Philologic Results

Pars Secunda

Scena prima

Periocha: Pax, plerisque Germaniae provincijs exul, e bellicis fluctibus in delphino velut e naufragio enatat celeusma canens, ad Tirolim appellens quietis et hospitij sui portum salutat, fidam rebus suis stationem. – Theatrum: Tirolis montosa: explicatur in pristinam serenitatem caelum. Iris prodroma Pacem in delphino advectam adesse nunciat.

(Symphonia tristissima. Sub hac Iris oritur super mare) Pax

Natantem Superi cymbam corrigunt, ut exeam naufragio. Iactata multum adversos fluctus inter iam pharum, iam portum prospicio. Plus terris fuit quam undis fluxae fidei. Comperta cano: eliminavit Germana tellus pacem dedecoribus plurimis – accepit et

-- --

tulit unda. Proscripsere homines – extulit humanior fera. Discriminum fessae haec demum tuta erit statio: subi, subi portum, viva et fida carina! – Age, Iris, lacrymantis poli filia, laetitiae modo nuntia: hac parte Coelum explica, redeat fides laesi sereni! I, concita, et Tiroli Pacem adesse nuntia!

Scena secunda

Periocha: Felicitas Tirolis in aquila inter sidera sublimis Pacis adventum sibi gratulatur. Fit mutua utrinque salutatio inter secunda vota et Supremi Numinis laudes. – Theatrum: Pax in turbulento mari delphino, Felicitas aquilae Tirolis rubrae insidens.

Pax in delphino – Felicitas

Felicitas: O soror, Pax alma, salve! Tange littus, iunge dexteram!

5–9 Pax in delphino enatans D. – 11 inter Pars Secunda et Scena prima D. – 18 dedecoribus] spatium unius fere verbi D; suppl. exempli gratia. 19 tuta erit statio] Verg. georg. 4,421 statio tutissima nautis.

Pax: O meta cursus mei! O quies laborum!

Felicitas: Meas ne sperne rupes!

Pax: Placant: totidem contra hostes sunt muri.

Felicitas: Utere hospitio meo exul tot amicis olim tibi sedibus!

Pax: Quid vero iactatae mihi optatius!

Felicitas: Quid vero immerenti mihi iucundius!

Pax: Constans ero, nec probum Pacis os

-- --

ulla tempestas mutabit.

Felicitas: O foecunda mihi saxa, quibus Pacis inter bellorum grandines virebunt dona!

Pax: Excedere coacta immiti sum solo, ubi ferrum in caedes provenit.

Felicitas: O me felicem, o millies et amplius beatam!

Pax: Nullus oleam aquilae de vertice decerpet hostis, nec aquilo deiciet.

Felicitas: Tuo beneficio, Pax, optatissima soror!

Pax: O montes! Haec otia vobis fecit Deus, in quibus Austriacae aquilae sine periculo nidificent!

Pax et Felicitas: Benedicite, omnia opera Domini, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula! Benedicite, montes et colles, Domino, qui ponit in fines vestros Pacem!

Scena tertia

Periocha: Montes et monticolae communiter gaudent iubentque salvere Pacem. Festivo cantu omnia naturae et Patriae bona Paci dicant, consecrant. – Theatrum: Gestientium Patriae montium laetitia instrumentis expressa.

(Duo pastores canunt hinc inde in montibus)

Pastor primus: Insolita montes gestiunt laetitia!

Pastor secundus: Subsultant gaudibundi! Quid accidit

-- --

novi?

Uterque: Ergo Pax adest! Pax aurea, salve! Nulla, nulla, nulla salus bello, Pacem te, te poscimus omnes! Laxa sinum, Patria, sortem laetam explica! Quae tegis

13 benficio D. – 15 nidifficent D. 1 Verg. Aen. 3,392 is locus urbis erit, requies ea certa laborum. – 6 sq. Vulg. Dan. 3,57.75. – 11 Hor. carm. 1,13,17 felices ter et amplius. – 12 Hor. carm. 3,30,3sq. non aquilo impotens / possit diruere. – 31sq. Verg. Aen. 11,362 nulla salus bello, pacem te poscimus omnes; cf. hic 100,20; 122,14sq.

vel inter viscera, omnia Pacis sunt munera! Coelo lapsa Patrios tuere, Pax aurea, fines!

Pastor primus: Vitium gemmae,

Pator secundus: Hortorum et vallium flores,

Uterque: Montium opes et tu, sal argentee: coite, coronate Reginam Pacem! Canite, sylvarum numina!

(Chori Duo – Rittornello)

Chorus primus: Lucete, gemmae vitium,

Et pampini, virete!

Chorus secundus: Racemi, baccae, vineae,

Colliculi, gaudete!

Chorus primus: In risus meros musteae

Vindemiae liquescant!

Chorus secundus: Martis sint procul praelia,

Sed praela Bacchi crescant!

-- --

Uterque: Reginam coronate pacem! Date coronam e pampinis viridem! Floreat Pax! Pax imperet!

(Chori – Rittornello)

Chorus primus: O laeta gregum pascua,

O montium voluptas!

Chorus secundus: Herbae, flores et gramina,

Autumnus ver et aestas!

Chorus primus: Passim apum examina

Mellifica laborant.

Chorus secundus: Rivi dulces in Patria

Lacte et melle rorant.

Uterque: Reginam coronate Pacem! Date corollam e floribus floridam! Pax floreat! Pax imperet!

(Chori, instrumenta – Rittornello)

Chorus primus: Corusca, montes, viscera

Laxate, aperite!

Chorus secundus: Pro ferro nobis, aurea

Vos saecula, redite!

Chorus primus: Aes diffluat fornacibus,

Ferrum, chalyps, tormenta,

-- --

Chorus secundus: Fabri domentur ictibus,

Sint pacis instrumenta!

Uterque: Reginam coronate Pacem! Date coronam ex auro lucidam! Pax floreat! Pax imperet!

(Chori, instrumenta – Rittornello)

Chorus primus: Tirolis, sinum explica,

Monstra cum sale sales!

Chorus secundus: Risus placebit candidus

Et dentes morsicantes!

Chorus primus: Cum bello belli semina

Radicitus extirpet,

Chorus Secundus: Agri qui necat semina,

Tirolim sal foecundet!

Uterque: Reginam coronate Pacem! Date coronam e sale niveam! Pax floreat! Pax imperet! In ultimam Thulen, ad feros Scythas, in insulam deportetur bellum! Nos Pax amabilis amat!

Scena quarta

Periocha: Infelicium huius saeculi armorum faber in ius, ad incudem trahitur. Ictus humanius sapere et Pacis instrumenta cudere docetur necquidquam suppetias parante Vulcano de caelo cadente et altero casu nobili atque in vinculo dato. – Theatrum: Recuditur infaustorum armorum faber. Vulcanus e nube obscura opitulaturus cadit, capitur.

-- --

Ferreolus – Thyrsus – Molo – Sisyphus – Canopus – Stromus: Fabri Pygmaei; – Steropes 6 lucitam D. – 20 viveam D. – 21 ultimen D. 21 ultimam Thulen] Verg. georg. 1,30; Sen. Med. 379.

Ferreolus: Qui me alter est audacior homo, qui rei huius author fuerim! Evolasti equidem, claude faber, cum Pyracmone et Bronte, at tertius in casses nostras incidit: Steropes.

(Intus clamant)

Thyrsus: I, sceleste!

Omnes: Mastygia!

Molo: Non ibis?

Steropes: Nec latum pedem.

Ferreolus: Scelus reluctatur, in ius trahite!

Omnes: Rapite!

Sisyphus: Stimulos addite!

Steropes: Non pertrahetis.

Ferreolus: Humo tollite terrae filium!

(Trahunt foras)

Steropes: Quid vobis me, nani, tractio est!

Ferreolus: Iubeo!

Steropes: Manlianum imperium!

Ferreolus: Nunc subito, propere et celere!

Omnes: Hui prorsum, pondus inutile!

Steropes: Nolo.

Ferreolus: Non audis:

-- --

ego sic volo.

Steropes: Basilicae atque aedilitiae edictiones?

Ferreolus (alapam): Tace!

Steropes: Quid enim?

Ferreolus (aliam alapam): Tace, inquam!

Steropes: Ut inferi te perduint!

Ferreolus (aliam alapam): Necdum etiam?

Steropes: Iam iam peristi.

2 Pyracrmone D. – 5 in marg. add. man. al. D. – 17 in marg. add. man. al. D. – 19 Plauti codices et editiones tactio praebent (Cas. 406.408; Curc. 626; Poen. 1308), sed tractio actui trahendi (cf. 17) convenit. – 27–31 alapam ... aliam a. … aliam a.] in marg. add. man. al. cum glossa: grindschmiren D. – 31 Nec dum D. 1 Qui ... homo] Plaut. Amph. 153. – 22 Plaut. Curc. 283. – 25 Plaut. Poen. 1011; Pseud. 230. – 26 Plaut. Capt. 811 Basilicas edictiones atque imperiosas habet et 823 Eugepae, edictiones aedilicias hic quidem habet. – 29 Plaut. Men. 438.

Ferreolus: Tibi caput deminuam, ut cum dentibus linguam excrees!

Steropes: Tu pumile, vix cubito maior.

Ferreolus: Cave modo, gravis!

Omnes: E fero mansuetem faciemus!

Steropes: Nimis vellem habere malleum!

Stromus: In dicionem atque arbitratum nostrum es datus.

Ferreolus: Teque tuosque arma perniciem orbi cudere!

Steropes: Quid vobis hanc curatio est rem, verberones?

Sisyphos: Erimus verberones, cum tu vapulabis, Steropes.

Steropes: Gens bipedalium Molonum, appendices hominum!

Omnes: Pro ista maledicentia! (certatim caedunt)

Steropes: Gruum praeda! Excutite dum officinam,

-- --

tentate qualubet! Arma si deprehenderitis, non causificor, quin vapulem.

Canopus: Ain tu?

Sisyphus: Tam impudenter...

Molo: Tam sine fronte...

Ferreolus: In rem praesentem venimus, dum cuderetis hac noctu. Heus socij: aliquis assulatim foribus exitium afferat et inde huc arma in medium!

Steropes: Nego fecisse.

Thyrsus: Adhuc!

Steropes: Par nego.

(Abeunt Canopus et Stromus)

Ferreolus: Si mendacium fabricas, solens more tuo facis.

Steropes: Neque divini neque humani quidquam accredas, si huius rei mendacem inveneris!

Thyrsus: Compositus es ex mendacijs.

Molo: Consutus e dolis.

11 in marg. add. man. al. D. – 23 2 abeunt Canopus et Stromus in marg. add. man. al. D. – 26 aureduas D; cf. app. sim. 1 Supplementum ad Plaut. Amph. 5 Braun Hac tegula tuum diminuam caput, ut cum dentibus linguam excrees; vide comm. – 4 Plaut. Asin. 145 reddam ego te ex fera fame mansuetem. – 5 Plaut. Asin. 589 nimis vellem habere perticam. – 6 Plaut. Amph. 259 in dicionem atque arbitratum cuncti Thebano populo. – 8 Plaut. Amph. 519 quid tibi hanc curatio est rem, verbero. – 13 Plaut. Aul. 755 haud causificor quin... – 17sq. Plaut. Capt. 830sqq. Heus ubi estis?...aperite hasce ambas fores / prius quam pultando assulatim foribus exitium adfero. – 25 Plaut. Amph. 198 si dixero mendacium, solens meo more fecero. – 26sq. Plaut. Asin. 854sq. Neque divini neque mi humani posthac quicquam accreduas, / Artemona, si huius rei me esse mendacem inveneris. – 28sq. Plaut. Amph. 366sq. Ne tu istic hodie malo tuo compositis mendaciis / advenisti, audaciai columen, consutis dolis.

Steropes: Dij me perdant...

Ferreolus: Quodcunque optes velim tibi contingere!

Sisyphus: Satin tandem istuc est certum?

Steropes: Ne ego vivos sim, nisi...

(Redeunt)

Canopus, Stromus: Dignissimus, in quem omnes cruciatus

-- --

confluant!

Ferreolus, Thyrsus, Molo, Sisyphus: Pol, nos te pro istis tuis malefactis accipiemus, furcifer!

Steropes: Mihi vos iterum minitari malum!

Ferreolus: Atque edepol dabimus!

Steropes: Nemo accesserit, nisi quis sat diu vixisse se homulus arbitratur! Ut quemque icero, ad terram dabo.

Thyrsus: Omnes coniuratim ictus conferent! (ostendunt)

Ferreolus: Ego certum est arma fecisse Germaniae malo!

Steropes: Sit, non sit, non equidem scio.

Canopus: Ex amussim es nebulo.

Steropes: Vulcanus iussit, feci Magistro obsequelam.

Ferreolus: Summum Iovem dicas iussisse, atque is precator adsiet, malam rem non effugies.

Steropes: Me ne piacularem fieri oportet pro Magistro!

Ferreolus: Tu succidaneum tergum dabis!

Steropes: Immerito!

Ferreolus: Quin tu procumbis in incudem?

Steropes: Quin ego nego?

Stromus: Quin subito?

6 in marg. add. man. al. D. – 15 in marg. add. man. al. D. – 16 Ego certum est arma fecisse Germaniae: Malo! D. – 20 adhiet D; cf. app. sim. 1sq. Plaut. Cist. 497 Di me perdant – Quodcumque optes, tibi velim contingere. – 3 Plaut. Cist. 509 Satin istuc tibi in corde certumst? – 8 Plaut. Asin. 314 omnium dignissumi esse, quo cruciatus confluant. – 9sq. Plaut. Amph. 285sq. ego pol te istis tuis pro dictis et male factis, furcifer, / accipiam. – 11sq. Plaut. Curc. 571 Mihin malum minitare ? – Atque edepol non minitabor, sed dabo. – 13sq. Plaut. Capt. 791sq. ne mi obstiterit obviam / nisi quis sat diu vixisse sese homo arbitratur et 797 genu quemque icero ad terram dabo. – 15 Plaut. Asin. 318 Si quidem omnes coniurati cruciamenta conferant. – 17 Plaut. Asin. 465 Sit, non sit, non edepol scio et Men. 715 Non equidem scio. – 19 Plaut. Asin. 65 facient obsequellam. – 20sq. Plaut. Asin. 414sq. Siquidem hercle nunc summum Iovem te dicas detinuisse / atque is precator adsiet, malam rem effugies numquam. – 22sq. Plaut. Epid. 139sq. Men piacularem oportet fieri ob stultitiam tuam, / ut meum tergum tuae stultitae subdas succidaneum? – 26 Cf. Plaut. Merc. 764.

-- --

Steropes: Quin dubito?

Ferreolus: Propera iam, si te dij amant, aut peristi!

Steropes: Tu male peri!

Omnes: Ad incudem, ad incudem fingemus te iterum!

Steropes: Feri, Mulciber, feri, nisi omnia consumpsit fulmina supremus Iupiter, feri, si fulmen calet!

Ferreolus: Si undecim fabros praeter se secum adducat Mulciber, ita non omnes e cruciatu eximere poterunt Steropem.

Steropes: Iniuria est, vos mihi vitio vertere, ipsimet, furciferi, quod factitatis!

Omnes: Nos Paci locamus operam, Pacis arma cudimus.

Ferreolus: Tundite, cudite, recudite ad numerum, ut terra contra consonet.

(Musica fabrilis)

Steropes: O Mulciber, Mulciber!

Ferreolus: Ad opus, ad opus! Scabies ultimum occupet!

-- --

(Musica Fabrilis – In obscura nube Vulcanus)

Ferreolus: Ades, Vulcane, claude faber, non ad Lesbum, sed ad fustitudinas, ferricrepidinas insulas appelle!

Steropes: Ita me sub cultro, o fide Magister?

Omnes: Subigite repetitis ictibus certatim, ut etiam Volcano doleat!

(Musica Fabrilis – Descendit, propinquat theatro)

Thyrsus: Cudamus iterum, ut vorsutior fiat quam figularis rota.

18 In obscura nube Vulcanus in marg. add. man. al. D. – 21 ferricrepedinas D; in modernis Plauti editionibus ferricrepinas legitur, pars antiquiorum editionum autem secundum cod. Londinensem ferricrepidinas praebet. „Ferri crepidinas quod ferreis vinculis crepitantibus crura alligata erant“, explicat Pylades 1514, XLVIr, videlicet simul ex crepo et crepida verbum derivans. – 25 Descendit propinquat theatro in marg. add. man. al. D. 2 Plaut. Epid. 515 propera igitur fugere hinc, si te di amant. – 4 Cf. Plaut. Amph. 317 meumque os finget denuo. – 7sq. Plaut. Epid. 610sq. Si undecim deos praeter sese secum adducat Iuppiter, / ita non omnes ex cruciatu poterunt eximere Epidicum. – 9 Plaut. Epid. 431sq. atque haec stultitiast me illi vitio vortere / egomet quod factitavi in adulescentia. – 11 Plaut. Amph. 228 consonat terra. – 20sq. Plaut. Asin. 34sq. apud fustitudinas, ferricrepinas insulas, / ubi vivos homines mortui incursant boves. – 27 Plaut. Epid. 371 Vorsutior es quam rota figularis. (Musica Fabrilis – Magis propinquat)

Steropes: Nimis vos quidem hercle nunc immerito meo mihi haec facitis. Feri, feri, o Mulciber!

Ferreolus: Non timemus bruta e pelvi fulmina. Quid cessamus socij?

Omnes: In splendorem dandus es tenebris!

(Musica Fabrilis – Decidit)

Ferreolus: Noster est!

Omnes: Hunc tibi diem faciemus exitiabilem, non evo-

-- --

labis!

(Insequuntur Vulcanum intro omnes)

Steropes: Sic me servavit Vulcanus! Quam scapulae fervent! Quam calet tergum! Fui incus, sentio intus in cute. Oppido interij!

(Redit Ferreolus)

Sed me hinc aufero, ne bis peream. Iam redit istud scelus, qui meme perdidit.

Ferreolus: Hodie gradus condecet grandire grandulum. Me duce author malorum in vinculis est, tenetur nunc altero casu nobilis Vulcanus. Sed hem – extricavit se et evasit Steropes! Accepit mercedem pessimae operae, nec volet posthac in tergum suum Sexcentoplagus arma cudere.

Omnes: Capta est fera!

Ferreolus: Vinxistis arcte?

Omnes: Arctissime!

Thyrsus: In aquam cecidit Icarus: remittet calor.

Ferreolus: Auferte nunc arma!

Omnes: Pereat ferrei saeculi faber! Male, pessime pereat!

1 Magis propinquat in marg. add. man. al. D. – 8 Decidit in marg. add. man. al. D. – 13 in marg. add. man. al. D. – 18 in marg. add. man. al. D. – 20 auffero; me me D. – 24 post hac D. 3 Plaut. Cas. 917sq. nimis tu quidem hercle immerito / meo mi haec facis, quia mihi te expetivi. – 11 Plaut. Epid. 606 si invenio, exitiabilem ego illi faciam hunc ut fiat diem. – 20 bis peream] Cf. Plaut. Most. 375; Truc. 47. – 21 Supplementum ad Plaut. Amph. v. 93 Braun non potuimus nostros grandius grandire gradus ; cf. Plaut. Aul. 49 testudineum istum tibi ego grandibo gradum et supplementum ad Mercator I, p. 186,2 Braun Gradus grandit. – 24 Plaut. Capt. 726 Sescentoplago nomen indetur tibi.

-- --

Scena quinta

Periocha: Oenus et Athesis, fluviorum per Tirolim Principes, vicinius confluunt et adverso aliorum per Germaniam fluminum cursu exputato in ferrea hac aetate, sortem suam felicissimam Paci tutelari acceptam ferunt salientibus piscibus et ad numeros plaudentibus cancris. – Theatrum: Oenus hinc, inde Athesis in proscenium profluunt.

(Symphonia aquarum fluxum referens) Oenus – Athesis

Athesis: Oene, Oene, o frater, ad votumne tibi fluunt omnia? Ego tributum domino mari pergo devolvere undam humano puram a sanguine.

Oenus: Rerum nostrarum secundus est cursus, utrique placidus, quem Rhenus nobis et Isther, vicini Reges, invident, plus prope sanguinis volventes quam fluminis. Cruor humanus decolorat alveum.

Athesis: In rubrum abeant mare cruenti fluctus!

Oenus: Cadaverum maiorem quam piscium vehunt multitudinem.

Athesis: Haec mortuo mari apta sunt portoria.

Oenus: Miserorum crescunt lacrimis.

Athesis: Dulces aquae mihi prae salsis sapiunt. Sed cadant, sed diffluant mortales, dura Pyrrhae gens,

-- --

dum liberi inter haec mala fluant fluvij!

Oenus: Liberi?! Rhenus pater innumeris se copijs anteidhac obicere ausus et ruentem sufflaminare Martem tot iam Dominos quot milites numerat.

Athesis: Ergo mancipium est!

Oenus: Et Martis! Minorum fluminum auxilijs auctus immania rotare saxa, sylvas rapere solitus, iam pontes sublicios, navales, tergo ut tibicen sustinet, qua parte sedet militi.

Athesis: Hoc altissimam fluminum est calcare Maiestatem! Cur non spumat contra? Cur in iras non surgit? Cur praecipiti ruina ruptis repagulis non involvit omnia?

15 placitus D., cf. cadaver, condensentur, lucidam, ludibrium 56,19; 62,19; 86,6; 100,1. – 23 durum; fuant D. – 24 in numeris D. 16sq. Flor. epit. 3,3,9 ut victor Romanus cruento flumine non plus aquae biberit quam sanguinis barbarorum. – 27sq. immania ... sustinet] Stat. silv. 4,3,78sqq. iam pontem fero perviusque calcor; / qui terras rapere et rotare silvas / adsueram, cf. comm; Sen. nat. 3,27,7 devolutus torrens altissimis montibus rapit silvas male haerentes et saxa resolutis remissa compagibus rotat. – 31 ruptis repagulis] cf. Sen. nat. 3,27,7 ad 17sq.

Oenus: Tanti est sub iugum vel ~~vel~~ semel mitti! Et o ludibrium: Danubium Rhenumque cis et trans Gothus galea bibit!

Athesis: Mihi obstacula hostis si faciat, mon-

-- --

tanis supplex Dijs et lacuum praesidibus in auxilium vocarem undantia torrentium agmina, queis in glaciem stantibus Phoebus stimulas adderet.

Oenus: In arena consilium. Quid, si lympha timens refugiat?

Athesis: Ingentes scopulos provolverem.

Oenus: Distractis viribus superaberis citius. Vulgaria sunt haec strategemata.

Athesis, Oenus: Sed mittamus has curas in mare inferum! Nos pacis beneficio securi sumus!

Athesis: Mihi ad rivas acclini dulce undarum murmur creat somnulum.

Oenus: Ego, quam longa est vallis, iaceo toto corpore extensus.

Oenus, Athesis: Sic perenni fonte manabimus, sic illimes, perlucidis undis crystallini ibimus.

Athesis: Nulla hic nisi exerrantis rivi oritur seditio, Pace propitia.

Oenus: Nullae hic irae, nisi cum contrarium est saxum et offensae spumant undae.

-- --

Athesis: Nullus hic planctus, nisi cum querulae lymphae in lapillos incidunt.

Oenus, Athesis: Nulla salus bello, pacem te poscimus! Adeste, muti cives, et quidquid in imo latet gurgite, exilite! Celeri choro festiviter ludite, exultim extra summum aequoris dorsum! Pace fruimini!

Saltus piscium

Athesis, Oenus: Nunc hospitem coronate Pacem!

(Saltus repetitur)

Athesis, Oenus: Nostro cornu semper argentea fluat copia nec Tago invidemus, si tranquilla eunt saecula.

(Symphonia repetitur, redeunt fluvij) 1 lutibrium D. – 8 strategemada D. 13sq. Ov. met. 3,407 Fons erat inlimis, nitidis argenteus undis; cf. Sen. nat. 3,1,1. – 20 Nulla ... poscimus] Verg. Aen. 11,362; cf. hic 82,31sq.; 122,14sq.