IACOBI BONI RACVSAEI / HIERARCHIAE PRIMAE CHORVS / PRIMVS, SERAPHIN / DEO PATRI DICATVS, PASTOR
Bis genitum regem, Diuina, humanaque pandam
Concilia, et causas, quibus utraque germen in unum
Virgineo natura sinu permista coiuit,
Altera largita est uitam, mortem altera passa est.
Spiritus omniparens, triplicis concordia regni,
Et Patris, et Nati non enarrabilis ardor,
Pande uiam Vati, celsoque allapsus Olympo
Grata Salutiferi memora cunabula Christi,
Tempus erat Pacis, quo numine plena tumeret[ERROR: no reftable :]❦
Diua parens, coeloque salus descenderet alto,
Quom pater haec nato superis in sedibus insit,
Vnica nate mihi soboles, prius aedita cunctis
Coelitibus, prius astriferos quam coelifer axes
Volueret, aeterno Deus es mihi natus ab aeuo.
Vna qui mecum coelesti uiuis in Aula
Filius aequalis, pater unum, filius unum,
Spirat uterque parem, tribus una potentia nobis,
Maiestas est una tribus, Deus unus in omnes
Aetherios tractus, et mundus fusus in omnem,
Quique est immenso semper sibi notus ab aeuo.
Iam tempus properat, fatis stat certa uoluntas,
Atque ordo antiquus, seriesque aeterna propinquat,
Iam promissa dies maturis labitur horis.
Principium et finis coeat, coelumque fathiscat,
Et tellus, tum nostra pluat Claementia Christo.
Qui regat ascitas aeterno foedere gentes,
Infima qui iungat summis, postremaque primis.
Omnis ab hoc patris nulla se gratia meta
Pandat, et humano sese communicet orbi.
Hic intermedius natura existat utraque,
Haec innotescat Verbo manifesta renato.
Illa beatificam uideat lucemque, Deumque.
Haec caligantes tenebras eliminet, illa page
Numina subsannet cultu celebrata profano,
Atque suo authori credat, tum se ipse reflectat
Mundus amicitiae meliori foedere nexus,
Tum uitae altricis cumulatior amnis inundet,
Diluat ut sordes, humanaque crimina purget.
Nam uelut a primo scelus exitiale parente
Serpit, et infectant contagia dira ueneno
Mortifero genus humanum, sic iussa fusa per omneis
Profluat ex uno uitalis gratia Christo.
Qui documenta ferat populis, exemplaque uerax
Testis, et expertus Patrium causetur amorem.
Perficiatque modos hominis natura creati,
Et caput apponat mundo, quo caetera membra
Incrementa boni capiant, et nectare largo
Ambrosia exundet, seu Corpora Pascua carpant,
Siue animae penitus, nec me magis ista decebat
Conditio, nec te nostri spiramen amoris.
Solus ego ex me sum, me numine nate parente
Nasceris aeternum, rursusque renascere mundo.
Nam satis indultum furiis, satis ira salutem
Distulit, et tristes exercuit ultio poenas.
Satque interclusi tenebris, et carcere coeco
Sperauere Pii, praescita, electaque plebes.
Sed nunc plena dies, nunc expectabile tempus
Legis adimplendae Solymum, morbique leuandi.
Ergo sponte tua pro cuncto innoxia mundo
Hostia macteris, proque omnibus unus obito,
Quum perages sex lustra tribus cum messibus actis,
Ternaque transierint mutatae cornua Phoebes.
Quumque tot orbe suo coelum percurrerit horas,
Quot maris exanimum iacet Embryon, unde profanos
Mater agit soles immunda puerpera nati,
Rursus in aeternum immortalia membra resumes.
Quum uero euoluet tenebras, lucemque reducet
Bis uicena dies, animis comitantibus arces
Sydereas, patriumque petes sublimis Olympum,
Illustres domito referens Acheronte Triumphos.
Per quoscunque Choros spoliis inuectus opimis
Porrige laetitiam, noua gaudia, deinde Tribunal
Scande hoc dextrorsum, suprema et sede recumbe page
Tum uetus ipse nouum mirabitur incola Regem.
Interea Gabriel in lumina Solis, et Ortus
Virgineum ad thalamum nitidis mittetur ab astris,
Intactae qui nostra ferat mandata Parenti.
Vt genialis amor praecordia diua beatae
Virginis alliciat sancta insinuatus in aluo,
Et Sponsam faciat, fuerat quae filia, Virgo
Mater erit, foetumque dabit sanctissimus ardor.
Haec ubi, contremuit coelum quatit ardua pulsus
Sydera, nutantemque tremor concussit Olympum.[ERROR: no reftable :]❦
Assensit natura Deo, tribus unus inhaesit
Consensus, stetit una tribus sententia simplex.
Dulcior Ambrosia per tris, et nectare dulci
Dulcior aeternum percurrit Dia uoluptas
Et trius unanimi dulcescunt gaudia sensu.
Sed neque Coelicolas fas est, umbrasque rebelles
Consilium arcanum nosse omnipotentis abyssi,
Quod Deus in Coeli secreta sede uolutat.
Protinus Archithens rector persecta resoluit[ERROR: no reftable :]❦
Colloquia, et nullis accessa sacraria diuis,
Oraque laetitia, coelumque retexit Ouanti.
It uox, et tacitum toto fremit aethere murmur.
Mirantur superi noua fata fluentia summi
Mente Dei, causisque trahi permista secundis.
Alter in alterius speculatus lumine, lumen
Haurit, et alternos lux illa reciprocat haustus.
Primus enim splendor patria de mente fluebat,
Alter et ante uias fulgor praemissus obibat.
Qualis ab exortu uernum iubar exeruit Sol
Conditor aetheriae lucis, rutilumque decorem
Auricomi effundit capitis, conuexa nitescunt,
Sudaque sub laeto ridet Claementia coelo.
Praecedens Aurora leui freta concita flatu
Crispat, anhelantes propellunt aera flammae,
Tum crepitant Syluae, clamat mare, sibilat aer.
Dum summo interea stant alta silentia coelo[ERROR: no reftable :]❦
Pax dilecta Deo, atque hominum Dea limite custos,
Laetaque purpureo Claementia fulsit amictu.
Atque haec Sydereum quum constitit ante Tribunal,
Maxime Rex inquit, qui primus et ultimus orbis page
Frena quatis, rerumque graues moderaris habenas,
Quod uiam olim qupio, coram te summe sacerdos
Opportuna mihi nunc est data copia fandi.
Nuper ego in terris, et pax soror anxia mecum
Conciliabamus lachrymis, et supplice questu
Mortales miseros tibi Rex hominumque Deumque.
O, utinam magnum rumpat Pater optime Coelum,
Vt caput hinc Oriens mortalia membra capessat.
Haec dum templa tonant coelestia, et arduus aether,
Continuo horrendus quassat uaga sydera pulsus,
Contremuitque Solum, concussaque machina Coeli.
Annuit en precibus nostris, en approbat inquam
Vota Deus, sancto qui nunc mouet aethera nutu.
Credo equidem uanum uana nec me ratio illa fefellit.
Nanque dies ueniunt, et Sexta reuoluitur aetas,
Diuino fiat qua Virgo Puerpera partu,
Nascaturque Salus Populis optata necesse est.
Fatidicae si uera canunt Oracla Sybillae,
Et si uera monent Vatum praedicta tuorum,
Si Pater Israel, nam Rex alienus in Aulae
Sede Palestinae, et Solymis dominatur in oris,
Dux quoque defecit Regali e semine Iudae.
Si Daniel, iam Virgo Deo foecunda tumescat,
Vatis ut hebdomades Christi noua terminet aetas.
Iam uero et bellum super arma cruenta reuinctum
Mille catenatis per mille ligamina nodis
Terribili fremit ore, simul furialis Erinnys
Clauditur aeratis gemino sub lumine ualuis,
Et tuus Imperium terrae, quam circuit omnis
Oceanus, gentesque omni regione subactas
Possidet Augustus Caesar, felicia parcae
Fila trahunt, Populi tranquilla pace fruuntur.
Quid detestandum scelus execrabile dicam.
Foemineus sexus sine partu, infandaque passi
Heu miseri accelerant fatum, et qui semina uitae
Irrita disperdunt (hominum praeposterus ordo).
Sunt haec signa Dei uenturi, hinc Daemonas angit
Insolitus dolor, et gemitu, tristique ululatu
Moeret inops Acheron, hinc praescius aethere toto
Coelestum Chorus exultat, mundique salutem page
Stellifer optatam fato portendit Olympus.
Cernis ut ex utero terrai, nocte sub ima
Infremuit carcer tenebrarum? et uiscera caeco
Telluris sub uentre tonant? te mitior Orcus
Inuocat, et digno priuati lumine manes.
Denique quid referam? Iudaea in Virgine quantum
Lumen inest, quo sola Deos supereminet omneis.
Solaque Phoebaeo rutilantius igne coruscat
Foemineos inter coetus, dignissima Mater
Aetherii partus, cuius descendat in aluum
Filius excelsi, tua Rex altissima proles.
Vt mala mortiferae soluat contagia labis,
Et quae corruerant culpa, trahat omnia secum
Atque hominum assumens naturam illuminet omnem,
Quam nox in tenebras, et mortem inuoluerat atram.
Ac uelut extinctis si iam super aethera flammis
Mundus in aeternam uortat sua lumina noctem,
Sydera nec Coelo, nec Luna refulgeat usquam,
Omnia sed nigra lateant caligine, quem non
Haec moueant superum? quis non accendere Solem
Te rursus uelit? Et rursus dare lumina mundo?
Sic genus humanum caligat, et omne profundum
Truditur in barathrum, stygiaque immergitur umbra.
Ergo age nate Deo propera huc, longasque repente
Solue moras, iam iam te Virginis innuba sanctae
Viscera concipiant, et caeco germinet orbi
Lux noua, et insolito stupeant haec saecula partu.
Talia dicebat Claementia, protinus aether
Intonat, applaudunt superi, cunctique precantur
Coelicolae, solita pietate exaudiit ingens
Arbiter, et dulcem complexus ad intima natam
Viscera cognata genitor cum pace recondit.
Parte alia pullos Astraea induta colores,[ERROR: no reftable :]❦
Regia quam decorat facies, et fronte seuera
Maiestas, et longa manus, longisque decenter
Stat pedibus subnixa, Dei sublime Tribunal
Ardua suspectans, argentea lamina fulget
Et librat recto geminas examine lances,
Lances laeua tenet, dextra micat aureus ensis,
Omni parte secans, capulo cui scribitur imo, page
Ius dare cuique suum nostrum est, sua reddere cuique,
Qualis Pannoniis in saltibus, aut Boreali
Riphaeo, perfert flatus a monte niuali
Puppibus apta abies, gummi nec inepta ferendo,
Talis celsa sacro consurgit uertice Virgo.
Tum grauiter circunspiciens, sic ora resoluit.
Quae tua sollicitam uersat sententia mentem
Diua soror? num te nocturna somnia ludunt?
An ne suis tellus erroribus imbuit? unde
Labe mala coeleste petis corrumpere Templum,
Progeniem foedare Dei male prouida suades.
Nonne uides quam tu pugnantia uerba loquaris?
Quippe Deum atque hominem iungi natura repugnat.
Nam diuersa simul nulla ratione coibunt.
Frigida cum calidis luctantur, et humida siccis.
Est deus immensus, cuius sine fine potestas
Labe caret, quem non rerum comprehendit abyssus,
Hunc tamen ipsa locas? atque ullam cogis in aluum?
Oceanique cupis uastum scrobe condere flumen?
Ipse Deus mundum propio regit ordine princeps,
Seque super cunctas Coeli tenet arduus Arces.
Ast hominem terra famulantem mersit opaca,
Hos ergo iungis quo foedere? Diua doceto.
Nunquid tanta Deum potuit mouisse cupido?
Damnatam faciem, peccatricemque figuram
Induere? Inuidiam superis, Coeloque futuram.
Mallem uniuersae potius suasisset amictus
Materiae, cunctoque animari in corpore Christum,
Aut intellectae toto discrimine formae.
Quod si facta tuis succedant prospera uotis,
Vir Deus ille tuus, quo tristia fata subibit
Crimine? qui nullo potis est occumbere fato,
Nec labi potis, aut aliquod committere crimen.
Indignum facinus, dirum, crudele, nefandum,
Insontem pro sonte mori Claementia suades,
Scilicet ut quondam fiat Deus ipse cadauer.
O, te indigna soror sententia, sontis iniqui
Dum miseret, iustum crudeli funere mactas.
Nonne aliquem superum minus intolerabile crimen
Fata humana pati? quid Coelo trudis ab alto page
Subiectum Imperio quem nullo insuescere fas est?
At qui principio mundi, uel fine supremo
Sumpsisset genus hoc hominis, si sumere uellet,
Principium et finem qui claudit et inchoat aeui.
Quod si facta tuis succedant prospera uotis,
Quo fiet, qui cuncta facit? Coeloque relicto
Ibit inaudito motu? qui immobilis extat.
Scilicet hoc Coelum, lachrymas dum fundis inanes,
Praestitit augurium motu, tellusque tremiscens,
Vana soror tali fingis praesagia motu,
Nanque uaporiferos sidus per hiulca meatus
Discutit, et radiis surgentes attrahit undas,
Vis ea tellurem quatiens noua gentibus arma
Nuntiat, hinc dira ueniunt contagia pestis,
Aut male suada fames, hinc dat domus alta ruinam,
Aut urbs, aut scopulus fugit a radice reuulsus.
Sexta ne nunc agitur aetas? quis talia Diuam
Erudiit portenta loqui? quum millia quinque
Mundus adhuc solis uix ante peregerit annos.
Quonam autem partu, uel qua de Virgine surget
Nobilis ita salus, si sensa latentia pandi
Concessum est superis, quae uis arcana subinde
Vatibus insinuat, multaque ambage reponit,
Disce soror fatis, fatum est Diuina uoluntas.
Castores altigrado iungunt caput arce Draconis
Saturno, Lunamque Ioui Cyllenia Virgo,
Belliger arce sua stat Mauors, Arcadis ardor
Sol etiam Hellaei succendunt uellera signi,
Aurea caeruleos calcat Cytheraea natantes,
Vipereumque ungit Centauri spicula uirus.
Si datur astrorum uarias praediscere leges,
Haec Coeli series talem tibi suscitat ortum
Iure quidem Virgo Regio Iudaea uocatur,
Erigones quia signa subit, Virgo illa salubrem
Parturiet legem populis, qua uera resurgit
Relligio, magnusque a stirpe renascitur orbis.
Hos igitur partus cecinere Oracula Vatum,
Hos pater Israel, hos praedixere Sybillae,
Afficit hos superos, tristes hoc Daemonas angit,
Bella fugat, pacem gignit, totumque per orbem page
Obscoenae Veneris non fanda piacula perdit.
Quae uero ob culpam ceciderunt, omnia Coelo
Acta trahi suades, unde hoc rogo diua probandum
Consilium summo fers acceptabile Regi?
Quin etiam omnigenis oppleri sydera monstris,
Et lucem fieri tenebras, age, dirue mundi
Moenia subducas Coelo fera Tartara, cunctos
Et tibi coelicolis liceat miscere profanos.
Haec inuisa dabat placidae responsa sorori
Iustitia, auertitque suos contraria uultus.
Dissensere duae uario sermone sorores,
Nec superis accaepta fuit discordia sanctis,
Dant fremitus altos, totusque remurmurat aether.
Ac ueluti Boreas Coeli, quum cardine ab alto
Decidit in nimbos, et flatu segregat atra
Nubila, quae attulerat nubis collector aquosae
Africus, et uacuam compleuerat hymbribus aethram,
Quis foecundat humum, largo ne foenore fraudet
Agricolas, tunc alta fremunt Maria omnibus undis.
Sic duo diuerso uerborum flamine Diuae
Concertant, superique fremunt rumoribus omnes.
Dicere diues adhuc Claemetia plura uolebat
Iustitiam contra, fandoque refellere Diuam.
Sed Pater astriferi pior est sic orsus Olympi,
Facta ac dicta suo qui stans agit omnia nutu.
Quo dicente poli siluerunt, axis utroque
Cardine frena tulit, strauit freta caerula Pontus.
Haud uolo certatim fandi haec contentio gliscat,
Et diuersa meo surgat sententia Regno,[ERROR: no reftable :]❦
Diuae innata Deo uis atque aeterna potestas,
Vnica progenies, quas aequo examine amamus.
Sic ego compono uestrae discrimina litis.
Haec uult ut miseri subsidant ad loca Ditis
Impia terrigenae, nec quicquam impune remittam,
Haec iubet omne nefas soluatur, et omnibus omne
Vt pateat Coelum, non sic, sed plurima perdam,
Plurima dimittam, nam sic iubet alta uoluntas,
Sic innata monet uestro concordia sensu,
Almaque temperies. ergo aspiretis eodem
Consensu pariter concordi mente necesse est, page
Vos utrinque simul, neu uos mala diuidat ultra
Seditio, testor Coelum quod numine uestro
Suscipient mea fata uiam, Rex talia fatus.
Inde supercilii grauitate dementia diuum
Tecta repercussit, terruitque exterrita tellus
Regis ab aspectu, sacras nam Virginis aedes,
Templaque respexit, Marie quibus inclyta ad aras
Munera ture pio cumulauerat, ipsaque flammis
Dona incendebat crepitantibus, illa Iohachim
Templa pater Graia curauerat arte parari.
Nanque ibi picturis paries animatus anhelat,
Cernere erat ueras facies, opera ardua mundi,
Vt conuexa poli uasta exinuarat Abysso[ERROR: no reftable :]❦
Omnipotens, mediamque leui suspenderat aethra
Ingentem terram, quae se caligine multa
Induerat, summis uolitabat Spiritus undis,
Factaque se subito lux circum plurima fudit
Turbine, nec tenebris sese commiscuit atris.
Et prope cernere erat, quod Coelo utrinque reflexo
Aetherios orbes circunfluus ambiat humor,
Arida mox tellus coeuntibus extitit undis,
Et tulit omne genus proprio cum semine frugum,
Pomiferi nemoris, syluae, herbarumque uirentum.
Hic quoque quadriiugo calcat nouus aethera curru
Sol Pater, aetherii princeps, et rector Olympi.
Plenaque noctiuagis hinc Luna iugalibus instat,
Astraque per sudum rutilant, genus inde natantum
Per mare purpureum flexis secat aequora caudis.
Et uariae uolucres syluis, Coeloque uolabant.
Necnon et pecudum genus, et genus omne ferarum
Ingreditur late campis, binaeque iugantur.
Hic patria effigies, et summi numinis instar
Stabat Adam rerum dominus, tum uelle uideres
Arbitrio parere uiri terramque, polumque.
At Pater omnipotens solio sedet igneus alto
Et circum leuibus Sereaph uolat arduus alis.
Hinc fortunatas sedes Oriente remoto,
Te fortunatas potuit quis dicere sedes?
Aut molles umbras nemorum, uolucrumque susurros,
Plumigerum praedulce melos? syluasque uirenteis? page
Quae pictura modis expresserat omnia miris.
Aut quis tam puris manantes fontibus undas?
Quis uaria et teneris halantia prata rosetis?
Malaque propter aquas grauibus pendentia ramis?
Quae sese uitreo subter qui labitur amni
Mirantur, placidos circum longaeua uolatus
Exercet Phoenix, et uerberat aera pennis
Purpureis, cui colla super nitet aurea torques,
Caerula tum roseos ostentat cauda colores,
Et cristatus apex pulchrae caput alitis armat,
Vnaque uitifera depascitur arbore Phoenix.
Illinc gemmiferis Phison euoluitur undis,
Inde Geon, hinc Tygris aquis ad littora rubra
Tendit, et Euphrates leni se prouehit alueo.
Consecrat hic thalamos, iugi connubia nexu,
Primus amor, sed prima nefas reparabile fecit
Foemina, quae uetitos ausa est decerpere foetus,
Capta dolis, haud gnara mali, muliebris at illum
Dignus amor uenia caepit, sed morte luendum
Stat longum facinus, sed utrunque piabile crimen.
Parte alia ueteres proaui, et genus omne secutum
Stirpis Adameae, fatis stat prima sinistris
Perpetrata lues, hic conditur Enocha primo
Vrbs fundata solo, coquitur fornacibus illic
Martis opus, uarius belli quod postulat usus,
Quod tellus uertenda petit, dolat ille sonantes
Aite lyras, notat hic cursus et sydera coeli.
Quisque suas acuunt artes. stant alta duarum
Signa columnarum uenturi praescia fati.
Hinc altum Noas caedit nemus, ipsaque nauis
Robora trunca dolat, rimasque annectit hiantes,
Atque immissa locat reparandae semina prolis.
Tum super effusus largis ruet hymbribus aether,
In mare desidunt montes, tenet omnia pontus.
Fabricat hinc audax contepto contempto numine Nembrot
Bella gerenda parans superis, coeloque minatur
Deucalionis aquas ulturus Marte superbo.
Inde remigrabat Caldaeis ductor ab oris
Abraamus superum iussu, et noua regna petebat,
Quem comitabatur sumptis exercitus armis. page
Parte alia uictor paruas Iordanis ad undas
Sternit inaequali uictrices milite turmas.
Erigit hic aras Solymi post Xenia regis,
Post promissa Dei, circum genitalia caedit
Relligione noua, patulaeque sub arbore quercus
Tris cratere Deos, dapibusque exceptat opimis.
Hic homo uersa riget, subuetsaque moenia sidunt.
Hac puer Esau pharetra succinctus et arcu
Venatu syluis instat, nemora inuia lustrans,
Nil matrem, aut falsi, ueritus mendacia fratris,
Qui profert sancta mendacia mystica lingua.
Hac ascendebant pendentibus aethera, rursum
Ad terram scalis ultro, citroque meabant
Coelicolae, profugus somno indulgebat Iacob,
Subter erat cui dura silex sita tempora, mox et
Pastoralis adest coetus, pulchramque Rachelem
Adducunt sociae, cognataque foedera noscunt.
Fit pecoris custos, septemque paciscitur annos
Pro thalamis et amore piae seruire Rachelis.
Mox gener affini deluditur, altera uirgo
Fraude soror sponsi in thalamos non rite subornat.
Tandem ad dulce solum, super arua paterna reuersus
Migrat in Aegyptum, recolunt praeuisa tot annis
Somnia bisseni felicia pignora fratres.
Bissenaeque tribus, genus innumerabile campis
Densentur diuersa inter portenta secuti
Cornigerum Mosem, flagrantemque igne columnam
Horrifico, rutilante ducem sub nube latentem,
Per iuga, per fluuios, deserta per inuia ducti.
Talia per Thalamum pictura, coloribus, auroque
Atque alia ex aliis uariaueat ordine pulchro
Ingeniosa manus. tum mille uolumina circum
Coccineus uellabat honos, atque aurea cingit
Fibula, molle solum pedibus substernitur imis,
Stragula purpureo radiant aurata cubili.
Iamque aris templisque pio Dea ture litatis,[ERROR: no reftable :]❦
Haec dum oculis Mariae, atque animo meditata uolutat
Protinus aetherio noua lux erumpit Olympo.
Tum Pater omnipotens terras prospexit, et insit,
Haud quaquam indignam diua implorante salutem,
Quam merito fautrix hominum Claementia suadet, page
Naufragio mundi tot tempestatibus acti,
Subuenisse lubet tandem, nam si Heua nocendo
Vna genus totum subuerterat, una merendo
Virgo salutiferum portum dabit. abstulit unus
Si uitam populis, cur non dabit unus eandem?
Dat sine connubio si sancto sub aethere primum
Terra uirum, mulierque uiro deprompta creatur,
Quod reliquum factum est, cur non modo uirgine sola
Prodeat in solito non uectigabilis ortu,
Foedere iuncta bono proles hominisque Deique?
Quare age diua polo superis Astrea relictis paratis
Iussa sequi, dum pensa trahunt in fila sorores,
Venturum praegressa Deum delabere Virgo.
Haec ubi dicta dedit, coelo descendit aperto
Iustitia, at mansit Pietas, moxi nde secutus
Praepes ab aetheriis demittitur Angelus oris,
Vt mandata ferat, quis coniugis inscia Virgo
Concipiat Galilaea Deum. uolat ille per altum
Aera, et Assyriis uento stetit ocyor oris.

Iacobi Boni Racusaei Hierarchiae Chorus .II. Cherubin Deo patri dicatus. Pastor.
Aurora interea croceo Titonia curru
Sole coloratis rutilans surgebat ab Indis,
Aduentante die, quom purior albicat aether,
Astraque prona cadunt sensim, et ruit oceano nox.
Angelus aerias circum sibi colligit auras,
Seque sub humanos diuinitus ingerit artus,
Fit iuuenis species excelsi plena decoris,
Et luce, et niueo se circuntexit amictu.[ERROR: no reftable :]❦
Pauca mihi occurunt libanda ex more uetusto
Legis Idumaeae, quo ritu innupta sacerdos
Quo monitu patrios est iussa subire hymenaeos
Conceptura Deum sine semine, et innuba Virgo,
Quod natura parens, quod sol non uiderit unquam,
Est locus in Solymis, ubi nobilis ense paterno
Hostia mactari iussa est, ubi mille cadentum
Qui cecidere neci tot in una clade uirorum
Funera post, ingens sacris grex concidit aris. page
Hic Salomon struxit non ennarabile Templum,
Mundi instar triplicis, cedri, argenti, aeris, et auri,
Regifico luxu, credas non arte fabrili
Stare opus, at uiuis spirantia signa metallis.
Huc ut trima Dei gentili more sacerdos
Ducta fuit, mansura inter Dea candida coetus
Virgineos, dum nuptu habiles adoleret ad annos.
Ergo ubi cessit hyems, aestasque undena peracta est,
Fit matura toro, fit nubilis, unde iugari
Rite iubebatur, thalamo sed uota iugali
Ipsius obstabant, at Coeli oracla iugandum
Censebant cuicunque uiro de semine Dauid
Floruerit scisso frondens e stipite germen,
Quem super et Coelo delapsa residerit ales,
Ante aras stanti (mirum), quo uictor Ioseph
Augurio, castis firmat connubia uotis,
Mente pari, nam uota Deo paria ipse sacrarat.
Quanquam animo stabili Venerem exhorreret uterque,
Conscius alterius uoti, neutrumque iugalis
Intentaret amor, tamen ambo rite maritam
Legem affirmarunt animis parere paratis.
Postquam autem natale solum, patriosque petiuit
Coniugio desponsa lares, qua mente uacabat[ERROR: no reftable :]❦
Officiis assueta piis? qua uoce legebat
Carmina? fatidici praesaga Oracula Vatis,
Concipiet Virgo coelestem foemina partum,
Et pariet, secum repetens, secumque uolutans,
Haec ait, o, foelix bona foemina pignore tanto,
Foemina, uirgineam cui se insinuabit in aluum
Sceptriger Emmanuel, qui laude et nomine maior,
Omnibus extensus spatiis res terminat omneis,
Et super et subter mundum latissimus ambit,
O, si te norim, uellem tibi dedita Virgo,
Toto animo dulci famulari serua labore.
Primus ut occiduo praefulserat aethere uesper,
Talia uoluenti, lux circunfusa repente
Emicuit, fulsere tori splendore corusco.
Hic tum stellifero Gabriel demissus Olympo
Astitit, immotaeque haeserunt cardine ualuae.
Protinus inquit, Aue plenissima numine Virgo page
Praesentem Dea nacta Deum, faustissima Mater
Inter Adamidas, haec uisa, auditaque turbant
Commotum tenerae cor Virginis, ipsaque uoluit
Pectore uerba suo, pelle hunc Dea pelle timorem,
Ille ait, aspirat summo tibi gratia Coelo.
Ecce, et enim puro conceptum sanguine natum
Alma enixa dabis, sacrum cui nomen Iesus,
Magnus ab aeterno dicetur filius aeuo.
Cui dabit Imperii sedem Deus inclytus amplam
Patris Iessaidae, Regnumque capesset auitum,
Cuius in aeternum stabiles tractabit habenas.
Illa refert, istud qua nam ratione? maritum
Haud noui, Gabriel coelestis nuntius inquit.
Summa Dei bonitas, amor, et concordia Patris,
Et ratio, et uirtus sese in tua uiscera condet.
Tuque ideo, quem Diua tuo de sanguine gignes,
Filius excelsi, sanctumque uocabere germen.
Obliquus Obliquas en sexta nothis et sydera metas
Luna recurrit equis, ex quo ilia laxat et aluum
Aelisabe cognata graui feocunda senecta,
Si quaecunque libet facile Deus omnia condit,
Ipsa humili ceruice caput deflexa decorum,
Atque puellares compressa ad pectora palmas,
En ait, ancillam Domini, famulamque paratam,
Fiat, ut ipse tuo es mihi nunc sermone locutus.
His dictis, aliisque ultro, citroque peractis[ERROR: no reftable :]❦
Angelus in Coelum pernicibus euolat alis,
Iehuthiel, Berachaelque pari secat aethera penna,
Gloria trina Dei tribus his erat insita Diuis,
Altius ast eadem longe una Virgine fulsit.
Iam medium Coeli nox intempesta tenebat,
Virginis interea coeleste in uiscera germen
Sufflauit Pater, et sanctissimus igne beato
Spiritus, et rerum Sapientia prima creatrix.
Maius opus Coelo ac terra fit protinus una
Stirpe perexili, qua gens humana perenni
Foedere iuncta Deo est, ueluti duo nomina, si quis
Quae secum diuersa sonant, coniungat, et unum
Efficiat nomen, uel si color aureus albo page
Haereat argento, minioue ebur, aut Terebintho
Arte Damascenae si tus inserta uirescat.
Infima si rebus liceat componere summis,
Haud secus exiguo foetu, membrisque peractis
Sanguine uirgineo duplex natura coiuit.
O, foelix animi purgatum pectus honesti,
O, mens alta capax tristisque innoxia culpae,
Noscere quae tanti potuit commertia uincli
Conceptique Dei mysteria credere sacra,
Hoc et subsisti corpusque, animamque, Deumque,
Vnus ut est Christus, summo Deus unus Olympo,
Terna sed est facies simili distincta figura.
Salue sancte Puer nostros miserate labores,
Vera Dei atque hominis proles, allabere felix
Ipse tuo populo, commisaque munera Patris
Dexter obi, rebusque ueni tam prosper egenis.
Mane pudica rosis Aurora refloruit ortis,
Extemplo aetheriae Bipatentibus arcis ab oris[ERROR: no reftable :]❦
Enthea Diuino cecinerunt carmina cantu
Coelicolae, intonuitque his laudibus arduus aether.
Salue magna parens, hominum Regina, Deumque,
Vnica spes mundi, summi quoque Ianua Coeli,
Et freta sulcantum non declinabile sydus,
Tu Dea coelesti reparas loca celsa Theatro,
Aedificas tu templa Deo, mundumque labantem
Concilias, genus humanum tu reddis Olympo.
Per te Tartareae caput haud explebile mortis
Sternitur, et lux est uitai reddita mundo.
Laude tua Coelum resonet, tua gloria terram
Impleat, ipsa tuo nam salua est munere tellus,
Et superi augescunt, et clarius omnia fulgent.
Maxima lux superum salue, sublimior omni
Lumine, quod magnimens protulit ardua Regis.
Salue terrarum columen, portusque salubris
Veliuoli maris, et muliebris gloria salue.
Nulla fuit Virgo similis, nec Mater in omni
Foemineo sexu, nec protinus ulla futura est.
Vna mali immunis, nullique obnoxia culpae
Prole salutifera uitai limina pandis.
Vna potes merito plusquam genus omne beatum, page
Et quae concessa est Coelo terraeque potestas.
Tu Dea, tu mundi praesenti larga fauore
Naufragio occurris, placidi quo caerula ponti,
Terraque frugiferens, Coelique exultat Abyssus,
Et tibi laude pia foelices intonat hymnos.
Scande triumphali uictrix super aethera curru,
Sanctum cincta caput triplici diademate Virgo,
O, mundi regina potens, eia ergo pudico
Sanguine da Christum populis, da gentibus aeuum
Perpetuum, stygiis lucemque effunde tenebris.
Talibus implebant superas concentibus arces
Coelicolae, Coelumque his uocibus omne fremebant
Quum Regina Deum terris Astrea relictis[ERROR: no reftable :]❦
(Obstarent ni iussa) polos ascenderat altos,
Pectora nanque hominum uitiis imbuta nefandis
Haud impune pati poterat, praesensque tueri,
Et multum commota odiis, commota profani
Orbis ab opprobrio Dea sancta. o, maxime rector
Siccine ego huc inquit supremis trudor ab oris?
Sic occlusa latent rerum secreta tuarum?
An tibi quod placitum facio? Et tua iusta uoluntas
Lex est firma mihi, et graduum uia certa meorum,
Coelastin natam genitor? Claementia nouit
Me procul amota? quam nunc audisque, fouesque.
Fiat uelle tuum sanctum, nam me quoque talem
Esse decet, qualis placui tibi, comminus ense
Hoc utere Pater, nostra et laetabere libra.
At tu nunc praesens pollutis exul in oris,
Hocque impune malo patiens uersabere Virgo?
Ocia lentus agit gladius? nec sanguine terram
Imbuit? haud aciem sceleratus inebriat orbis.
Quin stringe, et mundi sumptis ulciscere poenis.
His dictis strinxit toruis a nubibus ensem,
Ensem fulmineum Dea feruida, quale micanti
Horrificum fulmen quum nube fragore sonoro
Concutitur, celsas ut turbine diruat arces,
Aut rapida inuoluat fractas uertigine puppes
Hymbrifer hoc nimbus frigentibus excipit undis
Rixanti sonitu, et furibundum strangulat ignem.
Terribilem sic alma Deam pax obuia miti page
Excipit amplexu, flagrantesque opprimit iras,
At Dea coelesti plenissima nectare Virgo[ERROR: no reftable :]❦
Laetitiaque Dei, casto comitata marito
Actutum parat ire domos, arcesque reuisit
Montanas, petiitque tuos Aelisa penates.
Nam foetura recens, inopinaque prole carentis
Dedecus Aelisae summouerat ubere uentris
Germine, qui antiquis dudum iuuenescerat annis,
Ergo ibant agiles duce numine, per iuga summa,
Perque iter insuetum, (ne cui foret obuia Virgo
Diua peragranti) leuibus cum deuolat alis
Celsa phalanx, ac nube caua contexit amictos,
Et montana cito traiecit at atria cursu.
Hic nubes puram se scissa resoluit in aethram,
Altaque sublimis Chorus illicet astra petiuit,
Emicuit Marie, clarumque per aera fulsit,
Qualis, quum nebulae Coelum liquere serenum,
Aurora, aut curru niueo micat aurea Phoebe.
Vultus erat ueluti quum rubra corallia gemma
Conchili subtexa nitent, aut quale rubenti
Albet ebur minio tinctum, uel qualia in hortis
Purpureis permixta rosis noua lilia candent,
Ast oculi Coelo digni, quibus insitus ardet
Castus amor, casto quis conferat ore Dianam?
Tum facies cedro similis, similisque cupresso
Coniferae, quae monte Sion super astra cacumen
Erigit excelsum, talis chariotidas arbos
Celsa creat, talis platanus prope flumina surgit.
Hic quum depositas summis in collibus arces,[ERROR: no reftable :]❦
Tectaque cernit ouans et moenia desuper urbis
Optatae, et molem templi (mirabile textum),
Agnouitque domum, primaeuaque castra Mineruae.
Occurrit cognata soror, multumque cupitos
Fudit in amplexus sese utraque, et oscula libant.
Aelisae subter praecordia flammeus oris
Halitus insinuatus abit, penitusque sub artus
Afflat, et infantem grauida Deus imbuit aluo,
Quum prior haec Marie grata Dea uoce locuta est.
O, tandem foecunda parens, soror unica salue,
Tuque, puerque tuus nostri praecursor alumni, page
Qui ueterem sine prole nurum, sterilisque iuuentae
Praemisso soluit foetu, iam nulla putanda est
Gratia sera Dei, cui semper fertile donum.
Hoc postquam nobis superis demissus ab astris
Rettulit ore sacro Gabriel, mox per iuga summa
Venimus, auspiciis ad te foelicibus acti,
Venimus, obsequiiumque tuo duce numine sancto
Ferre puerperio, dum tertia tramite Luna
Vortat in obliquo mundum, duodenaque lustret
Sydera, dum cernat uitales luminis auras,
Iam nunc semestris maturo filius ortu,
Sanctior hoc nunquam muliebri effulsit ab aluo,
Hic est ille puer, cuius deserta per alta
Vox audita fremit. rectos uaga dirige gressus,
Dirige terra uiam, multo te crimine pressam
poeniteat, Regnoque salus aspiret ab alto.
Hactenus et uates, et lex canit hactenus omnis.
Hunc etiam syluis inter spaelea ferarum
Versantem, foliis et mel syluestre legentem,
Vox coelestis aget, uillosus, et asper amictu
Verba feret diuina, Dei monstrator et index,
Vir mirandus erit, flagrans et lucida lampas.
Tum gentes Solymae, Iordanisque accola fontis
Conuenient, omneis fluuio lustrabit Apellas,
Et uerbo confessa uirum peccata piabit.
Mox Agnum Domini, uolucremque uidebit aperto
Delapsam Coelo, quam uox emissa sequetur,
Filius hic meus est dilectus, et unicus, aeuo
Lumen ab aeterno genitum, mea magna uoluptas.
His Maria oraclis, atque his Dea uocibus usa,
Sydereum toto mittebat pectore lumen.
Haud secus ac nitidum argentum, speculumue refusas
Solis ab aspectu flammas uomit, aut oricalco
Quum refluunt radii, facibus sic dia receptis
Hysmeris fulsit, talique est uoce locuta.
O, foelix una ante alias Annaeia Virgo,
Digna Dei sobolem munda gestare sub aluo,
Promissumque olim iurato foedere Christum.
Atque hic unde mihi, tantusque allabitur hospes?
Cuius ab aduentu uerbis afflatus amicis page
Praeuius allusit iucundis gestibus infans.
O, foelix iterum, cunctisque beatior una
Matribus alma parens, quae credere digna fuisti,
Nam tibi magna Deus, promissaque praemia reddet.
Ipsa nouum carmen, diuinaque cantica fudit,
Cantica Virginibus dicenda sequentibus agnum
Coelestem, longe nocuos quod Daemonas arcet,
Quod Iouis extorquet iaculanti horrentia dextrae
Fulmina, quod Coelo metuenda tonitrua pellit,
Quodque iter insidiis tutum facit, atque cruenti
Funeris exequias improuida fata repulsat.
Hoc Vati tu Diua nouum da uertere carmen,
Quod canit alternus, duplicique a parte sacerdos.
Concelebrat mea uita deum, cui sydera parent,[ERROR: no reftable :]❦
Qui regit Imperio stabili terramque, polumque.
Spiritus inque meo meus exultauit alumno,
Immo altore meo, nostraeque auctore salutis.
Quippe humilem famulam Coelo respexit ab alto,
Hinc me foelicem dicent mare, sydera, tellus.
Praemia magna mihi, triplicem dedit ille coronam
Omnipotens, qui nomen habet super omnia sanctum.
Ipsius et pietas Iudaea a stirpe propagat,
Quas ex aeterno praedestinat ordine gentes,
Fortia qui summo uallauit brachia Coelo,
Vnde sua fastus dispersit mente proteruos.
Et deturbauit ualidos a sede rebelles,
Atque humiles populos sublimibus intulit astris,
Ieiunos inopes dapibus saturauit opimis,
At saturos opibus per inanes dispulit umbras,
Quum pius Israel cupidis excepit in ulnis
Claementem Puerum, pietatis dona ferentem,
Hunc et enim nostris promisit Patribus Abrae
Semine ab electo uenturum in saecula Regem,
Haec afflata Deo cecinit sanctissima Vates
Cantica, perpetuum semper celebranda per aeuum.
Expressitque nouem decima cum Pallade musas,
Atque decem sonitus, quibus ante trahentia plaustra
Lusit, et ante Dei uenerandam foederis arcam
Rex Dauid, magnosque Deo celebrauit honores.
Atque decem conuexa Poli, totidemque notauit page
Cornigeri praecepta Patris sub carmine Virgo.
Tertia iam bicolor mutarat cornua Phoebe,
Diuaque montanis est usa penatibus hospes,
Atque ministerio seruili exercita Virgo.
Cuius homo genitrice Deus formatus in aluo est,
Cui mare, cui terram, cui lucida templa deorum,
Et regni aeternas dedit immortalis habenas.
Discite ab exemplo famulari, discite matres,
Iamque puer nonum mensem praecursor agebat,
Quum gremio matris lucentes solis in oras
Hoc coeleste iubar maturo prodiit ortu.
Terraque suscepit puerum, noua sacra ferentem,
Qualem nulla prior puerum produxerat aetas,
Nulla uirum, toto reuoluti temporis aeuo,
Munere, et ornatu naturae, operumque bonorum.
Talis ab exortu procedit matutino,
Luci fer astrorum praefulgentissimus ardor,
Adducitque diem populis, noctemque repellit.
Interea totam uulgatur fama per urbem,[ERROR: no reftable :]❦
Insolita peperisse senem diuinitus aluo.
Confluxere nurus hilares, et tecta frequentant
Cognati, complent laetantes atria coetus,
Mirantur noua dona Dei, matremque salutant.
Postquam octaua dies perfusum flumine solem
Oceano extulerat, patrio de more secarunt
Infantem puerum prisci pro foedere pacti.
Cui Deus imposuit nomen, quo protinus omnis
Est mirata tribus, quod et os elingue parentis
Restituit, soluitque suas in talia uoces
Verba Pater, fuditque nouum de pectore carmen.
Rex Deus Israel, faustum, et laudabile numen[ERROR: no reftable :]❦
Relligione pia uenerandum, nanque redemit
Ipse suam plebem, tenebrisque inuisit in atris.
Erexitque apicem Vitae, cornuque Salutis
Gente pia pueri, Regisque e foemore Dauid,
Aeternas nobis dignatus condere sedes.
Sic et enim Vatum Diuina per ora suorum
Pollicitus, stabili quos ipse uocarat ab aeuo,
Perpetuos sancto pro Christi nomine testes.
Hoc duce uictores inimico ex hoste triumphos, page
Hoc immortalem debellatore salutem
Consequimur, fausto triplicis certamine pugnae.
Haec facienda fuit Patribus Claementia nostris
Rite recordanti Domino, qui foedera sancta,
Qui seruat memori firmum sub pectore pactum.
Quod pepigit per se iurandum iure metipsum,
Vnica tentatas ubi uictima cessit ad aras,
Sic pia progenies sese dedit unica nobis.
Quae nos depulsa stygii formidine Ditis
Faucibus eripuit, saeuisque ex unguibus orci,
Illi ut seruitium praestemus libera plebes.
In uirtute animi robusta, habituque decoro
Iustitiae, ante Deum nobis uia curritur una,
Dum fructu Ambrosio uitalis uescimur aurae.
At tu magne Puer, quem lux altissima Vatem
Instituit, praecede tui uestigia Regis,
Et praetende uias uitai tramite recto.
Deinde palam facito supremi lumen Olympi
Gentis adoptatae populo, quum flumine sacro
Sic morbos animi, atque humana piacula solues.
Alta per immensae pietatis uiscera, perque
Regis opus nostri, qui nos inuisit ab alta
Arce Patris, ueniens Orientis imagine solis.
Irradiare Puer populo melioris Abyssi,
Qui loca caeca colunt, qui tristem funeris umbram,
Dirige pacis iter, quo nos gradiemur euntes.
Post haec, alma parens patrias remearat ad aedes,[ERROR: no reftable :]❦
Orabatque domo sacro semota cubili,
Non innixa solo, uacuo sed in aere pendens,
Mentis in excessu Coeli transcenderat arces.
Vnde tuebatur rerum subsistere in uno
Principio formas uno de fonte fluentes,
Trisque Dei radios consistere luce, sed una
Gignitur, una parit, producitur una duabus
Lux, nec inaequalis, luci per singula ternae,
Quae se sola uidet, manet haud effabilis aeuo
Perpetuo, residens uentorum immobilis alis.
Dependent uario connexi exordine lychni.
Hae flagrant in amore faces, hae lampade clara
Eradiant, ueroque mouent praecordia sensu. page
Hi solium posuere Deo, rectosque nitescunt
Regis ad intuitus, et lumina inhausta refundunt.
Ordine quos triplici mediae cinxere phalanges.
Quarum aliae praesunt populis, et regna capessunt,
Maiestate uigent aliae, Dominique potentis
Imperia exercent, et diis sua munea ponunt.
Pars alia aduersis obstitit uiribus orci
Tartarei, cogitque feros in frena nocentes.
Tertia coelicoum mira uirtute relucent
Agmina, quorum alii naturae incognita Matri
Acta ferunt, rebusque docent insistere sacris.
Ast arcana cohors mundo consulta reuelans
Consilii magni, fidei bona promouet acta.
Subter amica phalanx orbi immiscetur, agitque
Peruigil excubias, extensa infraque, supraque.
Quisque Deum toto uorat haustu, ipsoque fruuntur
Numine defixi, ueluti cum florea rura
Cecropiae populantur Apes, ubi purpureum uer
Melle madet largo, uariisque uberrima tellus
Floribus induitur, redolent loca nectare multo.
Munere quaeque sagax proprio coelestia passim
Mella uorant, referuntque domos, propriisque reponunt
Thesauris, obeunt et enim data munere Regis.
Si Coelum terrae componere, summa pusillis,
Mortali immortale licet, non uisile uiso.
Haec congesta sinu lato, dextraque patenti,
Lumine ducta Dei superis cernebat in oris,
Signaque inexpressi sensus, uenturaque mundo,
Quaeque Dei prolem terra, Coeloque manerent.
Circuit interea solem Thaumantidos arcus
Multicolor, solem stetit et iuxta aurea Virgo,
Visa fouere sinu puerum, tunc aethere ab alto
Haec est ara Poli, uox est audita repente.
Illa tempestate Deum cum uate Sybilla
Augustus uidit Capitoli a uertice Caesar.
Sacraque Romuleo non intellecta Senatu
Turicremam posuit Domini uiuentis ad aram,
Nec iam Diuinos temere usurpauit honores,
Quanuis Imperii fas omne, et iura teneret,
Vel Ioue nobilius statuendi templa superbo. page
Hinc ubi terrarum iam pace quieuerat orbis,
Armaque conflarant mites in aratra coloni,
Imperat edicto describere regna togatis
Subdita Romulidis, quae sol metitur utroque
Oceano, geminoque uidet sub cardine mundi.
Quisque solum natale petunt, patriamque reuisunt
Mandatis Auguste tuis, Romana professi
Imperia, et qua non peregrinus ab urbe recessit?
Iussa iussu Caesareo genti adscribendus auitae.
Iam tropicus longae sub prima crepuscula noctis
Corniger arce caper gelidi ningebat Olympi.[ERROR: no reftable :]❦
Et senior grauida cum coniuge uenit Ioseph,
Ad patria antiquae cerealis moenia Baethlem.
Tum quia nullo uiro potuit patuit domus hospita, nullique
Ad noti patuere lares, circum omnia lustrat,
Sicubi se uacuo posset defendere tecto.
Campus in urbe fuit media, quo tensa solebant
Desuper aestiuo praetendi carbasa Coelo.
Mercibus hic populus uendundis saepe coibat,
Mercandisque leues ad opaci tegminis umbras.
Hic uncti Regis fuerat domus, ipsaque sedes
Inclyta fatidici natalis regia Dauid.
Hic parui praecincta uetus spelunca sacelli
Culmine, tunc horrens campo incumbebat aperto.
Non hospes quisquam, uacuo nisi solus in antro
Bos procumbit humi faenum et praesepia iuxta,
Hanc illis Spelunca domum, durumque cubile
Nocte sub hyberna, rigidae sub frigora brumae
Praebuit, atque antro fessos excepit opaco.
Iam medios cursus nox intempesta tenebat,
Quum terris sopor altus habet genus omne animantum.[ERROR: no reftable :]❦
Et quos Taprobane nitido subiecta Canopo
Sustinet, et nostris seiuncta Britannia terris,
Quisque Borysthenio potantur flumine, quique
Vltima surgentis deprehendunt murmura Nili,
Carpebant dulcem tacita tum nocte quietem.
Tunc Marie signis uicini percita partus,
Lintea deprompsit quae stamine texerat albo,
Officio infantis uenturi prouida Mater.
Anxius et coniunx, ignotoque hospes ab antro page
Sollicitus cessit, iumento ad pabula iuncto.
Ipsa genu flexo, tensisque ad sydera palmis,
Virgo suum peperit constanti pectore natum.

Iacobi Boni Racusaei Hierarchiae primae Chorus tertius Throni, Deo Patri dedicatus, qui Pastor inscribitur.
Quum ea Virgineo processit corpore lampas,
Aetherio delapsa polo, tum protinus omnis
Mundus, et abiectis nox illa beata tenebris
Illuxit, ueluti cum Coelo Oriente fauilla
Candida decurrens argenti crine refulsit.
Proxima quae terris Phoebaei luminis instar
Ingentem paruo tulit ex ardore Cometem.
Sic Deus exiguo de corpore prodiit ingens.
Mirata est natura parens, ac nuncia cunctis
Signa repente dedit populis, partuque secundo
Prodigiis testata Deum, discrimine nullo
Quin solido enixu de Virgine Matre renatum.
Qualis ab aeria fulgor regione coruscus
Cum pluuia exoritur, quam fudit candida nubes,
Talis ab integra Mariae Deus emicat aluo.
Omnibus ex templo terris, atque omnibus aris
Effigies cecidere Deum, ceciditque profanae
Relligio Aegypti, falsorum et monstra Deorum.
Illaque in aeternum fundati machina templi,
Romuleo spectata foro, testudine lapsa
Irruit, effigies et fracti uana Quirini.
Versaque paciferum mirata est unda liquorem,
Vorticibusque super rapidis, et gurgite flauo
In mare Tyrrhenum Tyberino enauit ab alueo,
Haec nox Engadi rorantes balsama uites
Intempestiuis onerauit foetibus, haec nox
Omnibus ipsa quidem supereminet una diebus.
Haec Erebi furias infandi crimen amoris,
Tabidaque extinxit dirae contagia pestis.
O, nox alma Dei susceptrix, rite sacratum
Anni electa caput, cunctis celebrabere saeclis
Nobilior quocunque die, nam sola tenebris
Libera nocturnis meliori sole coruscas. page
Sicut et hic Populis supereminet omnibus unus,
Omnibus una simul tu noctibus altior extas.
Quippe fator Diuum, terrae Coelique repertor,
Lactea nunc Diuae uagiuit ad hubera matris,
Atque prior saeclis uoluentia saecla subiuit.
Ecce Deus fortis, summi dominator Olympi,
Et princeps pacis processit ab arce paterna.
Iam tener haud horret torui commertia pardi
Haedus et impauidi sociantur tygribus agni,
Mitibus et uitulis concordi pace Leones,
Nec pecori rabidus fit formidabilis Vrsus,
Quin nec amica lupos metuunt armenta feroces.
Ecce Puer summa regione patentis Olympi
Progreditur, nectar superum, dominusque Deorum,
Ecce uenit solio Regum Rex Patris ab alto,
Totus adest Coelo, terris est totus, et idem.
En iacet aeternus mortalis conditor infans,
Sensibus obiectus, sensu haud illabilis ullo,
Inuolucra exsinuans ueterum signacula rerum.
Mosei iam flamma rubi, iam limen opertum
Ezechiellis adest, iam uirga infloruit Aaron,
Iam lapis aeterni solido fundamine Templi,
Pariete constitit gemino, se gratia cornu
Effudit pleno, uatumque oracla fathiscunt.
Ingens miraclum exoritur, Deus hubere pendet
Virgineo, praediues inops, opulentus egenus,
Factus primus agens, et summus humillimus idem.
Subdita maiestas est corpore celsa caduco.
Libertas captiua Dei se sponte subactam
Obtulit, et serui dominus delicta luenda
Suscepit, tanta est nostri Claementia Regis,
Exultet Coelum, tellus laetetur, et antrum
Gaudeat infernum, manesque Acheronte trahendi,
Ecce diu optatus coelestis prodiit infans,
Quo duplex natura coit, quo panditur orbi
Lux, uia, uita, salus uerax Deus, atque homo, Christus.
Hunc simul excepit deiectum stramine uili
Tellus, plorantem, et trepidantem mater adorat,
Velauitque artus teneros, et lactea mammis
Ora suis fouit, non mollibus inclyta cunis page
Membra reponuntur, sed stratum ignobile gramen
Et praesepe fuit, nec frigora repulit ignis,
Sed Bos, uique gelu Muli pater horret Asellus,
Dant fotum tepida spirantes nare uapores.
Foelix paupertas, luxuque beatior omni
Iudice facta Deo, patiens calcauit egestas
Diuitias, magno cecidit subiecta triumpho
Gloria uilis opum, tumidique superbia fastus.
Viribus immensis qui praeualet, altaque uoluit
Labentis digito conuexa nitentia mundi,
Imbellis Puer, et deuictus cernitur infans.
Quoi Coelum sedes, tenebrosa hac fulsit Abysso,
Quoi superi assistunt, en ut iumenta ministrent,
Quem locus haud coepit, paruum praesepe recoepit.
Mos Asia in magna fuerat, quem deinde colebat
Gens Hebraea sacrum, quum Sol brumale subiret[ERROR: no reftable :]❦
Solstitium, triste humentes deuexus ad austros,
Aut gemina ascendens signum boreale sub Arcto,
Vreret octipedem conuerso sidere cancrum.
Tunc agere excubias, et relligione uetusta
Insomne est solitum totas producere noctes,
Mollibus in pratis, ignobile uulgus agrestum,
Cogere multa suis armenta ab ouilibus, unaque
Excubuisse simul solita est custodia late.
Huic igitur studio uigiles ex more uacabant
Ductores pecudum, superis quum lapsus ab astris
Angelus, et timidos lux circunfulsit agrestes.
Tunc ait o, pecudum custodes pellite uestro
Corde metus, laetumque Deo paeana canatis.
E ut amicta nitet nox candida luce diurna,
Nunciat et mundo noua gaudia, maxima summi
Progenies est nata Dei, nec longa trahent uos
Interualla loci, sunt moenia proxima Bethlem,
Hic Galilaea Deum peperit sine semine Virgo,
Christus ab hoc castro descendit coelitus infans.
Corpore hic humano diuina effulsit origo.
Haec oculi uestri certissima signa uidebunt,
Substerni praesepe Deo, pueroque iacenti,
Et tenerum inuolui stricto uelamine corpus.
Panditur interea limen bipatentis Olympi[ERROR: no reftable :]❦ page
Fante Deo, diuum exercitus omnis ab alto
Regis ad exortus super aethera uenit apertum.
Quumque choris cinxere cauum pendentibus antrum,
Sic cantu incipiunt, cantu Coelum intonat omne
Gloria in excelsis altissima templa colenti,
Laus, honor, et uirtus, et pax, omnisque potestas,
Et pacem cecinere piis mortalibus almam.
Mox ubi Diua cohors pernici sydera cursu
Transilit auratum Coeli per limen aperti,
Pastores moniti signis, et numine certo,
Inque uicem hortati uicina ad moenia tendunt,
Deseruere pecus festini, tanta uidendi
Haec noua, quenque trahit perculsa mente cupido,
Nec pecori timuere lupos, furesque relicto,
Nox ea tam foelix euoluitur, almaque fulsit[ERROR: no reftable :]❦
Haud uno sub sole dies, oriente trisulco
(Res noua) tres soles tribus emicuere quadrigis.
Quae quum sacra dies cunctis spectacula terris
Exhibuit, subito tria lumina lumen in unum
Paulatim coiere simul, non sufficit orbi,
Vna quidem quanuis nox est amplissima testis,
Testis et alma dies, quod rerum causa bonarum?
Principium et finis, trinus Deus, unus, et idem
Natus in has uenit miserae caliginis oras.
Dii superi testes, homines, aqua, terra, polusque,
Omnia testantur, quod rex altissimus olim,
Lux aeterna Dei, genitori aequabile numen
Aeditus his terris nostros homo gesserit artus,
Vt uetus antiquae praedixit pagina legis.
Hunc gemini Aethiopes, hunc et Garamantes, et Indi,
Gymnetesque, Arabesque, hunc ultimus audiit Afer.
Audiit hunc et quem tellus extrema rigenti
Alluit oceano, quaeque astra cadentia condit.
Credidit huic totus, pariterque hunc orbis adorat.
At contra inuidia infoelix Acheronte superbo
Iniecit noctem miseris mortalibus atram,
Ne uideant lucem, superis quos traxit ab astris
Mortis in insidias,tenebrosa tartara Ditis.
Et propria steriles defregit ab arbore ramos.
Hinc phlegethonteis cinctus serpentibus error page
Bacchatur late, stygiamque eructat Erinnym.
Effugite ha miseri, Christumque capessite, dum fas,
Dum uia ad aeternam properandi libera lucem,
Dum Coelum sua regna, sinusque expandit apertos.
Credite, nuda fides supremi limine Coeli
Excubat, et dubios summis a sedibus arcet,
Viuaque credentes superas perducit ad arces,
Ipsa nec ingreditur Coelum, sedesque beatas,
Quum uero Iani festae uenere Kalendae[ERROR: no reftable :]❦
Elapso ueteri quum iam nouus inchoat annus,
Circuncisa Puer duro genitalia ferro
Sensit, et aeterni compleuit foedera pacti,
Quum tener e sancto manauit uulnere sanguis.
Hic cruor antiquae merces est prima ruinae,
Quae ueterem ritum iam principe terminat uno,
Sed uirtute animi nos corda secemus, ut olim
Qui genitale suum mucrone, aut cote secabant.
Imposuitque Deo sacratum nomen ab aeui
Antiquo, nomen cunctis mirabile saeclis,
Quod pia coelicolum, tenebrarumque impia turba
Quod terrae genus omne colunt, uenerantur, adorant.
Idque animos tollit tristi moerore iacentes,[ERROR: no reftable :]❦
Aeternoque beat uiuentia numina saeclo.
Suscitat extinctos, languentes erigit, aegros
Vberibus replet donis, et ditat egenos,
Suppeditat, saturat, largitur, inebriat, implet.
His ubi principiis, et rebus rite peractis
Quintus ab aeois proccessit Delius Indis
Ecce sub aeria Coeli regione Cometes
Explicuit crinem longe, flammasque comantes
Versus idumaeam, sacrataque culmina Bethlem.
Tresque duces magno comitatu equitante Cometae
Signa sequebantur bactris oriente relictis.
Qui Caldaea regit, pharetratae et Persidis arua,
Cuius odorati sunt mollia regna Sabaei,
Te quaerunt, te parue Puer, tibi magnus Olympus
Dat noua signa, ferunt magni tibi munera reges.
Nam super aerio celebrati uertice montis
Nuper ad Auroram, laetisque orientis in oris,
Bisseni dum sacra uiri solennia Vati page
Votaque fatidico persoluunt annua Balam,
Apparet clarum decus, expectataque Coelo
Diffudit noua stella comas, Euroque coruscum
Flante iubar, uisusque Puer cruce luteus alba,
Lampade tum media nitidis ardere fauillis.
Quin etiam horrendum sic dictis incipit, o, gens
Nascentem uisura Deum, properate sequentes
Haec uexilla Dei, mea lux uos indice flamma
Ducet Idumaeam nati ad cunabula Regis.
Hic est omnipotens, sapientia prima creatrix,
Consilium, et robur summi immortale parentis,
Hunc etenim petitis uotis, precibusque uocatis,
Qui leuat in populos signum, sparsosque per oras
Quattuor a magni reuocabit partibus orbis.
Hoc Asiae horrisono surgentis solis in ortu[ERROR: no reftable :]❦
Impulit ostentum Reges data signa secutos.
Dux Arabum primus stimulat comitantibus Indis
Ardua quadrupedes conscensi terga uolanteis,
Per iuga, per campos, perque aspera saxa, uiasque,
Magnus aerias uincunt et cursibus auras.
Et Nubiae princeps sequitur, Chaldaeaque pubes,
Et proceres uastis animantibus horrida tranant
Aequota aequora ueste leui, et circum capita ardua uelant.
Hinc Persae dociles calamis dare tela retrorsum
Sublimes properant, pharetra his, et flexilis arcus
Increpitant humeris, ipsi uno more feruntur.
Balthasariis fertur spatiis, equitesque Sabaei
Serica odorato figunt tentoria campo.
At Rex Aethiopum denso mouet agmine Gaspar
Tharsigenas, Gaspar nigris haud decolor indis,
Additur huic ingens exercitus, arma, tubaeque,
Densa crepant, Coelum sonitu, et caua terra remugit.
Illa phalanx hastas manibus quatit, ille supino
Solis ad ardorem laticem bibit ore Lyaeum.
Huius equi dorso maculosi bellua tergi
Assidet, ille canes laqueo trahit, ille phalanges
Ducit ouans, plures manibus uenabula gestant.
Regius huic ales dextram grauat, ardua pennis
Membra mouens auras expansis uerberat alis,
Gestit et illicito uolucris procul ire uolatu. page
Haec Reges sua quenque cohors, et castra sequuntur,
Stellaque praecedit, noctis caligine et umbra
Instar solis habens, tenebras, noctemque fugantis.
Quumque armos foderet ferrarum calcar obesos,
Ductrix Stella simul Coelumque, aurasque secabat.
At quum floriferis equitum iacet anchora pratis,
Ipsa refrenabat cursum, Coeloque manebat,
Postquam autem senis ac septem solibus actis
Confecere uiam, uelut una luce diei
Vnius, nam stella diem nocturna ferebat.
Quin incredibile est, quam tum labor ille uiarum
Tantarum facilis, quanquam fuit alta Canopi,
Et gens Aurorae, populique orientis anheli.
Quos extrema Thetis, quos gurgite Pontus eoo,
Et mare Erythreum diuersicoloribus undis,
Vndaque gemmiferi quos pelluit aurea Gangis.
Nemo fatigatus, passusue famemque, sitimque,
Pectora nanque latens intus, perfusaque nectar
Membra recentabat, terris noua gratia uisa est.
Quumque propinquassent claras Salomonis ad arces,[ERROR: no reftable :]❦
Extemplo furua caligine tingitur aer,
Et nox atra diem texit nigrantibus alis,
Eripuitque ducem ex oculis, Coelumque, uiamque.
Tunc muros subit Indus eques, et castra cruentam
Caluariam, summamque exercitus occupat urbem
Protectus nimbo, simul et caligine densa.
Hinc et oliuifero de uertice montis opaci
Explicuit turmas Galileo Balthasar agro.
Iam recedebat terrae grauis umbra, diesque[ERROR: no reftable :]❦
Fumantes nebulas tenues soluebat in auras.
Quum sacrae Solymae prope moenia, carnificemque
Caluariae rupem, triuio nouus hospes eodem,
Tresque simul ueniunt haud uno tramite Reges.
Omnis ut attractis exercitus haesit habenis,
Et stetit inuitus Sonipes, ac frena momordit.
Mirantur uarios habitus, atque arma, uirosque,
Florenteisque simul diuerso ex more cateruas,
Inque uiccm affectant sociali foedere iungi,
Mox amplexantur pariter seseque salutant.
Hoc decus Arsacidum, facit hoc Chaldaea iuuentus, page
Aethiopumque phalanx, et nocti concolor Indus,
Hoc omnis pariter faciunt iuuenesque, senesque.
Et quanquam uario discors uox ore sonaret,
Omnibus ipsa tamen fuit intellecta uicissim,
Vna uelut lingua, et uox omnibus una fuisset.
Continuo creber ferit aurea sydera clangor,
Pars lituis, et pars manibus caua tympana plangunt,
Classica pars inflant, it Barbarus undique clamor.
Horribilisque globis fumantibus, atque fragore
Aere Corinthiaco Vulcanius intonat ignis,
Non belli, sed pacis honos celebratus amicae est.
Interea insolitus perstrata, et tecta tumultus[ERROR: no reftable :]❦
Crassatur, pauidumque ruit genus omne per urbem
Turbatam, pars templa petunt, pars atria complent,
Tectaque, tum trepidi currunt ad moenia ciues.
Qualis ubi aestiuas noctes, solesque secutus
Trans gelidas alpes, trans Strymona, transque sonantes
Ionii fluctus, exercitus aduolat ingens
Raucisono clangore Gruum, et stridentibus alis
In uada precipitat sese, siue amnis Hiberi
Siue lacu Benace tuo, seque accola fontis
Anser, auesque aliae turbata in flumina mergunt,
Aut trepidae accurrunt ripis, undasque relinquunt.
Mille uiros auro insignes, et millia centum
Secum equites Rex quisque trahit, quos mille iuuenci,
Tercentumque greges praecedunt agmine longo,
Quorum plena uirent urbis pomeria, qui omneis
Impleuere uias, quibus omnis campus inundat.
Tum subito apparent arma improuisa, genusque
Externum, Regemque petunt, Regemque requirunt
Iudaeo natum Regno, sceptrisque paternis,
Quoi pia dona ferunt, ostensaque signa fatentur.
At formido repens ui magna pectus adorta est
Regis Idumaei, et concursibus atria turbat
Ille ferox tantoque anceps in turbine sacrum
Concilium uocat, et doctos ignarus apellas
Consulit, ast illi referunt dabit Effrata Iudae
Bethlem terra Dei Regali e sanguine Christum,
Qui regat Israel dux inclytus, ecce tot annis
Coelestis uates praedixerit ante Michaeas, page
Atque haec dum Solymis Regali in sede geruntur,[ERROR: no reftable :]❦
Tristior infaustas Acheron emisit Erinnes
Consilio Iouis inferni, quas protinus Orco
Egressas sistit Iudaei ad tecta tyranni.
Prima Megaera doli, fraudumque imbuta malarum
Arte, uenenatas a uertice concutit hydros,
Ii circum diris ceruicem nexibus atram
Impliciti, linguis exertant ora trisulcis,
Et foedum uirus per colla tumentia uoluunt.
Centum dira suis uulsos e crinibus angues,
Vibratosque manu per totam dissipat urbem,
Sibila congeminant uulgo, stridentque colubris
Omnia Gorgoneis, ii pectora in intima lapsi
Tartaream inspirant animam, penitusque uenenis
Inficiunt stygiis. Ast altera matris operta
Effigie Alecto se tristibus induit umbris,
Scribarumque gregi media se coniicit aula,
Effuditque Chaos tenebrosum, omnisque repente
Praestringit scribis oculos, ne cernere uerum,
Neue audire queant, stygia pice construit aures.
Ast alia horrendam faciem, furialiaque ora[ERROR: no reftable :]❦
Exuit, in uultus subito conuersa uiriles
Tisiphone, et capiti crinem intermiscui talbum,
Atque supercilio frontem grauat, induit ipsum
Pontificem, quem Rex nuper Babylone uocarat,
Et fit Anacletus princeps, templique sacerdos,
Iamque e uestibulo Regis, foribusque superbis
Vnda excedebat procerum, iamque ipse paratis
Rex sese in thalamis penetrali sede locarat.
Hic faciem fictam, simulataque pectora Erinnys
Introducta refert, maiestatemque Tiarae
Pontificale caput falso inficiatur honore,
Atque haec Herodi, quem nam fore dixeris o Rex?
Nescio, qui cuncti populos orientis in urbem
Huc agit, atque nouum nascens creat aethere sidus,
Missus in imperium, Romanaque sceptra, Deorum
Maximus euersor, qui nos subuertat apellas,
Quique noua totum sub lege coerceat orbem,
Sic et enim fatis portendi cernimus inquit.
Ergo hic Romanum si ius, si templa, Deosque page
Stare diu optamus, si te quoque, regnaque uestra,
O Rex, actutum nostris sic Consule rebus,
Tris ad colloquium iubeas accersere Reges,
Clamque uoces, uisi tempusque edisce Cometae,
Proxima tunc ipsos ad moenia dirige Bethlem,
Quo Pueri inuenti mox certior esse iubeto.
Quos quia non auro, non ullis flectere donis,
Illecebrisue potes, hos fraude inuolue, dolisque
Falle, nec hostiles animos ostende, sed illic
Affore te, ut nati cunabula Regis adores.
Haec simulans, tolles Puerum, ferroque necabis,
Dum sua uagitu petit hubera, dum iacet infans.
Ex hac scintilla ne magna incendia, et ingens
Ardor adaugescat summi ad fastigia Coeli
Haec tibi Tisiphone Plutonis nuntia saeui
Missa loquor, simul ex oculis haec fata recessit.
Attonitus stetit Herodes, toruumque nefandae
Consilium dirae tum pectore condidit imo.
Exin iussa facit quum protinus urbe refusi
Excedunt Reges, et regia castra sequuntur.
Quumque uiis omnis se acies effudit apertis,
Ecce iterum secat ante uias, longoque coruscum
Crine iubar uibrans, mediis praecurrit in auris,
Ostentatque uiam Coelo dux stella sereno,
Et iam primus equis oriens sola celsa citatis
Pulsabat, nitidosque micans radiabat eoo,
Quum laeti Reges, laetusque exercitus omnis
Munus agunt, laetumque Deo paeana reclamant,
Ductricemque hilari stellam clamore salutant,
Tellus quadrupedum pulsu tremit, intonat aer
Voce uirum, nemora, et ualles, rupesque resultant.
Et pecus, et latis omnis furit incola campis.
Ecce autem attoniti cereali ex urbe recurrunt[ERROR: no reftable :]❦
Montiuagi pecudum ductores, inclyta signis
Quos portenta nouis, Coelique ostenta trahebant.
Tum densas ineunt acies, primosque reposcunt
Affanturque duces, Regisque propinqua supremi
Testantur paruo cunabula uisa sub antro.
Concurrunt partes geminae fundamen in unum
Primitiae Christi, et fidei nascentis origo. page
Et caput in medio duplici inuiolabile muro
Sustinet aeternum perfecto foedere Templum.
Sol medium Coeli, et fastigia summa tenebat
Obliquis hybernus equis, et praeuia sanctam
Stella facem puro quatiebat clarior aethra.
Ipsi iter incoeptum peragunt, urbemque subibant
Conspicui cultu regali uestis et auri.
Dux uero Coelo rutilanti crine Cometes
Sistit iter, natique Dei cunabula monstrat.
Haec super Annaeis iuxta praesepe sedebat,
Laeta coruscanti diuina luce sub antro,
Mulcebatque manu Puerum, cunisque leuabat.
Huc densae agglomerant acies frenisque premuntur
Quadrupedes, tellus pedibus pulsata remugit,
Et stipata tremit peditumque equitumque cateruis,
Desiliunt dorsis equites, nixusque ministris
Excipitur Rex quisque suis, et dona parari,
Depromique iubent amplissima munera Christo,
Ipsi ad speluncam tendunt stipante caterua,
Intextis gemma trabeis, auroque superbo
Induti, sceptrum et Diadema insigne gerentes,
Vtque cauae penitus subiere crepidinis antrum,
Immortale iubar patrii splendoris, et ingens
Lux adaperta Dei est, et sole micantior infans,
Et mater ueneranda suo laetissima nato.
Qualis purpurea facie, uultuque pudico
Mane nouum roseo producit Lucifer ortu.
Caetera mirantur nascentem sydera Solem,
Defectu testata suo, pallentque tuendo
Solem perpetuae moderantem lucis habenas.
Talis ubi Marie fulsit Dea candida, et infans
Sydereus, magnique parens, et rector Olympi,
Obstupuere duces, pallentique ore retrorsum
Subtraxere pedes, penitusque ablata recessit
Lux oculis, animisque repens absorpta potestas.
Quod ni ferret opem subitam Puer ipse uidendo,
Efflassent animas extincto lumine reges,
Verum ubi lux oculis, animis quoque reddita mens est,
Incuruantur humi lapsi, pronique reflectunt
Genua, procumbunt, numenque infantis adorant. page
Munera dehinc promunt, quae fors diuinitus ollis
Prima tulit, manibus quae prima oblata fuerunt,
Quaeque fatebantur Regemque, hominemque, Deumque.
Nempe haec dona dabant, et mystica munera Christo,
Autumno quae castus Arabs e cortice pingui
Decutit in syluis, purissima tura Sabaeis.
Et stactim pinguis Myrrhae, quae sponte retorto
Caudice desudat, cultisue excisa satiuis.
Et pondus solidum tereti uectigal in auro.
Exposuere duces postquam sua muncra laeti,
Indulgent animis, et denique corpora curant.
Ammonitique uiam somno per deuia carpunt,
Ne Solymam repetant, neu moenia dira reuisant. page

Laus et Dedicatio Hierarchiae primae / ad Deum Patrem.
Laus, honor summo, et decus omne Patri,[ERROR: no reftable :]❦
Qui Throno Coeli sedet eleuato,
Quo fluunt nobis bona cuncta Christi
Fonte beato.
Solus errore, et sine labe solus,[ERROR: no reftable :]❦
Nos mala mundi nebula impediti
Labimur uulgo, procul increata
Luce uagantes.
Tertiam partem cecini, supersunt[ERROR: no reftable :]❦
Tam grauis curae mihi sex libelli
Sex Choris Diuum triplicis cateruae
Rite uocandi.
Tris Pater primos tibi dedicamus.[ERROR: no reftable :]❦
Tris canam Regi. totidem sequentes
Spiritui sancto, mihi si superstes
Musa manebit.