Iacobi Boni Racusaei Hierarchiae Chorus .II. Cherubin Deo patri dicatus. Pastor.
Aurora interea croceo Titonia curru
Sole coloratis rutilans surgebat ab Indis,
Aduentante die, quom purior albicat aether,
Astraque prona cadunt sensim, et ruit oceano nox.
Angelus aerias circum sibi colligit auras,
Seque sub humanos diuinitus ingerit artus,
Fit iuuenis species excelsi plena decoris,
Et luce, et niueo se circuntexit amictu.[ERROR: no reftable :]❦
Pauca mihi occurunt libanda ex more uetusto
Legis Idumaeae, quo ritu innupta sacerdos
Quo monitu patrios est iussa subire hymenaeos
Conceptura Deum sine semine, et innuba Virgo,
Quod natura parens, quod sol non uiderit unquam,
Est locus in Solymis, ubi nobilis ense paterno
Hostia mactari iussa est, ubi mille cadentum
Qui cecidere neci tot in una clade uirorum
Funera post, ingens sacris grex concidit aris. page
Hic Salomon struxit non ennarabile Templum,
Mundi instar triplicis, cedri, argenti, aeris, et auri,
Regifico luxu, credas non arte fabrili
Stare opus, at uiuis spirantia signa metallis.
Huc ut trima Dei gentili more sacerdos
Ducta fuit, mansura inter Dea candida coetus
Virgineos, dum nuptu habiles adoleret ad annos.
Ergo ubi cessit hyems, aestasque undena peracta est,
Fit matura toro, fit nubilis, unde iugari
Rite iubebatur, thalamo sed uota iugali
Ipsius obstabant, at Coeli oracla iugandum
Censebant cuicunque uiro de semine Dauid
Floruerit scisso frondens e stipite germen,
Quem super et Coelo delapsa residerit ales,
Ante aras stanti (mirum), quo uictor Ioseph
Augurio, castis firmat connubia uotis,
Mente pari, nam uota Deo paria ipse sacrarat.
Quanquam animo stabili Venerem exhorreret uterque,
Conscius alterius uoti, neutrumque iugalis
Intentaret amor, tamen ambo rite maritam
Legem affirmarunt animis parere paratis.
Postquam autem natale solum, patriosque petiuit
Coniugio desponsa lares, qua mente uacabat[ERROR: no reftable :]❦
Officiis assueta piis? qua uoce legebat
Carmina? fatidici praesaga Oracula Vatis,
Concipiet Virgo coelestem foemina partum,
Et pariet, secum repetens, secumque uolutans,
Haec ait, o, foelix bona foemina pignore tanto,
Foemina, uirgineam cui se insinuabit in aluum
Sceptriger Emmanuel, qui laude et nomine maior,
Omnibus extensus spatiis res terminat omneis,
Et super et subter mundum latissimus ambit,
O, si te norim, uellem tibi dedita Virgo,
Toto animo dulci famulari serua labore.
Primus ut occiduo praefulserat aethere uesper,
Talia uoluenti, lux circunfusa repente
Emicuit, fulsere tori splendore corusco.
Hic tum stellifero Gabriel demissus Olympo
Astitit, immotaeque haeserunt cardine ualuae.
Protinus inquit, Aue plenissima numine Virgo page
Praesentem Dea nacta Deum, faustissima Mater
Inter Adamidas, haec uisa, auditaque turbant
Commotum tenerae cor Virginis, ipsaque uoluit
Pectore uerba suo, pelle hunc Dea pelle timorem,
Ille ait, aspirat summo tibi gratia Coelo.
Ecce, et enim puro conceptum sanguine natum
Alma enixa dabis, sacrum cui nomen Iesus,
Magnus ab aeterno dicetur filius aeuo.
Cui dabit Imperii sedem Deus inclytus amplam
Patris Iessaidae, Regnumque capesset auitum,
Cuius in aeternum stabiles tractabit habenas.
Illa refert, istud qua nam ratione? maritum
Haud noui, Gabriel coelestis nuntius inquit.
Summa Dei bonitas, amor, et concordia Patris,
Et ratio, et uirtus sese in tua uiscera condet.
Tuque ideo, quem Diua tuo de sanguine gignes,
Filius excelsi, sanctumque uocabere germen.
Obliquus Obliquas en sexta nothis et sydera metas
Luna recurrit equis, ex quo ilia laxat et aluum
Aelisabe cognata graui feocunda senecta,
Si quaecunque libet facile Deus omnia condit,
Ipsa humili ceruice caput deflexa decorum,
Atque puellares compressa ad pectora palmas,
En ait, ancillam Domini, famulamque paratam,
Fiat, ut ipse tuo es mihi nunc sermone locutus.
His dictis, aliisque ultro, citroque peractis[ERROR: no reftable :]❦
Angelus in Coelum pernicibus euolat alis,
Iehuthiel, Berachaelque pari secat aethera penna,
Gloria trina Dei tribus his erat insita Diuis,
Altius ast eadem longe una Virgine fulsit.
Iam medium Coeli nox intempesta tenebat,
Virginis interea coeleste in uiscera germen
Sufflauit Pater, et sanctissimus igne beato
Spiritus, et rerum Sapientia prima creatrix.
Maius opus Coelo ac terra fit protinus una
Stirpe perexili, qua gens humana perenni
Foedere iuncta Deo est, ueluti duo nomina, si quis
Quae secum diuersa sonant, coniungat, et unum
Efficiat nomen, uel si color aureus albo page
Haereat argento, minioue ebur, aut Terebintho
Arte Damascenae si tus inserta uirescat.
Infima si rebus liceat componere summis,
Haud secus exiguo foetu, membrisque peractis
Sanguine uirgineo duplex natura coiuit.
O, foelix animi purgatum pectus honesti,
O, mens alta capax tristisque innoxia culpae,
Noscere quae tanti potuit commertia uincli
Conceptique Dei mysteria credere sacra,
Hoc et subsisti corpusque, animamque, Deumque,
Vnus ut est Christus, summo Deus unus Olympo,
Terna sed est facies simili distincta figura.
Salue sancte Puer nostros miserate labores,
Vera Dei atque hominis proles, allabere felix
Ipse tuo populo, commisaque munera Patris
Dexter obi, rebusque ueni tam prosper egenis.
Mane pudica rosis Aurora refloruit ortis,
Extemplo aetheriae Bipatentibus arcis ab oris[ERROR: no reftable :]❦
Enthea Diuino cecinerunt carmina cantu
Coelicolae, intonuitque his laudibus arduus aether.
Salue magna parens, hominum Regina, Deumque,
Vnica spes mundi, summi quoque Ianua Coeli,
Et freta sulcantum non declinabile sydus,
Tu Dea coelesti reparas loca celsa Theatro,
Aedificas tu templa Deo, mundumque labantem
Concilias, genus humanum tu reddis Olympo.
Per te Tartareae caput haud explebile mortis
Sternitur, et lux est uitai reddita mundo.
Laude tua Coelum resonet, tua gloria terram
Impleat, ipsa tuo nam salua est munere tellus,
Et superi augescunt, et clarius omnia fulgent.
Maxima lux superum salue, sublimior omni
Lumine, quod magnimens protulit ardua Regis.
Salue terrarum columen, portusque salubris
Veliuoli maris, et muliebris gloria salue.
Nulla fuit Virgo similis, nec Mater in omni
Foemineo sexu, nec protinus ulla futura est.
Vna mali immunis, nullique obnoxia culpae
Prole salutifera uitai limina pandis.
Vna potes merito plusquam genus omne beatum, page
Et quae concessa est Coelo terraeque potestas.
Tu Dea, tu mundi praesenti larga fauore
Naufragio occurris, placidi quo caerula ponti,
Terraque frugiferens, Coelique exultat Abyssus,
Et tibi laude pia foelices intonat hymnos.
Scande triumphali uictrix super aethera curru,
Sanctum cincta caput triplici diademate Virgo,
O, mundi regina potens, eia ergo pudico
Sanguine da Christum populis, da gentibus aeuum
Perpetuum, stygiis lucemque effunde tenebris.
Talibus implebant superas concentibus arces
Coelicolae, Coelumque his uocibus omne fremebant
Quum Regina Deum terris Astrea relictis[ERROR: no reftable :]❦
(Obstarent ni iussa) polos ascenderat altos,
Pectora nanque hominum uitiis imbuta nefandis
Haud impune pati poterat, praesensque tueri,
Et multum commota odiis, commota profani
Orbis ab opprobrio Dea sancta. o, maxime rector
Siccine ego huc inquit supremis trudor ab oris?
Sic occlusa latent rerum secreta tuarum?
An tibi quod placitum facio? Et tua iusta uoluntas
Lex est firma mihi, et graduum uia certa meorum,
Coelastin natam genitor? Claementia nouit
Me procul amota? quam nunc audisque, fouesque.
Fiat uelle tuum sanctum, nam me quoque talem
Esse decet, qualis placui tibi, comminus ense
Hoc utere Pater, nostra et laetabere libra.
At tu nunc praesens pollutis exul in oris,
Hocque impune malo patiens uersabere Virgo?
Ocia lentus agit gladius? nec sanguine terram
Imbuit? haud aciem sceleratus inebriat orbis.
Quin stringe, et mundi sumptis ulciscere poenis.
His dictis strinxit toruis a nubibus ensem,
Ensem fulmineum Dea feruida, quale micanti
Horrificum fulmen quum nube fragore sonoro
Concutitur, celsas ut turbine diruat arces,
Aut rapida inuoluat fractas uertigine puppes
Hymbrifer hoc nimbus frigentibus excipit undis
Rixanti sonitu, et furibundum strangulat ignem.
Terribilem sic alma Deam pax obuia miti page
Excipit amplexu, flagrantesque opprimit iras,
At Dea coelesti plenissima nectare Virgo[ERROR: no reftable :]❦
Laetitiaque Dei, casto comitata marito
Actutum parat ire domos, arcesque reuisit
Montanas, petiitque tuos Aelisa penates.
Nam foetura recens, inopinaque prole carentis
Dedecus Aelisae summouerat ubere uentris
Germine, qui antiquis dudum iuuenescerat annis,
Ergo ibant agiles duce numine, per iuga summa,
Perque iter insuetum, (ne cui foret obuia Virgo
Diua peragranti) leuibus cum deuolat alis
Celsa phalanx, ac nube caua contexit amictos,
Et montana cito traiecit at atria cursu.
Hic nubes puram se scissa resoluit in aethram,
Altaque sublimis Chorus illicet astra petiuit,
Emicuit Marie, clarumque per aera fulsit,
Qualis, quum nebulae Coelum liquere serenum,
Aurora, aut curru niueo micat aurea Phoebe.
Vultus erat ueluti quum rubra corallia gemma
Conchili subtexa nitent, aut quale rubenti
Albet ebur minio tinctum, uel qualia in hortis
Purpureis permixta rosis noua lilia candent,
Ast oculi Coelo digni, quibus insitus ardet
Castus amor, casto quis conferat ore Dianam?
Tum facies cedro similis, similisque cupresso
Coniferae, quae monte Sion super astra cacumen
Erigit excelsum, talis chariotidas arbos
Celsa creat, talis platanus prope flumina surgit.
Hic quum depositas summis in collibus arces,[ERROR: no reftable :]❦
Tectaque cernit ouans et moenia desuper urbis
Optatae, et molem templi (mirabile textum),
Agnouitque domum, primaeuaque castra Mineruae.
Occurrit cognata soror, multumque cupitos
Fudit in amplexus sese utraque, et oscula libant.
Aelisae subter praecordia flammeus oris
Halitus insinuatus abit, penitusque sub artus
Afflat, et infantem grauida Deus imbuit aluo,
Quum prior haec Marie grata Dea uoce locuta est.
O, tandem foecunda parens, soror unica salue,
Tuque, puerque tuus nostri praecursor alumni, page
Qui ueterem sine prole nurum, sterilisque iuuentae
Praemisso soluit foetu, iam nulla putanda est
Gratia sera Dei, cui semper fertile donum.
Hoc postquam nobis superis demissus ab astris
Rettulit ore sacro Gabriel, mox per iuga summa
Venimus, auspiciis ad te foelicibus acti,
Venimus, obsequiiumque tuo duce numine sancto
Ferre puerperio, dum tertia tramite Luna
Vortat in obliquo mundum, duodenaque lustret
Sydera, dum cernat uitales luminis auras,
Iam nunc semestris maturo filius ortu,
Sanctior hoc nunquam muliebri effulsit ab aluo,
Hic est ille puer, cuius deserta per alta
Vox audita fremit. rectos uaga dirige gressus,
Dirige terra uiam, multo te crimine pressam
poeniteat, Regnoque salus aspiret ab alto.
Hactenus et uates, et lex canit hactenus omnis.
Hunc etiam syluis inter spaelea ferarum
Versantem, foliis et mel syluestre legentem,
Vox coelestis aget, uillosus, et asper amictu
Verba feret diuina, Dei monstrator et index,
Vir mirandus erit, flagrans et lucida lampas.
Tum gentes Solymae, Iordanisque accola fontis
Conuenient, omneis fluuio lustrabit Apellas,
Et uerbo confessa uirum peccata piabit.
Mox Agnum Domini, uolucremque uidebit aperto
Delapsam Coelo, quam uox emissa sequetur,
Filius hic meus est dilectus, et unicus, aeuo
Lumen ab aeterno genitum, mea magna uoluptas.
His Maria oraclis, atque his Dea uocibus usa,
Sydereum toto mittebat pectore lumen.
Haud secus ac nitidum argentum, speculumue refusas
Solis ab aspectu flammas uomit, aut oricalco
Quum refluunt radii, facibus sic dia receptis
Hysmeris fulsit, talique est uoce locuta.
O, foelix una ante alias Annaeia Virgo,
Digna Dei sobolem munda gestare sub aluo,
Promissumque olim iurato foedere Christum.
Atque hic unde mihi, tantusque allabitur hospes?
Cuius ab aduentu uerbis afflatus amicis page
Praeuius allusit iucundis gestibus infans.
O, foelix iterum, cunctisque beatior una
Matribus alma parens, quae credere digna fuisti,
Nam tibi magna Deus, promissaque praemia reddet.
Ipsa nouum carmen, diuinaque cantica fudit,
Cantica Virginibus dicenda sequentibus agnum
Coelestem, longe nocuos quod Daemonas arcet,
Quod Iouis extorquet iaculanti horrentia dextrae
Fulmina, quod Coelo metuenda tonitrua pellit,
Quodque iter insidiis tutum facit, atque cruenti
Funeris exequias improuida fata repulsat.
Hoc Vati tu Diua nouum da uertere carmen,
Quod canit alternus, duplicique a parte sacerdos.
Concelebrat mea uita deum, cui sydera parent,[ERROR: no reftable :]❦
Qui regit Imperio stabili terramque, polumque.
Spiritus inque meo meus exultauit alumno,
Immo altore meo, nostraeque auctore salutis.
Quippe humilem famulam Coelo respexit ab alto,
Hinc me foelicem dicent mare, sydera, tellus.
Praemia magna mihi, triplicem dedit ille coronam
Omnipotens, qui nomen habet super omnia sanctum.
Ipsius et pietas Iudaea a stirpe propagat,
Quas ex aeterno praedestinat ordine gentes,
Fortia qui summo uallauit brachia Coelo,
Vnde sua fastus dispersit mente proteruos.
Et deturbauit ualidos a sede rebelles,
Atque humiles populos sublimibus intulit astris,
Ieiunos inopes dapibus saturauit opimis,
At saturos opibus per inanes dispulit umbras,
Quum pius Israel cupidis excepit in ulnis
Claementem Puerum, pietatis dona ferentem,
Hunc et enim nostris promisit Patribus Abrae
Semine ab electo uenturum in saecula Regem,
Haec afflata Deo cecinit sanctissima Vates
Cantica, perpetuum semper celebranda per aeuum.
Expressitque nouem decima cum Pallade musas,
Atque decem sonitus, quibus ante trahentia plaustra
Lusit, et ante Dei uenerandam foederis arcam
Rex Dauid, magnosque Deo celebrauit honores.
Atque decem conuexa Poli, totidemque notauit page
Cornigeri praecepta Patris sub carmine Virgo.
Tertia iam bicolor mutarat cornua Phoebe,
Diuaque montanis est usa penatibus hospes,
Atque ministerio seruili exercita Virgo.
Cuius homo genitrice Deus formatus in aluo est,
Cui mare, cui terram, cui lucida templa deorum,
Et regni aeternas dedit immortalis habenas.
Discite ab exemplo famulari, discite matres,
Iamque puer nonum mensem praecursor agebat,
Quum gremio matris lucentes solis in oras
Hoc coeleste iubar maturo prodiit ortu.
Terraque suscepit puerum, noua sacra ferentem,
Qualem nulla prior puerum produxerat aetas,
Nulla uirum, toto reuoluti temporis aeuo,
Munere, et ornatu naturae, operumque bonorum.
Talis ab exortu procedit matutino,
Luci fer astrorum praefulgentissimus ardor,
Adducitque diem populis, noctemque repellit.
Interea totam uulgatur fama per urbem,[ERROR: no reftable :]❦
Insolita peperisse senem diuinitus aluo.
Confluxere nurus hilares, et tecta frequentant
Cognati, complent laetantes atria coetus,
Mirantur noua dona Dei, matremque salutant.
Postquam octaua dies perfusum flumine solem
Oceano extulerat, patrio de more secarunt
Infantem puerum prisci pro foedere pacti.
Cui Deus imposuit nomen, quo protinus omnis
Est mirata tribus, quod et os elingue parentis
Restituit, soluitque suas in talia uoces
Verba Pater, fuditque nouum de pectore carmen.
Rex Deus Israel, faustum, et laudabile numen[ERROR: no reftable :]❦
Relligione pia uenerandum, nanque redemit
Ipse suam plebem, tenebrisque inuisit in atris.
Erexitque apicem Vitae, cornuque Salutis
Gente pia pueri, Regisque e foemore Dauid,
Aeternas nobis dignatus condere sedes.
Sic et enim Vatum Diuina per ora suorum
Pollicitus, stabili quos ipse uocarat ab aeuo,
Perpetuos sancto pro Christi nomine testes.
Hoc duce uictores inimico ex hoste triumphos, page
Hoc immortalem debellatore salutem
Consequimur, fausto triplicis certamine pugnae.
Haec facienda fuit Patribus Claementia nostris
Rite recordanti Domino, qui foedera sancta,
Qui seruat memori firmum sub pectore pactum.
Quod pepigit per se iurandum iure metipsum,
Vnica tentatas ubi uictima cessit ad aras,
Sic pia progenies sese dedit unica nobis.
Quae nos depulsa stygii formidine Ditis
Faucibus eripuit, saeuisque ex unguibus orci,
Illi ut seruitium praestemus libera plebes.
In uirtute animi robusta, habituque decoro
Iustitiae, ante Deum nobis uia curritur una,
Dum fructu Ambrosio uitalis uescimur aurae.
At tu magne Puer, quem lux altissima Vatem
Instituit, praecede tui uestigia Regis,
Et praetende uias uitai tramite recto.
Deinde palam facito supremi lumen Olympi
Gentis adoptatae populo, quum flumine sacro
Sic morbos animi, atque humana piacula solues.
Alta per immensae pietatis uiscera, perque
Regis opus nostri, qui nos inuisit ab alta
Arce Patris, ueniens Orientis imagine solis.
Irradiare Puer populo melioris Abyssi,
Qui loca caeca colunt, qui tristem funeris umbram,
Dirige pacis iter, quo nos gradiemur euntes.
Post haec, alma parens patrias remearat ad aedes,[ERROR: no reftable :]❦
Orabatque domo sacro semota cubili,
Non innixa solo, uacuo sed in aere pendens,
Mentis in excessu Coeli transcenderat arces.
Vnde tuebatur rerum subsistere in uno
Principio formas uno de fonte fluentes,
Trisque Dei radios consistere luce, sed una
Gignitur, una parit, producitur una duabus
Lux, nec inaequalis, luci per singula ternae,
Quae se sola uidet, manet haud effabilis aeuo
Perpetuo, residens uentorum immobilis alis.
Dependent uario connexi exordine lychni.
Hae flagrant in amore faces, hae lampade clara
Eradiant, ueroque mouent praecordia sensu. page
Hi solium posuere Deo, rectosque nitescunt
Regis ad intuitus, et lumina inhausta refundunt.
Ordine quos triplici mediae cinxere phalanges.
Quarum aliae praesunt populis, et regna capessunt,
Maiestate uigent aliae, Dominique potentis
Imperia exercent, et diis sua munea ponunt.
Pars alia aduersis obstitit uiribus orci
Tartarei, cogitque feros in frena nocentes.
Tertia coelicoum mira uirtute relucent
Agmina, quorum alii naturae incognita Matri
Acta ferunt, rebusque docent insistere sacris.
Ast arcana cohors mundo consulta reuelans
Consilii magni, fidei bona promouet acta.
Subter amica phalanx orbi immiscetur, agitque
Peruigil excubias, extensa infraque, supraque.
Quisque Deum toto uorat haustu, ipsoque fruuntur
Numine defixi, ueluti cum florea rura
Cecropiae populantur Apes, ubi purpureum uer
Melle madet largo, uariisque uberrima tellus
Floribus induitur, redolent loca nectare multo.
Munere quaeque sagax proprio coelestia passim
Mella uorant, referuntque domos, propriisque reponunt
Thesauris, obeunt et enim data munere Regis.
Si Coelum terrae componere, summa pusillis,
Mortali immortale licet, non uisile uiso.
Haec congesta sinu lato, dextraque patenti,
Lumine ducta Dei superis cernebat in oris,
Signaque inexpressi sensus, uenturaque mundo,
Quaeque Dei prolem terra, Coeloque manerent.
Circuit interea solem Thaumantidos arcus
Multicolor, solem stetit et iuxta aurea Virgo,
Visa fouere sinu puerum, tunc aethere ab alto
Haec est ara Poli, uox est audita repente.
Illa tempestate Deum cum uate Sybilla
Augustus uidit Capitoli a uertice Caesar.
Sacraque Romuleo non intellecta Senatu
Turicremam posuit Domini uiuentis ad aram,
Nec iam Diuinos temere usurpauit honores,
Quanuis Imperii fas omne, et iura teneret,
Vel Ioue nobilius statuendi templa superbo. page
Hinc ubi terrarum iam pace quieuerat orbis,
Armaque conflarant mites in aratra coloni,
Imperat edicto describere regna togatis
Subdita Romulidis, quae sol metitur utroque
Oceano, geminoque uidet sub cardine mundi.
Quisque solum natale petunt, patriamque reuisunt
Mandatis Auguste tuis, Romana professi
Imperia, et qua non peregrinus ab urbe recessit?
Iussa iussu Caesareo genti adscribendus auitae.
Iam tropicus longae sub prima crepuscula noctis
Corniger arce caper gelidi ningebat Olympi.[ERROR: no reftable :]❦
Et senior grauida cum coniuge uenit Ioseph,
Ad patria antiquae cerealis moenia Baethlem.
Tum quia nullo uiro potuit patuit domus hospita, nullique
Ad noti patuere lares, circum omnia lustrat,
Sicubi se uacuo posset defendere tecto.
Campus in urbe fuit media, quo tensa solebant
Desuper aestiuo praetendi carbasa Coelo.
Mercibus hic populus uendundis saepe coibat,
Mercandisque leues ad opaci tegminis umbras.
Hic uncti Regis fuerat domus, ipsaque sedes
Inclyta fatidici natalis regia Dauid.
Hic parui praecincta uetus spelunca sacelli
Culmine, tunc horrens campo incumbebat aperto.
Non hospes quisquam, uacuo nisi solus in antro
Bos procumbit humi faenum et praesepia iuxta,
Hanc illis Spelunca domum, durumque cubile
Nocte sub hyberna, rigidae sub frigora brumae
Praebuit, atque antro fessos excepit opaco.
Iam medios cursus nox intempesta tenebat,
Quum terris sopor altus habet genus omne animantum.[ERROR: no reftable :]❦
Et quos Taprobane nitido subiecta Canopo
Sustinet, et nostris seiuncta Britannia terris,
Quisque Borysthenio potantur flumine, quique
Vltima surgentis deprehendunt murmura Nili,
Carpebant dulcem tacita tum nocte quietem.
Tunc Marie signis uicini percita partus,
Lintea deprompsit quae stamine texerat albo,
Officio infantis uenturi prouida Mater.
Anxius et coniunx, ignotoque hospes ab antro page
Sollicitus cessit, iumento ad pabula iuncto.
Ipsa genu flexo, tensisque ad sydera palmis,
Virgo suum peperit constanti pectore natum.