Iacobi Boni Racusaei Hierarchiae primae Chorus tertius Throni, Deo Patri dedicatus, qui Pastor inscribitur.
Quum ea Virgineo processit corpore lampas,
Aetherio delapsa polo, tum protinus omnis
Mundus, et abiectis nox illa beata tenebris
Illuxit, ueluti cum Coelo Oriente fauilla
Candida decurrens argenti crine refulsit.
Proxima quae terris Phoebaei luminis instar
Ingentem paruo tulit ex ardore Cometem.
Sic Deus exiguo de corpore prodiit ingens.
Mirata est natura parens, ac nuncia cunctis
Signa repente dedit populis, partuque secundo
Prodigiis testata Deum, discrimine nullo
Quin solido enixu de Virgine Matre renatum.
Qualis ab aeria fulgor regione coruscus
Cum pluuia exoritur, quam fudit candida nubes,
Talis ab integra Mariae Deus emicat aluo.
Omnibus ex templo terris, atque omnibus aris
Effigies cecidere Deum, ceciditque profanae
Relligio Aegypti, falsorum et monstra Deorum.
Illaque in aeternum fundati machina templi,
Romuleo spectata foro, testudine lapsa
Irruit, effigies et fracti uana Quirini.
Versaque paciferum mirata est unda liquorem,
Vorticibusque super rapidis, et gurgite flauo
In mare Tyrrhenum Tyberino enauit ab alueo,
Haec nox Engadi rorantes balsama uites
Intempestiuis onerauit foetibus, haec nox
Omnibus ipsa quidem supereminet una diebus.
Haec Erebi furias infandi crimen amoris,
Tabidaque extinxit dirae contagia pestis.
O, nox alma Dei susceptrix, rite sacratum
Anni electa caput, cunctis celebrabere saeclis
Nobilior quocunque die, nam sola tenebris
Libera nocturnis meliori sole coruscas. page
Sicut et hic Populis supereminet omnibus unus,
Omnibus una simul tu noctibus altior extas.
Quippe fator Diuum, terrae Coelique repertor,
Lactea nunc Diuae uagiuit ad hubera matris,
Atque prior saeclis uoluentia saecla subiuit.
Ecce Deus fortis, summi dominator Olympi,
Et princeps pacis processit ab arce paterna.
Iam tener haud horret torui commertia pardi
Haedus et impauidi sociantur tygribus agni,
Mitibus et uitulis concordi pace Leones,
Nec pecori rabidus fit formidabilis Vrsus,
Quin nec amica lupos metuunt armenta feroces.
Ecce Puer summa regione patentis Olympi
Progreditur, nectar superum, dominusque Deorum,
Ecce uenit solio Regum Rex Patris ab alto,
Totus adest Coelo, terris est totus, et idem.
En iacet aeternus mortalis conditor infans,
Sensibus obiectus, sensu haud illabilis ullo,
Inuolucra exsinuans ueterum signacula rerum.
Mosei iam flamma rubi, iam limen opertum
Ezechiellis adest, iam uirga infloruit Aaron,
Iam lapis aeterni solido fundamine Templi,
Pariete constitit gemino, se gratia cornu
Effudit pleno, uatumque oracla fathiscunt.
Ingens miraclum exoritur, Deus hubere pendet
Virgineo, praediues inops, opulentus egenus,
Factus primus agens, et summus humillimus idem.
Subdita maiestas est corpore celsa caduco.
Libertas captiua Dei se sponte subactam
Obtulit, et serui dominus delicta luenda
Suscepit, tanta est nostri Claementia Regis,
Exultet Coelum, tellus laetetur, et antrum
Gaudeat infernum, manesque Acheronte trahendi,
Ecce diu optatus coelestis prodiit infans,
Quo duplex natura coit, quo panditur orbi
Lux, uia, uita, salus uerax Deus, atque homo, Christus.
Hunc simul excepit deiectum stramine uili
Tellus, plorantem, et trepidantem mater adorat,
Velauitque artus teneros, et lactea mammis
Ora suis fouit, non mollibus inclyta cunis page
Membra reponuntur, sed stratum ignobile gramen
Et praesepe fuit, nec frigora repulit ignis,
Sed Bos, uique gelu Muli pater horret Asellus,
Dant fotum tepida spirantes nare uapores.
Foelix paupertas, luxuque beatior omni
Iudice facta Deo, patiens calcauit egestas
Diuitias, magno cecidit subiecta triumpho
Gloria uilis opum, tumidique superbia fastus.
Viribus immensis qui praeualet, altaque uoluit
Labentis digito conuexa nitentia mundi,
Imbellis Puer, et deuictus cernitur infans.
Quoi Coelum sedes, tenebrosa hac fulsit Abysso,
Quoi superi assistunt, en ut iumenta ministrent,
Quem locus haud coepit, paruum praesepe recoepit.
Mos Asia in magna fuerat, quem deinde colebat
Gens Hebraea sacrum, quum Sol brumale subiret[ERROR: no reftable :]❦
Solstitium, triste humentes deuexus ad austros,
Aut gemina ascendens signum boreale sub Arcto,
Vreret octipedem conuerso sidere cancrum.
Tunc agere excubias, et relligione uetusta
Insomne est solitum totas producere noctes,
Mollibus in pratis, ignobile uulgus agrestum,
Cogere multa suis armenta ab ouilibus, unaque
Excubuisse simul solita est custodia late.
Huic igitur studio uigiles ex more uacabant
Ductores pecudum, superis quum lapsus ab astris
Angelus, et timidos lux circunfulsit agrestes.
Tunc ait o, pecudum custodes pellite uestro
Corde metus, laetumque Deo paeana canatis.
E ut amicta nitet nox candida luce diurna,
Nunciat et mundo noua gaudia, maxima summi
Progenies est nata Dei, nec longa trahent uos
Interualla loci, sunt moenia proxima Bethlem,
Hic Galilaea Deum peperit sine semine Virgo,
Christus ab hoc castro descendit coelitus infans.
Corpore hic humano diuina effulsit origo.
Haec oculi uestri certissima signa uidebunt,
Substerni praesepe Deo, pueroque iacenti,
Et tenerum inuolui stricto uelamine corpus.
Panditur interea limen bipatentis Olympi[ERROR: no reftable :]❦ page
Fante Deo, diuum exercitus omnis ab alto
Regis ad exortus super aethera uenit apertum.
Quumque choris cinxere cauum pendentibus antrum,
Sic cantu incipiunt, cantu Coelum intonat omne
Gloria in excelsis altissima templa colenti,
Laus, honor, et uirtus, et pax, omnisque potestas,
Et pacem cecinere piis mortalibus almam.
Mox ubi Diua cohors pernici sydera cursu
Transilit auratum Coeli per limen aperti,
Pastores moniti signis, et numine certo,
Inque uicem hortati uicina ad moenia tendunt,
Deseruere pecus festini, tanta uidendi
Haec noua, quenque trahit perculsa mente cupido,
Nec pecori timuere lupos, furesque relicto,
Nox ea tam foelix euoluitur, almaque fulsit[ERROR: no reftable :]❦
Haud uno sub sole dies, oriente trisulco
(Res noua) tres soles tribus emicuere quadrigis.
Quae quum sacra dies cunctis spectacula terris
Exhibuit, subito tria lumina lumen in unum
Paulatim coiere simul, non sufficit orbi,
Vna quidem quanuis nox est amplissima testis,
Testis et alma dies, quod rerum causa bonarum?
Principium et finis, trinus Deus, unus, et idem
Natus in has uenit miserae caliginis oras.
Dii superi testes, homines, aqua, terra, polusque,
Omnia testantur, quod rex altissimus olim,
Lux aeterna Dei, genitori aequabile numen
Aeditus his terris nostros homo gesserit artus,
Vt uetus antiquae praedixit pagina legis.
Hunc gemini Aethiopes, hunc et Garamantes, et Indi,
Gymnetesque, Arabesque, hunc ultimus audiit Afer.
Audiit hunc et quem tellus extrema rigenti
Alluit oceano, quaeque astra cadentia condit.
Credidit huic totus, pariterque hunc orbis adorat.
At contra inuidia infoelix Acheronte superbo
Iniecit noctem miseris mortalibus atram,
Ne uideant lucem, superis quos traxit ab astris
Mortis in insidias,tenebrosa tartara Ditis.
Et propria steriles defregit ab arbore ramos.
Hinc phlegethonteis cinctus serpentibus error page
Bacchatur late, stygiamque eructat Erinnym.
Effugite ha miseri, Christumque capessite, dum fas,
Dum uia ad aeternam properandi libera lucem,
Dum Coelum sua regna, sinusque expandit apertos.
Credite, nuda fides supremi limine Coeli
Excubat, et dubios summis a sedibus arcet,
Viuaque credentes superas perducit ad arces,
Ipsa nec ingreditur Coelum, sedesque beatas,
Quum uero Iani festae uenere Kalendae[ERROR: no reftable :]❦
Elapso ueteri quum iam nouus inchoat annus,
Circuncisa Puer duro genitalia ferro
Sensit, et aeterni compleuit foedera pacti,
Quum tener e sancto manauit uulnere sanguis.
Hic cruor antiquae merces est prima ruinae,
Quae ueterem ritum iam principe terminat uno,
Sed uirtute animi nos corda secemus, ut olim
Qui genitale suum mucrone, aut cote secabant.
Imposuitque Deo sacratum nomen ab aeui
Antiquo, nomen cunctis mirabile saeclis,
Quod pia coelicolum, tenebrarumque impia turba
Quod terrae genus omne colunt, uenerantur, adorant.
Idque animos tollit tristi moerore iacentes,[ERROR: no reftable :]❦
Aeternoque beat uiuentia numina saeclo.
Suscitat extinctos, languentes erigit, aegros
Vberibus replet donis, et ditat egenos,
Suppeditat, saturat, largitur, inebriat, implet.
His ubi principiis, et rebus rite peractis
Quintus ab aeois proccessit Delius Indis
Ecce sub aeria Coeli regione Cometes
Explicuit crinem longe, flammasque comantes
Versus idumaeam, sacrataque culmina Bethlem.
Tresque duces magno comitatu equitante Cometae
Signa sequebantur bactris oriente relictis.
Qui Caldaea regit, pharetratae et Persidis arua,
Cuius odorati sunt mollia regna Sabaei,
Te quaerunt, te parue Puer, tibi magnus Olympus
Dat noua signa, ferunt magni tibi munera reges.
Nam super aerio celebrati uertice montis
Nuper ad Auroram, laetisque orientis in oris,
Bisseni dum sacra uiri solennia Vati page
Votaque fatidico persoluunt annua Balam,
Apparet clarum decus, expectataque Coelo
Diffudit noua stella comas, Euroque coruscum
Flante iubar, uisusque Puer cruce luteus alba,
Lampade tum media nitidis ardere fauillis.
Quin etiam horrendum sic dictis incipit, o, gens
Nascentem uisura Deum, properate sequentes
Haec uexilla Dei, mea lux uos indice flamma
Ducet Idumaeam nati ad cunabula Regis.
Hic est omnipotens, sapientia prima creatrix,
Consilium, et robur summi immortale parentis,
Hunc etenim petitis uotis, precibusque uocatis,
Qui leuat in populos signum, sparsosque per oras
Quattuor a magni reuocabit partibus orbis.
Hoc Asiae horrisono surgentis solis in ortu[ERROR: no reftable :]❦
Impulit ostentum Reges data signa secutos.
Dux Arabum primus stimulat comitantibus Indis
Ardua quadrupedes conscensi terga uolanteis,
Per iuga, per campos, perque aspera saxa, uiasque,
Magnus aerias uincunt et cursibus auras.
Et Nubiae princeps sequitur, Chaldaeaque pubes,
Et proceres uastis animantibus horrida tranant
Aequota aequora ueste leui, et circum capita ardua uelant.
Hinc Persae dociles calamis dare tela retrorsum
Sublimes properant, pharetra his, et flexilis arcus
Increpitant humeris, ipsi uno more feruntur.
Balthasariis fertur spatiis, equitesque Sabaei
Serica odorato figunt tentoria campo.
At Rex Aethiopum denso mouet agmine Gaspar
Tharsigenas, Gaspar nigris haud decolor indis,
Additur huic ingens exercitus, arma, tubaeque,
Densa crepant, Coelum sonitu, et caua terra remugit.
Illa phalanx hastas manibus quatit, ille supino
Solis ad ardorem laticem bibit ore Lyaeum.
Huius equi dorso maculosi bellua tergi
Assidet, ille canes laqueo trahit, ille phalanges
Ducit ouans, plures manibus uenabula gestant.
Regius huic ales dextram grauat, ardua pennis
Membra mouens auras expansis uerberat alis,
Gestit et illicito uolucris procul ire uolatu. page
Haec Reges sua quenque cohors, et castra sequuntur,
Stellaque praecedit, noctis caligine et umbra
Instar solis habens, tenebras, noctemque fugantis.
Quumque armos foderet ferrarum calcar obesos,
Ductrix Stella simul Coelumque, aurasque secabat.
At quum floriferis equitum iacet anchora pratis,
Ipsa refrenabat cursum, Coeloque manebat,
Postquam autem senis ac septem solibus actis
Confecere uiam, uelut una luce diei
Vnius, nam stella diem nocturna ferebat.
Quin incredibile est, quam tum labor ille uiarum
Tantarum facilis, quanquam fuit alta Canopi,
Et gens Aurorae, populique orientis anheli.
Quos extrema Thetis, quos gurgite Pontus eoo,
Et mare Erythreum diuersicoloribus undis,
Vndaque gemmiferi quos pelluit aurea Gangis.
Nemo fatigatus, passusue famemque, sitimque,
Pectora nanque latens intus, perfusaque nectar
Membra recentabat, terris noua gratia uisa est.
Quumque propinquassent claras Salomonis ad arces,[ERROR: no reftable :]❦
Extemplo furua caligine tingitur aer,
Et nox atra diem texit nigrantibus alis,
Eripuitque ducem ex oculis, Coelumque, uiamque.
Tunc muros subit Indus eques, et castra cruentam
Caluariam, summamque exercitus occupat urbem
Protectus nimbo, simul et caligine densa.
Hinc et oliuifero de uertice montis opaci
Explicuit turmas Galileo Balthasar agro.
Iam recedebat terrae grauis umbra, diesque[ERROR: no reftable :]❦
Fumantes nebulas tenues soluebat in auras.
Quum sacrae Solymae prope moenia, carnificemque
Caluariae rupem, triuio nouus hospes eodem,
Tresque simul ueniunt haud uno tramite Reges.
Omnis ut attractis exercitus haesit habenis,
Et stetit inuitus Sonipes, ac frena momordit.
Mirantur uarios habitus, atque arma, uirosque,
Florenteisque simul diuerso ex more cateruas,
Inque uiccm affectant sociali foedere iungi,
Mox amplexantur pariter seseque salutant.
Hoc decus Arsacidum, facit hoc Chaldaea iuuentus, page
Aethiopumque phalanx, et nocti concolor Indus,
Hoc omnis pariter faciunt iuuenesque, senesque.
Et quanquam uario discors uox ore sonaret,
Omnibus ipsa tamen fuit intellecta uicissim,
Vna uelut lingua, et uox omnibus una fuisset.
Continuo creber ferit aurea sydera clangor,
Pars lituis, et pars manibus caua tympana plangunt,
Classica pars inflant, it Barbarus undique clamor.
Horribilisque globis fumantibus, atque fragore
Aere Corinthiaco Vulcanius intonat ignis,
Non belli, sed pacis honos celebratus amicae est.
Interea insolitus perstrata, et tecta tumultus[ERROR: no reftable :]❦
Crassatur, pauidumque ruit genus omne per urbem
Turbatam, pars templa petunt, pars atria complent,
Tectaque, tum trepidi currunt ad moenia ciues.
Qualis ubi aestiuas noctes, solesque secutus
Trans gelidas alpes, trans Strymona, transque sonantes
Ionii fluctus, exercitus aduolat ingens
Raucisono clangore Gruum, et stridentibus alis
In uada precipitat sese, siue amnis Hiberi
Siue lacu Benace tuo, seque accola fontis
Anser, auesque aliae turbata in flumina mergunt,
Aut trepidae accurrunt ripis, undasque relinquunt.
Mille uiros auro insignes, et millia centum
Secum equites Rex quisque trahit, quos mille iuuenci,
Tercentumque greges praecedunt agmine longo,
Quorum plena uirent urbis pomeria, qui omneis
Impleuere uias, quibus omnis campus inundat.
Tum subito apparent arma improuisa, genusque
Externum, Regemque petunt, Regemque requirunt
Iudaeo natum Regno, sceptrisque paternis,
Quoi pia dona ferunt, ostensaque signa fatentur.
At formido repens ui magna pectus adorta est
Regis Idumaei, et concursibus atria turbat
Ille ferox tantoque anceps in turbine sacrum
Concilium uocat, et doctos ignarus apellas
Consulit, ast illi referunt dabit Effrata Iudae
Bethlem terra Dei Regali e sanguine Christum,
Qui regat Israel dux inclytus, ecce tot annis
Coelestis uates praedixerit ante Michaeas, page
Atque haec dum Solymis Regali in sede geruntur,[ERROR: no reftable :]❦
Tristior infaustas Acheron emisit Erinnes
Consilio Iouis inferni, quas protinus Orco
Egressas sistit Iudaei ad tecta tyranni.
Prima Megaera doli, fraudumque imbuta malarum
Arte, uenenatas a uertice concutit hydros,
Ii circum diris ceruicem nexibus atram
Impliciti, linguis exertant ora trisulcis,
Et foedum uirus per colla tumentia uoluunt.
Centum dira suis uulsos e crinibus angues,
Vibratosque manu per totam dissipat urbem,
Sibila congeminant uulgo, stridentque colubris
Omnia Gorgoneis, ii pectora in intima lapsi
Tartaream inspirant animam, penitusque uenenis
Inficiunt stygiis. Ast altera matris operta
Effigie Alecto se tristibus induit umbris,
Scribarumque gregi media se coniicit aula,
Effuditque Chaos tenebrosum, omnisque repente
Praestringit scribis oculos, ne cernere uerum,
Neue audire queant, stygia pice construit aures.
Ast alia horrendam faciem, furialiaque ora[ERROR: no reftable :]❦
Exuit, in uultus subito conuersa uiriles
Tisiphone, et capiti crinem intermiscui talbum,
Atque supercilio frontem grauat, induit ipsum
Pontificem, quem Rex nuper Babylone uocarat,
Et fit Anacletus princeps, templique sacerdos,
Iamque e uestibulo Regis, foribusque superbis
Vnda excedebat procerum, iamque ipse paratis
Rex sese in thalamis penetrali sede locarat.
Hic faciem fictam, simulataque pectora Erinnys
Introducta refert, maiestatemque Tiarae
Pontificale caput falso inficiatur honore,
Atque haec Herodi, quem nam fore dixeris o Rex?
Nescio, qui cuncti populos orientis in urbem
Huc agit, atque nouum nascens creat aethere sidus,
Missus in imperium, Romanaque sceptra, Deorum
Maximus euersor, qui nos subuertat apellas,
Quique noua totum sub lege coerceat orbem,
Sic et enim fatis portendi cernimus inquit.
Ergo hic Romanum si ius, si templa, Deosque page
Stare diu optamus, si te quoque, regnaque uestra,
O Rex, actutum nostris sic Consule rebus,
Tris ad colloquium iubeas accersere Reges,
Clamque uoces, uisi tempusque edisce Cometae,
Proxima tunc ipsos ad moenia dirige Bethlem,
Quo Pueri inuenti mox certior esse iubeto.
Quos quia non auro, non ullis flectere donis,
Illecebrisue potes, hos fraude inuolue, dolisque
Falle, nec hostiles animos ostende, sed illic
Affore te, ut nati cunabula Regis adores.
Haec simulans, tolles Puerum, ferroque necabis,
Dum sua uagitu petit hubera, dum iacet infans.
Ex hac scintilla ne magna incendia, et ingens
Ardor adaugescat summi ad fastigia Coeli
Haec tibi Tisiphone Plutonis nuntia saeui
Missa loquor, simul ex oculis haec fata recessit.
Attonitus stetit Herodes, toruumque nefandae
Consilium dirae tum pectore condidit imo.
Exin iussa facit quum protinus urbe refusi
Excedunt Reges, et regia castra sequuntur.
Quumque uiis omnis se acies effudit apertis,
Ecce iterum secat ante uias, longoque coruscum
Crine iubar uibrans, mediis praecurrit in auris,
Ostentatque uiam Coelo dux stella sereno,
Et iam primus equis oriens sola celsa citatis
Pulsabat, nitidosque micans radiabat eoo,
Quum laeti Reges, laetusque exercitus omnis
Munus agunt, laetumque Deo paeana reclamant,
Ductricemque hilari stellam clamore salutant,
Tellus quadrupedum pulsu tremit, intonat aer
Voce uirum, nemora, et ualles, rupesque resultant.
Et pecus, et latis omnis furit incola campis.
Ecce autem attoniti cereali ex urbe recurrunt[ERROR: no reftable :]❦
Montiuagi pecudum ductores, inclyta signis
Quos portenta nouis, Coelique ostenta trahebant.
Tum densas ineunt acies, primosque reposcunt
Affanturque duces, Regisque propinqua supremi
Testantur paruo cunabula uisa sub antro.
Concurrunt partes geminae fundamen in unum
Primitiae Christi, et fidei nascentis origo. page
Et caput in medio duplici inuiolabile muro
Sustinet aeternum perfecto foedere Templum.
Sol medium Coeli, et fastigia summa tenebat
Obliquis hybernus equis, et praeuia sanctam
Stella facem puro quatiebat clarior aethra.
Ipsi iter incoeptum peragunt, urbemque subibant
Conspicui cultu regali uestis et auri.
Dux uero Coelo rutilanti crine Cometes
Sistit iter, natique Dei cunabula monstrat.
Haec super Annaeis iuxta praesepe sedebat,
Laeta coruscanti diuina luce sub antro,
Mulcebatque manu Puerum, cunisque leuabat.
Huc densae agglomerant acies frenisque premuntur
Quadrupedes, tellus pedibus pulsata remugit,
Et stipata tremit peditumque equitumque cateruis,
Desiliunt dorsis equites, nixusque ministris
Excipitur Rex quisque suis, et dona parari,
Depromique iubent amplissima munera Christo,
Ipsi ad speluncam tendunt stipante caterua,
Intextis gemma trabeis, auroque superbo
Induti, sceptrum et Diadema insigne gerentes,
Vtque cauae penitus subiere crepidinis antrum,
Immortale iubar patrii splendoris, et ingens
Lux adaperta Dei est, et sole micantior infans,
Et mater ueneranda suo laetissima nato.
Qualis purpurea facie, uultuque pudico
Mane nouum roseo producit Lucifer ortu.
Caetera mirantur nascentem sydera Solem,
Defectu testata suo, pallentque tuendo
Solem perpetuae moderantem lucis habenas.
Talis ubi Marie fulsit Dea candida, et infans
Sydereus, magnique parens, et rector Olympi,
Obstupuere duces, pallentique ore retrorsum
Subtraxere pedes, penitusque ablata recessit
Lux oculis, animisque repens absorpta potestas.
Quod ni ferret opem subitam Puer ipse uidendo,
Efflassent animas extincto lumine reges,
Verum ubi lux oculis, animis quoque reddita mens est,
Incuruantur humi lapsi, pronique reflectunt
Genua, procumbunt, numenque infantis adorant. page
Munera dehinc promunt, quae fors diuinitus ollis
Prima tulit, manibus quae prima oblata fuerunt,
Quaeque fatebantur Regemque, hominemque, Deumque.
Nempe haec dona dabant, et mystica munera Christo,
Autumno quae castus Arabs e cortice pingui
Decutit in syluis, purissima tura Sabaeis.
Et stactim pinguis Myrrhae, quae sponte retorto
Caudice desudat, cultisue excisa satiuis.
Et pondus solidum tereti uectigal in auro.
Exposuere duces postquam sua muncra laeti,
Indulgent animis, et denique corpora curant.
Ammonitique uiam somno per deuia carpunt,
Ne Solymam repetant, neu moenia dira reuisant. page