AN EVAsimus in terram, uale Charon; ego ad Plutonem festino. Dii immortales, in quod discrimen adduxerat me fortuna, linter putri carie quasi cribrum fathiscit: undique Palus scaturiebat, iam alluebat poplites, ac posteaquam in ripam impegimus, pęne tota cimba dissiliit. Non ita me rabies aestuantis oceani, non adeo furentes maris Adriatici procellae terruerant. Equidem abhominor hanc tempestatem: nam uereor ne istuc sit omen cuiuspiam infoelicis euentus, qui meum animum curis et perturbationibus exagitet. Sępe solent magnas calamitates quędam ueluti signa antecędere quibus etiam nostra crudelissima cędes significabatur, si dii uoluissent ut longius animo prospiceremus. Cęterum

quid attinet aut ueterum malorum recordatione, quorum obliuio saluberrima creditur, tam altum dolorem exasperare? Aut nouis consternari auguriis, quorum fides incerta est? Vtpote quae a temeritate profecta irritis effectis plęrumque uates ipsos deludant. Quod si quid aduersi nostris ceruicibus impendet, satis est tunc miserum esse, quum inuaserit: non etiam longe antequam ulla suspitio appareat metu, ueluti mulierculę, concuti ac (uti aiunt) de gradu deiici. Pręsertim quum fatis eo temporis et loci conpulsus sim, ut neque futura uigore mentis pręcaueri neque casus, si quibus perstringi necesse fuerit, repelli uiribus aut magnitudine animi queant. Addeque precibus et squallori nullus pateat locus. Qui lachrimis flecti possunt adamantina pectora, siquidem ad inferos ne fama quidem (ut audiuimus uulgo circumferri) misericordiae nomen perduxerit? Quo si forte descenderet, ante solio suo decaederet Pluto, quem reciperetur: adeo regnum hoc nihil mite, nihil benignum amplectitur, sed usque quaque seuitiae Tyrannidis in morem indulget. Iam haec uallis undique rapidissimis fluminibus et uasta palude circumsępta, nullae naues praeter huius senecionis rimosam phasellum haud reuehendis umbris destinatam.

Excubat in ostio latrator Cerberus terribilis aspectu, nec minus diligens quam truculentus ianitor, adeo ut ne Mercurii quidem soporifera uirga falleretur; uerisimile est Ditis quoque prouidentia passim dispositos esse custodes qui seditiones atque tumultus, siqui subito exorirentur, compescerent atque comprimerent. Quin etiam demandatum aliquot fidioribus (quamquam haud scio quid possit esse fidum in tanta Tyrannide) ut infidias, conpirationes, omnia denique consilia explorent ac deferant ad ipsum principem. Sed o uanam meam mentem ac prorsus immutatam: quam indignas cogitationes magnitudine Cęsaris sugessit: dii faxint ut nihil minus cupiam, quam aut in ambienda dignitate aliqua deprecandaue contumelia, si qua innocens iniuria perstringar, ante cuiusque pedes uolutari aut refugere, si deposcar in labores, pericula, tormenta, cruciatus, demum quamlibet honoris et famae dimicationem. Reminiscere te Caesarem, qui peruicaciam inimicorum armis contundere maluisti, quam uirtutis rerumque bene gestarum ab inuidis et ingratis ueniam deprecari: tum subeat nunquam in tuum pectus ne minimam quidem formidinem descendisse: sed inuicto semper animo

profectum in aduersa, cuius magnitudinem nulla unquam uis, nec robur Gallorum, nec ferocitas Germanorum, nec Hispanorum aestus, Poenorumque doli, et Alexandrinorum insidię, non denique furor ciuium Romanorum multęque aliae pestes labefactare potuerunt, nihil sordidum, humile, caducum, sed unumquodque magnificum excelsum immortalitate dignum consiliis mentis agitasti: nihil aggressus es quod foeliciter non expugnaris, perruptis omnibus terrae marisque difficultatibus: impetus subuertisti, uires perfregisti, consilia dissipasti: in summa nihil humanum potuit obsistere tuis conatibus. Caeterum ne quisquam uideatur integram foelicitatem assecutus, a maleuolis, qui se configere cornicum oculos credunt, saltem illud uitio dabitur, quod licet iam confectis bellis ciuilibus, in maximo tamen odio ciuitatis uidear negligentius uixisse. Et profecto iam ęuitatis et gloriae rerum gestarum satietate cęperam inuadi: subuerebar etiam inconstantiam humanorum casuum, ne uidelicet fortuna mutato cursu meas res secundas aliqua labe respergeret. Quippe non tam laudantur quae fortiter ac prospere gesta sunt, quam uituperantur ea quae in aduersum rapit mutatio temporum

ut uel minima offensiuncula clarissimum quodque nomen obscuretur. Haec animo quum penitus insedissent, atque huiusmodi curis inuolutum impia atque nefaria manus inuasit, non illa hostium externorum aut sicariorum manus, sed amicorum, sed familiarium, sed domesticorum conspiratio, detestabili exemplo fuit: cuiusmodi insidias non Artaxerxes, non Mithridates, non Ptolemeus Euergetes, non mortalium quisquam, ne deorum quidem (si fabulis credere par est) uitare potuit, tamen supersunt haeredes tantae iniuriae, qui nihilominus crudelitatis atque perfidię reposcent ab inimicis poenas. Atqui trucidarunt annis grauem, fama clarum, gentibus admirabilem, unico tantum dispendio, ac nescio quidem an maxima iactura nostrae futurae dignitatis, quod iam pridem animo concupieram, non arripuerim. O spes fallaces, o inanes meas cogitationes, o pestilentem L. Cottae moram: nunc medius inter Cyrum et Alexandrum sederem, pulcherrimo inferis, uel ipsi Diti spectaculo: nam uel pręliorum quibus interfui, uel bellicosarum gentium quas superaui, uel prouinciarum quae mea uirtute in Romanorum potestatem uenerunt, uel tandem numerus

occisorum referatur, non dubito quin longe Cyro antecellam, Alexandro saltem par futurus sim. Eximiam Cyri laudem et eam plane solam in monumentis ipsius legeramus quod regnum abstulisset a Medis. Alexandrum autem non inficior res gessisse memorabiles, sed tantae non fuerunt quantas Graecia prędicat. Peculiare ferme quibusdam antiquorum uideo fuisse, aliena eleuare, sua uero in coelum tollere. Caeterum quoniam iniquitas et perfidia improborum et inuidorum hominum ab hoc fastigio deiecit, in proxima regibus tribunalia recipiar.