Vel profligatos cuiuis numerare uacaret. Sed male permissum fraudes innectere tantas, Vt nil heu meriti non digna fraude perirent. Hactenus exitio rerum mortalia semper Miscentur, semper supremo in fine laborant, Dum nocuis, quę ui rapiunt, male pręnsa tenentur, Interituque suo mactant errata monentes. Quemnam tam largo cunctos Deus ubere pascens Offendit, proprio regionem lumine coelum Destituitne aliquam, foueatne tegmine clausum? Quis gnati non sensit opem, cuiusue labori Non opera exhibita est, modo qui fera pręmia carpit, Olim contentus paruo, sapiensque probusque, Atque aduersa pati facilis tam pectore loeto? Moribus his quidnam, quid demum paupere uita Inuidię expositum est, aut quid non possit amari? Huic probitas nunc obsit apud nisi forte nocentes; Heu frustra studii tantum, tantumque laboris Exhaustum, exhibeat Patrum ut promissa nepoti! Iam
Hoc animo gnati grauiusque et acerbius omni97' Poena, quam populus menbris inflixerit olli." Talia dum mater gemebunda uoce referret, Vberibus lachrimis comites simul ora rigabant Stringebantque simul pectus, suspiria demum Vix tristes acri eluctantia corde tenebant. Sed iam sole dies terris illuxerat orto, Cępta frequentari concursu compita feruent, Omne iter et teritur, simul obuia turba salutem Atque alia occursu reddunt bona uerba uicissim. Hic tunc auditum, qui tota nocte labores, Quo ductus fuerat: demum ut sententia dicta est, Et dolor heu moestis gemitus iterabat acerbos: "Heus Pater Omnipotens, aliena ut crimina purges, Exigis insonti si nunc a sanguine poenas, Et sinis humano si tanta in corpore ferre, Aequalem tibi quem aeterno produxeris aeuo, Si patriam haud uisum natis ignoscere culpam, Et uia quęsita est lustrandi tam ardua coelo: Quid par, cum tandem matura adoleuerit aetas, Puniri, qui turpe aliquid commiserit ultro, Diuini uultus speciem aspernatus inustam? Et sic immensum meritum tamen omnia delet, Excidat immemori si non hęc gratia menti. Ipse subiuit onus, penitus qui criminis exsors, Atque luit, fuerant quę nobis iure luenda, Et sibi non, inquam, constant hęc pręmia paruo. Quid ni, cum doleat parque et mortalibus aequum, Secta cutis ferro et pateat, sanguisque sequatur, Quin etiam ipsa cum fungi non morte recuset. O, ego, quam sensus illi sim conscia mater: Sic fleuit, cunis brumę dum frigora sentit Mox natus; cute pręcisa sic fleuit in aede. Quęque aduersa simul tulimus, dum finibus acti Fugimus a patriis peregrinas quęrere sedes Admoniti, pueroque aderat sensusque dolorque! Liquit inexpertum quid posthac, denique quid iam, Vt uisum prodire palam, non passus obiret Dum uarias urbes diuersaque regna docendo? Omnibus expositus facilisque ac obuius ultro Dum quęsitus opem nulli grauis ille negaret. Restitit
Inuidia orantis, seniori ut sępe petitus; Nunc captus tandem teneatur, pręmia magna, 98 Et fructum referens multi longique laboris. Isthęc doctori nuper, Iudęe, rependis? Cedo, quod propter malefactum, excire sepulchris Ecquid defunctos cęlestes rursus ad auras Flagitium capitale, oculos aut reddere coeco? Quo feror, aut questus genitrix exordiar unde? Persequar an studium gnati et meminisse iuuabit, Quę documenta serens operaque insignis et ore Errabat passim cunctis gratissimus hospes? Vt facto quonam damnetur, conquerar inde An ne, uiam instituit quoniam gradientibus alto, Viuere postposito ut miseris errore uacaret? An
Humana, et maius mortali robur inesset? Aut illo potius me uertam, ut crimen iniquum Deplorem patrię et nostri funesta senatus Consilia, haud quicquam ut mactent perdantque merentem? Quę toti exitio res urbi cępta futura est, Quam grauis heu culpę maneat uindicta nepotem, Vt primum patria[ERROR: no reftable :]
Et pulsi terras circum fundentur in omnes. Sed scelus hęrebit natis et crimen auitum. Ast urget dudum nos iam breuis hora morantes, Et qua uertendum nobis, quoue usque petendum Incerti uacua ne forte erremus in urbe." Dixit et in dicto factus tunc ante Iohannes Pręibat prima tinguens lanugine malas. Interea exoritur nouus ad prętoria clamor, Ecce foras cum ad solium processit Iesus Exutus trabea proprioque recinctus amictu. Stabat, quo moris, quoties sententia ferri Debet, pręfectus, mox[ERROR: no reftable :]
"Ecce[ERROR: no reftable :]
Est metus: heu quali nunc, quęso, accingitur arte Tortus et horrenti redimitus tempora rubo, Vt sibi sic sceptrum iam speret posse teneri, Et nemo tantę sit noxę conscius Conspecto[ERROR: no reftable :]
Atque cruci figi prętoria tota Crebrescit,[ERROR: no reftable :]
Dicendi spacio correpto Pontius inquit: "Anne[ERROR: no reftable :]
Responsat tenues passim uox fracta per auras: "Nullus rex nobis, nisi
Arreptum referens redit illicet ultima nomen. Vix expugnatus uesanis uocibus,
Arbitrio[ERROR: no reftable :]
Sed[ERROR: no reftable :]
Reddere, cur, uisum scribi, sententia dicta est, Hinc placet elogium simulati criminis aedi: Iudęi populi rex Nazarenus Iesus, Atque exaratum triplici charactere 2
En dum iam peragit custodia tertia lucis Tergo gestator pando crucis exit onustus, Virque Deusque, atomo, mirum, qui iunctus eadem Seiuncta; hanc fragilem menbris mala ferre sinebat, Altera at aeterno degebat proditus aeuo, Cęlesti patri dum uno conspirat amore, Aspectuque grauis reddebat sarcina dignum. Altera non facies, species non altera coeli, Si nebula aut solis prętenta intercipit orbem, Stentque simul nigrę coelo circum undique nubes, Luce repercussa radius si nube receptus, Inter dissectas qua lucidus emicat oras, Per conuexa poli uariam deduxerit irim Versicolor quando
Aut cum nox pressit, nebulisque tenentibus altum Occiduę radiis splendent fulgentibus orę. Salue uera Dei soboles, exercite fatis, A cruce cui pateat regnum stat Lege superna, Congressus uincis quem tam certamine duro? An
Atque hinc in sobolem posthac datur ampla potestas, Assereres iuri captiuum uindice dextra? Et postliminio facias reparata reuerti Agmina persoluens alienam in corpore noxam? Salue iterum uati, proh nostri, Christe, laboris Assertor; Stygio nos exime denique loetho, Et fac terrarum nostra hęc uox compleat orbem. Militiam huc duxit nuper data tessera castris, Intuleratque aquilas et primę signa cohortis. Nec mora, castrenses solitus mouet ordo maniplos, Pręuiaque errectis horret custodia contis, Claudebatque acies tergum mox altera pone, Suspensisque humero clipeis armata coruscat, Plurimaque urbano iactabant dicta lepore: "Densius huc agedum iam consere tela, satelles, Fortius ut cuneus se robore muniat omni, Seditio rapiat medio ne forte receptum! Scilicet id leges Romanas sanciet olim, A[ERROR: no reftable :]
Inde gradum faciunt, nec non sub pondere Christus99 Incedit: passim spectatum urbs cogitur omnis, Et captum ingenti pressum sub pondere cernunt Quem norant pridem factis dictisque potentem. Verum ut uentum urbis qua se diuortia scindunt, Obuius hic matri ploranti factus, uterque Attonitus stetit aspectu perculsus acerbo. Spectaclum horrendum matri cruce gnatus onustus, Liuidus, et uisu concreto sanguine foedus. At gnato matris uultusque et cura dolori, Vberibus lachrimis dum fletus funditur ore. Incessu qui tunc procumbit mole ruenti, Desuper adiuuit casum
Gnati una genitrix casu exanimata recenti Corruit ingenti pridem confecta dolore. Quo facto commoti animi spectantibus, ultro Accurrunt, stratos annixi et tollere certant, Expediuntque uirum sensim molemque reuoluunt. Questum foeminei fundit pars altera sexus, Quę de more quidem passim collecta ruebat: "Quid non fert aetas, quid non mutabile tempus? Prima ciet tumidam rupto de stipite gemmam, Mox ut uere nouo terrestria cuncta tepescunt, Educit folium paulatim tempus adultum, Arbos statque omnis uiridi uestita corimbo, Vnde legunt ramis posthac iam dulcia poma, Quo tamen interitus properat cum frigore brumę. Attamen occasus rerum iucundus et ortus, Quando uices peragunt mortales tempora certa. Ah nil debilius, magis ah peperitue caducum Humano natura statu, quam uana leuisque Vita hominis cursu interrupta caditue peritue! Heu fallax multum et semper uariabile uulgus! Hic habitus nuper iam factis unus et ore, Cuius
Dum doctis populi retineret pectora dictis Iudęa circum multum laudatus in omni. Quo pręceps hodie subito est sententia uersa? Respuat ut tandem mutata quod ante probabat! Alternis odiis mortem pręuertimus ipsam, Orci fraude satum, quod nos inimicat et ultro Inter sese odisse facit, fratrisque cruori Fundendo frater correpta accingitur arma. Ista, soror, meriti cuius dic pręmia, quęso, Insons damnatus nunc ut cruce pendeat alta?99' Ecquid,[ERROR: no reftable :]
Gnatum
Quod laribus dicto demortua uirgo Omne[ERROR: no reftable :]
Vix caperet domus aegrotos quacunque pateret, Quos raptim inferri feruent et ponere coram. Quid moror, heu uanis nequicquam lassa querelis, Non minus hunc duci ad poenam mirata necemque! Heus, tibi sic missos mactas patria alta prophetas? Conde nouos luctus, et questum conde, sodalis, Filia Sionię merito hoc memoraberis arcis[ERROR: no reftable :] 3
Mortales casus multum miserata dolensque! Offerri potuit quid tam miserabile uisu, Vna quam gnatum et moestam procumbere matrem? Proh dolor immensus, nec dictu effabilis ulli! Heus soror, hoc monitu communis tangere sortis, Non minus hęc nobis est urbis filia sacrę Nostra soror, tristi casu perculsa feroque! Sed mihi uox hęret, frangunt suspiria pectus, Vberibus lachrimis męstę simul ora rigantur, Flebile dum carmen, lamentum et triste nouatur." Tandem adiutus humo exanimis surrexit Iesus, Et sua tunc uirtus oneri impar uisa ferendo. Forte[ERROR: no reftable :]
Prędia, conspiciunt Simeonem rure paterno Impositis humero rastris et mergite culmi. Iniecere manus, deturbant pondus aguntque Inde uirum, imposita est mox altera sarcina tergo. Hic quondam Lybicis Cyrenis natus et altus Antiquam lare translato migrauit in urbem, Crescebantque uiro haud tenuis duo pignora Rursus plorantum uox aethere pulsa sonabat: "O patria, o Vatum prisci sacriue penates! Hic hodie efflabit uitam cruce tentus in alta, Post natos homines melior quo nemo repertus, Aut spectes monitus magis, aut ingentia facta. Hęc uia, nunc, Pharisęe, tibi qua nomina magna Asseris, ut contra nemo hiscere protinus ausit, Sic ultus media si iam regnaueris aede. Iste utcunque luet, sed qui male facta nocentum Arguat, an dabitur posthac? Si constitit istud Huic tanti, culpę fugiet pudor illicet omnis, Opprimet et nostram prostrata licentia uitam. Huius pęna tamen mihi nunc pręcordia findit, Fortiter ah cęsum quia toto corpore cerno Et circum horrenti redimitum tempora rubo, Quamque acies intus peracutę cuspidis acta est 100 Stillans sanguineas toto de uertice guttas! Atrox turba tamen nec sic saciata quieuit: Ecce agitur denso, ut mactetur, milite ductus." Hic[ERROR: no reftable :]
"Parcere fas lachrimis pro me, fas parcere uerbis, Vobis excidii[ERROR: no reftable :]
Ecce dies quoniam fatis urgentibus instat, Fęlices uteros, fęliciaque ubera, quando Fęlicem dicent sterilis quęcunque remansit, Quod non ędiderit, foetum aut lactauerit ullum, Hauriat ut sese, cupientibus, ima dehiscat Tellus, atque tegant reuoluto uertice montes. Si uiridis nullo stipes comburitur igne, Aridus[ERROR: no reftable :]
Si non defuerit qui flammam spiritus Inde[ERROR: no reftable :]
Qui quondam obsessos saltus et tesqua tenebant, Raptabantque uiros spelęaque in abdita ductos Mactabant, dum[ERROR: no reftable :]
Terrorisque procul loca demonstrata notabant. Depręhensis demum data mox sententia mortis, Quos
Ederuntque diu tristi pedore catenę, Vti si fatis nossent seruantibus, ipsa Nancisci tandem ut ualeant in morte Est locus ante urbem patrio de nomine dictus Golgotha, damnatis sedes seposta necandis.[ERROR: no reftable :] 4
Hinc trahit ex poena proprium Caluaria nomen. Fama tamen primi differt ibi busta parentis: Hic crux gestanti tergo deponitur ingens, Continuo adductus qua coram sistitur ille. Tunc procumbit humi genua inclinatus aitque: "O Pater aeterne, o summi omnipotentia coeli, Huc recidit pietas primo concępta sub aeuo, Optaui semper qua me demittere coelo, Ingenio peior proprio mira arte redactus[ERROR: no reftable :] 5
Quo nouus offerrem pręsentia uota sacerdos, Relligio terris positas adoleret ut aras, Dum scelus humanum monitus propulsat eunte Nequitia contra, studio reuocantis ad auras Cęlestes lapsos et ueram admittere lucem Hortantis, tenebrisque exertos tollere uultus. Ast Orci nobis obiecta est machina fraudum, Arreptumque semel placuit non iure teneri Sceptrum, quo constat sceleris censura uigetque, Humanosque actus deducit tramite recto. Hoc caput, et prorsus totius pestis origo[ERROR: no reftable :] 6
Legemque et legis solium non rite tenenti, Aduersus legem ferro se armare Deumque. Meque tuum res ista necat, Pater[ERROR: no reftable :]
Neu tamen ignaris modo culpę ascripseris, Ecce ego nunc promptus cunctis ignoscere tendar. Eia sacerdotem factum libamen in aedem Aeternam admittas, reduci modo ianua coeli Fac pateat, posthac pateatque sequacibus una." Illico[ERROR: no reftable :]
Hoc non esse morę tempus, non ocia carpi; Iniciuntque manus uiolentas protinus olli, Et quę miscuerant, mox pocula amara Sęuit ad extremum rabies, nec sistere nouit, Fas contra simul est transmissis finibus ausum. Ah Christo, quicquid damnatis mortis in ipso Articulo indulsit clementia nostra, negatum est, Autorem quem iam cognouit terra salutis Doctrina salubri et mentis formidine raptę. Quod peius, modo quos ditauit et ubere glebę Pascit, secessus sublimis sede recepto Proh[ERROR: no reftable :]
Christi ui
Victorem lęti, exhausto quęruntque labori Diuersis studiis et falsa illudere Herculis arrepta sic claua et tergore tectum Fabula non dispar scęnis agitauit Iacchum. Atque opifex adeo rerum sibi repperit hostem In populo, quemcunque optat, quem tollit in altum. Sed tunc diripitur tergo surgentis amictus: Vtque stetit primum exutus iam corpore nudo, Deturbant hominem stabat qua lignea moles, In diuersa manus prostrati et brachia tendunt. Huc clauos poscunt, adigunt simul ictibus actos Ad uolam, resonat longe lateque per auras. Ast alii scrobem fodiunt in rupe propinqua, Qua parte accliuis crux ingens terminat ima. Prędurum saxum sumpta recauatur amusi, Vt pede iam subrecta queat consistere firmo, Et plures crebris geminantur pulsibus ictus. Vtque utraque manu clauis affixus adhęsit, Pendeat a casu quo tutus, brachia nodo Astringunt
Mox tracto figuntque pedes et totus inhęsit, Elogiumque[ERROR: no reftable :]
Expediere crucem simulac, mox milite turba Dimota circum uacuo stetit area campo. Nulla mora, atque operę nil prorsus perditur usquam: Namque[ERROR: no reftable :]
Latrones, opus et studium par
Ingenium huc adhibent, pondus decliue recumbat In scrobem, moles sublata resurgeret ut mox, Et quęsita simul tollendis machina tignis. Hinc alno annexis iniecto fune cheruchis[ERROR: no reftable :] 7
Alno quę campo medio surgebat in auras, Contendunt, feruetque labor clamore trahentum, Altera dum medio positę crucis ora ligatur, Et quantum tollunt, immisso subice sistunt. At foueam[ERROR: no reftable :]
8
Illicet introrsum it, ueluti per lubrica pręceps, Et fixis lapsu gemuerunt menbra ruenti, Erectasque cruces una datur ecce tueri. Atque ea tunc cerni licuit spectacula longe Et medio pendens oculos auertit Iesus Cunctorum, species hominis pulcherrima uisu, Vera salus castis, non parua offensio contra Impuris, et mirum obdurat ut effera corda, Cum uia purgatis sit mentibus unica coelo Promens diuinam amota caligine lucem. At ceu pro solio tunc uisa recumbere celso Regia maiestas, grauitas augusta uerendi Oris, et abiegno prauis in stipite terror, Inque loco pęnę humani uerissimus omnis Flagitii
Nam uisus regem pręferre, opprobria cuncti Hinc iaciunt, regi Christo pars exprobrat urbis, Mercari solita est quę ditibus aere fauorem. Exprobrat et miles metuendaque curia patrum: "Eia sibi ferat auxilium modo, prorsus habebunt Namque fidem, sese quando extricauerit alto, Atque huc liber humo mecum uestigia ponat. Neu sibi desit opi, qui milibus affuit olim, Filius excelsi, si rex demum Israel iste: Tanta ferat, libito et iactet se laudibus amplis, Postridie qui tollit humo iam diruta templa!" Altera pars regerit conuitia talia parti, Spectabat quę facta tuens et corde tumebat, Atque eadem iuxta appensi iactabat in ora: "Heus,
Et liceat uel quanta libet confingere uerbo, Destructam iactans triduo ut reparaueris aedem, Expedias modo te demissus liber ab alto. Iuuerit
Qui curas alios, si te curaueris ipsum!" Hęc
Ac sale Romano dicteria acuta serebat: "Quippe huius rex tu et spes scilicet unica plebis Posse iugum tolli Romanum, libera tellus Vt tandem legum ualeat transcribere iura, Foedere conspirans si iam consenserit uno." Nec mora, sublimem tristi potabat aceto: "Romanas euade manus, et reice iussa, Si tantum spectatus ades modo gentibus Hęc fatus tum multa iocis addebat. At[ERROR: no reftable :]
Nil motus solito de more silentia seruat, Atque Patrem supplex, culpę ne ascripserit, orat, Ignaris facti sese iam ignoscere Iniuncto[ERROR: no reftable :]
Cessauit postquam, licuitque per ocia, ludum Instituit, domini lęna super alea iacta est, Vt fuit antiquis prędictum uatibus At[ERROR: no reftable :]
Et licuit scripti melius percurrere dicta, Perculsus subito timuit, ne conscia culpę Obiectę plebes fama uulgetur ad urbem. Quippe eadem, cuius rex est, sententia plebem Fert sontem, scriptum simul exposcitque moueri: Non regem, sed qui regnum affectauerit, Reicit[ERROR: no reftable :]
"Obiectum quoniam in causa non constitit unquam, Atque, utcunque", refert, "potuit, sententia lata est, Consilii[ERROR: no reftable :]
Quin pulchri sic pręstat honor dignissimus oris, Vt dici merito rex omnis debeat ortus, Obiectusque animo uos error ludit inanis, Criminis ut Cęsar uel postulet inde senatus, Hic quod rex fuerit! Potius, sic pectore duco, Damnabunt, tulerim insontem non iure necari, Vocibus insanis uictus populique tumultu." Iamque furor sensim et cępit mitescere feruor, Instabant nuper quo Christum in morte petentes. Hinc infit uerbis ausus prorumpere coram: "O hominum quicquid mens ueri concipit usquam, Quid potuit, quod iam cumulo non addidit aetas Flagitii? Pudor amissus, uis effera regnat Et sceleris doctor sacra discumbit in aede. Hic hodie demum, doceat qui uera, repertus, Belle habitus, cunctis exemplo pendet et astra Testatur, prędę tantum cęlestia nobis102 Stultitia hinc sensum passim temeraria turbat. Pręclara heu proceres inierunt fędera nostri, Insontem ut mactent! Posthac nemo auserit unquam Fortis[ERROR: no reftable :]
Vt quicquid libeat, ualeant emungere tuto. En quantum in uobis pietas iam concidit et Lex! Ac quod non hodie tanto de crimine sumpta est Vindicta, heu sceleris proprio sententia more Tardat, quę grauior maturo tempore uenit. Iam dudum uobis debent accepta referri Cuncta tamen; feritas an
Quam mactare inopem atque aures occludere uero? Impensum[ERROR: no reftable :]
Et libuit uobis sapientem tollere Sic fatus quidam cum scribas cerneret ante. At contra senior reddit sic ore uicissim: "Vsque adeone iuuat constantes esse, crucemque Non satis huic soli damnato credere pęnę? Vos etiam crimen ni iam coniunxerit una, Hic expectatus pręsens quem conspicit aetas? Quin etiam nobis hoc propugnantibus ultro Rex,[ERROR: no reftable :]
Si liber tandem sese extricauerit alto. Quippe malis alios qui tot seruauit ubique, Compręhensus seruet nunc sese et liberet inde. Atque illum, nuper quo spes erecta ferebat Gnatum ut iactaret, cur non Deus adiuuat alto Et uindex demum pręsens non
Hac demum ratione uacet tum credere Atque[ERROR: no reftable :]
Quod simul et sese lęto non auferat ultus, Sed segnis turpi patiatur morte Prouehiturque[ERROR: no reftable :]
Alter at errorem cognouit, pressit et iram Extemplo reuocans socium sic ore procacem: "Dudum debuimus uerbis moderatius uti; Namque queri qui iam, quęso, cruce possumus ista Si facto nobis sententia digna rependit? At nulla hic culpa contra suspenditur insons, Cui melior fortuna necans nos copulat una." Et simul hęc dicens poscebat talia Christum: "Heus memor, ut regno fueris post fata potitus, Sis nostri, tecum trunco pendentis in isto Succurrat, factumque hoc alto corde Cui[ERROR: no reftable :]
"Hoc demum haud ulla poterit uirtute moueri. Namque hodie mecum cęlestia regna tenebis, Atque frui dabitur paradisi pace Ast obitus postquam pręsentem
Instare, ut leget moriens quęcunque tenebat; Nascenti genitor quondam lignarius esset[ERROR: no reftable :] 9
Cui faber, ex opera solitus uixisse diurna, Fortunę exiguę, uirtutum larga facultas Cui tamen, et castam cui uoto degere uitam: Nam mirum casti quam feruor temporis eius Gliscebat moris, siluas lateque tenebat Essenum nomen, sedes angusta moranti Engadde generi campis nemorique relegat, Quos cernit tolli maiori in sidera raptu. His dum ageret uotis obnoxia pectora Ioseph, Mortales agitans iam corde relinquere curas, Ignarum teneant ni prouida fata futuri. At minus haud sordes purgabat pectoris ille: Sędulus auertit, quod captus impedit altos Siue animum turbat, partitus tempus et horas Insudare operi, sublimi et pascier haustu. Mirus amor iuueni iam tunc inoleuerat usu, Diuino illapsu sumpto de more fouere Pectus, quęque latent alios, ea mente tueri, Sępe futura quidem solitus cognoscere somnis. Cui[ERROR: no reftable :]
"Siste animum, melius quam rere implebitur istud." Angelus apparens mox edocet ordine cuncta, Magna ut committi custodia debeat olli, Prouisum humano qua iam succurrere Nec longum, iam iam sed uelox affore tempus, Cęlans ac tacitus spem corde hanc ille recondit, Cogitat arcani solus misteria sacri. Interitus animo pensabat damna dolenti Mortalis, prędaque trahi genus omne Baratro. Orta hinc sępe uiri suspiria sęua sonabant, Et prostratus humi precibus pulsabat Olympum: "Post scelus ah primum ueniens quantum adgerit aetas Flagitii, atque unquam non ultio sera moratur! Peccando tamen haud lassi committimus ultro, Dum poenas luimus, multo grauiora nocentes, Communique malo cum poenis crimina crescunt, Atque ultrix crescit, quę crimina uindicat, ira, Absorbens undas quę sic abrupta uorago Miscet, qui gurges tollit certantibus Euris103 Tot fluctus, uarios quot habent mortalia casus. At nemo aduertit nec prauos corrigit usus. Quis modus, aut rerum quem nam fore dixero finem, Substiterit subitis si quondam terra sub undis, Deletumque scelus mundi mortali ruina? Verum[ERROR: no reftable :]
Qui spe nos
Promittunt et opem labentibus affore rebus. Mira fides, etiam uix ulli effabile dictu, Vt nil mutatus, nil iam Deus aethere motus, Hoc si mente capi, si fas effarier ore, Nobiscum uersans mortales pręferat artus, Et condat leges, adimatque repagula coelo, Et Manes secum iam parta in regna O me foelicem, si nostro tempore nasci Contingat, pariterque uiri si gesta Deique Narrantes audire nouique piacula ritus." Et promissa Deum uoto poscebat ab omni: Subuehit hunc usu cęlestis gratia tali. Humani generis uerum pietate parentem Induerat: Marię quando maturuit aetas Nubilis, hanc etiam cęlestia monstra iubebant Nubere, uir signis certis ostenditur ultro. Nulla mora, ecce palam tractus comparuit ipse Ioseph, coelesti monitu consentit uterque Et posthac casti degebant coelibe uita, Virginitate pares et uoto pectoris uno, Nobilitas generis quibus una et gratia mentis. Hi non parta domi condebant paupere cultu Contenti, iuxta uictu quoque uiuere parco. Illis diuitię, quicquid mens alta recondit, Fortunę quas non iniuria commouet unquam. Non[ERROR: no reftable :]
Atque ideo, cui iam rerum possessio nulla, Mater erat census sola hęc, et census amicus. Ista fuit demum legandi sola facultas. Hos ut cum paucis restantes despicit alto, Dum mater stabat noxas et fata reuoluens, Affatur tenera męstę pietate misertus: "Ecce tibi, quocum poteris distringere curas, Filius; hanc, fuerit tibi iam quę mater, Illa manus reuocans uultum compressit et acres103' Profudit lachrimas, magnum pressitque dolorem: Afflictam uires sensim roburque relinquunt. Non animi compos iuxta tristisque Ioannes Languentemque sinu excępit tenuitque cadentem. Conspectusque dolor pendentem sauciat: utque[ERROR: no reftable :]
Cuncta sibi dudum ad finem perducta notauit, Ecce sitim fassus petit alta uoce per auras. Nec mora, Romanus morientem potat Heu morem plusquam crudelem, immania corda! Non flecti poenis, non iusti denique morte, Non[ERROR: no reftable :]
Quod non detrectant seruato more scelestis! Delibans[ERROR: no reftable :]
Ac consumari in sese prędicta Continuo[ERROR: no reftable :]
Visa loco, pleno iam lumine, luna moueri, Quę subiens orbem protexit, ut obice, solis; Mox late terris subitę cecidere tenebrę. Deliquium cępit post sextam et perstitit horam In Naturam ingenio florebant oppida passim Per Syrię tractum, studiis intentaque mentem Spectandis aetas sublimibus illa tenebat. Primi oculis motum depręhendunt sideris alto Progressumque notant, quando[ERROR: no reftable :]
Admoniti erroris properantes uergere speras Occasum uersus pulcro suadentis ab ortu: Mane sub Eoo depręhensum sidus, idemque Occasu quando sub noctem appareat ipso Traiecto spacio immenso fallente putantes. Quippe ea non proprio spacium transmittere cursu, Vecta sed immensę circumactu uergere molis Dimotę[ERROR: no reftable :]
Indepręhensa metiri uertigine motum, Semper ad occasum quo tendit mundus ab Hinc coeli faciem mutari constet ut ampli Atque breui celeres uariari tempore uultus, Maturet quando gressu tardissimus orbis, Atque gradu tardo iccirco cito cuncta uehuntur. Videre ergo Syri et casus timuere futuros, Orbem lunarem ceu moto cardine uerti, Restituique iterum iam sedi, mouerat unde, Dum stant, quę terris dudum incubuere tenebrę. 104 Extollit[ERROR: no reftable :]
Vitans uulgarem Hebręo sermone locutus, Desertum se questus opis pendere paternę, Imposuitque rudi turbę uox ęqua, putanti Implorare Heliam, casum expectare 10
Nec[ERROR: no reftable :]
"Heus Pater, hoc obitu morientem respice Gnatum, Mortales pridem qua parte inuisimus oras, Exceptusque tuis manibus redeuntis in arces Aetherias ut pandat iter fac spiritus illud, Et discedentem commendat protinus olli." Reclinans caput in dicto difflauit in Ecce[ERROR: no reftable :]
Montibus effractę mox per decliuia moles Voluuntur, terrorque oritur rumore ruentum. Videris et scindi petras, monumentaque pandi Sponte uirum, rursus uiuos exire sepulcris. Aedem quin etiam ostendunt uelamina scisa, Et plebi patuere intus penetralia templi. Vita abit, in ligno mansere exanguia menbra, Quodque incumbebat, perfunctus spiritus inde Exilit aetheria coeli regione O fatis defuncte uale, defuncte paternę Legis mandato, et loeto ter macte quaterque! Tu uatem, et uatis deuotum respice carmen, Nulla usquam, nisi te, sibi qui nunc pręmia quęrit, Tu mores animamque mihi compone, recondens In te mortalem per pura piacula mentem. At tenebris, terrę et motu, rerumque tumultu Obruerat passim terror iam pannicus omneis. Diffugiunt, solasque cruces custodia linquit. Mentis inops fertur, uesanum
Percellit, frustra differt post facta querelas Vociferans: "Scelus exiguum mactantis Abellem Germani, quando foedata est sanguine tellus. Nos facinus maius peior commisimus aetas. Heu mentes uero auersas, imponere tantum Textu haud ignaras sub relligionis inerti Turbę hominum, et doctas uanum defendere nomen! Vsque adeo fraudum fallax audacia creuit, Vt sontem faceret uerbo factisque potentem, Nobis quem arguerant promissum ostenta prophetam. Non habet ulterius quo nunc excrescere possit Flagitium, domino latitanti inferre reperti 104' Ecce manus, hodie quem cęde necauimus atra, Ni forte aetheria residentem oppugnet in arce Peiori exemplo, celerem quo accerseret olim Interitum rapto gaudens et turpiter actis. Nos etiam ignauum uulgus pendensque potentum Arbitrio, libito quorum uersamur et arte, Consilio
Heus Vatum domus alta, locus delectus et aedi Diuinę, melius rueres hanc si modo nunquam Conspiceres mortem. Posthac quidcunque malorum Iam ueniet, luci pręsenti ascribere scito: Nostra Talia[ERROR: no reftable :]
Cum gemitu planctus, diuortia deuia quęrit Amenti similis, questus iterumque recursans Ah miseris ultro lachrimę et suspiria surgunt, Nullo mox metuunt Atque[ERROR: no reftable :]
Palantem sistit centurio uoce Quiritem, Vnde cruces Hic breuibus repetit nuper centurio factum: Infit: "Non Arguit en forti uox ultima gutture missa? Ac, uelut in Sic ille arbitrio proprios animauerit artus. Contingit nobis Sic corpus dictis paucis exangue remansit. Adde huc tot coelo sublimia monstra, tot infra Coelos ire etiam ceu uerso cardine cerne. Verum Iudęi non stulti ut cętera, quorum Diuino tamen in cultu prudentia pręstat. Sic nunc mente reor, magnum quodcunque relatu est, Quod uatum sua scripta ferant, huc omne referri, Esse Dei pignus, dudum uelut ipse At[ERROR: no reftable :]
Foedus amicicię, spectabant facta notantes: Prędictum quodcunque fuit seu carmine uatum, Aut Christo secum uersanti, singula quamuis Exprimerent lachrimas replentibus ora genasque. Hic capite incumbit genibus męstissima mater: Stabat pertristis iuxta, lachrimasque ciebat Cui misera ah mater nuper fuit addita curę. Stant etiam circum Salome materque gemellę Prolis, et uberibus lachrimis quę perluit ora Magdalene, nec[ERROR: no reftable :]
De morte Christi liber nonus Damiani Benessę
105
9
Vt liber menbris euasit spiritus, Orco
Impressit, primumque erepta est syngrapha noxę Primęuę, agnouit sibi reddita pręmia virtus. Tunc late explicuit campum certaminis, hosti Cernenti ac certo pręscripsit limite iura, Coelestem et patriam multo sudore petenti Aequauit pugnam, liceat concurrere Marte Vt iusto, pugnę pręclara exempla deditque. Nomine se nullo primum nec iure teneri Ostenso, tum fraude mali quam plurima passum 105' Demonis, ut noxas errantum solueret omneis, Aduersas acies ex uitę perdocet actis Deuictas, passim tum per diuortia sternit Arma uiris, quacunque petens ea semita cęlum Se scindit, procul inde et lumine depulit hostem. Eia age mortales quod iam sensusque prophanos Verum ignote[ERROR: no reftable :] 1
Scilicet hoc nostrum carmen tibi pangimus, orsus Huc namque institui, mortis misteria pandam Vt terris, geminę qua tu confinia ducis Naturę uictorque Orci consistis Olimpo. Quodque operis reliquum da tandem absoluere uati, Qua quęsita stetit crudi uictoria lęti. Sed constat de more mala ut contraria curent. Hinc canere incipiam, nostra hinc exordia ponam, Altius a primo repetens res ordine gestas. Absoluit postquam Deus omnia machinaque orbis Constitit et longe genus intellectile pręstans, Nexu vir, mirum, complecti uisus in unum Cuncta loco propriam sedem sortitur in imo, Naturam medius qui conciliauit utramque, Sensilis ut primum fit et intellectilis una. Instituique status ciuilis cępit, et ordo Continuit sanctam per munera mutua plebem. Insigni tunc sic incedere uisus honore Vir, mox cęlesti mouit studia aemula turbę. Sed penitus placuit prius omnia cernere uisu: Apparet tunc maior honorque decusque tuenti, Hicue Deo quiddam per pacta aeterna petitum, Principio rerum quo rettulit omnia condens, Obsequio cuius stabunt examina diuum, Ex hoc aeterna dum surget in aede sacerdos. Et fore perpetua maneant ea regna quiete, Si nil errarit digressus tramite iusso. Extollique thronum cernit sublimibus astris, Vilius et doluit proprio pręstare decori. Miraturque, alio, quo se diuortia scindunt, Si ferat hinc petulans uetitos per deuia gressus, Exlegi ut contra dominari debeat ultro, Atque sibi cernit templis altaria poni, Interiusque etiam uestigans abdita quęrit. Repperit illustrem penitus ludibria factum: Qua datur, ergo dolis primam
Vnus erat, qualis quę primo promicat ortu106 Aurora, aut cunctis qui pręnitet Hesperus astris. Hic decus aetherei fueratque et gloria cętus: Instar apum regem stipata classe tuentum Agglomerant circum iam tota examina diuum. Sic infit medio populo comitante receptus: "Spe uana nobis ecquid patiemur inertes Blandiri, ut liceat semotum quęrere numen Arce poli, posita quo sic libetur in ara, Et nos submissis genibus ueneremur in aethra Sublatum germen putris de semine terrę? Dedecori tanto quidnam pensabitur unquam? At satius fuerit, septem qua zona trione Obliquat, uarias regnum rapientibus alto Aetates hominum longa deducere stirpe, Qui diuos colerent, qui numina magna tenerent, Quos nostris studiis per multa pericula rerum Insignes factis reddemus et artibus olim. Iuuerit ut quidnam, iussis si pareat arctis,
Seclusus lucis nemorum et secessibus illis?
Et nos cęlesti despectet sede minores? Immortale genus, cui dictet uota sacerdos Terrestris, demum nos sic patiemur inulti Degeneres fieri, aut segnes torpere libebit? Eia agite, huc hodie cuncti una incumbite mecum, Ostendunt qua fata uiam, miscere uacabit Arbitrio mortale genus si pellimus illum, Legis obauditor nunc ut de finibus exul[ERROR: no reftable :] 2
His abeat longisque ambagibus auius erret!" Dixit; sed reprobat mox impia cępta Michael: "Nostri huc creuit amor, diuinum ut prorsus amorem Extinguat,
Impositum detrectet onus legemque refellat Fatalem, cęlum quę contra cornua tollit, Natiuam ac foedo deturpat crimine formam? Sic noster
Mandatis hodie, steteritque a parte seorsus? Facturos quicquam tantis conatibus ecquid Speramus, studiis turbentur ut omnia nostris? 106' Est nam, flagitio qua iam pręscribitur, ultra Certos ne liceat fines elabier usquam. At leges stabunt, et fata immota manebunt, Iusticia ut merito reddat sua pręmia cuique, Atque ideo satius legi parere supernę, Quo iam supplicibus nobis sic uota litarent." Nec mora, seditio exoritur surgitque tumultus, Pulsaque tunc coelo tenuerunt agmina terras. Hic[ERROR: no reftable :]
Vis inimica, homini placuitque obrepere fraude. Versanti siluis mulieri et sede beata[ERROR: no reftable :] 3
Conficta uanos obiecit imagine fastus, Consortesque thori suasi cęlestia iussa[ERROR: no reftable :] 4
Contemnunt lucisque simul pelluntur Illicet ecce pares[ERROR: no reftable :]
5
Qua late pecori permissum pascere muto. Vtque semel cęptum non unquam destitit hostis Mortali iam mille dolis imponere plebi. Dumque per erumnas licuit mala noscere uitę, Inueterata suis uitiis occalluit aetas. Nam mens ut primum propria diuellitur arce, Errore admisso sensim labescere cępit, Donec lux adeo tenebris extincta subortis Amouit medio diuini altaria cultus, Atque uoluptati positas libauit ad aras, Et quoscunque Deos humanus miscuit error. Vtque honor offerri cępit mortalibus ille, Protinus euasit pendens sententia: nostrum An sit cura Deis, animus post fata superstes Si foret, an poenę meritorum et pręmia restent? Iustitię potius uel sit iam nomen inane? Oblitis ueteris cultus et Legis auitę Tunc nimis exarsit Veneris uesana libido. Sed[ERROR: no reftable :]
Non defit, quę spe meliori damna Ecce[ERROR: no reftable :]
Vna[ERROR: no reftable :]
Vita tamen multum sobolis uariauit adultę. A ritu prisco sensim contrarius usus Inuehitur, populos ceu tabes occupat omneis, Vtque pecus pandum nil prorsus suspicit alto; Proni abeunt studiisque incumbunt uilibus una. 107 Et demum petitur sibi nomen inutile famę; Ambitio creuit, creuitque immensa cupido. Eximitur[ERROR: no reftable :]
Exiliumque solo et patriis mox prętulit aruis: Euasit, mores hominum uitatque scelestos. Huic generis promissa salus mortalis, in aeuum Spem tantam effoetum, steriles produxit
Icta simul quando recutitę foedera carnis Rettulit, atque nouo sacrauit pignora ritu. Nec iussus timuit posthac imponere flammis Indolis ah senior tam rarę germen adultum. Vsque adeo uotis obnoxia corda gerebat Diuinis, proprioque aras adolere cruore Promptus succenso comburi lętus in igne. Tamque insigne sui cum pręstitit ille periclum, Germinat optatę stirpis foecunda Ast abeunt capti studia in diuersa nepotes, Secernitque Deus sibi quos iam deligit ultro. Prouehiturque ultra et patriis educitur aruis Progenies, ritusque tamen tenuere paternos. Creuerat interea terris, passimque redundat Instaurans ueteres hominum gens aucta ruinas. Diuini sensim cultus obliuio stirpi Irrepsit creuitque nephas sine uindice noxę. Tunc aras posuit prauo sibi more potestas Regia, mox ritu cessit depulsa recenti Relligio, proprioque simul mens Hinc uitę humanę uario se calle sophista[ERROR: no reftable :] 6
Inseruit, passim et tenuit suffragia uictor, Seruis eripuit dum libera iura redactis, Vnde frequens terris accepit sceptra Fraude ratus melius mortales lęderet illa, Procliues cernit qua iam obrutescere posse, Humanum tali temerabat Tartarus arte Ingenium uitęque errores aggerit ultra. Hinc animi tenebras terris inuexerat atras Atque sibi tandem dominatum uindicat orbis. Montibus et siluis nonnullos Atque[ERROR: no reftable :]
Protinus in mores abiit tunc uita ferinos, Atque instar pecoris uersari deditus aluo Visus homo, factus Diuum ludibria genti, Quęsiuitque dapem propria de carne, cruoreque Occissi spargi non horruit hospitis ultro.107' Sed non fata tamen damnis occurrere cessant, Atque hominem reuocant labentem, corruit unde: Tunc primum populos libertas cognita mouit. Continuo sumptis iniuria pellitur armis, Oppida diuersis consurgunt protinus oris, Et priuata simul suscepta et publica cura, Ac rebus melius consultum; denique uirtus Aduersus uitium, qua fas, consurgere cępit. Vtque impugnet opem, non defuit obuius hostis, Implicat errores properans diuertere recto. Excipit at medio, quos tunc
Communis uitę sublimi[ERROR: no reftable :]
Quisue uagam coelo placuit suspendere mentem. Naturę multum scrutandis dedita rebus Gens primum sacro lustrabat pectora ritu Horrebatque simul poenas post fata manentes, Mente secuta, pios contra quę pręmia Manes Exciperent, animi cultus exercuit omneis, Nixa alacri studio Diuum contingere uitam; Vsque adeo sibi certa fides constare supernum Rectorem meritisque rependere pręmia nostris. Hucue suam noctem mendax tamen impulit Orcus, Hinc priscis ausus iam contradicere dictis: Casu cuncta regi, post ultima denique fata Nil superare, obitu deleri cuncta supremo; Protinus hęc uarium inuexit sententia morem. Prima uoluptatis ratio tunc cępit haberi; Nil aliud quoque Aduersus[ERROR: no reftable :]
Obniti hinc uitium, simul inde repellere uirtus, Contenduntque una pugnanteis condere leges. Humanos actus dum scilicet altera format, Qua ratio docuit, qua coelum limite certo Inuadit, uirtusque lauat sudoribus ora. At contra uitium titulos et nomina uana Dum iactat, diuę rationis iura refellit Et mandata tulit, fieret sibi tuta tyrannis. Certatumque diu, dum fatum promouet ultra Correptumque genus dum sęuius Sed stabant clauso prętenta repagula Donec promissę iam secla salutis adessent. Insons conciderat tandem cruce tentus in alta, In se ultro concepta luens fera crimina uitę 108 Mortalis, tenebris Herebi subitusque refulsit. Mirum, quam uirtus ageret diuersa repente! Archetypi iacet inferior pars nubila mundi, Poenarum locus et damnatis carceris atri, Principio statuit quam sedem auersa uoluntas, Cui certo geminę intersunt discrimine partes. Tota procul regio seiuncta a lumine
Foelici saturata uiget quo gloria regno. Pars claro ueluti supereminet altera limbo Interstincta, meat spirans qua desuper aura. Ast inuisa Diis, Furiarumque altera sedes, Perpetuę incumbunt cui noctes, horror et ingens; Manauit summa stantis uis hactenus ora. Debilis hinc nigri iam uirtus exiit Orci, Ipse manus et crura simul ceu compede uinctus. Pręscriptum, qua non liceat, magis esse procaci. Et noxę antiquę tulit altera pagina nomen Exulibusque datur libertas certa receptis. Hic cernit[ERROR: no reftable :]
Inuisus[ERROR: no reftable :]
Mille artes fraudum cernit, quam maxima demum Impietas scelerum est tormentaque sera nocentum. Vtque argumentum miseris eluditur illud Esse malum haud mortem, mortem nil protinus esse, Nam circa haud fieri uiuos, post denique fata Non superesse quibus prorsus mors hęreat ipsa. Nam sic aeternam per se subsistere uitam, Vt quę sunt prorsus diuina prędita mente, His sibi coniunctis sese iam uiuere pręstet. Tali hęc particibus[ERROR: no reftable :] 7
Scilicet et natis aliunde hęc aduenit aptis. Aeternaque in morte manet, qui restitit expers, Demeritis habili de nuper factus ineptus, Vt non deficiat mors talis protinus unquam. Nam corruptiuo non rettulit esse receptum Debile principio, quod morti subiacet ultro, Constitit ut certo concors discordia metro, Prognatum, degens semper uariabile casu. Ast ea, quę lęto restant obnoxia tali, Elicita emergunt, iussa ut sunt, uoce creantis. Omnia quin etiam tali iam condita dicto Interitum citra constant debentia causę Nil ulli, occasumque ignorant protinus omnem. 108' Mens agilis diuum nec non et tractus inanis, Ipsaque materies regio simul aetheris alti, Atque anima hęc hominum cęlesti prędita mente Ingenio luteis sic ossibus addita miro, Aeternę abscondens ut cęlet originis artem, Non diducta tamen terrestri corpore defit: Sed res perpetuo durabilis, ampla potestas, Qua facili fieri sibi competit omnia prorsus, Hac gestę uitę merita pro sorte perennat. Scilicet, aeternę si se coniungere uitę Contigit, indignos quo gratia prouehit alma, Aedit perpetuę munus pręnobile uitę. Sin cadit haud habilis diuini luminis expers, Aeternum frustra iam męret inutile fatum, Atque statu uiduo mors hęc aeterna uocatur. Scilicet huc proprii referunt exordia casus. Dum desciscit homo, dum sese deicit alto, Quale animal mutum, dumque hic dediscere cępit Primo hominem, brutum subito genus inde redactus, Prorsus deplumes inoleto crimine factę, Euaduntque pares defunctis munere uitę, Eiectę tristes animę de corpore tandem, Vtque sui contra iam nunquam oblitus, honestum Imbuitur morem et condit ciuilia iura. Iam mox euehitur purgans pręcordia rite, Et se profectu iam tollit ad astra secundo, Obuia cui rapto actutum fit gratia coelo, Et quando occumbit, meritis mox sedibus infert. Hactenus hęc ueteri prouisa piacula culpę, Flagitii sed noxa tamen non omnis abibat, Extingui penitus fatis seruata futuris. Elisium hinc aetas tenuit grandęua parentum, Quo puri luteo migrare e corpore Manes. Scilicet illa piis certus plaga clara receptus, Spes diuturna sinu cani quos patris alebat Auxilium coelo supremis affore seclis, Restituat miseros quod tandem et uindicet ultro. Huc medio acceptus simulac stetit, ampla refulsit Lux passim, cunctis permissum noscere, quantum Tollat humo sese duro perfuncta labore Virtus uel fatis extremis nescia flecti, Atque animi casti sequitur quę gloria mores, Vt demum rapit emeritum prudentia coelum. Ast[ERROR: no reftable :]
Namque iterum turbę feruent, oriturque tumultus Desertasque cruces et menbra exanguia circum. Ecce[ERROR: no reftable :]
Vtque semel via fit, largus cruor emicat inde, Eiectusque simul ferientis perluit Protinus[ERROR: no reftable :]
Perpetuęque oculis subito periere tenebrę. Reddita nec tantum uirtus sibi sola uidendi. Maius adhuc aliud mox menti illuxit, et illum Iam tunc autorem agnouit pignusque salutis. Quod primum ut potuit uerbis factoque professus, Statque fides dictis omnes testantis in Inter terrores rerum mediumque tumultum Solliciti consultum adeunt prętoria nuper. Mox aderant mercati
Protinus[ERROR: no reftable :]
Latronum duro qui frangat uerbere crura. Plebs ritu nimium fraudari cauta parentum, Vana superstitio cui cordi, ueraque contra Relligio uilis: quid enim, ne forte manerent, Flagitium uitant ceu grande, cadauera festo, At
Et demum indigna meritum nil perdere Prętorem[ERROR: no reftable :]
Affatusque simul facili sermone Iosippus Poscebat corpus tollendi libera iura. Ipse diu dubius, si tandem occumberet ille, Vt nouit, serie quę rettulit omnia miles Scitanti, promptus tunc supplice uoce petenti Concessit; properans ille hęc mandata Nec[ERROR: no reftable :]
Vt uentum, quo stat depostum rite cadauer, Accingunt operi; capulo sublata reponunt Menbra uiri raptimque illi subiere pheretro. Effertur scelerum pręcinctus sindone Deleuit noxamque obitu qui sustulit omnem. Est Affabre Quo[ERROR: no reftable :]
Namque Huc iubet inferri rauca iam uoce Iosippus. Angustus quamuis aditus de parte patebat Eoa, spacium tamen intus latius intrat Atque cauat circum subducta fornice saxum: A latere hic Deponi At[ERROR: no reftable :]
Purpureos tellus quacunque excurrit ad ortus, Exhibitus notis extremum in funus amicis. Namque aloen circum et myram simul aggerit olli, Sic demum et puro Nicodemus cingit Atque[ERROR: no reftable :]
Et faucem ingentis pręcludunt obice Illicet[ERROR: no reftable :]
Desinit, inuadit pauidos urbemque pererrat. Quin etiam manifesta fides defuncta sepulcris Menbra tulisse uiros passimque per oppida uisos, Et Manes Herebo differt ea fama Non minus infernas sedes res tanta tenebat Attonitas, quo tunc externa potentia primum Incubuit, timuitque ducem perterritus Orcus. Interea roseos aurora ruebat ad ortus, Lata Palestinę qua longe intersecat ora. Lux prorsus mundo non unquam lętior orta Oceano erupit, quę per sola salsa coruscans Permeat atque simul pontum componit et
Nam bibulo strati ceciderunt aequore fluctus Et flatus tractu penitus cohibentur inani, Ac tenuit tranquila dies simul omnia circum. Affectus uarii pertentant credula corda: Namque Herebi princeps uisus palescere primum, Insolitaue capi subito formidine:"Fines Cui nostri claustris", infit, "patuere refractis? Quiue potens adeo dux hic noua uincla minatur? Anne, olim quod fata parant, sua tempora tandem Adduxere,
Sed uideo cęcis ambagibus abditus error Actutum ut pateat, nos et prodamur in auras. Sed miscere iuuat totum iam cędibus orbem: Vincimur, ast hodie non et uincemur inertes. Vt cęptum est passim per cęlum bella cienti, Extremo nec adhuc desistam degener aeuo!" Hęc fanti miris mox nexibus addita uincla, Pręscripti fines, qua iam desęuiat ultro. At secus hinc supera cętus regione beatus Lętitia gestit, noua cui tunc gaudia gliscunt. Iamque recens cęli sublata repagula cernunt, Et qua nunquam alias, olim ardua, peruia facta: Talibus auspiciis cęlestum surgere 8
Optatusque diu medio stetit ille receptus. Certatim agglomerant heroum examina circum. Densior haud latos nimbus descendit in agros, Commouet aut urgens sidus seu tempus hibernum, Cum fremitu properans late iuga sternit et aequat, Ac sensim tellus iam candens aggere crescit, Et[ERROR: no reftable :]
Accessu feruent et ducunt ordine turmas, Atque sua serie distendunt orbibus orbes. Exhilarat medio cunctos acceptus Iesus, Aspiratque acies densantibus: inficit auras Vere nouo tenues redolens tum uinea qualis, Atque uiatores suaui iam sistit odore Longum iter oblitos tandem durosque labores. Hęrent, immenso capti qui prorsus amore Agnoscunt, humiles quantum non corde proteruo Demereant, quo non adoletur gratior ulla Hostia: fit murmur late clangore sonoro, Acceptamque ferunt tunc pectore et ore salutem Facta hominum Christo miseranti scilicet ultro. Hinc turbę hęrenti radiantur pectora luce, Prouehit hęc sensim motos coeloque reponit. Porro duci gratantur opem promissaque regna Aduenisse,[ERROR: no reftable :]
Quis tamen aut ualeat numerum compręhendere uersu, Virtutesque uirum titulosque aequare canendo? Quo studio, quibus aut meritis ea pręmia demum Per multos uitę fessi petiere labores? Non, si linguę hominum pariter diuumque sonarent Ore meo, fuerit uox aenea denique nobis, Rettulerim populi numerumque et prorsus honores, Quisue illo demum uenere a partibus orbis, Seu quali ingenio quantisue laboribus usque. Sed nunc summa sequar pręscripto fine teneri Contentus, ueteris carpens illustria scripti. Immissis prius ac tot perdidit imbribus orbem, Ante Deus quam iam mortalia miscuit ora, Vsque diu legemque homines nouere, diuque Os una solitique manus sustollere coelo, Aras rite Deo
At Deus ut uicibus uariis agitarier ultro Vitam hominum sensit[ERROR: no reftable :]
Secernitque pios longe remouitque nocentes, Mutua miratus certamina surgere genti. Defunctos etiam spes excipit altior inde. 110' Legit[ERROR: no reftable :]
Destinat unde sibi quęsitam educere prolem, Cui iam fata sinant ueteres reparare ruinas. Ille pererrato defessus constitit orbe, Et tandem Solymo tenuit sua pascua tractu. Tunc sobolemque senex in saltibus educat illis Et docuit sacros adolendi altaria ritus. Mox populus surgit longis ambagibus inde, Spem fouit longam qui signa secutus auiti Fęderis et melius mandatis pectora Inde[ERROR: no reftable :]
Abrami iam certa fides uulgauerat Hoc igitur primos post ortus ordine creuit, Qui populus peperit ciues coelestibus oris, Hoc feruens studio et lętum circumuolat agmen. Exemit quoscunque itidem clam spiritus orbi Incumbens, hominum qui sese cordibus altis Insinuat, coelo et dociles remeare perurget. Vna omnes coeunt, simul et comitantur euntem. Ille hic, cęlabat quondam quęcunque, recludit, Quod[ERROR: no reftable :]
Conditor ut mira terris notesceret arte, Mortalesque Deo iam sic libare Aemula quod prosus coelestum pectora mouit, Longa stetit qua post certandi pugna uicissim, Prouisum lapsis quando succurrere eadem, Si luat humanam suscepto in corpore noxam. Hinc cunctis patuere necis misteria dirę. Iamque inuecta dies medium lustrauerat axem: Alta silent, uacuo tum ponit in aere uentus, Transparet liquidus spectantum obtutibus aether, Perque diem toto micuerunt sidera coelo. Illa autem duplici luxit celeberrima festo, Quę tectis tenuit mulieres, nulla sonabat[ERROR: no reftable :] 9
Vox circum, gemitus aberant et nęnia tectis. Fata recensebat repetito hic ordine mater: "Diuam ideo prolem humano de sanguine cretam, Vt mortale scelus sic demum exhauriat omne, Insons pro nostris si noxis ipse reponat, Ostentetque simul, quam culpę iniuria pollet, Vel Christi prorsus fuerit quę morte luenda. Sic etenim humano sceleri par posse rependi, Quin etiam aequari nostrum certamen et Orci. Ecce Dei nemo promissa
"Optatam frustratus opem: nam Tartara subter111 Frenantur, tandem et capiunt sua gaudia Manes, Ignotumque diu uerum notescet in orbe, Quando cruci positas adolebunt thura per aras. Namque animi elati ceu quondam et nomen inane Causa stetere, ultro ne mens citroque pateret. Sic probro positum mox tanti euadet honoris, Vt tandem gemini commertia misceat axis, Et redigat populos unius protinus oris. Effecti regale genus ciuesque supernę Hierusalem, cuius structurę protinus addent, Dum sanctam e saxis ducent uitalibus aedem. Aggestis hominum meritis hęc fabrica crescit, Et positam aeternat, dum sidit gloria circum. Huc Deus instituit, quicquid seu condidit olim, Venturos olim seu iam producet in annos. Iam regni tempus cęptum,
Clausa olim, quando patuere repagula cęli, Abdita sed quamuis sint hęc mortalibus, atris Sedibus at Manes sublatam morte recepti Senserunt mortem per munera reddita uitę. Ite decus seclorum animę fęlicibus olim Mactę iam fatis, et restaurate ruinas: Nulla uacet posthac sedes cęlestibus oris! Attamen expulsum cum sese uiderit exul, Ecce plagis subito terrestribus imprimet hostis, Opponetque uiris sese Plutonia plebes. Quantum ope sors ex parte animi defensa superna Lectorum fuerit, tantum grassabitur ipsum In corpus, dabitur qua tunc sibi larga potestas Cęde una lectos terris prosternere passim. Ast agedum edocti tantis uos rite periclis Discite iam posthac superare aduersa ferendo! Non armis aut arte alia pertingitur illo, Euadens posuit quo uictor morte receptum, Et soli prorsus rapiunt ea pręmia fortes. Durate, hinc etenim lassabitur ille necando, Restabitque fides et fines proroget ultra, Quo non mortalis uis castris appulit unquam, Passim quando crucis gentes sub signa redibunt, Spirabitque omni iam pectore spiritus unus! Sed uolucris ruit hora tamen, iam tempus et instat, Quo uictor redeat recidiuaque menbra resumat, Spemque simul faciat repetita carne sepultis."111' Interea
Luctus iam uisus totis abscedere tectis: Inde domus gauisa diem uelut imbuit almum. Parte[ERROR: no reftable :]
Circumstant solium, prętorem ac uocibus urgent. Mens nocuos torquet dudum sibi conscia culpę. Nescit stare loco tam multis territa monstris Christi obitu nuper morientis qualia uidit. Iccirco insanis rumpunt clamoribus aulam, Si qua tam certos animos[ERROR: no reftable :]
Perstat[ERROR: no reftable :]
Cęde parum nocuisse rati ni fraude nocerent, Quamlibet inde furens, at contra sedula noctem Si posset claris obducere curia "Vsque adeo impostor toti persuaserat urbi, Vt se nec lęto superari posse nephando, Sumpturusque iterum corpus iactauerit audax Tertia quam primum lux coelo fulserit orta. Nos opus iccirco, ne qua pręuerteret error, Prospicere et fraudi cautos obsistere tantę. Fac ergo tumulum posito custode tueri, Arte suis ne iam subreptum forte cadauer Ancipiti imponat populo fallatque timentes, Vt peius dubii posthac agitemur in Hęc fatus; prętor reddit contra ore uicissim: "Iam dudum falsos frustra uos ludit imago, Quę passim curis subeuntibus angit anhellos, Nec miseros usquam demum sinit esse quietos. Sacrorum hic cultus, festę hęc mysteria lucis? Sic uesci pura pascali scilicet aesca, Inuidia ut potior quocunque piamine uincat? Sin festa iam luce nephas non rite uacare, Quis munus melius uestrum nunc exhibet istud? Anne sui, luctu cohiberi prorsus ab omni Quos constat, uel uos demum prętoria circum? O pietas hodie componi iusta uetustę, Hostili[ERROR: no reftable :]
Quam cingi prorsus per Sabbata uindice ferro! Aut duplici seruanda magis non hęc tibi festo? Seu[ERROR: no reftable :]
Venalis prostet quoniam custodia uobis? Eia agite hinc, operę conducto rite merebunt, Fas, utcumque peti libuit, nam militis His[ERROR: no reftable :]
Conductas locat hinc operas et milite munit, Quo prius illatum Christi est exangue cadauer; Quin etiam ferri saxo sunt addita claustra, Ori prętentum quod tunc pręcluserat Inde hoc in uulgus simulac, ut fama, receptum est, Plorauit passim per compita nęnia multas Tunc noctes: "Studium frustra hoc atque anxia cura, Namque haud ingenio fas est obsistere fatis. Inde Deus stabit quanam de parte, tuere: Ipse in te testis per secula longa futurus, Nil intermissum, qua fraus obreperet ulla." At Christo agglomerant, et longa examina ducunt, Post natos homines qui uita puriter acta Quotidie uacui
Dum tempus pugnę superas instabat ad auras, Hos tunc asseruit uictoris gloria regno. Et mox pręscriptum, dehinc uires quatenus irent Tartareę, multa patuit nam semita menti Luce, salus reduci tenebras qua parta fugaret, Vnde homini licuit commertia noscere coeli. Nil fas misceri hac, nec iam permissa potestas. Auspicio inde status foelici gliscere cępit, Atque olim uacuę sedes cęlestibus oris Expleri tandem lectis subeuntibus orsę. Namque olim terram quę uis oppresserat Orci, Lustrandi[ERROR: no reftable :]
Que gignunt animos diuini rite potentes Captus, pulsa procul lato tunc limite cessit. Inde datum humanos liceat qua promere uultus, Atque haurire simul cęlestes protinus auras, Sed non nitentum uires tentare negatum. Ast anima ut Christi quam primum munere functa est Iniuncto fatis, diuino stipite nixa Ipsa sibi et proprię naturę redditur,
Manauit noua uis, positos quę commouet artus, Et radio assertis diua
Ast indicta prius quia cantu ferre sub auras Aggredior, Manes redeunt recidiuaque surgunt Menbra uelut, rursusque iterum ut compage refecta Mortuus ora capit, uatem instrue, Spiritus alme, Auspiciumque doce captem mihi carminis unde. Namque datum paucis mentis penetralia adire, Qua patet arcanum nostrę pignusque salutis.112' Illa diu tenuit nam nox oracla, recondens Commentis ueterum uariis mysteria uatum. Sacra cano, sacris agitarunt ocia Mystę, Hinc[ERROR: no reftable :]
Quis septemgeminum numerum quoque rite dicarunt. Namque dies mensis sacer est et septimus annus, Tempora quęque illo repetita uolumine At quia res hominis, petitur quę munere tali, Refert ingenium prius huius nosse, simulque Nunc meminisse ideo pręstat, quęcunque docemur, Narrantur longis dum nostri ambagibus ortus, Hinc declinatis cunctis amphractibus alta Mente sequar quęcunque arcana locutio cęlat, Atque ingens hominem miraclum carmine promam. Et nihil erroris reor olim admittier inde, Scriptum more tegat si nobis sensa uetusto, Si nec adhuc rudibus quicquam proponat apertum, Quo nondum certo poterant pertingere captu. Namque[ERROR: no reftable :]
Dehinc afflatur homo iam numine, spiritus olli Inde, stetit species, atque hausit protinus auras. Illico nosse datum secessu quanta uoluptas Cęlesti, patuitque uiris ea copia porro. Multiplici usque adeo pręstabant dote bonisque Indolis egregię, seu mens potiusue uoluntas Excutienda, decus generis superabat utrinque. Quin et adhuc medio, manat qua uita perennis, Vis suberat, positis starent dum legibus ultro, Scilicet inde manus arcentes, fęda titillat Qua Venus erumnis laxans hinc claustra nocentum. Illo namque statu thalamis custodia castis Incumbebat, eo non infęcunda futura,
Si fieret flatu mulier fęcunda mariti Assueti pridem prouectibus Alitis almi. Illud coniugium fuerat, non quale remansit Post natis generis corrupto semine nostri, Hircum cuius olet iam lassa et foeda libido. Castus amor castum seruabat rite cubile, Dum Deus aspirat thalamo coeuntibus una, Educat,[ERROR: no reftable :]
Gaudebat coniunx hic ubere lęta mariti, Et qua lux intus fingit, duce tuta subibat. Tum uir diuini magno gliscebat amore Ingenii, sibi quo connubia parta uidebat,113 Atque uia hęc foetum casta formabat in aluo. Non[ERROR: no reftable :]
Stat grauis interdum perdix, non illa tumenti Ventre ulli Veneri debet, pleręque uolucres Nec non concipiunt utero[ERROR: no reftable :]
Excludi quamuis uel posthac restet ineptus, Inde mari ut tribuat ductus de semine partus. Sed putri de materia non spiritus exit, Ast aliunde uenit uolucer subitoque creatus, Quo nobis artus animantur, et hausimus auras. Non illo uis ergo habilis pertingere nostra, Sed Deus hunc demum diuino protulit ore, Atque thoro casto tunc aspirabat Sic tunc relligio uitam complexa tenebat, Grata Deo afflatu soboles ut cresceret almi Alitis, et thalamis agerent genialia lętis. Iste futurus erat status olim, ea denique uita, Si primi starent intra pręscripta parentes. Iccirco natosque recens inuisit et ultra Promouet, ac nemori optato collata relegat Gratia, quo socia colerent
Arcerent uigili studio contraria longe. Lex posita hinc tali pręscripto protinus ollis, Vt iusso prorsus seruent connubia ritu, Et delinquenti indicta est mors debita poenę. Nam semen genitale, coit quod sponte cerebro, Si sanctus sonti forte arce facesseret Ales, Debuit inde fluens totam consumere molem, Quam restaurabat, ne fultam iniuria prorsus Concuteret riguo potans ceu flumine terram. Sic demum in reliquum demanans gratia corpus, Sidit ubi primo, prorsus[ERROR: no reftable :]
Mortem, florentesque annos
Neue forent soli, mira ratione repertum Scilicet officio ciuile ut munus obirent, Alterius si tunc operę foret indigus alter. Ecce[ERROR: no reftable :]
Scrutatur, rerum naturam mente
Obuius ipse[ERROR: no reftable :]
Tunc[ERROR: no reftable :]
Mox[ERROR: no reftable :]
Pręsidia augustamque operam exhibitura marito. Coniugium iccirco instituit quod sede beata, Hac uelut examen suspendi debuit alto Atque omnis posthac prorsus uentura propago. Hinc prouisa uiro, quam curam postulet, uxor, Iure domus, quę lęta pari processit honore, Rite suę sobolis partu factura parentem, Cui Deus omnipotens desponsa lege Illa[ERROR: no reftable :]
Lege, subit lętum, donum illicet omne ruitque. Naturę missa incertę fluxisque elementis Turbatur bibulo mortalis ut aequore uita, Visentisque Dei sub tempus gratia certum Eripitur, qualis pluuia tunc terra negata Aruit, et uidui frustra bona rapta dolebant.113' Fluxit et in prolem tunc immoderata libido, Quę genus inuasit primo creuitque subinde, Vt[ERROR: no reftable :]
Cęperuntque iterum postquam crebrescere gentes, Continuo ambitio gliscunt et nomina uana, Imperium raptum, ut ui quis pollebat et armis, Atque Dei uilis prorsus mox cura remansit. Non ullas adolent aras, amor urget habendi Vsque adeo, populos tenuitque obliuio moris Antiqui, mentes hominum perterruit aurum. Hinc[ERROR: no reftable :]
Vt legit quocum cęlestem conderet urbem, Hac sibi parte ferit recutitę fędera carnis, Omne bonum qua iam peccanti corruit olim, Pollicitus damnum sic porro reponere Sed lux, quę primis resplenduit, obruta nocte Protinus ut fallax euanuit umbra nepoti. Post clades multas tandem promissa uetustum Poscebat fatum, prouectaque secula dudum Instabant, redeatue aetas ut prisca, repertum; Omnia[ERROR: no reftable :]
Emicuit, fraus neu noceat tamen hostis iniqui, Qua cępta est labes, prouidit Spiritus almus. Illico conceptam noxa defendit in aluo Materna Mariam, crescentem prouehit ultra, Vt caput antiqui demum contriuerit hostis Vllius non uirgo unquam sibi conscia culpę, Et de more thorum seruabat casta uetusto, Vxor legitimo ritu tam uera mariti, Arbitrio cuius lucrum uel cederet omne, Innocuique status ritu mox nata parentes Effecit proles, nil iuri ut deroget inde. Si dator ille boni nil prorsus adulterat usquam, Si qui prodit homo partu, pertingere porro Quo non uis, inquam, nata est actiua parentis, Si constat diuina animas uirtute creari. Atque datum, si nil refert, utcunque petitum est: Qui non fraude uenit, uerus tibi Filius ergo, Manauit quoniam nobis de fonte benigno, Vnde fluunt bona cuncta quidem mortalibus Atque perinde sibi, sponte et quod prouenit horto, Vindicat haud opera nec cultu uillicus ullo, Arbor ut interdum surgat lętissimus aruo, Illa ita dotantur sacro connubia partu. 114 Crediderim haud alia quę lege petenda fuisse Aetatis generi sub tempora pristina iusto. Heus saluete status hodie connubia nobis Cognita primęui, salue uir cognite iustę Aetatis, cunctam reparas qui rite ruinam! Nec satis ille sibi bona tot collata putauit, Restituat genus omne suo ni robore uindex. Iustitię porro uestigia nota secutus Crimina rite luit non culpę obnoxius ulli Nostra, litatque suo suspensus sponte cruore. Defensi quo sic traiecimus auspice lętum, Ille caput generis, cuius dum pagina nomen Pręfert prima, dehinc numerato quosque recenset. Vtque Dei porro compręhensus mente creantis Nil uariat numerus, tribuit qui protinus esse Personę, sic quisque idem redit ordine certo. Quamquam alios torquet frustra nimis anxia cura, Si cutis hęc eadem nos iussu uestiet alto, Dimouet omnino cum iam nil calculus ille, Quando anima interitus et nigri nescia lęti, Continuo cineri, missa ut radice, repertę Nomine quemque suo tollens sub uoce cientis Restituet uultum et formatos ocyus artus, Quantum natura exsuctum est, quę format in aluo. Vtque Deum nunc nemo fugit, tum nemo latebit. Constabit[ERROR: no reftable :]
Ceu pecus accitum capiti reddemur ut uni, Vna omnes illo coram tunc iudice stantes. Hic addens numero, proprio qua degit in aeuo Foecundus pater, aeterno Deus emicat ortu. Illico manauit bonus illicet unde Cupido. Inque Chaos posthac germen subsidere uisum, Ingenio miro quo sic altaria condat, Vnde suas acies duxere examina diuum, Protinus et nitens immenso mundus inani Perpetuo exemplar diuinum rettulit orbe. Tunc igitur macula demissus fęcis ab omni Defensę Marię corpus sibi sumpsit in aluo Protinus et mira numero superintulit arte, Quem manans ortu penetralibus addidit altis, Vt Deus omnino affectus effugerit omnes,114' Quique Deus tamen ut tulerit tormenta necemque. Hic mortem numero nil iam dimotus obiuit, Scilicet illatusque hic idem menbra sepulcro, Hic etiam uictor lęti perterruit Orcum, Hic et adhuc animam exangues accersit in artus. Hic, inquam, functus repetiuit munere corpus, Quod dedit humanum in nomen non morte peremptus Digna, pro nostro soluens sic sponte reatu. Vt penetrata Herebi sedes, utque addita claustra Pręscriptus pariter limes certaminis hosti, Conanti populo reclusa ut semita coelo, Emicat interea notoque apparuit ore. Namque uirum haud tenuit moles prętenta sepulcro, Non tantum uarii nexus, non uincula demum Lodici positum complexę inducta cadauer. Hinc rapitur, quocunque petit transmittere Christus: Motus abest, absunt agitati gressibus artus. Finis libri noni
De morte Christi liber decimus Damiani Benessę
114'
10
Continuo Marię hic inuisit tecta dolentis,
Foelicique dies aue cępit, reddita quando Sublato gauisa iugo est sibi libera iura Tellus, atque aderat promissus in astra receptus, Aetatisque instar surgunt exordia iustę. Expectata diu properant noua Sabbata lectis, Delapsus coelo bona cuncta ut Spiritus afflet. Ast huc ut subiit, tenuit fragrantia circum, Cuncta nitent tecto ceu lux genialis adesset. Illico signa Dei uenientis nouit, et intus Composita ut stabat conclaui Virgo precesque Fundebat, rapitur sublata in sidera mente. 115 Qua tunc ingressus, conspectum rettulit illo, Tectum augustum intus gaudebat luce recenti. Lętius haud usquam post ortum tempus et annos Terra usquam uidit, manabat honesta uoluptas. Hic infit: "Fatis[ERROR: no reftable :]
Prędictum, rursusque[ERROR: no reftable :]
Insidias tendat, seseque uolumine frustra Hęc, inquam, prouisa malis medicina repente, Corruit ut Deus hunc nuper qua sisterat arce. Consilio huc, Pater exortem custodiat olim Vt labis, sanctus conceptam Spiritus afflat, Quo generi humano, fuerat qua tracta ruina Si pręmuniret, produceret inde salutem, Vt uicibus, quibus actus erat, Deus aequus eisdem Restituat lapsum ac nullo certamine cedat, Prouehit antiquum dum fatum, appareat alto Si missus terris, arasque adolere doceret. Hęc cernis consumpta hodie, nec protinus Orco Infracto tibi parte leui uictoria cedit. Hanc aperis tu prima uiam, cui criminis expers Spiritus a lapsu seruatur rite nocenti, Hactenus et iusto generi par facta, caduca Parte tibi damnum ni iam sequeretur auitum More satę patrum spreta sibi lege uacantum." Vt tacuit, nullus dehinc sermo silentia
Dicta animo penitus sidunt, tamen arroget inde Vt sibi Virgo nihil, cernenti iccirco patescit Aula Deum, late arcanos orbesque recludit, Quo mens euehitur tunc scilicet altius olli, Indignę, iactat, quod gratia sacra redundet: Viscera mox diuo recalent afflata furore. Illicet atque uices alias uimque imbuit illa Diuersam, sese pręsentem reddere rebus Amotis, disiuncta itidem pręsentia poni, Atque uni uiuę data sunt commertia coeli. Gliscit honos obitus ante, ante et fata receptę, Alituum cętus et qua simul agmina feruent. Antea non aditus, non posthac protinus ulli Sic patuit, nemoque alias interfuit unquam115' Sedibus admissus torpenti mole beatis. Ingens miraclum, terris non antea uisum, Mortalem ordinibus uersantem uisere sacris. At factę et deerat sic ultima gloria ciui Vitę post obitum spectanti ea pręmia demum. Parte[ERROR: no reftable :]
Fęmineus cętus. Celeri dux pręuia passu Incedit secumque animo diuersa uolutat
1
Per sudum explorant percussę pectora coelum, Donec continuo tremuit iam terra
Qui circum tenuit late loca nocte silenti Terror, et emoto patuerunt obice claustra. Consternata ruit lapsis custodia telis: Scuta uiris longe, longe tunc pila fuere, Nil opis indutis loricas aere rigentes. Illicet ecce subit, gressu seque intulit audax Fęmina, militibus medio terrore sepultis. Percussit pauidas conspectus at Angelus intus, Attonitę diu hęserunt in imagine uisa. Infit: eo dicente simul fugit excitus inde Miles, quem raptim incussus pauor intulit Solatus tenuit simul anxia corda querentum: "Nil[ERROR: no reftable :]
"Sollicitas[ERROR: no reftable :]
Hic locus illatum nuper quo corpus Iesu. Ecce uidetis, abest deuicta morte, sicutue Prędixit, dudum quo iam pręuerterit ille. Fac coeant iussi Galilęam, prorsus amicis Fas illic uiuas audire et reddere Surrepsit formido tamen tumuloque recedunt Monstra ratę sibi uisa, nihil tunc protinus ausę Effari; egressas eadem mox cura coquebat. Iamque rubescebat stellis aurora fugatis, Et uolucrum uario resonabant auia cantu. Substitit hic Marie, progressis omnibus ultra, Inde petit Petrum, cui nuncia uerba ferebat: Visisse et tumulum, foribus reuolutaque saxa Nactas, quin etiam ingressis ostentaque uisa. In dicto tenditque, explorat et omnia Petrus: Magdalene uberibus lachrimis simul ora rigabat,116 Atque simul tumulum rursus uisura petebat. Hic iuuenes flentem uerbis affantur amicis: "Quę tibi causa uię, fletus quę prorsus acerbi?" "Sodes, si tuleris domini tu corpus humati, Dic ubi coelaris, precium non uile rependam", Et uultu lachrimę manabant talia fanti. Villicus[ERROR: no reftable :]
Amento pręcincta uiri uestigia pero Ambit, cui latis humeris sua rastra locantur. Actutum hic flentem compellat uoce rogatque Quid causę, fletus cur tantos ore cieret. Hęc eadem repetit, domini subreptaque menbra, Et reddi poscit, si iam coelauerit "Heus",[ERROR: no reftable :]
Quę męstę iamdudum oculos prętenta tenebat, Adque suos collapsa pedes ait: "Euge, Magister!" At Christus contra sese mox inde reducit, Contineatque manum et tactu uiolare caueret Increpat, in uitam patria uirtute redactum Quem non credebat, properetque ea cuncta referre Fratribus, et uirtute recens se stare Ecce[ERROR: no reftable :]
Atque gradu pleno uelox adit atria miles, Continuo lucis differt quę facta sub ortum. Mox ut rumorem uulgo increbrescere sensit, Obliqua inuidia nimis anxia curia patrum Cogitur; hinc pręceps de re consultat et auro Fidere stat, contendit enim uenalia cuncta, Iactauit posthac ideo custodia Forte[ERROR: no reftable :]
Et secum tuto tunc singula facta Multaque dum lepidi sererent ultroque citroque, "Illum non adeo res ulla redarguit unquam, Non, inquam, sceleris, sed, quod magnisque probisque Germanum, famę cupidum seu nominis, unguem Transuersum motum nunquam deflectere recto. Ille perorato, cum fortia facta tulisset In cęlum, solus siluas et lustra petebat. Mortalis prorsus semper contemptor honoris, Ille etiam eximius iam paupertatis amator 116' Commendabat opes animi pia munera, nilque Pendentem externis puram componere mentem, Nilque suum superesse sibi testatus, hibernum[ERROR: no reftable :] 2
Quo decedenti liceat defendere frigus." Astitit,[ERROR: no reftable :]
Externus cui cultus erat, longinqua petentis Cui facies: "Quidnam confertis mutua tristes Incerta uisi ancipites ambage "An[ERROR: no reftable :]
Vir factis uerboque potens uelut occidit, aetas Quo non maiorem aut meliorem uiderit ulla. Illum pręsidium rebus nos credere lapsis, Atque expectatam per secula longa salutem, Sic prędicta uiro quadrabant omnia uatum. Illi more suo nocuit tamen aemula semper Virtuti improbitas; medio sublatus obiuit Fraude patrum, cuius spectacula publica cędis Ex quo facta, dies hodie iam tertius hic est. Nostrum et pars dictis suspensi magna mouemur Accessu ad tumulum mulierum, claustra remota Quę foribus uiso narrarunt corpore nusquam, Conspectosque simul cognata luce nitentes,
Dictis commoti quidam monumentaque uisunt, Atque, ut narrarunt mulieres, cuncta reperta Testati, iam certa fides est reddita facti: Sed tamen ambiguos animus nos diuidit Sic[ERROR: no reftable :]
"Vobis tarda adeon obtusaque pectora ueri, Vt nil succurrat uates quęcunque locuti? Non mitti prolem in lusus ac ocia terris, Cuius opus rectę uaria experientia uitę Vt reparet quantum humanus temerauerat error, Aut quantum prorsus demens iniuria uellit. Seruato quicquid discussum examine tali: Qua se nitenti per dura atque aspera demum Exerit, et lęto blanditur gloria uultu. Hoc tibi, restituat qui uindex libera iura, Assertoris iter, tecum si rite uetusta Scripta legas, sic uita Patrum delineat actis. Atque hic uaticino tibi sic prędicitur ore:117 Institui sic cęde ea semita cępit Abelis, Et rerum interitu demum mundique ruina Damnantis mores Nochi longumque monentis. Pręscribunt itidem, quod posthac deligit, acta, Qualis uita, quibus commertia credita cęli. Et licet hac demum mortalem[ERROR: no reftable :]
Quantum susceptum in uita est discriminis olim: Hac
Nil libertatis domino rerumque potito. Hęc doctrina igitur sanciri debuit olli, Hi demum institui mores,
Ostendi populo nitenti fingere pectus, Non uitę fluxis elementis, qualia nunquam Stant eademque manent, sed uix iam cępta labascunt Ast aura, recudit quę nos in imagine prima. Quid par siue[ERROR: no reftable :]
Atque[ERROR: no reftable :]
Vim miscere, suo aut potius procedere calle, Iusticiam exercens omni si munere pręstet? Aut demum quidnam prędictum constat in illo? Nonne frequens nobis, qui precinit ordine cuncta, Accedit uates memoratque ut singula gesta? Maturo prolem demitti scilicet astris, Qui[ERROR: no reftable :]
Euectumque alia non iri, gloria ni iam Huic tergo tibi contundens aduersa residat. Quaue[ERROR: no reftable :]
Scitanti uestem sibi cur, tegumentaque rubra, Se pressisse iugo nuper mortalia Quidue hoc declarat, quod scilicet impia facta Nostra tulit, nostra factus libamen in ara Pro noxa, tibi, neu titubes,
Iccirco[ERROR: no reftable :]
Esset adhuc etiam longe uictura priorem, Stabat promissum fatis cui cernere Non[ERROR: no reftable :]
Atque palam, populi quod fraude necabitur, inquit. Insuper[ERROR: no reftable :]
Et quamuis armenta abeant pręsepibus altis, Exactumque pecus proprio pellatur Quin et adhuc mentem si tollas altius, inquam, Quam niger infestat, quam uellit et insuper Orcus, Vindicet ut passim et reparet, qui liberat ultro, Est opus, idque magis si longe fortior hoste Adiutor, tum si nocumentum est culpa scelusque, Debuit huic sane opponi contraria uirtus. Quare[ERROR: no reftable :]
Qua natura labat succumbens turpiter excors, Contra diuina si manat origine uirtus, Aduersum haud potuit carioso stipite niti, Atque ita debilius multo: fuit ergo necesse Primęua uestrum iungi in radice caducum, Vt sic cognatę iam nil obnoxia culpę, Quam magnum robur, pesti connixa resistat, Et uirtus, sibi iam quacunque obsistitur, ędat Suppremum uindex sceleris tibi prorsus et ultrix, Pręsertim quando possessa iniuria sede Iustitię noceat, cuncta hinc temeraria miscens. Imprimere hac placuit, genus et mortale docere, Quam surgat demum uictoria lęta ferendo, Non ferro prorsus cęlestia regna teneri, Sed uirtute magis si stares pręditus omni, Atque mali hac pręhendi totius debuit autor, Iamque a principio Legi fatisque renitens, Iniectis manibus tandem uirtute reuinctus. Hinc igitur uobis diffidere nempe cauendum. Porro animus nusquam in tantis si pectore pęnis Succubuit, potius spectanda ingentia, quod si Defunctum corpus deuicta morte resumat, Promissę Patribus fuerit spes certa Interea[ERROR: no reftable :]
Castellum prorsus petit altera semita, abitque Altera diuerso longe hinc iam deuia cursu. Substitit, in dictoque simul uestigia pressit. Inquit sese alio properare atque hactenus illis, Quod cordi sedit, comitem libuitque Contendunt,[ERROR: no reftable :]
Longa uia, atque urget crescentes Hesperus umbras, Et sol occiduas iam iam succumbit ad undas. Exposcunt illa tunc secum nocte resistat, Atque iter ingresso cras orta luce uacabit Pergere, si cęna, si somno menbra Inde[ERROR: no reftable :]
Accubuere simul, soliti quod moris, Iesus Mox prece concepta panem partitur in In[ERROR: no reftable :]
Segnius haud,
More quidem leuis elabens euanuit Attonitos[ERROR: no reftable :]
Qui prius ac norunt, flentes amissa dolebant: "Heu segnes etiam nimium nos prorsus inertes, Non nobis nuper gliscebant pectora dictis? Insperata simul miseris heu gaudia rapta! Tanto quidnam hodie damno queat inde Sed[ERROR: no reftable :]
Sedulus ille animi ambages ut tolleret omnes. Verum quod nostra refert atque expedit una, Nulla mora, hinc recta nostros inuisere, qui nunc Stant dubii, curisque nouis agitantur ad urbem." Quo noti coeunt passim, stant tecta, sinuque Huc secreta domus compulsos undique cogit. Permeat hic leni mox murmure prodita fama: Euictam mortem, de lęto reddita menbra, Fęmineę uisum turbę, uisumque Simoni,[ERROR: no reftable :] 3
Vrgeri cunctos Galilęam tendere iusso: Namque palam demum fas illic cernere uiuum. Illati huc serie repetita singula Consiliis posthac mox res agitata, recessus Inde uiris placuit Galilęam pergere iussis. Dum[ERROR: no reftable :]
Si tandem ueniat, coram cernatur et osi, Ne luerent quicquid calumnia fingeret ultro, Gesta etiam, rumor ferret quęcunque, serebant, Conclaui medius clauso simul astitit, infit: "Pax uobis, tutos qua degere larga facultas, Et formido procul, procul et timor omnis abesto: Ipse ego sum, neu quo turbentur pectora motu!" Stabant non animi percussi compotis illi, Ne qua oblata sibi forsan foret umbra timentes. "Ecce licet palpare manus, palpare pedesque, Vt cuncti solida constant mihi corporis artus Mole, nec aeriam speciem prętendit Dixit,[ERROR: no reftable :]
"Restat adhuc alia de me ratione periclum, Si medio, quod nunc epulemur, ponitis", inquit. Illi mel ponunt et piscem protinus assum: Vescitur, inde dapem socios partitur in Porro immensa uiris pertentant gaudia pectus: Post tot, quę tulerat, prędura euicta receptum Incolumem, nullum cędis superare dolorem, Quin etiam passim detersum cernere corpus, Mira quoque et dictu coram ipsum audire docentem. Ille,[ERROR: no reftable :]
Quod cęlum cohibet, cohibet quod terra fretumque, Dictis audit, adhuc quodcunque recondit et Huc[ERROR: no reftable :]
Qui nomenque meum, qui terris gesta Autoramentumque[ERROR: no reftable :]
Magni uim uobis hodie communico iuris, Claudere, seu potius quid uisum aperire uicissim, Omnis ut arbitrio mortalis culpa Et[ERROR: no reftable :]
Christus cui uisus, Thomas cognominis Anceps. Huic uisum narrant et singula uerba locuti; Ille fidem dictis detrectat, et insuper addit Nullis suaderi uerbis, nisi uiderit ipse Et lateris plagam manibus tractarit
Ecce uiris pręsens actutum apparuit, inde Increpat atque iubet digitos apponere plagę. Absistit, uerum
"Euge et tu, Thoma, credis quia uideris", inquit; 118' "At credit qui iam non uiderit, ille beatus, Atque fide meritam poterit deposcere Ecce Palestino licuit tunc noscere tractu Qui status et generis qualis iam uita beati, Dum pietate simul recta uersantibus ultro Apparet, dum et adhuc simul improuisus abiret, Tristia diuinis solatus pectora dictis. Cesserat usque grauis moles torpedinis expers Natiuę, penitus cęlestem
Ipsa agilis tenuisque, animę iam reddita iuris. Non uictus qualis terrestribus amplius olli, Non somnus, requies lasso quęsitaue tectis. Abditus ast oculis prorsus mortalibus, ultro Ni quantum uisitque suos et sponte uideri Se sinit, hinc tali maturans arte profectum, Afflatu allapsus posthac quos imbuat alto Augebatque fidem ostentis, quia prole ueniret Diuina, quo sic tali iam uita sub umbra Contingat sobolem diuam agnoscentibus illum. At[ERROR: no reftable :]
Piscatum Petrus iam tenderet, expedit una Retia, deducit lembum tonsasque reponit, Sedulus inde foros aptat recipitque uolentes. Huc secum subeunt Zebedei pignora, Thomas Et subit, huc[ERROR: no reftable :]
Excutiunt; uolat illa, uiam dum persecat undis: Murmurat hic subter pontus circumque repulsus Canescit late, labens simul emicat alnus. Vtque altum tenuere, simul tunc uela premuntque Et silicis uenis decussus prosilit ignis. Huc thedas subdunt et puppi flamma reluxit: Temperat hic remis, pontumque ast alter oliuo Inspergit, totum qua fas lustrare profundum: Explorat passim quantum experientia ducit Et gratas sedes et pabula lęta natantum. Genesaram uersant quam gurgite longa recedit, Dumque terunt horas et transit inutile tempus, Spectant astra, notis simul et sua littora signant. Namque alia a positis stant orę nomina terris, Quaque Capharnaos larga se perluit unda,119 Et[ERROR: no reftable :]
Insonuit quando late uox missa per amnem: Ecce stetit medio rerum spes uera Quin etiam a studio uersantis saltibus altis Esseni generis stat notum littus et ora Qua totam cernunt peramęna uireta per actam. Passim uertit iter, sensimque obliquat et errat, Dumque locant operas, agitur custodia dumque, Ecce horis impulsa suis nox nigra ruebat, Primaque purpureo iam iam lux promicat ortu. Tunc leuiter primo crispans mare tollitur altum, Certatimque undę dehinc gliscunt aequore toto Et circum passim spumantia littora canent. Astitit[ERROR: no reftable :]
"Heus pueri, recte captura an cesserit", inquit, "Ecquid quod uobis epulis superarit habetis?" Dumque ignotus adhuc sola spaciatur in acta, "Perbelle haud equidem noctem transegimus", aiunt, "Non est quo nostrum liceat pensare "Eia[ERROR: no reftable :]
Hac dabitur, tenuis nec uos fortuna sequetur!" Dixit, at ut moniti, parent non segnius olli. Illicet actutum commissa prouolat ora, Pone sinunt restem, pelago mox retia fundunt, Ora rati donec properanti est altera tracta, Quę labens ad rete redit, circumque tuentes Iactum ne qua, regunt, posthac fors falleret ultro. Hic nantum uarium genus intra retia Nec mora, rite legunt tractos utrinque rudentes, Vtque legunt, sistit cursus liberque meatus. Emersere simul donec iuga prodita ponto, Vtque[ERROR: no reftable :]
Ex uultu Dominum cognouit et ore Ioannes. Annuit hic Petro, simul ille incingitur, atque Insilit et pelago uestigia pressa ferebat. Ast alii lembo remeant, duo iugera namque Inde
Comperiunt prunas ac piscem desuper, una Et panem iuxta; hinc illos affatur Iesus: "Huc agedum nobis capturę afferte
[ERROR: no reftable :] 4
In terram mox rete simul deduxit honustum. Hic cernunt grandes numerosoque agmine pisces, Tantę illesa tamen stipanti retia turbę. "Eia", inquit, "modo pransuri discumbite mecum!" Hic sumit panem et sumptum partitur in omnes, Tunc piscem pariter: comedunt obsonia lęti. Quis foret ast hospes tunc ausus nemo rogare, Constabat[ERROR: no reftable :]
Vtque[ERROR: no reftable :]
Prę cunctis aliis si sese Petrus amaret. Ille ait: "Haud latuit, quod sane et diligo nosti." "En pecoris tibi cura datur, mihi paueris agnos", Inquit; dehinc iterum si se, repetebat, amaret. Ille iterum, quod iam, nimirum norat, amaret. "Pasce meos agnos", inquit; tum deinde petebat Rursus idem sese si uere Petrus amaret. Commouit, toties quod se pulsaret, et infit: "Mortalis quidnam mentem cęlauerit altam? Nostra tibi nam cuncta
"En tibi curam ouium iccirco committimus", inquit. "Quin[ERROR: no reftable :]
Cingebas temet pergens quocunque liberet. At contra senior non iam cingere perinde Vt uelles, ductus quo non speraueris Olli[ERROR: no reftable :]
Surgentes fidei quo iam clarauerit annos. Hic soluens cętum surrexit, pręcipit inde Pone sequi Petro, qui mox comitatur euntem. Vtque uidet iuxta gradientem passibus aequis, "Ast", ait, "hic quidnam?" "Si sic decerno manere,
Pone sequi, sunto prorsus nil cętera Inde abiere, uiros mox tollit lucida nubes. Fatis ante quidem mundi primordia Christum, Lustramenque humani animi pignusque salutis, Esse sacerdotem, et posita libamen in ara, Ex quo promicuit terris Ecclesia mater, Atque aeui seriem diua sub luce tuentur. Lumen adhuc largum, simul et pręsentia Christi Prouehit hos; cernunt quam cesserit ampla potestas 120 Ecce sibi, claudant potius, reserentue reclusa,
Vimque illam subter ritu descendere sacro, Crescere sic tamen, ut nec amabile disecet unum, Nec nexu series ea se seiungeret alto, Et tali corpus cohiberi protinus arte. Vtque penes Patrem stat templi pręses, et idem Intercessor adhuc testatus uoce perenni, Exiguas uires et nostrum debile robur. Protinus ordiri uitam degentibus inde, Vt fugiant pectus pręsenti fingere uoto, Promissi potius spectantes pręmia diui, Quando palam meriti mens omnis conscia stabit, Quaque Deo similes redigi contingat, eadem Fidere, spe certa cęlestem carpere fructum. Interea tacitus dum spectat talia Petrus, Proluitur sibi mens maiori luce, subitque, Rarus mortalis quo tollitur: insita malo Ceu pyrus sua fert alieno in stipite mala,[ERROR: no reftable :] 5
Pectore sic toto Christo tunc assitus ille Diuinę remanet ditionis, prorsus in idque Ius abit, et rapto uenientia secla patescunt. En Baratri fraudes commotaque pręlia cernit, Dum formant dictis mortales, ense resistit. Ast ut mox pietas illuxit clarior orbi, Illicet errores infestus miscet inanes. Quam primum demum dolus ille euanuit omnis, Dissidia et uani meditatur nomina fastus. Heu quantum hac diro licuit nocuisse Baratro! Heu furor atque malę uehemens insania mentis! Innecti fraudes, ut mystica munera temnant, Quatenus illapsus mortales Spiritus afflat, Idque in principio rem lęsit et eruit omnem. Desciscunt, subit ambitio turpisque libido, Vincla cadunt quibus est commissa ecclesia cęlo. Pontifices en bella mouent et stringitur ensis. Heu operam egregiam regum confundere iura, Ne sit, qua trutina pensentur facta profana! Scilicet et summo sese diducere cęlo, Vt liceat prędę prorsus dare, nominis usquam Quicquid sit Christi, modo ne sit maior ouili Quem lex pręfecit, uel iuri pugnet in
120' [ERROR: no reftable :] 6
Protinus ad finem uidet ultima secula, Iudam Ad patriosque lares reducem, recidiuaque priscę Męnia Hierusalem, uernantia tempora rursus[ERROR: no reftable :] 7
Promissisque fidem tam longam stare uetustis. Quando etiam, postquam glatialem mitius axem Formarit pietas et fregerit effera corda, Transmittet solem subiectaque regna Canopo Lustrabit, quicquid prorsus tunc gentis et usquam est, Notescet, fidei ritumque docebitur almum. Heu pestem subito qualem miratur oriri Iam qua zona riget septem subiecta trioni! Alciden contra de uulnere quale renascens Monstrum Lerna tulit, triplici dum promicat ore Plaga recens, sistat quo sic conterritus heros. Impulit huc quicquid tenebrarum clauditur Orco: Nequitię prorsus suprema audacia, fędi Extinctusque pudor sceleris, tum denique mentis Vile pię precium, minus haud simulatio uilis, Vt iaceat, despectus enim, quisque optimus inde. Ecce oritur passim pestis, fera monstra tenentque Hinc late terras: profligatissimus usque Exitio rerum sacrę decus arripit aedis. Neu desit mala quo maturent ocyus illa, Fraude niger tenebras huc protinus impulit Orcus, Et mentis lumen populis extinxit utrumque, Interitumque urgens odium disseminat ultro. Quid differt, delet mox, inter iura nephasque, Et subito miseris externum suscitat hostem. Hic cernit fidei nil iam superesse ruinę. Extemplo pietas mouit lachrimasque profudit, Et consternatus dein concidit ille dolore, Ingratos tantum quoniam ultima proferet aetas. Corripiens mox inde suis uis rettulit illum. Instabatque dies, oculis quo sidera Christus Sublatus peteret uiduumque relinqueret orbem Terrarum; lecti coeunt tunc forte sodales. Protinus ecce aderat, medio serit inde loquelas: "Haud[ERROR: no reftable :]
Immemores spreuisse fidem mandataque temni: Sicne breui demum pietas euanuit omnis, Vt restent tantum uobis incredula At licet en hodie pręsentem cernere coram, Neu posthac anceps cuiquam sententia nutet. Ignotis, Iam sancit quęcunque nouus, seruandaque mandat: Hinc adeo cuicunque fides in fonte salubri Abluto, sistet sibi spes iam certa salutem, Vt cui nulla fides, non spes erit ulla salutis. Certa dabunt fidei qui prorsus signa fugantes Vim Stigiam, expedient uario sermone loquelam: Hydras extincto
Ac[ERROR: no reftable :]
Atque breui licet hinc terris sublatus abibo, Attamen[ERROR: no reftable :]
Ecce piis, inquam, pręsentem sentiet Prędicto at uates de me quęcunque locuti, Mandatis parens diuinis functus obiui." Lux, dicente, animis penitus subsidere uisa Prisca uirum claro sub lumine scripta recludit. Eia age tu, quęcunque latent, arcana reconde Lux eadem, et sacro da vati promere cantu: Sensile, diuersum et genus intellectile primo Consistunt; uia sed nobis signanda secundo In genere, humanę hic mentis uis ultima sidit. Notior hęc, tamen hinc et adhuc altissima prorsus Coniectanda datur, primum dicenda subinde. Prorsus dissimili coniuncta retunditur ultro, Exemplo et flammę sopito delitet igne, Colligit et sese sensim sibi uindicat usque. Commodus ut primum sibi factus corporis usus, A rebus furata habitum ingeniosa recondit A specie triplici uariatum protinus oris, Et sic pręclaris effulsit dotibus aucta, Vnde nihil prorsus rerum generosius extat. Quin etiam uarię mirus faber exiit artis, Qua sese excoluit res pręstantissima facta, Cui, postquam ex uoto uitę prouidit egenti, Cuncta quidem studio uigili lustrare uacabat. Tunc nouit propriis subsistere mobile causis, Et stabat, moli quę sic moderetur inerti Esse quidem mentem, cuius quęsita subinde Vis est, collatis nimirum cognita rebus, Et fabra hęc melior, non uisa potentia demum. Atque ideo illa facit, fieri quod protinus apta est Nostra, nec omnino quod dedolet, exigit usquam. Namque rei totum prorsus ratio ultima profert Non exempta quidem, sed nostris indita rebus. Hic aliunde nihil, cognatum at protinus omne, Quicquid iam penitus complexum mente profunda, 121' Quę legit regnum non entis, nempe tenebras[ERROR: no reftable :] 8
Luce ciens, seriem pręstans rebusque creatis. Et cognoscendis illis uia facta tuenti Hinc menti nostrę: simile hoc, quo ficta tuenti Materies, ea cum dispar diuersaque multum. Inde, sinum uacuum mentis quod format hiantis, Collectum, impressum diuino ibi scilicet ore: Sicque ferunt habitum notę concrescere uocis. Sed dubium, fuerit talis[ERROR: no reftable :]
Cum prorsus sensus hic fungens exigat usum. At nemo prorsus tibi scilicet ambigit illud, Cum iam se generi cognato iunxerit ultra, Interitu prorsus si mens obnoxia restet. Hęc immortalis, quam dici constet adeptam, Quando interuenit coeunti copula diua Cum mente, hoc animę mox prouenit ubere uita. Citra mors regnat, luctusque extinguit inertem. Non ideo tamen illa malis iam desinit unquam, Aeternam patitur mortem execrabilis Orcus. Sic quantum indulget sese mens illa creatrix, Omne bonum tali manauit origine
Vita et lux, oculi, ut fertur, sibi prodiit ictu, Quod studio petitur, pariter quod tempore longo. Attamen haud rerum sic certa scientia constat, Lumine[ERROR: no reftable :]
Donec et ipsa dies sublatos hauserit Ecce patet, quęnam morienti gloria Christo, Et quęnam demum uictoria debita lęti, Et quę sit scelerum medicina, et quale leuamen Vulgandum Christi passim sub nomine terris. Ast[ERROR: no reftable :]
"Eia[ERROR: no reftable :]
Mox missi terras, modo si prius imbuat alto Spiritus; interea tamen ut spectetis ad urbem Est opus: infirmos uirtus hęc fouerit In dicto gressus surgens de sede ferebat Secessusque petit notos, et montis amati Vt tenuit iuga, cum cerni Bethania cępit, Sistit, et hic prece concepta palmasque ferebat Et uultum cęlo, sociis longumque perorat. Continuo sensim sustolli cępit et aethram Nil motus mediam raptu tollente tenebat. Attoniti non uisa prius noua monstra tuentur, Vsque oculis tristique abeuntem corde secuti. Aspectus tandem euanescere cępit euntis Et condi nebulis, uacuo nusquam amplius ulla Apparet species, uacuo tamen aethere quęrunt, Atque et adhuc męsti gradientem cernere credunt.[ERROR: no reftable :] 9
|
Vade retro
|
Benesa, Damjan (1476-1539) [1534, Dubrovnik]: De morte Christi, versio electronica, 8402 versus, verborum 61948, ed. Vladimir Rezar [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [benesa-d-dmc.xml].
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.