Iacobi Boni Rac. Donum Sextum Pastoralis / Tibiae Iesu Christo dei filio dedicatum. (Intellectus).
Oceano interea plenissima Luna refuso
Conditur, extinctis stellata nocte Lucernis,
Moestaque supremum timuerunt sydera finem,
Quum uitae et mortis tellus expauit Agonem,
Obstupuitque dies, et uersa luce refugit.
At mors infernis accincta doloribus instat,
Sollicitatque duces solymos, et tartara miscet.
Conuenere trucem furia cogente senatum,
Sacrilegi mystae, quibus infula constitit auro,
Et precio uenalis honos, sacrasanctaque sedes,
Et scribae, quibus est templo cathedrata facultas,
Moseo et strident infixae cardine claues.
Canicies et honora senum, sed laetifer aetas,
Et plebeius apex, Acherontia signa secuti,
Si qua morte uia possint extinguere uitam,
Consiliis ineunt, decretaque tristia firmant.
Duceret at contra uita ut de morte triumphum,
Arte noua bellum molitur, et induit arma,
Pro thorace uirum, qui praelia uinceret acer,
Nostra sub humana qui uulnera carne piaret,
Languidus et nostros langores ipse leuaret.
Arcessunt igitur tetro de carcere Christum, page
Concilioque deum mortali ueste latentem,
Stare iubent, haud ille decor diuinus, ut olim
Ore nitet, non illa sacri reuerentia uultus,
Sed tumor, et liuor, commixtae et sanguine sordes,
Et decus illa sacrum uulsa est coma, barbaque foede.
Mox illum in laqueos urgent ex ore doloso
Poscentes utrum rex est, ut uera fatentem
Romani imperii peruerso iure trucident,
Seque patridii scelerato crimine damnent.
Tunc ait, hoc uobis ego si modo luce probaro
Clarius, haud ideo mihi uoc credetis, et idem
Si qua petam, non ulla mihi repsonsa dabuntur,
Nec me libertas per uos captiua remittet.
Filius hinc hominis magno sublimis Olympo
Porro in sede dei dexra, et uirtute sedebit.
Impia tum linguis exsibilat hydra trisulcis,
Filius ergo dei es? ego sum uos dicitis inquit
Iesus, ab hoc sancte dicto scelus arripit ansam
Iudicii, praeceps a quo sententia fluxit,
Quod rex ille dei proles opere, oreque luxit.
Tunc iterum Iesum rapiunt, et uincula collo
Ferrea dant, urgent manibus post terga reuincis.
Concursus inter Pilati ad praesidis aedes.
Latratus inter uarios, it uictima mitis,
Derisusque fatur uexante satellite Christus.
Proditor ast immane nefas ut uidit Iudas,
Paenituit facti sceleratum pectus acerbi,
Hinc repetit proceres, atque aera cruenta retractat,
Et precium iusto pro sanguine in aede reiecit,
Crimine confesso, cui maius crimen adhaesit,
Nec potuit redimi uitae auctor Daemone Iuda.
Stare nec hic tanta pro mole grauante barathro,
Nec synagoga suo resipiscere coeca reatu.
Ergo expes ueniae et solaminis ater Iudas
Mente ruit tota, tristi quem sorbet hiatu
Tartarus, inuisam suadens abrumpere lucem,
Et fugit in laqueum, quem tum pro morte pararat
Efferus, atque gulam nodo sibi fregit adacto,
Quum patruit iactu deformi, et fune pependit.
At subito ruptus patefacto uiscere uenter page
Fit uia damnato tristes Acherontis ad umbras.
En habe quos usus precio Scariota petisti,
Iam bibe auare fluens stygiis fornacibus aurum.
Impius in Christum collegerat aera sacerdos,
Aera, necem, scelus, atque nefas operata malignum.
Terruit unde metus, ne corbona sanguine nummi
Foedetur, quem cum diffundere nulla retardat
Relligio? nec se foedari crimine cernunt?
Saeua sacerdotum feritas, et auara libido.
Decernunt igitur precio hoc in ualle propinqua,
Siloes qua stagna natant. Quem figulus agrum
Possidet, hospitibus mercari in funeris usum.
Nomen Acheldemae memorabile sanguine Christi
Fundus habet, cecinere pii quem carmine uates.
Iamque dei Matris miseras illapsus in aures
Nuncius, inque animam crudum defixerat ensem.
Dum praesaga graues in pectore uolueret aestus,
Et dum sancta deos ex se dea parturit omnes,
Immensique grauant hanc corde dolente labores.
Nulla puerperii, quin nec simul omnis in unum
Vis collata potest tanto paresse dolori,
Quo fit uera parens dominum, quos Christus adoptat
Morte sua, partos aeterno in corpore fratres,
Infoelix igitur perculsaque uulnere mater
Euolat, et solymas moestissima uenit in arces.
Solantesque ruunt comites, ululantibus illa
Aethera lamentis, et sydera quatibus implet.
Sic ego te cernam Iesu mea uita dolentem?
Sola quies animae potuisti linquere matrem?
Afflictam matrem potuisti linquere Iesu?
Ast ego te (quamuis miserae data copia matri
Extremum affari) nequeo sine uiuere nato.
Heu terrae ingratae manibus data praeda profanis.
Siccine nate libet? prius heu cur non tua mater
Aut saltem hoc tecum laeto decumbat acerbo?
Quo periturus abis. Matrem miserescite uos, o,
Iudaei, miseram nato me iungite Matrem,
Vniusque duos inter partite dolores.
Vt sic ipsa mei poenas, et uerbera nati
Alleuiem, uobis in me crudescere fas sit, page
Dum graue supplicium minuam partita uicissim.
Vel me pro nato (si fas) absumite totam.
Quod si foemineo leuis est in corpore sexus,
Nec libet hoc, saltem licea uestigia nati
Defatigata sequi, solemque uidere cadentem.
Quo sequar? ah te nunc animae mea portio moestae,
Nate doce, neu sancte tuam modo desere matrem.
Tu quoque tantorum genetor miserere dolorum,
Porrige magne tuum supero munimen Olympo.
His simul, atque aliia orabat, et ora rigabat
Fletibus, in lachrymas soluisset saxa, ferasque,
Cumque truces toruis, mollisset tygribus ursos,
Flendi etiam superis esset si copia, flerent
Coelestes, illo concussaque numina fletu.
Labitur infoelix, illam ni robore uallet
Interno genetor, frustra tam membra labantis
Fulsissent, animam dolor extinxisset hiantem.
Dumque fouent illam sociae, et solantur anhelae
Singultu, strepitu concurritur undique magno,
Auditur Iesum damnatum ad funera duci.
Sibila clamores, Coelum simul omne remugit.
Accelerat globus, arma micant, et terra resultat
Pulsantum pedibus, miserae tremor ingruit horrorque.
Hic inter socias ubi matrem uidit Iesus,
Fluxit humi, lapsae collo sonuere catenae.
O, pietas, o, mole noua sine fine dolorum
Obruta mens, o, sol spectacula qualia cernis.
Heu heu non satis est Christo sua paena ruenti
Corpore, non satis est matri sua paena, labascunt
Numina, plus quam si toto ruat aethere Coelum.
O, crudelis homo uideas en crimina quanti
Ponderis, illa Deum uexant in funera lapsum,
Illa Dei matrem sternunt heu uulnere quanto.
Non illi, sontes ea nos at fecimus ipsi.
Interea dum sic fusus procumbit uterque,
Aerunnaeque premunt ambos, et sorbet amaror.
Hinc stimulis urgent, et tractis colla catenis
Ire iubent Christum, pronumque e puluere uellunt.
Nititur ille genu duplici cum pectore tolli,
Brachia nam manibus uinctis in terga retardant, page
Apparitor eum donec tellure leuauit.
Hinc matris comites corpus miserabile tollunt,
Annixosque tenent artus, ea uersa per agmen
Semianimi uultu rorantia lumina mittit,
Sicubi conspiciat natum gemebunda uirago.
Armatos iter uinctum mox aspicit, ille
Truditur ut properet, trahiturque sonante catena,
Nec deformatos potis est agnoscere uultus.
Hei mihi sic inquit miserum te nate uidebo?
Haeccine diuini est facies ornata decoris?
Conantemque loqui defecit lingua relapso
Corpore, suscaeptam comites in tecta reponunt.
Postquam pontifices Pilati ad praesidis aedes[ERROR: no reftable :]❦
Aflicto traxere sequentem corpore Christum,
Incircumcisi romanaque iura tyranni.
Abstinuere pedes polluto lumine sacros,
Ne sua foedarent uestigia, sanguine sed non
Continuere manus iusto foedate rapaces.
Pontius addictum morti Pilatus Iesum
Vidit ut, inde foras extra praetoria fertur,
Cuius et accusent exquirit fraudis eundem?
Exclamant alto quibus infula uertice uitta
Sacra caput duplici sub inani stemmate fulcit,
Ni ueterator homo tibi cur sic traditus esset?
Iste malifactor per nos excussus ad unguem.
Inuidiae radix, ingrataque funditus o, gens,
Filia mendacis Synagogae, et sponsa Barathri,
Sic sanctum laceras o, perfida mente rebelli?
Posce Palestinam, latos percurre recessus
Omnis iudaee, galilaeaque curre per arua,
Cerne uias eius, uestigia singula cerne,
Diuina si luce nitent, testamur easdem,
Et benefacta uirum per tot collata phalanges,
Teque ream mendax o, tanti nosce furoris.
Sufficit examen uestris si legibus inquit
Pontius, hinc pariter sententia iure sequatur,
Tollite, conficite hunc, sceleri nec parcite tanto.
Non licet hoc nobis, dedit huic responsa sacerdos.
Nam sua fata deus sic est sortitus Iesus,
Euoluitque uices, quas iam praedixerat auctor. page
Criminibus falsis alii latrare, nugasque
Tendere mendaces, iste est subuertere ritus
Gentiles ausus, Christum se condere regem,
Pendere caesareum docuit prohibere tributum.
Pontius his iterum fetrur praetoris in Aulam,
Euocat huc Iesum, quem si rex esset, ab ipso
Scire petit, Iesus responsum tale tyranno
Reddidit, a te ne hoc memoras? aliis ne doceris?
Nunquid ego huic inquit praeses iudaeus? iniqui
Pontifices, et gens tua te mihi tradidit ultro,
Qua te fraude notant? qua labe fatebere sontem?
Non mea labentis sunt regna fluentia mundi,
Quod si mortalis domini mea regna fuissent,
Vidisses forsan pro me certasse cohortes,
Quas habeo, nec Iuda tibi me traderet asper.
Nunc autem mea uis minime hinc est fatur Iesus,
Natus ad hoc ego sum, qui lumina solis adiui,
Vt tester uero, cuius quicunque coruscat
Lumine, uoce mea trahitur, quoi Pontius inquit,
Quae ueri est ratio? uerum qua luce nitescit?
Protinus hoc dicto repetit iudaea citatus
Agmina, principibus causamque excusat apellis,
Eruere insontem cupiens a turbine Christum.
Inualuit populi fragor, insonuitque procella,
Tetraque centiloquis exclamt hiatibus hydra
Talia, iudaeam populos conciuit in omnem,
Quos usque huc docuit Galilaeis actus ab oris.
Hunc ubi Pilatus sub apellae iure tyranni
Audiit, ac regno natum, intra tecta remisit
Herodis, qui tum solymis erat aedibus hospes.
Hunc autem Christus postquam stetit ante cupitus,
Laetanti toto est gauisus pectore princeps,
Nam quaedam sperabat eo data signa uidere,
Propterea multis praesaga oracula Christi
Scitatus, frustra surdas tentauerat aures.
At templi proceres instant, et fraude maligna
Vrgent assidui, resonat latratibus aether,
Vincla tenent humilem, taciturnique oris Iesum. page
Vt uenator ouans cinctis indagine syluis.
Haesit ubi caprae genus intra retia Dama,
Vociferante furit fremitu, praedamque silentem
Circumstat, uacuas ingens it clamor ad auras,
Latratusque canum rabido ferit aethera rictu.
Haud aliter saeuit populus, stat ut agnus adactis
Forpicibus Christus, quoi ferreus opilio instat.
Herodes ubi nulla uidet responsa, nec ulla
Signa dari, se nec saltem proprio ore tueri,
Spreuit eum, spreuit totque agmina mente superba,
Et super indutum niueo delusit amictu,
In tua iura iubet tibi quem Pilate reduci.
Hactenus hos inter reges hostile fremebat
Dissidium, sed tunc animis sociantur amicis.
Pontius interea praeses uocat omne furentis[ERROR: no reftable :]❦ ncilium Concilium populi Christo ad se rege reducto.
Offertis mihi uos hominem, quem nulla seueri
Iudicii censura notat, nam excussa patescit
Simplicitas ab utroque suae modo iudice causae.
Iudice uos inquit testes Herode, reatu
Supplicii nullo nobis damnante remissum.
Infremuere simul proceres, emissaque uibrant
Spicula linguarum, saeuo tonat ore Megaera.
Quem nihil illa mouent, adeo stat fixus in almo
Robore, Trinacriae qualis iacet insula ad omnes
Aeoliae flatus immota sonantibus undis.
Non sic Pilatus, sed in illo flucutat aestu,
Bassibus emotis tremit, icto et uertice nutat.
Despectum stimulat uerbis, ut tela reuulsis
Perfringat iaculis, et turbida nubila soluat,
Praeside sed Christus multu mirante tacebat,
Et meditante uiam, si qua unguibus eruat uncis
Insontem, munus populo Paschale petendus,
Iam prior ipse petit, iam Barraba pestifer urbis
Seditio, innocuus populo et datur optio Christus.
Barraba pontificum iussu leue uulgus iniquo
Barraba conclamat munus solenne daretur.
Ast ubi signa uidet manifesta, nec antea uisa
Dis memor antiqui gesti super aethera belli.
Hunc illum regem, uictriciaque horruitarma horruit arma . page
Impetit horrendus consortem praesidis, illique
Irruit in stratu super aurea fulcra cubanti.
Terrificosque ciet uisus, hinc excita surgit
Procula Pilati coniunx, et talia mandat
Dicta uiro ferri, ne quid caue laeseris illum,
Sanctus enim est, causa hac nimio sum territa uisu.
Hinc omnino uolens illum dimittere praeses
Concitus, et diuam mundi turbare salutem,
Haec ait. ingratae Christum quem remur Iuda,
Quid faciemus ei? gens, o, quid me aspera censes?
Tolle cruci, modo tigna leua super ardua fixu,
Intonuere simul, resilit clamoribus aether.
Quo ruis infoelix, o, gens heu, Daemone tristi
Deterius. peiusque profanis, optio Christus
Illis, latro tibi, prae uita mortis et auctor.
Ille quid, aut quando, uel cui commisit iniqui?
Membra uiri (reboant) alta cruce fixa leuato,
Circunstant te Christe canes, obsesse maligno
Conuentu, diras in te tua uinea uoces
Torquet, ut in syluis rabidus leo rugit opacis.
Pontius ut uidit quod nil prodesset, atrocem
Sed magis irritet uesana plebe tumultum,
Barraba tum populo donatur carcere liber.
Vt manibus iusto scelus omne a sanguine lotis
Credit et excussu Pilatus, et ore fatetur,
Iuda sibi et natis ueniat cruor iste precatur,
Quaerit ad huc illis in fluctibus ire per altum,
Et Iesu lacero saeuum placare furorem
Pilatus mortem uel sic arcere supremam,
Corripiatur ait flagris caedendus adactis.
Illico lictor atrox hunc arripit ungue cruento,
Virgineosque suis denudat uestibus artus.
Qualis rore micat coelo concaepta sereno
Gemma relucentis diuulsa e cortice conchae,
Cuius pulchra manet tereti cute et orbe uenustas,
Candidus apparet formoso corpore Christus
Talis, et omne decus niuea de carne relucet.
Atque illum adductis manibus post terga reuinctum
Alligat haerenti duplicata fune columnae.
Syderium pulchro qui coelum lumine uestis, page
Floribus et terrae sua quaeque uirore decoro,
Omnia qui uestis. qui prata coloribus ornas,
Cui nihil infractum, nec extricabile quicquam,
Heu scelerum te uincla ligant, et flagra meorum
Ah tibi dura parant spoliato in uerbera multa.
Ergo meo si tu pro crimine, totque flagella
Suscipis o, bone dux, et tot delusibus ardes,
Suppliciis, et morte meos purgare labores,
Quid miser ipse tibi tanto pro munere pendam?
Nescio, sed multis mea fletibus ora rigabo,
Dum mihi dulcescas animo hoc illapsus amaro,
Meque hoc extemplo mea uita per omnia formes.
Interea fasces, et uirgea flagra ministri
Expediunt, accincta truces et brachia torquent.
Tunduntur sancti repetitis ictibus artus,
Atriaque efractis resonant a carne flagellis,
Defessis alii subeunt, aliisque cruentant
Verberibus, alios infigunt ictibus ictus.
Plaga super plagam contuso uiscere pellem
Vndique dissoluit laceram, cruor undique rorat,
Candida liuescit permixto sanguine nubes,
Atque hominum in mortem scelus induit omne cadendo,
Vinceret ut, decor omnis abit se corpore toto,
Flagrant e torto dum tonsae uerbere carnes,
Dum coquit ossa dolor, confractaque membra labascunt.
Quid memorem hic uatem? quem diua Bethulia uidit
Arboris ad stirpem manibus, pedibusque ligatum?
Phassurius seu quem neruo percussit iniquus,
Brachia tum lassi tot per tormenta ministri
Collapsum tereti soluunt a marmore Christum.
Vestibus inde suis languentes induit artus.
At noua portantem ludibria postibus amplis
Affusam excipiunt praetoria lata cohortem.
Rursus et incipiunt alii saeuire furores,
Arrepto Iesu, fracta cute uestis adhaesis
Vulneribus trahitur, tumidosque exulcerat artus,
Purpura coccineo chlamydem circundata limbo
Ducta super, sedit regali irritus amictu.
Ecce sinum uino, conpressi et sanguine botri
Pallia Iuda lauat bosraeo tincta rubore, page
Hisque cruentata graditur formosus edomo,
Iuncea praedura quoi spicula cuspide texta
Imponunt capiti, regni diadema futuri.
Hocque ut erinaceus spinis horrebat acutis,
Pulchra sioneo de uertice filia regis
Huc salomonis ades, uideas diademate quali
Dura suum regem mate Synagoga coronet,
Quale manu sceptrum? uacua quod arundine gestat,
Ille salutatus iudaei regis honore,
Quoi genibus flexis illudit miles adorans,
Alternatque ferox alapas, et ab ore cruento
Tetra uenena uomunt, ab arundine uapulat altus
Vertex ille dei, sumi thesaurus honoris.
Intrauere caput spinae, fluit undique riuis
Destillatque cruor circum foedata per ora,
Permixtus sputis, en est rubicundus ut uua
Pressa manu, cuius superauit lilia candor.
Pontius ire foras extra praetoria Christum
Iussit, et ipse prior se fert, ac talia fatur,
En misere afflictum uobis adducimus illum,
Saeuitium satis, et ratio quam postulat ultra,
Ecce patens homo, sarrano chlamydatus in ostro
Progreditur, fixis redimitus tempora iuncis.
Tum magis infremuere, furorque ardescit hiantum,
Fige cruci, iam fige, nefasque execrat, atillis
Praeses ait, iustu uos huc configite, causa
Nulla mihi, satis hoc examine constitit insons.
Illi tela uomunt, ore et iaculantur acerbo,
Debet lege mori, quia cum mortalia gestet
Membra, deum sese lingua iactauit inani.
At uerax hic lege deus, rexque esse probatur,
Vae tibi quae atroces dabis o gens impia poenas.
Lazarus hac superas lingna reuocatus in oras,
Haec lingua est calamus, sinaeo a uertice pangit,
Horruit unde magis Pilatus, et intima Iesu
Accito repetit praetoria, quaerit origo
Quae sit ei? Christo responsaque nulla ferenti
Rursus ait, mihi non loqueris, quem rite potestas
Est penes in te omnis, qua te seu tollere tigno
Sublimem libeat, seu uinctum absoluere possum. page
Christus ad haec, in me iuris tibi nulla facultas,
Nec fas esse potest, nisi desuper, ille cerastes
Maius crimen habet, qui me tibi tradidit atrox.
Pontius hinc igitur studio contendit inani,
Liberet ut Christum rabidae de fauce procellae,
Ni fremitu populus, ni tam Synagoga reclamet.
Caesaris esse negas hunc si dimitis amicus,
Caesaris imperio sceptrum regale repugnat.
Praeses amicitiae sub caesaris ire periclum
Expauit, regemque foras educere iussit,
Ipse tribunali secto de marmore sedit.
Ante diem Paschae uenturum luce sequenti,
Sol prope ad aetherias penetrauerat igneus arces,
Tunc irrisa deum iudaea per agmina regem
Pontius ostentat, populus cruce tollite fixum
Ingeminat. praeses uestrum cruce figere regem
Mene ait impelli? Rex haud nisi Caesar habendus
Est nobis, sacrae responsa dedere tiarae.
Abnegat ipsa suo regi iudaea rebellis,
Et sibi romani sceptrum nisi caesaris esse.
Iccirco praeses formidine ductus auara,
Tradidit his Christum configi in cornua tigni.
Haud mora corripitur, tabeaque exutus, amictus
Induitur proprios, et collo recte ligato
Ducitur ingenti scapulas super arbore pressus,
Fert humero regni uenturi insigne trophaeum.
Vt puer Isaac monstratis intulit aris.
Panduntur legis mysteria, sacraque uatum,
Sidonio fert orba uiro duo ligna Sareptis,
Intertexta madet picto sub tegmine palla
Talaris, fuso simulati sanguine Ioseph.
Panditur hoc serpens atque Aenea uipera signo.
Vesteque cum grauida dependet pampinus uua,
Enatat ad lignum Iordane emersa securis.
Apprensaque humero graditur cum claue sacerdos,
Duxque noui populi Moses nouus, et noua uirga.
Hoc ligno dulcescit aquis Marathus amaris,
Omnia quo Christus suspendit crimina terrae.
Concursus populi tota ruit urbe frequentis,
Hinc ignominiam uariis insultibus augent. page
Et duo supplicii ducuntur in aequa latrones
Exitia, ut fures inter sit christus Christus iniquos,
Par quoque uel similis sceleratis furibus esset.
Pondere sed quanto grauius uexatus anhelat
Sub cruce tam uasta. collum cui fune satelles
Astrictum tracta uix heu suffocat eunti.
Multa laborantem quamuis hunc turba sequatur,
Pars tamen illa lutum, pars haec conuicia iactant,
Fitque cibus cineres, et amara absynthia potus,
Cantica derisus, et laus infamia Christo.
Eduxere graui mersam maerore, procella
Oppressam comites in tristia funera matrem,
Quae deducit aquas oculis solaminis expers.
Ah quis eam tanto medicari uulnere possit?
Quis maris instar ei pectus sedabit ab aestu
Commotum belli? Lunam quis luce carentem
Sole laborante, et moerentia sydera toto
Placabit coelo? tunc has super ethera uoces
Ore ferens, imo gemitus a corde ciebat.
Vos, o, qui pedibus loca terrae, seu mare uastum
Pupibus puppibus , euentu rerum penetratis in omni,
Huc oculos, uestraeque acies aduertite mentis,
Si qua meo par est similis ue aerumna dolori?
In me tela dei furor exarmauit. Et ignem
Intulit ossa super, desolatamque reliquit,
Vt dominus uentura mihi meus ille canebat
Infirmata ruit tristi mea turbine uirtus,
Dum iuga multa premunt, laquei et ema colla grauantes
Torculare mihi botris calcatur acerbis
Inualuere suis in me clamoribus hostes.
Et rapuere meam dirrepti palmitis uuam,
In me oculos intende pater uenerande, dolentem
Respice, dura meum ctassatur nausea pectus,
Corque meum penitus uersum peruasit amaror.
Caligant oculi lachrymis, et fonte perenni
Exarsere genae, turbataque uiscera moerent.
Siccine me miseram solarier? aure sonantes
Insultant plausus, et inania sibila perflant.
Hostile exultat cornu, quia fatifer auctor
Praemeditata sui decretaque perficit oris, page
Ah uideas, animoque meo attende labores,
Me quasi solemni furor hausit luce uocatam.
Meque suo gyro conclusam felle coercet,
Corythique grauis prolem in me exhausit amaram,
Heu mea templa mihi qua sut disiecta ruina?
At lamiae catulis exertis ubera mammis
Admouere, locis uelut efferea struthio solis,
Est omnis completa grauis nunc ira furoris.
Hos angiportis, et per compendia questus
Ore dabat, natique uiam praeuerterat aegra,
Aegra suas inter comites, ad compita portae
Vrbis eam sistunt, atque omnis deficit oris
Halitus, et toto labefactae corpore uires.
Hic tuba terribilem crepitu dedit aerea uocem,
Et praeco indixit carmen ferale canorum,
Inceduntque cruces, et flebile uoluitur agmen.
Vt fures inter medius processit Iesus,
Horrenti cinctus diademate tempora circum,
Atque sub ingenti cruce pressos intulit armos
Languidus, et sparso liuentem sanguine uultum
Matris ad aspectum, sese uidere uicissim
Proh dolor immensi per acerba strage dolorum,
Cladis in extremae, postremi in fine profundi.
Non secus ac coelum uerso si lumine noctem
Induat, et magnum super aethera dulce deorum
Nectar amarescat, felque imbuat astra decora,
Primaque postremum sibi gloria dedecus ornet.
Summa per ima ruant inuerso sydera mundo.
Alter ab alterius duplicato uulnere rursus
Lapsus uterque cadit, premitur trabe Christus adacta.
Hic est ille deus, cuius sapientia mundum
Componit, coelique potentia sustinet orbes.
Virtutum dominus, mundique exercitus omnis.
En hominem propter spectacula qualia gessit,
Quale parauit iter, qualemque exhausit amorem,
Iustitiae quanta hoc pietas efulsit in omnes.
Si sibi si Matri pro nostro crimine talis
Qualis erit nobis? tali si tramite coelum
Ipse petit, quali miseros nos ire necesse est?
At genus lachrymas agmen muliebre paratum page
Tristibus insequitur planctuque ululante querelis.
Christus ut assurgens ultra processerat aegro
Corpore, conuersoque haec ore sequentibus infit.
O, Matres solymae, matrum quoque germina chara
Parcite me deflere, super uos flete ad ipsas,
Flete super natos, uester quasque edidit aluus.
Namque dies aderunt, quibus illae talia dicent,
O, uentres steriles qui non genuere beati,
Quaeque sibi nullos lactarunt ubera natos.
Incipient illo tum tempore montibus altis
Dicere, uos innos in nos utinam conuersa cadatis
O, iuga, nos etiam colles et saxa tegatis.
Arbore nam uiridi si sic accenditur ignis,
Arida quae tandem tum robora flamma cremabit?
Haec ubi lenta gradu tardo uestigia duxit,
Nam dolor, atque sua crux illum mole premebant.
Stans igitur gemitum, et suspiria mixta profundo
Pectore dat, leuat inde humero graue pondus onusto.
Funestam interea uilla uenientis in urbem
Ferre crucem Domini sunt dorsa subacta Simonis,
Patris Alexandri et Ruffi. libicaeque Cyrenes,
Quem patria aetherias in luminis aedidit oras.
Iamque locum subiere iugi, quoi Golgotha nomen,
Qui damnatorum tabentia corpora pandit,
Horrendus uisu, et graueolentem spirat odorem,[ERROR: no reftable :]❦
Hic tot ob exhaustos, et tot fera flagra labores
Aruerat Iesu sub sicco lingua palato.
Propinant illi mala pocula uitis amarae,[ERROR: no reftable :]Da
Fatidicus sacro cecinit quae carmine uates.[ERROR: no reftable :]uid.
Nec delibato calicis se proluit haustu.
Mox et lictor ei raptos abstorquet amictus,
Et spoliat corpus, lacerosque exulcerat artus,
Dum trahit haerenti concretas sanguine uestes,
Nudus et urentes ad frigoris astitit auras,
Christus acu pellem, et ferrugine pictus hybera,
Noas Iacche tuae dulcedine desipit uuae.
Vnde pudenda nequam genitus deridet aperta.
Plena dolore graui Mater miserabile uisu
Affuit, heu quae te fera pessima nate uorauit?
Hiccine uirgineus candor tuus ille beatus? page
Hiccine floris odor dixit diuinus honesti?
Hic pater ille aries promissaque uepribus haesit
Victima, sanguineis redimitus tempora dumis?
Haec dicens capite ipsa sui uelamen honoris
Coepit, et aegra sui circundat foemora nati.
Matrem raptat amor, nati quoque matrem amorem,
Alter et alterius pectus sic pectore torquet,
Dum poenas poenis geminat, dum languet amore.
Apparitor ea natum diuellit, et ipsam
Deturbat, sociae secum duxere ululantem.
Christus et ante crucem subducitur hostia sancta,
Incubuitque solo, tunc se pro sontibus offert
Omnibus aeterno patri immortale piamen.
Inde repente manus ambas, et crura ministri
Corripiunt, et tigna super posuere supinum.
Malleus et claui punctis sonuere retusis.
Tum primo dextram caeli quae condidit arces,
Iustitiae quae regna tenet, quae lumina caecis,
Quae surdis aures, et mutis ora resoluit,
Per medium palmae horrendo transuerberat ictu,
Ferreus unde trabem quadrato uulnere clauus
Transit, et ruptis stillauit sanguine uenis.
Membra dolore truci respondent, ossibus intus
Obriguere suo contractae uiscere carnes.
Et latus accurrit, reuolutaque brachia ad ictum,
Hostili quo laeua manus ceruice pependit.
Hostis ab amplexu sese explicat, unde sinistram
Torquet in aduersum subducto pectore cornu.
Illiditque caput, tum spicea iuncea subter
Et durum capiti subigit puluinar acumen.
Defecitque manus Christi, torquente ministro,
Nec laeuum potuit contingere laeua foramen.
Quid faciant? aut quo protelent ordine corpus?
Recte ligant, et lata trahunt in cornua palmas,
Brachiaque enodant, et cratem pectore laxant.
At postquam signo manus est adducta secundo,
Et confixa trabi pariter, sub pectora uenter
Contrahitur, strictaeque suo cum foemore bases,
Sic imum efugere pedes, et crura foramen.
Nam lata distenta cutis super arbore, costae page
Astrictae costis, et dens quoque dentibus haesit.
Ergo a calce pedes innexa fune trahentes
Viribus extorquent, amotaque ab ossibus ossa
Iuncturae laxant, et toto corpore soluunt,
Et lumbi, et scapulae, costis et spina retexis
Tenditur in longum, seditque in pectore mentum.
At medias arcent, et in ima foramina plantas
Malleus et clauus non uno perforat ictu.
It cruor, et triplicem diffundit ab arbore fontem,
Haud mora, uexillo nam rex attollitur alto,
Solis in occasum, fixa cruce rupe cauata.
Inde triumphalis supra caput additur altum
Causa nescis titulus Pilato a praeside missus.
Tres linguae hunc, terno uersu, ter nomine pandunt
Inciso Iesu totius Regis Iuda,
Ob quod pontifices ringi, ac deradere frustra.
Vtque duos secum crucibus fixere latrones,
Altior hos inter trabs est erecta cupressi,
Eminet et medium Iesu sublime tribunal.
Quattuor in partes a sanguine tincta ministri
Indumenta trahunt. Et partem cuilibet unam,
Sortiti tunicam pariter, quae desuper omnis
Intertexta fuit, non filo tacta, nec acu.
Fatidico cecinere pii quae carmine uates.
Transfera confixo feratis uulnera clauis
Illudunt. uariaeque insultant undique pestes,
Praeterit ille caput quassans, et talia iactat,
Vah demoliri templum qui te asseris ingens
Posse dei, tribus idem et te instaurare diebus.
Te modo met Salua, summo es si natus Olympo,
A cruce desilias manibus, pedibusque refixis.
Necnon pontifices, scribae, populique Senatus
Talia sese inter sistentes ore fremebant.
Qui reliquos saluat, sibi deficit ille, nec idem
Se saluare potest, at si rex esse laborat,
Expediat ligno modo se, et descendat ab alto.
Vt credamus ei, si tam confidit amico
Numine, saluetur, dixit se numine natum.
Quique residebat custos in gramine miles,
Seruabatque crucem, deriso apponit acetum. page
Tum uero hunc latro tensus trabe membra sinistra
Execrat, ille simul ludibria torquet amara.
Quem contra latro dictis his increpat alter.
Tu neque iura times, neque numinis ulla uereris,
Crux eadem diro quem plectit acerba reatu,
Plectimur et merito nos, hic nil tale meretur.
Tum subito ardentem Christi conuersus ad aram
Intonat, o, Rex alme mei suprema memento
Quum tua regna petes, haec praesens omnia mater
Audiit, aegra sua pariter dum pendet in ara,
Mente pia confixa sui per uulnera nati,
Duplicat alterius crux altera pondere pondus,
Hisque animam Christi pulsat mare fluctibus actam.
Hic Matris sociae Christi crudelia flebant
Supplicia, immerito miseranda uirgine luctu,
Nec solamen habent heu tantis fletibus ullum.
Quin et oliuifera quae uenerat arce uirago,
Sanguineam complexa crucem, roremque cruentum,
Flens haerebat ei, quia uulnera mente gerebat,
Mortifero dirae sanantia ab Aspidis ictu.
Interea dum bella gerit cruce uictor Iesus,
Perdomat hostiles dum praelia sustinet iras,
Et Martis praecepta sui, quem condidit auctor,
Exequitur primus, primus cruce flammeus ardet,
Conflictu primo dum feruidus excipit ictus,
Postquam dextra manus ferro est transfixa retuso.
His ignosce pater, licet haec immania patrent,
Nesciuere tamen dixit, quo talia tendant,
Et lachrymis, et uoce pium testatus amorem,
Deinde beata dedit dextro responsa latroni,
Et spem tam magnam nobis, et munus opimum,
Tamque propinqua noui est largitus gaudia regni,
Haud procul hinc media pendentis in arbore Christi
Stabat amara parens oculis lachrymantibus. illumque,
Immolat haud inuita deo, quin se ipsa dicabat
Pectore prompta suo pro stirpe uiraginis Heuae.
Et iuxta astabat Christi non ultima cura
Ioannes, oculis efusum undantibus imbrem.
Quos ubi prospexit, Matri sic inquit Iesus.
Filius ecce tuus mulier. Sic deinde Iohanni, page
En tibi Mater adest, en quem canensis Iacchus
Quem dedit unda piae monitu conuersa parentis,
Filius huic uerax fit uerbo, Mater eodem
Facta fuit nati foecundo germine uerbi.
Iam medium lucis Phoebus superauerat orbem,
Quum se funebri ferrugine texit, et omnem
Insolita sub nocte dedit terramque, polumque.
Mundus et ipse sui factoris funera luxit,
Vulnera mutatoque exhorruit impia uultu.
Pullato interea curru deuexus Olympo
Sol ruit, atque ingens dolor horrida uiscera Christi
Ossaque tormento circundata deuorat acri.
Quum gemitu magno maiori uoce sacratum
Aurorae insonuit carmen, prece questus, et imo
Pectore conduplicat uocem, et deus intonat Hely
Lamazabthani cur me deus optime linquis?
Nec minus huc delusor adit, fremituque lacessit,
Thesbitis ecce petit suffragia, flumina sicco
Qui pede melota et corio transmisit ouino.
Nescius haud fuerat, quod cuncta peregerat, et quod
Consumata dabat uatum praescripta suorum,
Arida lingua pios aperit sitibunda labores,
Ergo forata bibax acri mersatur aceto
Spongia, mox humili cicrum uelatur hysopo,
Et Christo datur ora super sub arundine scissa.
Vtque cibi et potus hausit, libamen amarum,
Sic consumor ait, uatumque oracla peregi.
Praeuius huic mortis pallor subit ora, grauescunt[ERROR: no reftable :]❦
Lumina, tum dextrum ceruix accumbit in armum.
Ipse graues oculos in coelum sustulit altum,
Pallentesque genae lachrymis maduere caducis,
Et uox ingentis clamore suprema secuta est,
Qua manibus patriis animam commisit eunem,
Spiritus euicta morte et tepida ossa reliquit.
Concidit hinc flexo caput illud amabile collo,
Cruraque pressa suo exanimum sub pondere corpus
Complicat, inferiusque ruentia membra residunt,
Et tendunt laxo laniatas uulnere palmas.
Laetifer hunc alta speculatus ab arbore serpens
Victus ad infernas cruce, conto truditur umbras. page
Horribilisque globus caligine densuit atra
Inuoluens omnem terram, caelumque profundum,
Saxaque concurrere suos collisa per agros,
Scissaque dissiliere, tremor concussit Olympum.
Pars ingens templi crepuit, tum nobile uelum
Rupit, et a toto sacrorum arcana reclusit.
A diis auditae uoces abeuntibus alto
Aethere, ploratus, et lamentabile carmen.
Et ueterum monimenta patrum patefacta dehiscunt,
Excita sanctorum redeunt in corpora manes,
Postquam surrexit dominus prodire sepulchris
Visa (genus sanctum) sanctaeque apparuit urbi.
Centurio attonito custos cum milite fixus
Stabat ab aduerso, uisa qui morte tonantis
Terrificis rebus per tota portenta secutis,
Iste uir inquit erat iustus, diuinaque proles,
Quam uehemens animam, quam uoce emiserit ampla.
At procul haec matrum globus aspiciebat acerba,
Et matris comite Christi, fidaeque ministrae.
Quas inter Mariae Galileides, una minoris
Altera maioris fuerat quae mater Iacob.
Tum patricidae populi spectacula magno
Obstupuere metu, simul omne reuertitur agmen,
Territaque horribili feriebant pectora planctu.
At Marie uirgo pulla circundata palla,
Solis et orba sui radio cadit ante, crucique
Haesit, odorato dans oscula plurima cedro,
Fusaque sic roseo tinxit se sanguine Mater,
Tollitur hinc, niueis extensaque brachia palmis
Sustulit, alta uolens attingere uulnera nati.
Ter conata pedes amplecti stipite celso,
Ter reuoluta ruit, rursusque erecta sub auras
Deficit, et socias inter collapsa recubit.
Illam curat amor tantae langore procellae,
Ni faciat, tot uicta malis extincta peribat.
Iam iam pendentis nati miserabile corpus
Spectaclumque uidens tam flebile, tota refusas
Soluitur in lachrymas ululantibus ora querelis.
Hei mihi morte dolor, mihi funere acerbior omni,
Non licet ah te nate sequi me caede peremptam, page
Nam sine te mea uita mihi quae uita futura est?
Quae mater, uel quis fuit unquam talia passus?
Et potui superesse maris tot fluctibus acta?
Quippe solum omne mei longe est maris aestibus impar,
Ah matris meminisse tuae ne nate graueris,
Tam desolatae matris, neu despice fratres
Nate tuos, quamuis absint te in morte relicto,
Respice qui crucis alta tuae sunt signa secuti.
Haec dicens lachrymis extillat, et ora cruore
Tincta lauat, pallens ut nati exsangue cadauer.
Armati interea uenere ex urbe ministri,
Cruraque fixorum bini fregere latronim.
Sed non et Christi, quem flammea torruit aestas
In cruce pendentem, prunis flagrantibus ardens
Vssit amor, paschale sacrum per saecla futurum,
Moseo ritu, non fractibus ossibus agnum,
Immolat Israel nouus hunc, et sumit edendum,
Ast immane minans latere effera lancea dextro
Quamuis exanimi specus ingens hausit aperto,
Vndaque Buzidae mundissima uatis inundat.
En aperit latus arca noui noua pinea Noae.
Ah tibi tum uirgo gladius Simeonis acerbum
Intima semianimi flixit per uiscera uulnus.
Heus quibus haec fragilis decurritur orbita uitae
Per uariae fraudis discrimina, soluite fletu
Lumina, liquatur tenerum iecur omne fluentes
In lachrymas, et enim plorat dea, dii quoque plorant.
En deus hic noster fixus per uulnera pendet
Dulcia, quae fauum mellis dulcedine uincant.
En aperit fontes et uino et lacte fluenteis.
En homo noster adest, extentaque brachia nobis
Pandit in amplexus, et in oscula colla reclinat.
Eminet ast alte, stat cedro infixa cupressus,
Palmaque uictrices attollit in ardua palmas, page
Emicat in summam uertex oleaginus arcem.
At migra ut passer, te conde foramine petrae,
Maceriae utque auro conspersa columba cauernae.
Vnde tuum cum lacte merum bibe, concipe nectar,
Ambrosius indulge fauis, tutissima pandit
Se statio, et secura quies, arcanaque cordis
Gratia diuini suauissima, amabile regnum.
Supplicia haec sed acerba, luit Claementia sontes
Fixa duos inter, diuini exemplar amoris,
Hinc iter in coelum nobis, hinc uita beata.
Moestus in occasum lucis tendebat Apollo,
Quum bonus et iustus decurio uenit Ioseph
Diues Arimathias, et Christi dogma secutus,
Iesu dona ferens a praeside corpus humandum,
Attulit et munda niueum de sindone tegmen.
Et comes it secum, succo Nicodemus amaro.
Qui fert Myrrhaeo mixtas a cortice guttas.
Hic ut adorarunt, pendentia membra trophaeo
Deponunt, quae uirgo sinu suscaepit honesto.
Mox ubi collapsos artus, et hiantia mater
Vulnera conspexit, natique informe cadauer,
Frigida membra fouens lachrymis ita coepit obortis.
Tune meus flos ille mei mi nate decoris?
Heu quo succissus, quo tam laceratus aratro es?
Sic est fortis amor? potuit te extinguere? cuius
Numine uita datur, tellus mare, sydera uernant,
Heu deflenda dies, qua te sic orba querela
Prosequar? aut quali luctu, quo funere natum?
Vos, o, caelicolae lachrymabile sumite mecum
Lamentum, semper lux isthaec flebilis esto.
Siccine uestra domus reparari debuit? heu heu
Me quoque cur miseram fatum nori hausit accerbum?
Nam tibi nate libens animam comes ipsa dedissem.
Plangite uos mecum solymae, domus inclyta regis,
Plange sioneo fortissima uertice turris.
Siccine rex uester fatis occumbit iniquis?
A planta ad summum per flagra et uulnera caesus,
Omnis enim uestri curata est plaga doloris.
His mater simul atque aliis efusa fluebat,
Et nati corpus lachrymarum fonte lauabat, page
At syris simul ipsa pedes amplexa tenebat,
Et fascem Myrrhae super ubera plangit amatum.
Plorant et Mariae, plorat gemebundus Ioseph,
Funera doctisono luctu Nicodemus honestat,
Ioannes lachrymosa trahit suspiria matris
Eximius, quem cura coquit, tu corpus humandum
Suscipiunt, unctum sub sindone lintea nectunt.
Ast habitu assumpto superi lugubre canebant
Carmen, et exequias domini comitantur honoras.
Proximus ortus erat, cultuque uirebat amoeno,
Marmoreaque tenens excisum mole sepulchrum,
Imposito nondum defuncti corpore tactum.
Fecerat ipse nouum Ioseph sibi, conditur illo
A coelo et terra defleti corpus Iesu.
Hunc stulti signis, custode et milite uallant.

Dedicatio Doni Sexti ad Iesum Christum Dei filium.
Christe triumphato qui tartara pandis Abyso,
Manibus ereptis diti, coelumque recludis,
Suscipe uictor ouans haec quae tibi scripta icamus.
Mille per exhaustos et uulnera mille labores,
Stat tua parta tibi uictoria Marte cruento.
Conditaque occisi tristi pia membra sepulchro
Nos ah regali luctu defleuimus Abner.
Redde mari magno raptum super aethera Ionam.
Redde cruentata laniatum ueste Iosephum,
Vt mea iam uento conducas uela secundo. page