Feric Gvozdenica, Duro (1739–1820) [1803, Dubrovnik]: Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica, 3368 versus, verborum 28363 [genus: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [numerus verborum] [feric-d-periegesis.xml].
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc xml:id="feric-d-periegesis">
<titleStmt>
<title>
<ref target="feric01-p02-1803">Periegesis orae Rhacusanae</ref>, versio electronica</title>
<author key="feric01">
<name xml:lang="hr">Ferić Gvozdenica, Đuro</name>
<date>1739–1820</date>
</author>
<respStmt>
<resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp>
<name xml:id="NJ">
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
</respStmt>
<respStmt>
<resp>Textum electronice descripsit</resp>
<name>Ana Alar</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition>Prema starom tiskanom izdanju (1803).
</edition>
</editionStmt>
<extent ana="D">Mg:D 3368 versus, verborum 28363</extent>
<publicationStmt>
<p>elektronska verzija: Digitalizacija hrvatskih latinista, znanstveni
projekt na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu,
Hrvatska. <date when-iso="2013-10">Listopada 2013</date>.</p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl type="repo" ana="digital">Digitalna verzija: CroALa</bibl>
<biblStruct xml:id="feric01-1803p02">
<monogr>
<author>
<ref target="feric01">Ferić, Đuro</ref>
</author>
<title>
<ref target="feric01-p02-1803">Periegesis orae Rhacusinae duobus libris comprehensa.
Auctore Georgio Ferrich</ref>
</title>
<imprint>
<pubPlace>Rhacusii</pubPlace>
<publisher>Typis Antonii Martecchini</publisher>
<publisher>
<ref type="oclc" target="viaf-99307769">Antonio Martechini</ref>
</publisher>
<date>1803</date>
</imprint>
<extent>CLXXVI + (8) pag. ; 8o </extent>
</monogr>
<note>Carmen. - Reference: Valentinelli, nr. 1244.</note>
<idno type="other">Xb * Jurić. Scriptores * XII * Jurić.
Scriptores</idno>
<relatedItem type="primjerak">
<ref type="signatura">NSK Zagreb RIIF-8o-1249</ref>
</relatedItem>
<relatedItem type="digitalizat">
<ref type="pdf">FFZg, Odsjek za klasičnu filologiju</ref>
</relatedItem>
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<abstract>
<p/>
</abstract>
<settingDesc>
<p/>
</settingDesc>
<particDesc>
<p/>
</particDesc>
<langUsage>
<language ident="lat" xml:lang="hrv">latinski</language>
</langUsage>
<creation>
<date notAfter="1803" period="18xx_1_third">1803</date>
<placeName>
Dubrovnik
</placeName>
</creation>
<textClass>
<keywords scheme="typus">
<term>poesis</term>
<term>paratextus prosaici</term>
</keywords>
<keywords scheme="aetas">
<term>Litterae recentiores (1600-1850)</term>
<term>Saeculum 19 (1801-1850)</term>
<term>1801-1850</term>
</keywords>
<keywords scheme="genre">
<term>poesis - epica</term>
<term>poesis - praefatio</term>
<term>prosa oratio - index</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change>
Prva TEI XML verzija.
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
<date>2013-10-24T21:52:41</date>
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<front>
<titlePage>
<titlePart>PERIEGESIS ORAE RHACUSANAE DUOBUS LIBRIS COMPREHENSA</titlePart>
<docAuthor>AUCTORE
GEORGIO FERRICH</docAuthor>
<docImprint>
<pubPlace>RHACUSII</pubPlace>
<publisher>TYPIS ANTONII MARTECCHINI.</publisher>
SUPERIORUM PERMISSU.
<date when="1803">
<num value="1803">MDCCCIII.</num>
</date>
</docImprint>
</titlePage>
<div type="poesis-praefatio" met="hexameter">
<head>CARMEN PRODROMUM </head>
<l>Jamdudum nostro mos hic increbuit aevo,</l>
<l>Ut quisque excultus studiis si sole calentes</l>
<l>Longe alio a patria discedat visere terras,</l>
<l>Cuncta notet, quae aut ipse oculis inspexit, ab ore</l>
<l>Aut alieno illi quae sunt accepta, domumque</l>
<l>Mox rediens struit historiam, vulgatque, viarum</l>
<l>Quas tenuit seriem describens naviter omnem.</l>
<l>Hoc fit ob immodicum, quo flagrant, laudis amorem,</l>
<l>Seque viatorum ut secernant plebe: potiri</l>
<l>Sed paucis hac laude datum, multosque videmus</l>
<l>Saepe una de gente loqui pugnantia secum,</l>
<l>Quod famam minuit scriptorum, angitque legentes.</l>
<l> Ast alii, ut major crescat sibi turba faventum,</l>
<l>Portentis chartas, magnisque eventibus implent,</l>
<l>Quidquid vulgare aversantes scribere. Sunt qui</l>
<l>Regna peragrantes deserta <sic>Lybistidis</sic> orae</l>
<l>Quae vidisse ferunt, nobis nova monstra ferarum</l>
<l>Designant: alii inventis dant nomina plantis,</l>
<l>Herbisque, atque avibus: peregrino hic littore conchas</l>
<l>Colligit, ille genus lapidum, queis vena metalli</l>
<l>Pulcra coloravit faciem, naturaque miras</l>
<l>Induit in formas, tamquam spolia ampla, reportat:</l>
<l>Nimirum contenti omnes, si reddere mentem</l>
<l>Possint attonitam, et novitate tenere legentes.</l>
<l> Quin aliquis multas regiones ut peragravit,</l>
<l>Montibus inspectis obiter, quoque ordine structi,</l>
<l>Fluviorum ac vario flexu, lacubusque profundis,</l>
<l>Aequora tum magnas circumcingentia terras,</l>
<l>Hasque inter nulla positae quae lege videntur,</l>
<l>Ut percursae oculo sunt insulae, ad ardua se se</l>
<l>Accingens opera, ut structus concreverit orbis,</l>
<l>Nos docet, et quaecumque intus sunt abdita pandit,</l>
<l>Ac si ortu in primo vidisset surgere mundi</l>
<l>Moenia, quaque omnes res sint compage revinctae.</l>
<l>Unus ita, at variis illudens partibus error</l>
<l>Pene omnes certo palantes tramite pellit,</l>
<l>Speratamque vetat cupidis contingere metam.</l>
<l> Hos ego ut evitem scopulos, nec turpiter errem,</l>
<l>Altricem, primis coepi quam noscere ab annis,</l>
<l>In cujusque sinu insenui, describere terram</l>
<l>Aggredior, quae parva quidem, at mihi carior una</l>
<l>Omnibus est alio positis sub sidere terris.</l>
<l>Scilicet hic nobis amor e coelestibus oris</l>
<l>Advenit, et stimulis generosa potentibus urit</l>
<l>Pectora, nec turpi patitur torpere veterno.</l>
<l>Hic me, quandoquidem nequeo majora, coegit</l>
<l>In decus hoc Patriae, quodcumque est, edere Carmen. </l>
</div>
</front>
<body>
<div type="poesis-liber" met="hexameter" n="1">
<head>LIBER I.
</head>
<div type="poesis-caput" n="1.1">
<head>De <placeName>Zaptat</placeName>, italice <placeName>
<foreign xml:lang="ita">Ragusa vecchia</foreign>
</placeName>, ubi olim Illyrica <placeName>Epidaurus</placeName>. <num value="1">I.</num>
</head>
<l>Adriacas queis structa viris Epidaurus ad oras,</l>
<l>An Peloponnesio primum fundata colono,</l>
<l>An contra manibus Romanae condita gentis,</l>
<l>Anfractus ferri non est mihi tempus in istos,</l>
<l>Unde vetet revocare operis lux ardua gressum.</l>
<l>Haec alii: natura soli, positusque locorum,</l>
<l>Fortunaeque vices variae, praeclaraque patrum</l>
<l>Gesta mihi, moresque hominum, et vitia ipsa, per Orae</l>
<l>Dum Rhacusanae tractus juvat ire, canentur.</l>
<l> Unde sed exorsus sit carminis? Inclyta tellus,<note xml:id="ftn1" place="foot" n="1">
Locali ordine spectato, prius de Canalitana regione erat agendum, a qua Rhacusanae Orae tractus incipit, sed in gratiam veteris Epidauri huic loco primas dedimus, deinde ad illam redituri.
</note>
</l>
<l>Stirpis origo unde, et gentis cunabula nostrae,</l>
<l>Qualiscumque sit illa hodie, primordia ducat. </l>
<l>Ergo haec, Castalides, vos o mea numina mecum</l>
<l>In loca ferte pedem, et laticis me patre beati</l>
<l>Proluite, in longo vires terraeque, marisque</l>
<l>Ne mihi deficiant cursu. Jamque omnia mittens</l>
<l>Ordior. Ut nostrae portu digressus ab urbis</l>
<l>Huc ego vela dare, et facili procedere cursu</l>
<l>Incoepi, en se oculis longe gratissima nostris<note xml:id="ftn2" place="foot" n="2">
<placeName>Rhacusio</placeName> quinque ferme stadiis distat, de qua vide quae dicimus ad <placeName>Vallem Juncheti</placeName>: alii tres scopuli, quorum nomina <placeName>Mercana</placeName>, <placeName>Bobara</placeName>, et <placeName>Supetar</placeName> (<abbr>S.</abbr> Petri) ad Episcopum Mercanensem, et Tribuniensem pertinent, item <placeName>
<corr resp="#NJ">Moluntae</corr>
</placeName> scopulus.
</note>
</l>
<l>Insula <placeName>Lacromae</placeName> parva objicit, atque minores</l>
<l>Non longe hinc gemini scopuli, et <sic>distantior</sic> alter,</l>
<l>Cujus forma humilis pelagi vix eminet undis.</l>
<l>Hi licet hoc jaceant tractu, non omnia eunti</l>
<l>Tuta tamen, nam non positos uno ordine cernis,</l>
<l>Nec bene defendant, subitò siqua orta procella</l>
<l>Lintrem illo deprendat in aequore, quod patet omnes</l>
<l>Ventorum ad flatus, et vasto gurgite terret:</l>
<l>Hos ubi praetereas scopulos, iter omne peractum est.</l>
<l> Appulsus facilis, locus et venientibus ultro</l>
<l>Sic patet, aspicier conjectu ut luminis uno</l>
<l>Cuncta queant, primo incipiunt nam a littore tecta</l>
<l>Surgere, perpetuoque alia editiore sequuntur</l>
<l>Dum tumulo, species oculos pulcherrima pascit.</l>
<l>In varios apte vicos, et compita sectus</l>
<l>Ille locus, multisque focis, structisque decenter</l>
<l>Incolitur: <placeName>Rhacusa vetus</placeName> vulgo audit, eoque</l>
<l>Nomine signata in Tabulis, gens patria nomen</l>
<l>Aptius imposuit, <emph>
<placeName>Zaptat</placeName>
</emph>
<note xml:id="ftn3" place="foot" n="3">
A verbo Illyrico <foreign xml:lang="hrv">Zaptiet</foreign>, quod latine <mentioned>florere</mentioned> significat, felicioris ominis nomen.
</note>: quà vergit in Ortum,</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Sepitur</corr> muro, nocturno et tempore portis</l>
<l>Clauditur. Has propter Praetoris commoda sedes,</l>
<l>Qui populi illius causas cognoscit in annum.</l>
<l> Mos est hîc fessis paucas consistere ad horas,</l>
<l>Sive huc adveniant <placeName>Rhacusae</placeName> ex urbe petentes</l>
<l>
<note xml:id="ftn4" place="foot" n="4">De hac in sequenti carmine.</note>
<placeName>Encheliam</placeName>, sive inde abeant, ut rursus ad urbem</l>
<l>Sub primae de more ferant se frigora brumae.</l>
<l>Inde fit, e Patribus plures ut idonea tecta</l>
<l>Hîc habeant, faciantque moram, quod et optima caeli</l>
<l>Temperies, et equo ferri per proxima rura</l>
<l>Hinc licet, aut picta littus percurrere cymba.</l>
<l> Ipse loci portus mediocris, maximus alter</l>
<l>A tergo, tutusque, et magnis navibus aptus,</l>
<l>
<note xml:id="ftn5" place="foot" n="5">
Quod Illyrice, <foreign xml:lang="hrv">Tiho</foreign>: etiam <foreign xml:lang="hrv">Prahglivaz</foreign> dicitur.
</note>
<hi rend="italic">Tranquillum, </hi>nam numquam agitant saeva aequora, dicunt</l>
<l>Institor <placeName>Olchinius</placeName>, <placeName>Rhacusae</placeName> accedere portus.</l>
<l>Cui vetitum, nequid turbarum suscitet, alnos</l>
<l>Huc vehit omnigenis oneratas frugibus, atque,</l>
<l>Utilitas illi populo quae maxima, vendit.</l>
<l>Haud minor a positu venit altera, quidquid in Urbem</l>
<l>Fertur ab <name>Encheliis</name> venale, illi ante, fereque</l>
<l>Vilius acquirunt, quam nos, potioraque tollunt.</l>
<l>
<note xml:id="ftn6" place="foot" n="6">
Harum aliae ad privatos pertinent, aliae ad Sodalitatem loci ipsius.
</note>Cymba hujus fert multa loci frugesque, virosque</l>
<l>Vectori et naulum, prout rerum est copia, solvunt.</l>
<l>At quia et arbitrio exigitur, saepe inter utrosque</l>
<l>Dissidium: modus esto viris, rixaeque facessent.</l>
<l>
<note xml:id="ftn7" place="foot" n="7">
Hoc fuit sub initium XVIII <abbr>Saec.</abbr> Hae minores naves <mentioned>Tartane</mentioned> vocabantur, quarum non parvus erat numerus. Desiere autem, ut aliis majoribus per mare Mediterraneum navigaturis locum darent. Haec navigatio coepit anno 1745.</note>Scilicet illi operam studiis navalibus olim</l>
<l>Soli <corr resp="#NJ">impendebant</corr>, cum nondum caerula nostrae</l>
<l>Sulcabant majora rates, commerciaque uno</l>
<l>Aequore in Hadriaco non contemnenda vigebant.</l>
<l>Quin illa Aegeum primus de gente profundum</l>
<l>Vir tentare animis ingentibus ausus acutos</l>
<l>Exemplo stimulos aliis in pectore fixit,</l>
<l>Jure novi in patria Tiphys sibi nomen adeptus.</l>
<l> Fama est, antiquos urbem posuisse colonos</l>
<l>Non ubi nunc gens illa habitat, sed colle propinquo,</l>
<l>Qui nec nomen habet modo, nec grave sentit aratrum.</l>
<l>Usque adeo attrivit patriam teterrimus hostis,</l>
<l>Et nihil ex illa placuit Diis urbe relinqui</l>
<l>Inscriptos praeter lapides, quos cura priorum</l>
<l>Eripuit tenebris, servantque in honore nepotes.<note xml:id="ftn8" place="foot" n="8">
Marmora antiqua , Epidauri inventa, cum variis locis dispersa jaceant, cura <persName>Michaelis de Sorgo</persName> omnium exemplar fuit descriptum in pariete interiori Domus Praetoriae in <placeName>Zaptat</placeName>, quo anno ipse Praetoris munere ibi fungebatur.
</note>
</l>
<l>Quid queror? et claris eadem fortuna Salonis</l>
<l>Obstitit, Illyricas Hunnis vastantibus urbes.</l>
<l> Per longum errabunda statim vestigia littus</l>
<l>Cum sociis, linter cupidos quos vexerat idem,</l>
<l>Infero, sed rarum mortalem est cernere: porro</l>
<l>Mirabar, quid se illa domi gens condere mallet,</l>
<l>Auras quam lenes Zephyri captare per aestum.</l>
<l>Ut quemdam aspexi mihi notum (is vixerat ante</l>
<l>
<placeName>Rhacusae</placeName>, at quia decoxit, concesserat illuc,<note xml:id="ftn9" place="foot" n="9">
Alieno aere obstricti, nec valentes solvere in <placeName>Rhacusana urbe</placeName> immunes sunt, si in aedibus ad se pertinentibus se claudere loco carceris velint. At qui ibi domos proprias non habent, hoc loco domicilium figentes secundum leges nostras immunitate gaudent, nec ob debita civilia ulla amplius molestia affici possunt.
</note>
</l>
<l>Decocti immunes ubi sunt) in limine tecti</l>
<l>Prostantem, causas petii, simul ille reponit.</l>
<l>Lux hodie, ut nostis, solemnior, et locus omnes</l>
<l>Nunc habet intentos in cultum Numinis idem.</l>
<l>Ite, et ad Eoi limen vos sistite Templi,<note xml:id="ftn10" place="foot" n="10">
Ad Ecclesiam <abbr>S.</abbr> Nicolai, qua e Parochialis.
</note>
</l>
<l>Hinc bipatens magnam populi porta evomet undam,</l>
<l>Quem fugio tamen ipse: hîc sexus uterque, sed anteit</l>
<l>
<sic>Faemineus</sic> numero, Oceano rapiente maritos.</l>
<l> Imus, et opperimur paulum, cum plurima se se</l>
<l>Aedibus e sacris effudit turba: feruntur</l>
<l>Permixti juvenes senibus, matresque puellis.</l>
<l>Haud illis vestis color unus, dixeris Irin</l>
<l>Quamlibet adverso referentem sole colores.</l>
<l>Sive quod haec varii pretio segmenta minore</l>
<l>Mercentur panni, seu quod se pulcrius illis</l>
<l>Credant exornare coloribus: adde fugaci</l>
<l>Pulvere conspersas nullo moderamine crinem,</l>
<l>Tum gestu immodicas, et quiddam insuave sonantes.</l>
<l>
<note xml:id="ftn11" place="foot" n="*">
Sex ex his Poematiis, quorum hoc primum est, multis ab hinc annis a me elucubrata . Cum verò in descriptis locis quaedam mutata postea vidissem, quasi correctionis seu palinodiae loco paucos adjeci versus. Quod et hîc a me factum, et alibi asteriscus, qui apponetur, de hac re legentem admonebit. Ut autem quibusdam amicis meis, quibus illa legeram poematia, morem gererem, caetera omnia superioribus mensibus exaravi. En ut haec Periegesis orta est.
</note> Haec olim, sed versi hodie cum vestibus ipsi</l>
<l>Sunt mores etiam, et commendat gratia sexum,</l>
<l>Praecipue ex quo Itala cretas e stirpe puellas</l>
<l>Haud unus thalamo coepit sociare jugali.</l>
<l>Haud mirum: sic nativis praestare videmus</l>
<l>Insita quaeque, novumque saporem hinc ducere fructus.</l>
<l>Hoc tamen est commune viris, quod patria postquam</l>
<l>Ad tecta a longo cursu rediere, suarum</l>
<l>Plus nimio uxorum subitò reddantur amantes,</l>
<l>Absque illis potuere diu qui vivere, quodque,</l>
<l>Ne sibi forte alium anteferant in amore, verentur,</l>
<l>Nec prodire illis fas, aut admittere quemquam:</l>
<l>Tantum credulitas suadet vesana rigorem.</l>
<l>Ut numerum pervidi omnem, vicina petebam<note xml:id="ftn12" place="foot" n="11">
Hoc antrum <foreign xml:lang="hrv">Scipun</foreign> appellatur illyricè.
</note>
</l>
<l>Antra olim horrendo, ut perhibent, habitata draconi:</l>
<l>Huic illas haustos hominesque, pecusque per oras</l>
<l>Persuadere velit, qui talia narrat, et ipsum</l>
<l>Serpentis spolium congestum stramine monstrat</l>
<l>Direptum alterius de corpore, scilicet hujus</l>
<l>Ut facti monumenta locus servaret. Inepte:</l>
<l>Turpes nam illa cutis Crocodili texerat artus,</l>
<l>Quod lippo haud videre boni tum lumine patres.</l>
<l> Huic ego crediderim facile quod fabula <persName>Cadmi</persName>
</l>
<l>Nos apud hospitium dederit, famamque draconi.</l>
<l>Hunc miror nocuisse tamen, cum versus in anguem</l>
<l>
<persName>Cadmus</persName>, et <persName>Hermione</persName> nullos laesisse ferantur.<note xml:id="ftn13" place="foot" n="12">
<p>
<bibl>
<abbr>Ovid.</abbr>
<abbr>Metam.</abbr>
<abbr>lib.</abbr>4. <abbr>Cap.</abbr> 8.</bibl> Sic de <persName>Cadmo</persName>, et <persName>Hermione</persName> in serpentem versis.
<q>
<l>Nunc quoque nec fugiunt hominem, nec vulnere laedunt,
</l>
<l>Quodque prius fuerint, placidi meminere dracones.
</l>
</q>
</p>
</note>
</l>
<l>Intus aquae dulces manantes divite vena,</l>
<l>Unde haustum e tota concurritur urbe, caverna</l>
<l>Luce caret, tingitque manus fuligo, gerentum</l>
<l>Quam taedae scabris faciunt haerescere saxis.</l>
<l> Ingredior cupidus pervadere; verùm ubi bina</l>
<l>In stadia audivi quod sit porrecta vorago,</l>
<l>Post paucos redeo passus, et ad aetheris auras</l>
<l>Evado. Haud procul hinc <emph>
<placeName>Alapae</placeName>
</emph> de nomine dictum<note xml:id="ftn14" place="foot" n="13">
Illyrice dicunt <foreign xml:lang="hrv">na ∫zauscnizi</foreign>, quasi ad locum Alapae.</note>
</l>
<l>Monstrabant collem: cupiebam discere, quales</l>
<l>Attulerint nomen causae, tum e pluribus unus,</l>
<l>Sic locus incoepit dici, temerarius ex quo</l>
<l>Quidam illic juvenis meritae nil tale puellae</l>
<l>Percussit palma faciem, cui Praetor, ut alta,</l>
<l>Quae cernis, strueret suo ut aere sedilia, mulctam</l>
<l>Imposuit. Ridens haec audio; cumque videndum</l>
<l>Nil aliud restaret ibi, vestigia parte</l>
<l>Ex alia, qua <persName>Parthenidi</persName> stat nobile templum<note xml:id="ftn15" place="foot" n="14">
<hi rend="italic">Hîc <name>
<abbr>PP.</abbr> Franciscanorum</name> elegans Conventus est, ad maris oram positus.</hi>
</note>
</l>
<l>A <hi rend="italic">nivibus</hi> dictae, refero, ingrediorque, relatu</l>
<l>Si dignum quid forte oculis haec offerat Aedes.</l>
<l>Verùm nil praeter vulgaria; cumque redirem,</l>
<l>Barbariem redolens factum, cui inscitia causam</l>
<l>
<sic>Faeda</sic> dedit, cuperem sane haud vidisse: Quiritum<note xml:id="ftn16" place="foot" n="15">
Haec in illo lapide inscripta.
<quote>
<abbr>P.</abbr> MARCIO<lb/>
<abbr>PETROM.</abbr>
<lb/>
MESSIANO<lb/>
VARIVS FES-<lb/>
=TVS HERES=<lb/>
EX <abbr>TESTAM.</abbr>
<lb/>
POSVIT<lb/>
<abbr>M D.D.D.D.</abbr>
</quote> A lineolis legi caetera non possunt, quia lapis ab illo loco terrae infossus.
</note>
</l>
<l>Quippe lapis veterum sic terrae infixus adhaeret,</l>
<l>Dimidia ut pars pene legi non detur eorum,</l>
<l>Quae descripta super, quadratis undique saxis</l>
<l>Nam stravere locum: stomachans discedo, simulque</l>
<l>Ajo, alibi insudant, aevi ut monumenta vetusti</l>
<l>Effodiant, hîc quae sub aperto lumine caeli</l>
<l>Jam fuerant, tumulantur humo. Fortuna secuta</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Sarcophagum</corr> est melior, servat quem porticus Aedis<note xml:id="ftn17" place="foot" n="16">
<hi rend="italic">In hoc et in sequentibus consulendae Notae et Supplementa <abbr>supracit.</abbr>
<persName>Michaelis de Sorgo</persName> in <bibl>Opusculo ab eodem Typis dato Rhacusae Anno 1790. cui titulus. Commentariolus Ludovici Cervarii Tuberonis <abbr>etc.</abbr>
</bibl>
</hi>
</note>
</l>
<l>Patriciae: <sic>Termarum</sic> etiam vestigia pauca</l>
<l>In tumulo editiore sinistra a parte, ubi portus</l>
<l>Incipit, et paries cupido mihi lumine visus</l>
<l>Reticulati operis, duroque in marmore sculpta</l>
<l>Velitis effigies no longo hinc tramite distat</l>
<l>Agnoscenda suis visu vel simplice signis.</l>
<l>Parte sui mutilus pariter mihi tum lapis alter</l>
<l>Ad mare conspectus: rhedae genus exhibet, huic quid</l>
<l>Junctum erat, haud facile dignoscere, forte marinum</l>
<l>Monstrum aliquod, nam erecta Deae stat forma, tenetque</l>
<l>Hinc velum laeva sinuosum, advolvitur ipsi</l>
<l>Quod pedibus tenus, exporrecta sustinet illinc</l>
<l>In dextra pateram: verùm illi cum caput absit,</l>
<l>Quae Dea pilentum regat id, vix Pythia dicat,</l>
<l>Noscere cui tantum dat certus Apollo futura,</l>
<l>Fatidico quoties afflavit numine pectus:</l>
<l>Tum defossa illic civis quae nuper in horto est,</l>
<l>Visa pavimenti mihi pars est sectilis, aevi</l>
<l>Prisci opus. Hinc facile mihi suadeo, talia circum</l>
<l>Multa reperturos, siqui tellure sub ima</l>
<l>Altius effoderent: nam quae hîc est adsita vallis,</l>
<l>Quaeque antiquae urbs potior pars debuit esse,</l>
<l>Imbribus a nimiis, qui terram egere propinquis</l>
<l>E clivis, nunc in tumulum magis edita surgit.</l>
<l>Terrae ita perpetuò facies ubicumque novatur,</l>
<l>Vixque ulla, ut fuerat, nunc est, aevum omnia mutat.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.2">
<head>
De <placeName>Enchelia</placeName>, nunc <placeName>regione Canalitana</placeName> dicta. <num value="2">II.</num>
</head>
<l>
<placeName>Zaptato</placeName> distans stadium non amplius unum</l>
<l>
<hi rend="italic">
<placeName>Obodi</placeName>
</hi> exiguus reperitur nomine vicus.</l>
<l>
<note xml:id="ftn18" place="foot" n="1">(1) <hi rend="italic">Hujus lapidis Inscriptionem cum aliis decem vide in Opusculo <abbr>supr. cit.</abbr> Michaelis de Sorgo <abbr>num.</abbr> 16.</hi>
</note> Nobilis inventus lapis hîc, quo clarior orbi</l>
<l>Fama Dolabellae post saecula multa reluxit.</l>
<l>Hoc se se incipiunt ab rure ostendere prisci</l>
<l>
<name>Enchelii</name>, quorum regio nunc dicta <hi rend="italic">
<placeName>Canalis</placeName>.</hi>
</l>
<l>An quod ab aeriis hinc montibus, indeque clausa</l>
<l>In medio depressa jacet? potiusne per illam</l>
<l>Dulcis aquae leni quod agantur murmure rivi?</l>
<l>Nil horum placet, et praestat nescire fateri.</l>
<l> Ductus aquae potius (monumentum hoc quando vetustum</l>
<l>Restat adhuc spectandum oculis, nec jam abstulit aetas)</l>
<l>Dicere pauca monet: nempe hinc Epidaurius olim</l>
<l>Ad se se longo venientes tramite lymphas</l>
<l>Incola potabat: multum splendoris in illo</l>
<l>Nunc quoque Romani spirat, qua parte superstes.</l>
<l>Calcis materies adeo solidata resistit</l>
<l>Gressibus, assiduò qui calcant, quadrupedantum,</l>
<l>Ferro ut duritie certet, nec nomina in uno,</l>
<l>Qui faciundo operi praeerant, vel nunc quoque possis</l>
<l>Litterulis inscripta loco spectare Latinis.</l>
<l> Addictus fuit hic Epidauro ager omnis, et aptus</l>
<l>Sufficere ad victum populo opportuna colenti.</l>
<l>Verùm ea, ab illius quae deinde emersa ruinis<note xml:id="ftn19" place="foot" n="2">
<hi rend="italic">
<placeName>Rhacusa</placeName> hodierna.</hi>
</note>
</l>
<l>Urbs stetit, hoc caruit longis aetatibus agro,</l>
<l>Nec nisi ab hinc seclis sibi quatuor aere paravit</l>
<l>Sic modico, ut tenuis pretio modo villa, domusque,</l>
<l>Quam tunc totus ager venum majore daretur.</l>
<l>Quippe ferunt, populi cum grex numerarier omnis</l>
<l>Desierat, tribus emptum obolis caput omne repertum.</l>
<l>Praedia tum in proceres aequis divisa viritim</l>
<l>Partibus, addictusque solo, ceu servus, agrestis,</l>
<l>Cui tamen exigua, ut coleret, data jugera terrae.</l>
<l>Numinis in cultum decumae, templique ministris</l>
<l>Signatur pariter merces condigna labori.</l>
<l>
<placeName>Rhacusam</placeName> pleno coepit tum invisere cornu</l>
<l>Copia, nam quavis luce e propioribus oris</l>
<l>Strenuus agricola huc affert nascentia terrae</l>
<l>Munera, queis solitus multas onerare carinas.</l>
<l>Urbs cupide expectat venientes, cumque vetantur</l>
<l>Tempestate gravi, adversove accedere vento,</l>
<l>Heu! male consulitur tum civibus urbis, et estur</l>
<l>Parcius. Hinc Italum <name>Enchelios</name> cum per mare euntes</l>
<l>Cerneret, haec hominem dicentem verba jocose</l>
<l>Audivi: <hi rend="italic">cymbae</hi> veniunt, cymbae ecce <hi rend="italic">salutis.</hi>
<note xml:id="ftn20" place="foot" n="3">
<hi rend="italic">Italicè appellabat</hi>
<foreign xml:lang="ita">barche della redenzione</foreign>.</note>
</l>
<l> Est quoque qui muli committens plurima dorso</l>
<l>Urbem adit: (id multi possent) nam copia abundat</l>
<l>Tanta loco, ut vix ulla domus privetur, et octo</l>
<l>Quidam habeant, pluresque etiam genus hocce animantum</l>
<l>Utile servitio agresti; via longior at quod</l>
<l>Terrestris, graviorque, maris quae prona secuntur.</l>
<l>Vitae autem interdum discrimine, namque et onusta</l>
<l>Plus nimio cymba, et vento surgente ubi in unum,</l>
<l>
<note xml:id="ftn21" place="foot" n="4">
<p>
<hi rend="italic">Regionis Canalitanae agricolae rerum nauticarum omninò rudes sunt. Ex illis vidi hominem, qui cymbam terrae applicantem, ne in murum littoralem impingeret, ambabus manibus se contra adductis puppim sistere volebat, cum contra iis adversus murum obniti deberet, quod a contusis digitis, et ipse mox edidicit.</hi>
</p>
</note> Ceu jumenta scaphae latus incubuere, profundo</l>
<l>Gurgite merguntur. Plenum, miserabile visu!<note xml:id="ftn22" place="foot" n="5">
<hi rend="italic">Hoc naufragium contigit <date>anno 1800. die <abbr>S.</abbr> Bartholomaei</date>.</hi>
</note>
</l>
<l>Navigium ipse, animas quod quinquaginta vehebat,</l>
<l>Apta luce parum dum funem a littore solvunt,</l>
<l>Nuper aquis pelagi aspexi implacabilis haustum:</l>
<l>Nec sua longaevas matres, tenerasque puellas</l>
<l>Protexit pietas, sacra quae e Virginis almae,<note xml:id="ftn23" place="foot" n="6">
Haec Ecclesia in suburbio <placeName>Pillarum</placeName> posita, quam vulgo dicunt <foreign xml:lang="ita">la Madonna delle grazie</foreign>, Canalitarum frequenti visitatione celeberrima, praecipuè verò multis diebus ante Festum <abbr>Nativit.</abbr>
<abbr>B.</abbr>
<abbr>M.</abbr>
<abbr>Virg.</abbr>
</note>
</l>
<l>Quò se suppliciter tulerant, tunc aede redibant</l>
<l>Fatorum ignarae in patriam: fluitantia passim</l>
<l>Corpora pontus agit, pars ripae allidit, et artus</l>
<l>Exanimes pia cura inhumat, pars piscibus esca</l>
<l>In vasto mansere mari, rus ingemit omne</l>
<l>Questubus <sic>illacrymans</sic> miseris. Sed rebus omissis</l>
<l>Tristibus ad laetas referor. Neque forte rearis</l>
<l>
<name>Enchelii</name> nos agri unos absumere fruges:</l>
<l>Pars quoque multa Novi, exiguo quod distat ab illis<note xml:id="ftn24" place="foot" n="7">
Italicè <placeName>
<foreign xml:lang="ita">Castel nuovo</foreign>
</placeName>, illyrice <placeName>
<foreign xml:lang="hrv">Novi</foreign>
</placeName> dicitur.
</note>
</l>
<l>Tramite, saepe solet deferri ad moenia Castri,</l>
<l>Urbs quae Caesareis nuper fuit addita sceptris,</l>
<l>Nostraque in <sic>eoos</sic> tractus ubi desinit ora.</l>
<l> Dicere non facile est, numerorum claudere totum</l>
<l>Quae summa aes valeat , quod mille e rebus apud nos</l>
<l>Divendi solitis omnes conflatur in annos.</l>
<l>Est immensa tamen vis illa pecuniae, in unam<note xml:id="ftn25" place="foot" n="8">
<hi rend="italic">Nocte praecedente Festum <abbr>S.</abbr> Thomae Apostoli, et die ipso festo.</hi>
</note>
</l>
<l>Quae lucem, multis porcorum e millibus urbi</l>
<l>Toti emptis collecta domum defertur, abundans</l>
<l>Praecipuè quernis quoties est glandibus annus,</l>
<l>Qua prae aliis se fruge pecus mire illud opimat.</l>
<l>
<name>Enchelios</name> semel ipse adii, tantumque moratus</l>
<l>Hos apud, ut facile liceat positusque locorum,</l>
<l>Ingeniumque mihi, et mores describere gentis.</l>
<l>A Boreae campum claudentes parte nivalis</l>
<l>Procero montes surgunt sic vertice, rarò</l>
<l>Nube absque ut caput, atque omnis caliginis expers</l>
<l>Aspicias; quique est aliis longe altior unus<note xml:id="ftn26" place="foot" n="9">
<placeName xml:lang="hrv">Snjesgniza</placeName> videlicet, quia <foreign xml:lang="hrv">snjegh</foreign> nivem latine sonat.
</note>
</l>
<l>A nive nomen habet, quae hiberno tempore semper</l>
<l>Multa tegit, se se et vix vere resolvit adulto.</l>
<l>Magna suo utilitas hinc urbi tempore, namque</l>
<l>Servandae plures glaciei publica cellas</l>
<l>Sub terra effodit cura, ut cum Sirius ardens</l>
<l>Urit agros, fauces gelidus refrigeret humor.</l>
<l> Saxa tenent late, visa riguisse Medusa</l>
<l>Haec loca credideris: sed et arx in vertice rupis,</l>
<l>Rupes ipsa quidem (<placeName>Socolum</placeName> vocat incola) structa</l>
<l>Visitur: id solum munimen, caetera quippe</l>
<l>Ipso tuta loco: cautes circum undique cingunt</l>
<l>Horrendae, donec juga per declivia eunti</l>
<l>Radices versus facies ostendere se se</l>
<l>Mollior incipiat terrae, quae extendit in amplam</l>
<l>Planitiem tandem se se, camposque virentes.</l>
<l> Huc tu si ex alto prospectans vertice saxi</l>
<l>Lumina circumagas, cum centum aut bobus aratur,</l>
<l>Aut cum mille manus sulcis genitalia spargunt</l>
<l>Semina, vel vites incurva falce putantur,</l>
<l>Vix quidquam obtutu possis tibi gratius illo</l>
<l>Fingere: fors aliquid mihi pulcrius obtigit, horis</l>
<l>Illuc nam vectus Septembribus e specula alta</l>
<l>Collis <placeName>Vighnaei</placeName> in subjectam ut lumina vallem</l>
<l>Defixi, o qualis species me perculit! Illic</l>
<l>Nam variae ut segetes surgebant ordine nullo</l>
<l>Intermixtae aliis aliae, haec rubicunda, manumque</l>
<l>Jam poscens, illa increscens, viridique colore,</l>
<l>Albescens alia, et variae frondentia vitis</l>
<l>Antiquae hîc, alibi juvenilis germina, terram</l>
<l>Visa mihi extendi Babylonica strata per omnem,</l>
<l>Qualia parietibus regalis cernimus aulae</l>
<l>Pendere, atque oculos haud una pascere forma,</l>
<l>Aut quales mollis pede calcat Persa tapetas.</l>
<l>His adde et vitreis placide labentia lymphis</l>
<l>Flumina, frondentemque antiquo robore sylvam,</l>
<l>Praetorisque Aedem, et leni surgentia <persName>Blasj</persName>
<note xml:id="ftn27" place="foot" n="10">(10)<hi rend="italic"> Hoc titulo Ecclesiam cum Conventu hîc habent Fratres Minoritae.</hi>
</note>
</l>
<l>Templa jugo, procerumque domos, villasque frequentes.</l>
<l>Haud olim haec Campi facies, quia ponere vites</l>
<l>Haud plures licuit, quam lex praescripta sinebat.</l>
<l>Tum Cereri devotus ager, milium modo, et omnes</l>
<l>Majores segetes frumento, et lina seruntur.</l>
<l>Sic melius, legat hinc messes sibi rusticus, Urbi</l>
<l>Pulcra Ceres pelago, <name>Otmaniis</name>que feretur ab oris.</l>
<l> Hiberna at quoties pluviis grassantibus aucti</l>
<l>Tempestate tument amnes, haud ulla tenere</l>
<l>Frena queunt, per aperta ruunt, et gurgite vasto</l>
<l>Una palus camposque omnes simul, arvaque mersat.</l>
<l>Hinc laetae segetes, hominumque, boumque labores</l>
<l>Intereant, citò ni campis fugitiva relictis</l>
<l>Defluat, inque suos se se unda receptet hiatus,</l>
<l>Per quos occulto in pelagus se tramite fundit.<note xml:id="ftn28" place="foot" n="I">11<hi rend="italic">
Rivi illi, seu flumina in mare influere minime possunt, quia terra in pluribus locis altior esse incipit, ideo ab hiatibus per <sic>hyemem</sic> aquae superfluentes absorbentur.</hi>
</note>I</l>
<l> At mare si tumeat diu, ineluctabilis haeret</l>
<l>Illa loco, occlusisque foris in se ipsa residit.</l>
<l>Nec res illa malo cedit tamen, ubere limo</l>
<l>Nam sic pinguescit, laetaque uligine tellus.</l>
<l>Quin alia utilitas oritur nova, plurima namque</l>
<l>Advolat huc fluvialis anas, stagnoque natantes</l>
<l>Agricolis plumbo multae ignescente necantur.</l>
<l>Pendet ab eventu praeda haec, sed certa quotannis</l>
<l>Est alia, autumni adducunt quam tempora secum.</l>
<l>Namque coturnicum Borea spirante ubi terris</l>
<l>Plurima ab <name>Otmanidum</name> vis se se huc intulit, atrae</l>
<l>Accensis illi facibus per tempora noctis</l>
<l>Vestigant viridi latitantes cespite, luxque</l>
<l>Dum subita his visus hebetat, capiuntque vel ipsa</l>
<l>Saepe manu, et valido prosternunt verbere frondis,</l>
<l>Exorta dein luce novas in retia captant.</l>
<l>Haud populo <name>Isacidum</name> loca per deserta vaganti</l>
<l>Depluere uberior vis circum castra solebat.</l>
<l> Nec modus hic simplex venari, aut fallere solum</l>
<l>Hoc avium mediocre genus solet incola, perdix</l>
<l>Sed multa, et turtur capitur quoque vivus, eosque</l>
<l>Plumbo etiam multi perimunt, raucasque palumbes,</l>
<l>Querquedulam, et longo armatum rostro scolopacem.</l>
<l>Rupibus accipitres alii venantur in altis,</l>
<l>Dum laqueo turdus pueris, aut glutine lento</l>
<l>Decipitur viridis patulo ficedula lumbo.</l>
<l>At neque <hi rend="italic">
<corr resp="#NJ">
<name>Straveaeis</name>
</corr>
</hi>
<sic>sylvestres</sic> montibus absunt</l>
<l>Damae, atque hinnulei plus hîc vice simplice capti,</l>
<l>Thracum vicinis assueti excurrere ab oris.</l>
<l> Nec verò aucupio piscatus cedit, ad unum</l>
<l>Quamvis ille genus referatur, at hercle Deorum</l>
<l>Apponi dignum mensis. Qui expertus, in amni</l>
<l>
<hi rend="italic">
<placeName>Gljutaeo</placeName>
</hi> sapiat quid capta anguilla trilibris,</l>
<l>Somnia non certe me fingere vana putabit,</l>
<l>Laudatorque mihi lautae sociabitur escae.</l>
<l>Hanc domino, ut placeas, fer villice, si sapis; aude</l>
<l>Dein brevibus Gyaris, et carcere digna, timendum</l>
<l>Nil tibi, teque tui facundia servet Apicj.</l>
<l> Amnis aquas (haec cura priores fugerat) annis</l>
<l>Incola abhinc paucis, aestivum ubi sidus adurit</l>
<l>Plus nimio terras, inducere coepit in agri</l>
<l>Partem quisque sui, longisque canalibus horto</l>
<l>Affundens laetos cogit producere <sic>foetus</sic>.</l>
<l>Hinc olus omnigenum, et frugum vis fertur in urbem</l>
<l>Maxima, dum rura haud quidquam dant proxima <expan resp="#NJ">circum</expan>.</l>
<l>Quin ut produci possit quoque longius humor,</l>
<l>En iterum artifices huc publica cura peritos<note xml:id="ftn29" place="foot" n="1">2<hi rend="italic"> Hoc ipso anno videlicet, quo</hi>
<hi rend="italic"> haec scribimus.</hi>
</note>2</l>
<l>Mittit, opusque novum studiis haud segnibus urgent.</l>
<l> Agricola hîc gnavus, multumque industrius, idem</l>
<l>Deditiorque, colit quoties sua rura, labori,</l>
<l>Quam cum aliis operam pacta mercede locavit.</l>
<l>Verùm usu assiduo, sua vendere quò venit, urbis</l>
<l>Se se ad vafritiam flexit, plus fallere promptus,</l>
<l>Quam falli patiens: modo spes vel parva lucelli</l>
<l>Fulserit, horum aliqui miscebunt sacra profanis.</l>
<l>Scis, hominem his olim simplex ob caepe necatum,</l>
<l>Quod misero in zona positum dum turget, avaris</l>
<l>Foeta crumena auro male credita. An ultima pestis,<note xml:id="ftn30" place="foot" n="1">3<hi rend="italic"> Haec partem non modicam hujus regionis invasit anno 1785. quae paucos post menses extincta.</hi>
</note>3</l>
<l>Qua miserabiliter gens afflicta illius orae,</l>
<l>Dissimili a causa fluxit? Non institor illuc,</l>
<l>Serpebat quà triste malum, clam se intulit atrae</l>
<l>Per noctis tenebras quaestus illectus amore,</l>
<l>Quod mox terrorem miserae tantum intulit urbi,</l>
<l>Cum tot fato animas audiret praecoce raptas?</l>
<l> Escarum potiorum avidos aerugo peculî</l>
<l>Haec facit, urbanaeque inhiant jam obsonia mensae.</l>
<l>Insignem his piscem tanti, qui viderat, emptum</l>
<l>Me docuit, quanti haud emeret ditissimus urbis.</l>
<l>Parcius id tamen, et recolunt cum propria quaedam</l>
<l>Festa loci, et bove tum vetitum sit, et ariete vesci.</l>
<l>Copia quae Bacchi tum absumitur! Orgia credas,</l>
<l>Non sacrum celebrare pio solemne Patrono.</l>
<l> Nec tamen ingeniove carent, tempusve quod agri</l>
<l>A cultu vacuum turpi patiuntur abire</l>
<l>Segnitie: hic tractat fabrilia, construit alter</l>
<l>Dolia: sunt calathos qui lento e vimine texunt,</l>
<l>Pars lateres coquit, illi in calcem saxa reducunt,</l>
<l>Sicarum artifices alii, domibusque vel ipsis</l>
<l>Non sine laude locare operam coepere struendis.</l>
<l>Adde, quod audaces multi quoque per freta currunt</l>
<l>Jam nautae; ad portas alii stant urbis eoas:</l>
<l>Monticolae hi, quae dura manus, frenareque turbas</l>
<l>Aptior, huc varias venientis vendere merces</l>
<l>Si gentis <name>Morlachae</name> oritur quis forte tumultus.</l>
<l> Hoc genus et forte est, illisque animosius, ima</l>
<l>In montis qui parte habitant, sed durior illis</l>
<l>Et victus, nam saxa inter vix ponere vites</l>
<l>Exiguas licet, et caules, ubi gleba relinquit</l>
<l>Quid spatii; gregibus dites tamen, herbiferique</l>
<l>Pabula suppeditant montes satis apta, nec illic</l>
<l>Serius enato pote quidquam gratius haedo</l>
<l>Afferri in mensam convivis. Haec loca quamquam</l>
<l>Asperiora situ, noctu tamen incola <hi rend="italic">Nigri</hi>
</l>
<l>
<hi rend="italic">Montis</hi> adit, rapiturque pecus, pugna aspera surgit.</l>
<l>Raptores aliàs succumbunt, praedaque dives</l>
<l>Eripitur, nostros aliàs numerosius agmen</l>
<l>Abductis secum gregibus miserabile! caedit.</l>
<l>Haud ita, si excubias ageret pagana juventus</l>
<l>Per noctem: hoc avidi caderet spes irrita furti.</l>
<l> Nunc Mons me inferior, <hi rend="italic">
<placeName xml:lang="hrv" next="#donjagora2" xml:id="donjagora1">dognam</placeName>
</hi> quem nomine <hi rend="italic">
<placeName xml:lang="hrv" xml:id="donjagora2" prev="#donjagora1">Goram</placeName>
</hi>
</l>
<l>Majores dixere, vocat, cui vallis ab austro</l>
<l>Clauditur. Hunc ingens prisco mihi creditur aevo</l>
<l>Sylva omnem texisse locum, quod nomen et apricos</l>
<l>Indicat: egregiè colitur nunc ille, et apricos</l>
<l>Quà se se in colles attollit, quaque dehiscit</l>
<l>In valles: partem Bacchus, Pomonaque partem</l>
<l>Adscivere sibi, ast oleae citò cuncta tenebunt</l>
<l>Haec loca, ruricolûm Pallas si coepta secundet.</l>
<l>Etsi aliquam nudus partem lapis occupet, ipsa</l>
<l>Inter saxa tamen quidquid conseveris, apte</l>
<l>Provenit, ingenium illius sic fertile terrae.</l>
<l> Hanc partem <placeName>Encheliae</placeName> praefert quod plurimus illi,</l>
<l>Quae solo gaudet Campo, haud mirere, voluptas</l>
<l>Major enim capitur variarum ab imagine rerum,</l>
<l>Quam si perpetuò similes tibi lumina pascant.</l>
<l>Hîc facies diversa soli oblectaminis illud</l>
<l>Ergo genus, quod menti hominum jucundius, offert.</l>
<l>Adde, quod arboribus passim (quo gloria ruris</l>
<l>Crescit) proceris vestitur, et, altera prorsum</l>
<l>Quo caret, aspectum maris exhibet: hinc sibi multi</l>
<l>His potius struxere locis tecta apta. Vetusti</l>
<l>At mihi nunc aevi quaedam memoranda: fuisse</l>
<l>Hîc tumulum insignem, tumulum Cadmi, Harmoniaeque</l>
<l>Fama refert: illic in flexile nam genus ambo</l>
<l>Serpentum versi in senio pro vocibus edunt</l>
<l>Sibila, ut Ismeniae liquerunt <corr resp="#NJ">moenia</corr> Thebes.</l>
<l>Hoc quoque prodigium posuisse his numina terris</l>
<l>Fertur, ut alterno duo, quae sita cominus illic,</l>
<l>Concursu videant homines confligere saxa,</l>
<l>Siqua illis pestis ventura trahatur: ad ignem</l>
<l>Vana sed haec parvis nutricula narret alumnis.</l>
<l>Non procul hinc <placeName>Moluntae</placeName> aperit se portus uterque,</l>
<l>Grandior hic, ratibusque aptus, minor ille, sed ambo</l>
<l>Deserti, notique tamen queis ostia saevus</l>
<l>Haud sinit Hadriaci Notus exsuperare profundi.</l>
<l>Visitur hîc juxta scopulus, quo Bacchica primum</l>
<l>Orsis excolier coepit felicibus arbos,</l>
<l>Et multum Cereri detecta <corr resp="#NJ">accomoda</corr> tellus.</l>
<l> Continuo sequitur <placeName>Vitalina</placeName> tractu, ubi portus,</l>
<l>
<placeName>Rizonici</placeName>que sinus <sic>incoeptant</sic> ostia pandi.<note xml:id="ftn31" place="foot" n="14">(14) Hic sinus, qui nunc dicitur <placeName xml:lang="ita">Golfo di Cattaro</placeName> per 18. milliaria in longitudinem flexuosam extenditur pagis, et villis pulcherrimis hinc inde ornatissimus, in cujus ultimo recessu urbs <placeName>Catarum</placeName> dicta, antiquis <placeName>
<corr resp="#NJ">Ascrivium</corr>
</placeName>, sita est.
</note>
</l>
<l>Hic locus autumno nobis praegrandia poma</l>
<l>Duratura <sic>hyemem</sic> transmittit, et altera mole</l>
<l>Parva, quibus nomen dedit Appius insitor, almus</l>
<l>Queis sapor ambrosio certat permixtus odori.</l>
<l>Haec sibi pharmacopola catus saepe omnia tollit,</l>
<l>Praescribi a medico condita haud inscius aegris.</l>
<l>Non hîc abjectus cultu incola, mosque per urbem</l>
<l>Armato est illis se corpore ferre, virosque</l>
<l>A solo fortes aspectu dixeris: ornant</l>
<l>Et sexum pulchrae luxu hîc mage divite vestes,</l>
<l>Cum festa aut agitant solemnia; sive puellas</l>
<l>Cum matres jungunt laeta in connubia. Multi</l>
<l>
<placeName>Enchelia</placeName> servantur adhuc in gente vetusti,</l>
<l>Quos forte externis placeat perdiscere, ritus: <note xml:id="ftn32" place="foot" n="1">5 <hi rend="italic">Inter alios ritus, qui peculiares huic regioni, nuptiarum caeremoniae potissimum habent locum. Has vide descriptas in <bibl>
<abbr>Poemat.</abbr>
<num value="9">IX</num>: <abbr>Lib.</abbr>
<num value="1">I</num>.</bibl> Utrobique iidem pene ritus. Illos autem, quia simpliciores, ideoque plus vetustatis retinentes <name>Canalitanis</name> ritibus malui praeferre.</hi>
</note>5</l>
<l>Sed quia longa satis jam facta est pagina, tantum</l>
<l>De quodam hos inter (mihi quod laudabile visum)</l>
<l>More loquar. Siqui aut amissa prole, vel ejus</l>
<l>Omnino exsortes vivunt, adsciscere patris</l>
<l>Haud pudet ignoti sobolem sibi: nomine gentis</l>
<l>Hanc illi donantque suae, haeredemque bonorum</l>
<l>Instituunt, fulcro domus hoc ut nixa resurgat.</l>
<l>Ni facerent, glebae dominus, quae consita ab illis</l>
<l>Cuncta potiretur, proprio velut addita fundo.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.3">
<head>
De <placeName>Breno</placeName> Illyricè
<placeName xml:lang="hrv">Scjupa</placeName>. <num value="3">III</num>.</head>
<l>Illa <placeName>Breni</placeName> dominae quae pars vicinior urbi</l>
<l>Carminis ingressum faciet, pars altera claudet.</l>
<l>Incipit eoi via primùm huc pulcra suburbj</l>
<l>Rupibus aequoreis impendens ducere ad usque <note xml:id="ftn33" place="foot" n="1">
<abbr>.PP.</abbr>
<name>Benedictinorum</name> Monasterium, quod vulgo <corr resp="#NJ">appellatur</corr>
<placeName>
<abbr>S.</abbr> Jacobi de <placeName xml:lang="hrv">Viscgniza</placeName>
</placeName> septem stadiis circiter <placeName>Rhacusa</placeName> in Orientem distans, libris selectis et <abbr>MSS.</abbr> dives.
</note>
</l>
<l>Nobile Caenobium, quod multa volumina Grajûm</l>
<l>Servat, et in latio melior quae protulit aetas.</l>
<l>Inde iter asperius juga per surgentia montis</l>
<l>Carpitur, in stadia excurrens ter circiter octo.</l>
<l> Hoc ego primum adii rus aeger, et illicò sensi</l>
<l>Me refici, nam temperie sic esse salubri</l>
<l>Hunc voluit natura locum, ut non Tiburis illi,</l>
<l>Campanique queat caelum certare Venafri.</l>
<l>Sic uber terrae ingenium, tantoque refertus</l>
<l>Ipse locus populo agricolûm, ut vix ulla videri</l>
<l>Gleba queat, quae culturam desideret, horto</l>
<l>Ingenti assimilis, quem circumquaque supini</l>
<l>Instar murorum colles cinxere corona.</l>
<l> Omnigenas hinc ruris opes vectare canistris</l>
<l>Matribus admixtas primo cum sole puellas</l>
<l>
<sic>Quottidie</sic>, et pandi dorso spectamus aselli.</l>
<l>Vix posuere solo, viridans olus hîc tibi pascit</l>
<l>Lumina, candidiorque illic nive copia lactis;</l>
<l>Pruna alibi rugosa vides flavescere, in omnem</l>
<l>Dum partem ambrosium late jactantia odorem</l>
<l>Poma rubent: sed prima albo me judice pomo</l>
<l>Gloria sit, vix Alcinoo Phaeacia tellus</l>
<l>Tale dabat biferis, quos ipse colebat, in hortis:</l>
<l>Urbs fervet, tollitque sibi quod cuique libido.</l>
<l> Fertilitas haec tanta soli repetenda videtur</l>
<l>Hinc mihi, quod terram conclusae uliginis humor</l>
<l>Perpetuò nutrit, nam quà fodis illico dulcis</l>
<l>Unda scatet. Multo alluvies hunc creditur aevo</l>
<l>(Quippe egisse pecus fama est hàc <persName>Prothea</persName> quondam)</l>
<l>Paulatim campum effecisse, quod imminet ingens</l>
<l>Mons illi ad Boream prope nudus, magna deorsum</l>
<l>Unde solum abradens vis usque ferebat aquarum,</l>
<l>Donec planities tandem exaequata resedit.</l>
<l> Quidquid at hoc, res certa tamen, quod nunc quoque, magni</l>
<l>Cum caelo veniunt imbres, rapido impete torrens</l>
<l>Hoc raucus se campo infert, qua parte profundus</l>
<l>Alveus ire jubet: lapides rotat ille fragore </l>
<l>Horrisono, secumque trahit quodcumque repertum.</l>
<l>Tunc et iter triste est illac, nullique profunda</l>
<l>Haec pedibus transire licet vada. Saxeus at pons<note xml:id="ftn34" place="foot" n="2">
<p>
<hi rend="italic">Haec in Ponte inscriptio.</hi>
</p>
<quote>
<abbr>D. O. M.</abbr>
<lb/>
PERICULOSE. VADANTIUM<lb/>
SECURITATI. EX GEORGII<lb/>
RADMANI. LEGATO OBSE<lb/>
QUENTISSIMI. HAEREDES<lb/>
AC. FILII. ANNO <abbr>DÑI</abbr>
<lb/>
<date>
<num value="1606">M D C V I</num>
</date>
</quote>
</note>
</l>
<l>Multo aere, ingentique arcu haec incommoda contra</l>
<l>Erigitur, tutoque meas quocumque voluntas</l>
<l>Jusserit. Haec circum cives loca, parsque, ubi campus</l>
<l>Desinit in Boream, tumulo editiore colendas</l>
<l>Aestivo posuere domos sibi tempore. Pandit<note xml:id="ftn35" place="foot" n="3">Sub titulo <persName>
<abbr>S.</abbr> Mariae Magdalenae</persName> hujus loci Parochialis est Ecclesia. Altera verò <persName>
<abbr>D.</abbr> Vincentio</persName> sacra <abbr>PP.</abbr>
<name>Dominicanorum</name> est, qui et commodum Conventum, et praedia in rure Brenensi possident.</note>
</l>
<l>Magdalis hîc templum <sic>lacrymosa</sic>, remotior illinc</l>
<l>Gaudet et ipse sua Vincentius aede, domusque</l>
<l>Hîc quoque Praetori sat commoda surgit: agrestum</l>
<l>Pars tecta hîc aliquot, pagis in pluribus alti</l>
<l>Radices ad clivi habitat pars altera major.</l>
<l> Scilicet haec duro gens robore nata, feraque</l>
<l>Indole praepollens rixas accendere Baccho</l>
<l>Saepius assueta, et Turcas turbare quietos.</l>
<l>Foemineumque genus durum quoque, at indole longe</l>
<l>Mitius, indulgensque jocis, et amoribus aptum:</l>
<l>Quò saepe accedunt, exemplum <sic>emolliit</sic> urbis.</l>
<l>Corporis exercent cultum, ornarique puellae,</l>
<l>Plusquam conditio patitur servilis, ut urbem</l>
<l>Intravere, solent, celeres deponere luxum</l>
<l>Illae omnem, ut portas urbis liquere, resumpta</l>
<l>Veste, et calceolis pejoribus, et sude lenta</l>
<l>Sollicitant costas tarde gradientis aselli.</l>
<l> Expertae simulatque virum pleraeque puellos</l>
<l>Nutritum veniunt urbis, nam corpore sanae,</l>
<l>Atque ministeriis multum famularibus aptae.</l>
<l>Quamquam foeda lues non ante his cognita terris</l>
<l>(Vecta unde incertum) paucis has coepit ab annis</l>
<l>Corripere, ulceribusque cutem, miserabile! spargit</l>
<l>Mordaci vexans prurigine: cedere paulum</l>
<l>Incipit, at nondum curis deleta medentum.</l>
<l> Vitibus omnigenis rus hoc frondescit, et urbem</l>
<l>Nectare Lenaeo ditat. Pede rusticus uvas</l>
<l>Ut pressit, tenuitque brevi lacus, ecce rudentes</l>
<l>Pellibus innumeros hircinis fervida musta</l>
<l>Ferre vides, plenoque viam intercludere tergo</l>
<l>Adversis: vix Arcadici reor herbida plures</l>
<l>Nutriri per prata soli, grex tantus abundat.</l>
<l>Mane novo hos lignis onerant venalibus ora</l>
<l>Deserta in Thracum sectis, aliosque vehendis</l>
<l>Materiis cum lucro adhibent, ubi tecta per urbem</l>
<l>Aedificant. Calathis fert villica grandibus uvas</l>
<l>Huc etiam: <name>Judaeus</name> emit, paret ut sibi <sic>praelo</sic>
</l>
<l>Vina suo, nam nostra horret cane pejus, et angue.</l>
<l> Plus spumae lactis, quam vasa in munda puellae</l>
<l>Constipant, nostrae fert unicus hic locus urbi,</l>
<l>Quam pagi vicini omnes: in munus alumnis</l>
<l>Nutrices hoc saepe suis (aliàsque corollam</l>
<l>Floribus e variis textam, qua tempora cincti<note xml:id="ftn36" place="foot" n="4">
<corr resp="#NJ">Saltationes</corr> illae a vespere incipientes quater in anno a pueris, <corr resp="#NJ">puellis</corr>que fiunt. Harum causam perscrutari, altioris, quam hic locus sinit, esset originis. In his aliqui vestigia festorum Palilium se videre existimant, de quibus <bibl>
<persName>
<abbr>Propert.</abbr>
</persName>
<abbr>Lib.</abbr> 4. <abbr>Eleg.</abbr> I.</bibl>
<q>Annuaque accenso celebrare Palilia foeno</q>
<abbr>etc.</abbr>
</note>
</l>
<l>Per medios pueri saltant festivius ignes)</l>
<l>Ferre solent. Sed res sane gratissima visu</l>
<l>Illa quoque, exacto famulatu quae sibi junctae</l>
<l>Sanguine dona ferat pubes hinc rustica servae.</l>
<l> Pulcras indutae vestes praegrandia gestant</l>
<l>Palladis arbustis ornata canistra puellae,</l>
<l>Unde colorati lemnisci, et plurima vitta</l>
<l>Crinalis pendens tremulis agitatur ab auris.</l>
<l>Hîc tempestivi fructus, lac, atque placentae,</l>
<l>Haedorum coxae, atque aries, vel bucula secta.</l>
<l>Post illas multi juvenum, dum spargit agrestem</l>
<l>Tibia grata sonum, incedunt, mediamque per urbem,</l>
<l>Donec deveniant ad <sic>herilia</sic> tecta, frequentes</l>
<l>Balista crepitante sonos dant ignea, io! euge!</l>
<l>Haec inter laeti ingeminant, tum munera et ipsi</l>
<l>Accipiunt, inque urbe manent, lux dum inter eosdem</l>
<l>Laetitiae strepitus abeuntes crastina cernit.</l>
<l> Ad mare sunt geminae turres, fornacibus altis</l>
<l>Hae fumant, lateresque coquunt, locus ipse ministrat</l>
<l>Argillam: has propter vicus stat colle supino</l>
<l>Impositus, propriumque dat illi <hi rend="italic">Tegula</hi> nomen. <note xml:id="ftn37" place="foot" n="5">
<placeName>
<foreign xml:lang="hrv">Kupari</foreign>
</placeName> illyrice.
</note>
</l>
<l>Non procul hinc locus est (<placeName>Trapitum</placeName> dicitur) extra</l>
<l>Qui vallem positus dorsum maris <corr resp="#NJ">obicit</corr> undis,</l>
<l>Nemo colit, tondentque vagae virgulta capellae.</l>
<l>Huc tu, venando si lux sit idonea, tecum</l>
<l>Adducto propera cane praedae certus opimae.</l>
<l>Namque coturnices quoties loca frigida penna</l>
<l>Destituunt celeri, longo cognovimus usu,</l>
<l>Hoc quoque consuetas terrae consistere tractu.</l>
<l> Quod si <sic>quottidie</sic> volucrum quid forte necare</l>
<l>Ipse velis et valle <placeName>Breni</placeName>, conscendere amoenum</l>
<l>Hunc ego te jubeo, dicunt quem <placeName>
<sic>Sylvula</sic>
</placeName>, collem. <note xml:id="ftn38" place="foot" n="6">
<foreign xml:lang="hrv">Goriza</foreign> illyrice idem, quod latine <sic>sylvula</sic>.</note>
</l>
<l>Huc multae saepe advolitant, ramoque sedentes</l>
<l>Ipse sedens poteris plumbo stridente per auras</l>
<l>Figere. Praeda tamen si ditior est tibi cordi,</l>
<l>Longe ultra perge in Boream, et post terga relicto</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Turcaico</corr>, quod monte vides assurgere, castro,<note xml:id="ftn39" place="foot" n="7">
<foreign xml:lang="hrv">Zarina</foreign> illyrice vocatur, quia ibi portorium, seu vectigal pendunt, qui cum rebus escariis, et carbone aliis hujusmodi <placeName>Rhacusam</placeName> petunt.
</note>
</l>
<l>
<placeName>Trebinae</placeName> tractus peragra, et nemora alta, fugaces</l>
<l>Illic et damae, et lepores, et plurima perdix</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Occurrent</corr>, humerosque ingens tibi praeda gravabit.</l>
<l> Longe alia hîc vitae ratio mihi: carmina saepe</l>
<l>Aut audire viros ad barbara plectra canentes,</l>
<l>Aut festis tendebam avidus spectare diebus,</l>
<l>Multae ubi in areola ad sonitum <sic>sylvestris</sic> avenae</l>
<l>Exercent patrio choreas de more puellae.</l>
<l>Illius ast aliàs sinuosi in littoris oram,<note xml:id="ftn40" place="foot" n="8">
Locus vulgo <foreign xml:lang="hrv">Srebraeno</foreign> dictus, qui in mediocrem sinum incurvatur.
</note>
</l>
<l>Quò crebro nautae veniunt onerare <sic>suburram</sic>,</l>
<l>Jacturus nassas ibam, nunc semita in alveo</l>
<l>Vitice frondescens multa me ad littus agebat</l>
<l>
<emph>
<placeName>Cupareum</placeName>
</emph>, in bibula prostrati ubi corpus arena</l>
<l>Multa loquebamur cives jucunda vicissim.</l>
<l> Percurrenda <placeName>Breni</placeName> modo pars est altera. Multis</l>
<l>Laetior illa situ forte hinc apparet, apertum</l>
<l>Quod mare continuò spectat. Si parcior agri</l>
<l>Est modus, et praeter colles haud contigit ulla</l>
<l>Planities, verùm haec etiam sua commoda servat.</l>
<l>Namque ut perpetuò vivis aspergitur undis,</l>
<l>Sic quodcumque parit tellus, atque educat illa,</l>
<l>Grandius et specie venit, et praestantius esu est.</l>
<l>Mala ego quid sapiant illis crescentia in hortis</l>
<l>Punica, quid ficus novi, quid et ille, secundis<note xml:id="ftn41" place="foot" n="9">
<hi rend="italic">De illo vino intellige, quod vulgò</hi>
<name xml:lang="ita">Malvasìa</name>
<hi rend="italic">dicitur, quodque hujus loci praestantissimum est, utinam et copiosissimum esset!</hi>
</note>
</l>
<l>Qui liquor apponi mensis solet: hoc potiorem,</l>
<l>Quotquot vina bibi genus id, non hactenus ullum</l>
<l>Hausi ego. Si populus minus hîc numerosus, at idem</l>
<l>Cultior, et, cui dant operam, res nautica multis</l>
<l>Profuit. Hîc alius lucri fons penè perennis</l>
<l>Est quoque, qui verò, mox dicam, nunc juvat ipsam</l>
<l>Descripsisse loci faciem. Sub montibus altis</l>
<l>Pars terrae, pelago vicinior, intervallo</l>
<l>Longo hinc, atque illinc formam flexi exhibet arcus,</l>
<l>Cultu evicta omnis non deside. Prosilit aspro</l>
<l>E latere antiquae rupis fons, illicò magnus,</l>
<l>Impete praecipiti labens, lapsuque fragorem</l>
<l>Torrenti horrendum similis ciet; utque cadentes</l>
<l>E sublimi undas non protinus accipit aequor</l>
<l>Sed per saxa abrupta fluunt, sic sole videtur</l>
<l>Adverso pluvius describi his arcus in undis,</l>
<l>Res oculis <corr resp="#NJ">pergrata</corr>, rudi at miracula vulgo,</l>
<l>Illius tardo causas cognoscere facti.</l>
<l> Hîc mola multa, rotaeque terendis frugibus aptae</l>
<l>Consurgunt, hîc fervet opus noctesque, diesque,</l>
<l>Nec mora, nec requies, nisi magno cum aruit humor</l>
<l>Penè aestu, et serpit taciturnus paupere vena:</l>
<l>
<note xml:id="ftn42" place="foot" n="10">(10) <hi rend="italic">Quod fere contigit <date>circa festum <persName>
<abbr>S.</abbr> Hilarionis Abbatis</persName>
</date>, interdum et serius.</hi>
</note> Mox redit, et solito ruit impete, dulcis in ipso</l>
<l>Aequore non parvo tractu: vis illius undae</l>
<l>Tanta est, et rauco nautas quoque murmure terret.</l>
<l>Hàc ego, cum Boreas se montibus horrifer altis</l>
<l>Demisit, stridetque mari metuendus aperto,</l>
<l>Ne se ferre ausint, moneo: exitiale carinis</l>
<l>Id saepe et nostro reminisci possumus aevo.</l>
<l>Non longe hinc alius lympharum dives et ille</l>
<l>Fons fluit: hîc Cererem pariter mola frangit, et altae</l>
<l>Murorum moles Neptuni immàne frementis</l>
<l>Vim cohibent: <hi rend="italic">rupes</hi> fonti dedit <hi rend="italic">aspera</hi> nomen. <note xml:id="ftn43" place="foot" n="11">(11) <placeName xml:lang="hrv">Gljuta</placeName>
<hi rend="italic"> vocatur locus, unde scaturigo hujus aquae: hoc autem vocabulum </hi> cautem <hi rend="italic">latine significat.</hi>
</note>
</l>
<l> His fama est constans castella <corr resp="#NJ">Epidauria</corr> quondam<note xml:id="ftn44" place="foot" n="12">(12) <hi rend="italic">Haec vocabantur <placeName xml:lang="hrv">Gradaz</placeName>, <placeName xml:lang="hrv">Spillan</placeName>
<abbr>etc.</abbr> quae omnia parvi momenti.</hi>
</note>
</l>
<l>Plura stetisse locis, quorum <corr resp="#NJ">vestigia</corr> restant</l>
<l>Vix modo. Praecipuum vocitabant nomine <placeName>Burnum</placeName>,</l>
<l>Praesulis et fuerat sedes hîc tempore longo</l>
<l>Post urbis priscae excidium, quò, ut tutius esset,</l>
<l>
<sic>Relliquiae</sic> populi se se infelicis agebant.</l>
<l>Nec regio haec ignota viris: <placeName>Epidaurus</placeName> illae</l>
<l>Semper ager fuerant terrae. Mox alta <placeName>Rhacusa</placeName>
</l>
<l>Ut stetit, huc fato se se meliore reduxit</l>
<l>Gens ea, et afflictis coepit confidere rebus.</l>
<l> At quid ego haec nimium vetera, atque obscura revolvens</l>
<l>In <sic>labyrinthaeos</sic> tendo sine stamine flexus?</l>
<l>Siquid adhuc superest, ipso de rure loquamur.</l>
<l>Hîc quadam montis praerupti in parte remota</l>
<l>Magna cavernosi lapidis, scabrique, domorum</l>
<l>Apti fornicibus (tophum dixere) struendis</l>
<l>Copia continuò resecatur, nec tamen umquam</l>
<l>Deficit, emolumenta loco haud exilia, circum</l>
<l>Penè omni genere hoc lapidis regione carente.</l>
<l>Hic magno <persName>Hilariona</persName> locus veneratur honore,<note xml:id="ftn45" place="foot" n="13">(13) <hi rend="italic">De <persName>
<abbr>S.</abbr> Hilarione</persName>, ejusque in Illyricum adventu praeter <persName>
<abbr>D.</abbr> Hieronymum</persName> plures scripsere, quos inter <persName>
<abbr>P.</abbr>
<abbr>Seraphin.</abbr> Razius</persName>, et <persName>
<abbr>P.</abbr> Sebastianus Dolci</persName>, quos, si lubet, consule.</hi>
</note>
</l>
<l>Cultus perveteres causae, te quisque docebit,</l>
<l>Non ego, cui exhausta est omnis jam vena canendo.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.4">
<head>
De <placeName>Juncheta</placeName> illyrice <placeName xml:lang="hrv">Scjumet</placeName>. <num value="4">IV.</num>
</head>
<l>
<placeName>Junchetae</placeName> vallis <sic>peramaena</sic> hinc fontibus <placeName>Umblae</placeName>
</l>
<l>Adjacet, inde <placeName>Breno</placeName> contermina desinit: alti</l>
<l>Disjungunt viridi ridentes gramine colles,</l>
<l>Quos niveae tondent pecudes, hirtaeque capellae.</l>
<l>Temperies jucunda loco, passimque perennes</l>
<l>Labuntur lymphae: tamen omnibus una (<hi rend="italic">thymosus</hi>
</l>
<l>Indidit huic nomen, quo prosilit algida, collis) <note xml:id="ftn46" place="foot" n="(">I) Illyrice haec aqua vocatur <foreign xml:lang="hrv">od vrjesne glavize</foreign>, quod <mentioned>colliculum thymo abundantem</mentioned> sonat a <foreign xml:lang="hrv">vrjes</foreign>, thymum.</note>I)</l>
<l>Cum longe leviorque aliis ac purior, hinc est</l>
<l>Utilis haud minus aegrotis, quam commoda sanis:</l>
<l>Urbs amat, agrestesque etiam non illius undae</l>
<l>Nescivere decus portantes mane puellae,</l>
<l>Nec vacuus mercede labor. Prope germinat omnis</l>
<l>Vite locus, <corr resp="#NJ">pomisque</corr> arbos, cerasisque rubescit</l>
<l>Grandibus, egregiique saporis sunt quoque mora</l>
<l>Sanguinea: et cucumis seritur felicius illic,</l>
<l>Diversumque olus, et radicum non genus unum.</l>
<l>Quid memorem, medicas quot aprici tempore veris</l>
<l>Hinc herbas, stirpesque puellae pharmacopolis,</l>
<l>Pallentesque ferant violas, floresque rosarum,</l>
<l>Totque alios, ars quae illa suos deposcit in usus?</l>
<l> Huc ego <placeName>Bergati</placeName> superans latera ardua montis</l>
<l>Parvulus accessi primùm, mox lenior illuc</l>
<l>Me via, ab <placeName>Umblaeis</placeName> quae fontibus incipit, aevo</l>
<l>Majorem adduxit: mihi tunc quae condita luxu</l>
<l>Absque ullo visa ampla domus, quam mille cupressus</l>
<l>Funereae (cerebrosus homo sic jussit) ab omni</l>
<l>Parte coronabant: sparsae hinc, atque inde renident</l>
<l>Villulae, ubi aestivos viridante sub arbore soles</l>
<l>Devitant vacuo curarum pectore cives.</l>
<l>
<placeName>Lacromae</placeName> hanc Monachis vallem, qui numinis iram</l>
<l>Placarent precibus laesi sibi caede cruenta</l>
<l>
<persName>Bodinus</persName> dono (fuit ut mos illius aevi</l>
<l>Credentis facile sic crimina magna piari)</l>
<l>Rex dederat: tenuere illi per saecula septem</l>
<l>Juxta urbem in parvo, sed commoda multa ferente</l>
<l>
<note xml:id="ftn47" place="foot" n="2">
<hi rend="italic">Vide <bibl>annotationem <abbr>num.</abbr> 2. ad <placeName>Zaptat</placeName>
</bibl>.</hi>
</note>Degentes scopulo, cui vinea, sylva, lacusque,</l>
<l>Visque olearum ingens, <corr resp="#NJ">hortique</corr>, et pascua laeta</l>
<l>Adjiciunt pretium; solitique accedere ab ipsa</l>
<l>Saepius urbe illuc animi ob solatia cives.</l>
<l>
<note xml:id="ftn48" place="foot" n="3">
<hi rend="italic">Hoc factum <abbr>an.</abbr> 1800. praevia facultate a Summo Pontifice obtenta. </hi>
</note>At nunc mutatis rebus bona vendita, et oras</l>
<l>Traducti Monachi in latias. Huic gloria pago</l>
<l>Magna venit, quod ducta suis a fontibus ingens</l>
<l>Dulcis aquae nostram se copia fundit in urbem,</l>
<l>Dorsum immane jugi perlongo tramite cingens.</l>
<l>Leni illa illabens decursu laeta suburbj<note xml:id="ftn49" place="foot" n="4">
A parte Occidentis, quod <placeName>Pile</placeName> dicitur. Aliud suburbium est a parte Orientis <placeName xml:lang="hrv">Plocce</placeName> vocatum, quod licet domibus minus numerosum, tamen et amoenior prospectus, et deambulatio illac jucundior.
</note>
</l>
<l>Centum ante humectat viridaria, dividiturque</l>
<l>In varios fontes, multae et se commodat arti.</l>
<l> Hujus aquae cursum si primo a fonte sequaris<note xml:id="ftn50" place="foot" n="5">
Hoc est a loco dicto <placeName xml:lang="hrv">Knesciza</placeName>, unde hic fons oritur.
</note>
</l>
<l>Seu pedibus, seu vectus equo, per millia passûm</l>
<l>Plura ibis plano spatiatus tramite semper.</l>
<l>At quinam tibi continuò terraeque, marisque</l>
<l>Se novus ante oculos offert prospectus eunti!</l>
<l>Sub pedibus manet <placeName>Umbla</placeName> tibi, circumque jacentes</l>
<l>Tot pagi, pulcroque domus in littore structae,</l>
<l>Sylvaque coniferis frondens antique cupressis,<note xml:id="ftn51" place="foot" n="6">
<hi rend="italic">Haec ad <abbr>PP.</abbr>
<name>Franciscanos</name> spectat, qui juxta et Ecclesiam sub invocatione Visitationis <persName>
<abbr>B.</abbr>
<abbr>M.</abbr>
<abbr>Virg.</abbr>
</persName> et Conventum satis elegantem habent in ipso maris littore situm.</hi>
</note>
</l>
<l>Virginis et divae templum, et domus adsita templo,</l>
<l>Omnia quae in vitrea geminantur pulcrius unda.</l>
<l> Ut verò ulterius pergenti haec scena recessit,</l>
<l>Illico se scopulus <placeName>Daxae</placeName>
<corr resp="#NJ">obicit</corr>, atque <placeName>Elaphites</placeName>
</l>
<l>Tergeminae, Stagnique sinus, spectacula in horam</l>
<l>Duratura brevem; nam quà pars ultima collis</l>
<l>Desinit, obliquansque viam deflectis in Ortum,</l>
<l>
<note xml:id="ftn52" place="foot" n="7">
Hic vulgo dicitur <foreign xml:lang="ita">Porto di <abbr>S.</abbr> Croce</foreign>, ubi Domum, et Ecclesiam Sanctissimae Cruci dictatam <name>Dominicana</name> habet familia.
</note>Se portus <placeName>Gravosae</placeName> aperit satis amplus, et undas</l>
<l>Nobilis Adriacas inter, quo plurima semper</l>
<l>Stat puppis, semperque novas ubi construit audax</l>
<l>Navita. Cyclopum hî duris incudibus usque</l>
<l>Anchora multa gemit, liquefactaque fumat in auras</l>
<l>Pix unctura rates, illic ramalia magna</l>
<l>Stridentes serrae resecant: e robore curvo</l>
<l>Intexunt alii costas, clavosque trabales</l>
<l>Figunt: ingentes hîc edolat ascia malos,</l>
<l>Quosque alibi intorquent, huc longos cymba rudentes</l>
<l>Continuò adducit. Sed jam praecincta corollis,</l>
<l>Et variis sacro precibus lustrata ministro</l>
<l>(His primùm capitur felix a ritibus omen)</l>
<l>En laetos inter strepitus ratis ardua prono</l>
<l>Littore divulsa in pelagi volat <sic>ocyor</sic>
<corr resp="#NJ">undas</corr>,</l>
<l>Sponsa velut dulci properans se jungere sponso:</l>
<l>Affusi plaudunt cives, et fausta precantur,</l>
<l>Dum plenas Baccho ampullas fabricator in auras</l>
<l>Projicit, absque mero aggreditur nil Dalmata magnum.</l>
<l> Quid referam, ut dextra, laevaque a parte per omnem</l>
<l>Circuitum attollant se se pulcherrima tecta,</l>
<l>Hortique, et cicures vivaria alentia pisces,</l>
<l>Totque domus unà artificum ad declivia structae<note xml:id="ftn53" place="foot" n="8">
Hic locus vocatur <foreign xml:lang="ita">lo schero</foreign>, quia toto hoc tractu naves construuntur.
</note>
</l>
<l>Littora? Ibi surgunt augustae erecta sub auras</l>
<l>Templa Cruci, coetus <persName>Gusmani</persName> hortosque, domumque</l>
<l>Possidet: hinc ultra in solem se rura cadentem</l>
<l>
<hi rend="italic">
<placeName>Lapadia</placeName>
</hi> extendunt oleis foecundaque Baccho.</l>
<l>Condendae hic fuerat locus urbi, quae sibi septem</l>
<l>Romuleae similis muro circumdare colles,</l>
<l>Et gemino poterat fieri ditissima portu;<note xml:id="ftn54" place="foot" n="9">
<hi rend="italic">Altero videlicet <name>
<abbr>S.</abbr> Crucis</name> jam dicto, altero verò a parte Occidentis, qui <persName>
<abbr>S.</abbr>Martini</persName> dicitur.</hi>
</note>
</l>
<l>Tanto inimica bono at vis obstitit aspera fati.</l>
<l> Verùm ubi et hic oculis sinus evanescere coepit,</l>
<l>Ecce nova extemplo species succedit, in austros</l>
<l>Lumina nam vertens non magna,at pinguia cultu</l>
<l>Rura vides, sectumque in multas Nerea partes,</l>
<l>Tres modo, plus alià, res perjucunda tuenti,</l>
<l>Dignaque <sic>Apellaea</sic> docta ut manus exprimat arte.</l>
<l>Sic montis dorsum usque legens, atque inter amoenos</l>
<l>Perpetuò gradiens hortos, ac tecta domorum</l>
<l>Plurima, quà facili se se demittere clivo</l>
<l>Sergius incumbens coepit, sensim urbis ad usque</l>
<l>Moenia deveheris, praecinctasque aggere fossas.</l>
<l>Hîc volvente rota Cererem non una terebat</l>
<l>Ante mola: hoc ignavia bono spoliavit avorum</l>
<l>Urbem aetas: at cum incipiet mage divite vena</l>
<l>Defluxisse latex (in quod nunc publica cura<note xml:id="ftn55" place="foot" n="10">(10) <hi rend="italic">
<date>Hoc ipso anno 1803. quo haec scribimus</date> creati a <orgName>Senatu Rhacusano</orgName> Provisores extra ordinem tres, qui illud opus perquam sedulo curent, quod paucis abhinc mensibus feliciter inchoatum.</hi>
</note>
</l>
<l>Incumbit, jamque instat opus, ferventque periti</l>
<l>Artifices) magno haec poterunt cum foenore reddi,</l>
<l>Nec Canis aestivi rabiem trepidabimus ultra,</l>
<l>Idque etiam, <placeName>Juncheta</placeName>, tuae debebimus undae.</l>
<l>Me gemini hîc cogunt carmen producere Pagi:</l>
<l>Montis in abrupti, nostras qui desuper arces</l>
<l>Arduus aspectat, dorso editiore pruinis</l>
<l>Objecti hibernis surgunt: <placeName>Bosanca</placeName> minori</l>
<l>Nomen, fertque genus Bacchi stomacho utile, qualem</l>
<l>Collibus urbs Thuscis Florae pulcherrima mittit.</l>
<l>Nomen habet <placeName>Bergati</placeName> alius (commune quod ipsi <note xml:id="ftn56" place="foot" n="11">(11) <hi rend="italic">Qui </hi>
<hi rend="italic">et </hi>
<hi rend="italic">Sergius dicitur a Sacello in hujus <abbr>D.</abbr> honorem in summitate constructo.</hi>
</note>II)</l>
<l>Monti etiam) quò multa boum devota macello</l>
<l>Corpora saepe solent compellier. Haec loca multus</l>
<l>Septembri utiliter venator mense frequentat,</l>
<l>Atque aliqui gaudent stabilem tum ponere sedem,</l>
<l>Praeda ut contingat sibi ditior. Ambo ferocis,</l>
<l>Intrepidaeque animo servant fortissima pubis</l>
<l>Pectora: finitimus metuit Thrax ipse valentes</l>
<l>Exiguo magnae numero se opponere turbae.</l>
<l>Hinc gentis quia nota fides, invictaque virtus,</l>
<l>Utitur haud frustra Princeps, cum aut justa coloni</l>
<l>Frena pati renuunt, gravior vel sicubi motus</l>
<l>Fervet, quem solitae nequeant compescere vires:</l>
<l>Felices, tali qui milite regna tuentur!</l>
<l> Hîc natale solum mihi dulce, urbs alma <placeName>Rhacusae</placeName>
</l>
<l>Ipsa foret dicenda, sed aptius ultima de se</l>
<l>Ipsa loquens, prima quae gesta ab origine nobis,</l>
<l>Atque vices varias referet, casusque suorum.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.5">
<head>
De <placeName>Umbla</placeName>, quae antiquis Arion. <num value="5">V.</num>
</head>
<l>Saepe tuos fuit, <placeName>Umbla</placeName>, mihi fas visere fontes,</l>
<l>Et modo ad hanc partem, modo curvi ad littoris illam</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Lintre</corr> vehi, brevis ad spatium dum recreor horae.</l>
<l>Sape moram et traxi sextili mense, diebus</l>
<l>Cum petit Erigonen sol arduus, uvaque poscit</l>
<l>Jam matura premi: mores nunc ipse, locumque</l>
<l>Ad vivum expressa, meus ut mos, pingo tabella.</l>
<l> Haud paucis haec ora maris,ni fluminis actam</l>
<l>Dicere malueris, habitatur utrinque colonis.</l>
<l>Horrida pars dextra, atque lapis tenet omnia nudus:</l>
<l>Hinc sterilis multo natura domanda labore</l>
<l>Principiò his fuerat, qui adjunctos aedibus hortos</l>
<l>Pomiferos fecere sibi, atque umbracula ab aestu,</l>
<l>Vitibus in morem curvatis desuper arcus.</l>
<l>Laeva habet apricos, cerni non aspera, tractus,</l>
<l>Fertiliterque viret media usque ad dorsa supini,</l>
<l>Sidera qui lambit procero vertice, montis.</l>
<l> Faucibus a primis, geminaeque in margine ripae</l>
<l>Multa voluptatis causa posuere beati</l>
<l>Tecta Patres; sed <name>Sorgiadum</name> pulcherrima longe</l>
<l>Stat domus: huc ducunt ipso super aequore structae</l>
<l>Multa arte ingentes solido de marmore scalae</l>
<l>Pluribus ornatae signis; hinc itur in ampla</l>
<l>Atria, pictura paries animatur utrinque</l>
<l>Multiplici: domus ipsa ingens, et balnea praebet</l>
<l>Loturis: nemora accedunt, <corr resp="#NJ">gelidi</corr>que recessus,</l>
<l>Antra<corr resp="#NJ">que</corr>, et halantes horti, longique canales</l>
<l>Terram inter recto ducti ordine, coniferaeque</l>
<l>Hinc atque inde virent cyparissi. Scilicet illinc</l>
<l>Usque ad Arionios fontes (hoc nomine dicta</l>
<l>Antiquis haec unda fuit) non longus eunti</l>
<l>Tractus, ubi incipiunt ipsi dulcescere fluctus:</l>
<l>Quidquid ibi aequorei capitur gregis et mage gustu</l>
<l>Praestat, idemque genus jucundi Pinguis honore</l>
<l>Vincit, in alterius crevit quod gurgitis unda.</l>
<l> Rupe sub aeria rapidus fluere incipit amnis</l>
<l>Ingenti excurrens alveo, facileque vel ipsas</l>
<l>Danubii victurus aquas, ni tanta voluptas</l>
<l>Sit pelagi: hic multo protrudit Nerea tractu</l>
<l>Extra ipsas fauces, cursus ubi sentit aquarum,</l>
<l>Seu petat occasum, seu cymba feratur in ortum.</l>
<l>Hoc super amne rotas immanes unda revolvens</l>
<l>Sustinet: hîc degunt, queis frangitur orbe molari</l>
<l>Nocte dieque immensa Ceres; cumque ignea fontes</l>
<l>Tempestas alibi magnis fervoribus hausit,</l>
<l>Hîc senior glauca velatus arundine frontem</l>
<l>Pleno urnam ingentem de flumine fundit Arion.</l>
<l>Nempe ita <name>Naïasin</name> placitum, <placeName>Trebinidis</placeName> amnem<note xml:id="ftn57" place="foot" n="I">
<bibl>Joannes Lucius de Regno <abbr>Dalmat.</abbr> et <abbr>Croat.</abbr>
<abbr>Lib.</abbr> 4. <abbr>Cap.</abbr> 4.</bibl> de hoc flumine, quod <placeName>Zachlumum</placeName> vocat, haec habet. <q>Per vallem <placeName>Popovo</placeName> dictam circumquaque altis montibus cinctam fluens, nullibique exitum habens a terra absorptum per occultos meatus in mare prorumpens flumen <placeName>Omblam</placeName>, antiquis <placeName>Arionem</placeName> efficit.</q>
</note>
</l>
<l>Quae rapidum, et vasto absorptum telluris hiatu</l>
<l>Antra per, et <corr resp="#NJ">caecos huc</corr> deduxere meatus.</l>
<l>Haud secus Elea properans <placeName>
<sic>Alphaeus</sic>
</placeName> ab urbe</l>
<l>Sub mare flectit iter Siculas delapsus ad oras,</l>
<l>Inque Arethusaeum mutat sua nomina fontem.</l>
<l> Nil hoc frigidius latice est, crateraque plenum</l>
<l>Haud interrupto facile siccaveris haustu:</l>
<l>Talis et in mediis ille aestibus: adde, quod aura</l>
<l>Hîc quoque frigidior per noctem spirat: amictus</l>
<l>Ne tibi tum levior cave sit, si picta per amnem</l>
<l>Te placidum vel cymba vehit, littusve sedentem</l>
<l>Detinet, incautos morbi plerumque sequuntur.</l>
<l>Nec verò in culpa locus est, nam praebita ab ipsis</l>
<l>Causa malo, algescant, et tristia <sic>pharmaca</sic> potent.</l>
<l> Rus licet hoc aliis nostrae vicinius urbi,</l>
<l>Multusque appellat conducto huc remige civis,</l>
<l>Nec non illi etiam veniant, urbemque frequentent,</l>
<l>Agrestes nimium tamen, ingeniique retusa</l>
<l>Sunt acie, hisque solent veterum permulta parentum</l>
<l>Vel nunc <corr resp="#NJ">obicier</corr> dicta insulsissima, quorum</l>
<l>Id celebre (effigies cum Christi in caerula lapsa est)</l>
<l>„Si soboles hic vera Dei, ne educite, solus</l>
<l>„Vi propria ex imo summas referetur in undas.</l>
<l>At dum urbis pudet esse jocum se a tempore longo,</l>
<l>Jam tandem sapere incipiunt, factique sagaces.</l>
<l> Hi pretium posuere gulae, nam vendere piscem</l>
<l>Mos illis, quantum suadet malus ardor edendi,</l>
<l>Non quanti res ipsa valet: nos causa malorum,</l>
<l>Qui in cute solliciti curanda plus sumus aequo.</l>
<l>Quid juvat indici pretium, quo debeat unum-</l>
<l>quodque genus vendi piscis? Quid figere ferream</l>
<l>Parietibus lancem, quae ponderet? heu nihil horum</l>
<l>Si stabile in longum potuit servarier aevum.</l>
<l>Ipsi ipsi leges infregimus, ingluviemque</l>
<l>Nostram illi proprio didicere apponere lucro.</l>
<l> Unica piscatus tenet omnes cura: trahuntur</l>
<l>Lina hîc, contra illic mittuntur, et humida Soli</l>
<l>Exponunt siccanda alibi; lacerata videbis</l>
<l>Hîc ipsis refici a pueris, nova texier illic,</l>
<l>Textaque subereo quà cortice, quàque oneroso</l>
<l>Naviter armari plumbo: sic largior illis</l>
<l>Fons lucri, a tenui possent quam quaerere gleba.</l>
<l>Quamquam ad nos multis aestivo rebus onustae</l>
<l>Femellae hinc veniant quoque tempore; copia lactis,</l>
<l>Ovaque, et omnigeni fructus, et brassica fertur.</l>
<l>Haec ubi distraxere, peculî summula filo,</l>
<l>Tela, aut lemniscis mutatur, et urbe relicta</l>
<l>Lintrem adeunt, remisque ipsae freta caerula verrunt</l>
<l>Praepetibus, sedet ignavus dum puppe maritus.</l>
<l> Rus licet hoc sanis urbem nutricibus auget,</l>
<l>Non tamen utilitas magna hinc, quia agreste puellis</l>
<l>Saepe etiam ingenium infundi cum lacte videmus.</l>
<l>Nam non continuò nutrix illa optima, cui sit</l>
<l>Copia lactis, et oris gratia: laudo benignam</l>
<l>Plus ego naturam, mores, animumque sagacem,</l>
<l>Harum impune avidis presset puer ubera labris.</l>
<l> Ante <sic>Sebasteno</sic> lucem quae sacra Patrono<note xml:id="ftn58" place="foot" n="2">
<hi rend="italic">
<date>Die Purificationis <abbr>B.</abbr>
<abbr>M.</abbr> Virginis.</date>
</hi>
</note>
</l>
<l>Civibus hic jucunda adeo spectacula pagus</l>
<l>Praebet, ut Heraclitus rideret talia, quamvis</l>
<l>In vita risisse negent. Praecedere cernis</l>
<l>Signiferum, quem signa decent, ut ephippia asellum:</l>
<l>Hunc centum fortasse homines (totidemque seorsim<note xml:id="ftn59" place="foot" n="3">
<hi rend="italic"> E <placeName>Bergato</placeName>, et <placeName>Bosanca</placeName>, de quibus supra.</hi>
</note>
</l>
<l>Vicinis urbi e pagis, quos signifer alter</l>
<l>Primo illi assimilis ducit) nullo ordine, nulla</l>
<l>Militiae, quamvis res <corr resp="#NJ">ludicra</corr>, lege sequuntur,</l>
<l>Queis vix in triplici mirum semel ignea gyro</l>
<l>Si tormenta crepent, turpem spectante Senatu</l>
<l>Gentis avaritiem, atque ipso ridente popello.</l>
<l>Tum juvat horum aliquos vinosam intrare tabernam,</l>
<l>Dum fora circumeunt alii, multisque Lyaei</l>
<l>Impleri cyathis,mox se se reddere gressu</l>
<l>Nutanti ad socios, teque <sic>Evohe</sic> dicere cantu.</l>
<l>* Haud ita nunc, nam multi altum ut coepere per aequor</l>
<l>Longinquas tentare vias, fortunaque crevit,</l>
<l>Lecta manus juvenum, vestesque induta colore</l>
<l>Uno, eodemque omnis volat haec ad festa, tonansque</l>
<l>Ignivomae strepitu balistae haud pulveris ullum</l>
<l>Luce modum hac pyrii scit, <corr resp="#NJ">laetitiae</corr>que tenere.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.6">
<head>
De <placeName>Malpho</placeName>, <sic>illiricè</sic> ∫<placeName xml:lang="hrv">Zaton</placeName>. <num value="6">VI.</num>
</head>
<l>
<placeName>Gravosa</placeName> egressis dextra de parte cadentem</l>
<l>In solem distans haud longo tramite <placeName>Malphi</placeName>
</l>
<l>Panditur insignis portus, quo tuta carinis</l>
<l>Est statio, et placido subsidunt aequora fluctu,</l>
<l>Cum notus Hadriacum miscet mare, nec sinit aut hac,</l>
<l>Aut illac ratibus procedere. Turbida verùm</l>
<l>Vix ubi composuit melior freta, velivolae uno</l>
<l>Egressa puppes hinc tempore conspiciuntur</l>
<l>Credere se pelago, et cursus iterare relictos.</l>
<l>Hic austro objectus locus est, gaudetque salubri</l>
<l>Temperie, quamquam juga claudant ardua circum</l>
<l>Nam matutinis Eurus refrigerat auris</l>
<l>
<sic>Quottidie</sic> autumni per tempora, qui tribus horis<note xml:id="ftn60" place="foot" n="I">
<hi rend="italic"> Observatum hoc fuit, quod si quo anno per eam tempestatem hic ventus non flaverat, locus ipse insalubris, et morbis obnoxius fuit.</hi>
</note>
</l>
<l>Magna ubi perflavit rabie, fera murmura ponit.</l>
<l> Haud facies inamoena soli, nam littore ab ipso,</l>
<l>Quà leni incipiunt colles assurgere clivo,</l>
<l>Cuncta tenet late frondescens Palladis arbos,</l>
<l>Mille cados olei dare in annum commoda, baccas</l>
<l>Si bene crescentes oleaginus impleat humor.</l>
<l>Nec verò et vallis quà pars jacet ima supinae,</l>
<l>Egregii desunt fructus, pars venditur urbi,</l>
<l>Pars inopes Cererem obliti vescuntur agrestes.</l>
<l> Sunt quibus in virides salientis rivulus undae</l>
<l>(Quippe scatent multi hîc latices) illabitur hortos.</l>
<l>Uberior qui longe aliis, erumpit ad ipsum</l>
<l>Penè mare: hîc olim frigus captare per aestum</l>
<l>Multae ego consueram protectus ab arboris umbra:</l>
<l>Excisis exin, Cereri structa apta terendae</l>
<l>Constitit hîc moles, plerumque at inutilis, astri</l>
<l>Cum furor Icarii sitientes fervidus agros</l>
<l>Exurit, segnesque rotas depressior unda</l>
<l>Haud agitat: parva ergo viris lucra inde trahuntur,</l>
<l>Vicinis allata licet sic commoda pagis.</l>
<l> Nulla magis pisces, neque certius aequora celant,</l>
<l>Quam sinus hic, nec vile genus stabulatur, et unum.</l>
<l>Pars nassis capiunt, pars retibus, altaque quosdam</l>
<l>Fuscina per noctem taedis ardentibus atram</l>
<l>In <sic>cephalos</sic> armat, queis hîc sapor optimus, et qui</l>
<l>Prorsus abest aliis, quos diversa educat unda.</l>
<l>Saepe etiam huc thynnos adnare videmus ab alto</l>
<l>Aequore, et hîc <corr resp="#NJ">aliquis</corr> mage duro cannabe texta</l>
<l>Lina sub aequoreas mittit non vana lacunas.</l>
<l>Quinquaginta focis colitur rus omne sub ipsum</l>
<l>Littus penè sitis, tantum <hi rend="italic">
<placeName xml:lang="hrv">Vaerbiza</placeName>
</hi> recessit</l>
<l>Eoum in solem vergens, vix nomine digna.</l>
<l>Ornant tecta locum quoque civica, laetaque multis</l>
<l>Est facies, atque ampla patent, nam condita avorum</l>
<l>Temporibus, proprias cum puppes pagus habebat</l>
<l>Hic quoque, opesque mari referebat navita ab alto.</l>
<l> Hîc ego saepe moram autumni per tempora traxi,</l>
<l>Arrisitque locus; naturae ad munera sed nil</l>
<l>Addidit ars. Quod si pedibus mare propter obiri</l>
<l>Hic omnis posset sinus, et vestigia ferri</l>
<l>Longius, alliceret plures, blandeque teneret;</l>
<l>Nec me vicini stringentem littoris oras</l>
<l>Vano <corr resp="#NJ">exerceret</corr> cessantem cymbula motu.</l>
<l> Editiore jugo scatet algidus humor, ab <hi rend="italic">alno</hi>
<note xml:id="ftn61" place="foot" n="2">
<foreign xml:lang="hrv">Voda ad johe</foreign>
<hi rend="italic">Illyricè</hi>
</note>
</l>
<l>Nomen habet: leviorem aliis, potuque salubrem</l>
<l>Quod memorant, puerum hinc urnas deferre jubebam,</l>
<l>Fama nec illius laticis mihi vana reperta.</l>
<l>Incola frumenti penè hîc nil emetit, atque</l>
<l>Area <corr resp="#NJ">propterea</corr> siqua est, magis apta choreis,</l>
<l>Agrestes agitant festa quas luce puellae.</l>
<l>Nulla boum videas armenta hîc pascere: vaccam</l>
<l>Siquis habet (sed rarus habet) lac vendit, agellis</l>
<l>Ingeritur dein pingue fimum: nec multus abundat</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Laniger</corr> hîc, multaeque locus neque prodigus herbae.</l>
<l>Hoc ego pauperius nil vidi rure, meaeque</l>
<l>Hîc esto finis, quoniam jam longa, Camoenae.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.7">
<head>
De <placeName>Valle Nucis</placeName>, <sic>illiricè</sic>
<placeName xml:lang="hrv">Orascjaz</placeName>. <num value="7">VII.</num>
</head>
<l>Occasum versus post <placeName>Malphum</placeName> pulcra videri</l>
<l>Intratur vallis: nomen nux plurima patrum</l>
<l>Consita temporibus fecit, nunc nomen inane.</l>
<l>Nam vix quod pueris ludendo sit satis, agro</l>
<l>Nascitur, at quoties bene reddidit annus, olivi</l>
<l>Inveniat ter mille cados mercator emendos,</l>
<l>
<placeName>Cannosam</placeName>que petens, <placeName>Barsecinem</placeName>que propinquam</l>
<l>Hinc parta simili contentus merce recedat.</l>
<l>Namque olearum ingens hic, continuataque sylva</l>
<l>A <placeName>Malpho</placeName> incipiens est tractus scilicet omnis:</l>
<l>Rarus honos nunc Baccho, habuit sua tempora Bacchus.</l>
<l> Hîc <expan resp="#NJ">et</expan> succosi fructus, et copia: credam,</l>
<l>Irriguis large quia circumspergitur undis</l>
<l>Ille locus, cui sex saltem, septemve perennes</l>
<l>Natura indulsit latices, quorum utilis aegris</l>
<l>Non unus, parvamque apte appellaveris Idam.</l>
<l>Rure sub hoc magnis statio solet esse carinis,</l>
<l>Nec semel hîc tenuit numerosas anchora classes,<note xml:id="ftn62" place="foot" n="I">
<hi rend="italic">Classes Turcica, Russa, et Gallica annis proximè elapsis illic per plures dies, diversis tamen temporibus pacificè, jactis anchoris, sunt commoratae.</hi>
</note>
</l>
<l>Quarum aevo non una brevi mihi visa, per orbem</l>
<l>Cum strepitu horrisono feralia bella tonabant.</l>
<l>Olim hujus populi bis denae corpore magno</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Sulcabant</corr> pontum puppes, nunc ille alienas</l>
<l>Penè suarum expers ad ripam accedere cernit.</l>
<l> Durior a pelago ascensus, lapidosaque ducit</l>
<l>Semita, sed terrae pariter prospectus amoenae</l>
<l>Scandentem recreat, partem nam plurima in omnem</l>
<l>Frondentes inter frutices, glebasque virentes</l>
<l>Et domus agricolûm stetit, et quae splendida multus</l>
<l>Hîc tecta exstruxit civis: nil purius aura</l>
<l>Coeli hujus spirare queas. Hîc pluribus annis</l>
<l>
<persName>Ignatî</persName> soboli steterat cultissima villa,</l>
<l>Quò post exhaustos animum recreare labores</l>
<l>Ibant aspectu nemorum <sic>septembribus</sic> horis.</l>
<l>At quia et altera erat pariter vicinior, <note xml:id="ftn63" place="foot" n="2">
<hi rend="italic"> In ultimo <placeName>portus Gravosani</placeName> recessu octo stadiis <placeName>Rhacusio</placeName> distans haec villula rusticationi percommoda ab iis cum voluptate invisebatur.</hi>
</note> illam</l>
<l>Distraxere: hercle! Hi melius, queis empta, benigno</l>
<l>Lumine nam Pallas spectant, Pomona, Cereresque.</l>
<l>Utile nec tantum capitur, conjungitur unà</l>
<l>Dulce etiam, hîc vacuum curis quia degitur aevum.</l>
<l>Publica per medium via rus: hac pulcrius ipse,</l>
<l>Commodiusque meis nil optem gressibus, aequa</l>
<l>Nam longo tractu se porrigit, et simul offert</l>
<l>Prospectus laetos passîm terraeque marisque</l>
<l>Suppositi, quà multa meat ratis omnibus horis.</l>
<l> Quem <name>Rhacusanis</name> agrum <persName>Nemagnus</persName> ab ora<note xml:id="ftn64" place="foot" n="3">
<hi rend="italic">
<persName>Stephanus</persName> dictus <persName>Nemagna</persName> rex <name>Bossinatium</name>, qui in <name>Rhacusanos</name> animo se perbenevolo semper exhibuit.</hi>
</note>
</l>
<l>Rex Epidaurea quondam donarat habendum</l>
<l>Desinit hîc, aptoque illum, quod prima teneri</l>
<l>Urbi coepissent ea praedia, nomine dicunt</l>
<l>
<hi rend="italic">
<placeName>Astaream</placeName>, veteres </hi>possis quod vertere <hi rend="italic">terras.</hi>
</l>
<l>Illarum dominos lex indulgentius ipsa</l>
<l>Respicit, et multos est elargita favores.</l>
<l>Nec rudis hîc populus, nec cultu pauper, et oris</l>
<l>Gratia commendat, vestisque decentia sexum.</l>
<l>Hoc nostrae commune locis penè omnibus orae,</l>
<l>Res ubi, praeter agri culturam, et nautica cordi.</l>
<l> Qua causa huc ierim, nunc accipe, ne mihi forte</l>
<l>Hoc vitio vertas, alienis si te ego rebus</l>
<l>Plus justo hîc teneam patrias audire volentem.</l>
<l>Id mihi <placeName>Malphaeo</placeName> degenti rure <placeName>Rhacusae</placeName>
<note xml:id="ftn65" place="foot" n="4">
<hi rend="italic">
<persName>Nicolaus Puliesius</persName> Archiepiscopus Rhacusanus, deinde archiepiscopus Thessalonicensis; et Vicarius Patriarchalis in <placeName>Constatinopolitana Civitate</placeName>, ubi diem supremum obiit.</hi>
</note>
</l>
<l>Suasit iter bonus antistes, quem mira tenebat</l>
<l>Cura sui tenuem gregis hanc invisere partem,</l>
<l>Corpore quamquam esset tunc aegrior, accieratque</l>
<l>Qui sibi suppetias obeundo in munere ferrent.</l>
<l>Nos pedites, morbus cui regius, ille caballo</l>
<l>Invehitur. Titan radios vix spargere terris</l>
<l>Coeperat, et multo advectos nos incola sacri</l>
<l>Aeris suscepit sonitu. Post sacra peracta</l>
<l>Auribus ad multam commissa fidelibus horam</l>
<l>Secreta excipimus, sacra et dape pascimus omnes.</l>
<l> Cum sol jam faceret breviores altior umbras,</l>
<l>Illius nos mysta loci, populique magister</l>
<l>Ante fores templi sub tecto, ubi proxima rauco</l>
<l>Lympha cadit strepitu, mensis accumbere jussit.</l>
<l>Postquam epulis exempta fames, mensasque removit</l>
<l>Sedulus, atque opera fervens vehemente minister,</l>
<l>Jucundo vacuas sermone exegimus horas.</l>
<l>Tempus erat sacro pueris jam tingere frontem</l>
<l>Unguine, cum quidam casus miserè omnia turbat.</l>
<l>Namque advectus equo vir se obtulit unus ab illis,</l>
<l>Consilia ad secreta adhibet quos curia patrum.</l>
<l>Pontificem hic subitò occupat, enixeque rogare,</l>
<l>Ut rem differat, et praesens in tempus omittat.</l>
<l>Quippe locuturum se maxima, et illico in <sic>aurim</sic>
</l>
<l>Arcani stillare aliquid, mox quaerere, an esset</l>
<l>In promptu quadrupes, socio quem mittat, eundem</l>
<l>Cum nequeat, soleam a pedibus nam amisit eundo.</l>
<l>Hic erat ille, sacro fulgentes murice Patres</l>
<l>Quem curare suas hîc res voluere, quibusque</l>
<l>
<hi rend="italic">Relligionis </hi>ab almae<hi rend="italic"> auctu </hi> stat nobile nomen.</l>
<l>Mittitur illi equus, at sacrum differre recusat</l>
<l>Praesul opus, praestare brevi quod possit in hora.</l>
<l>Advenit interea comes, et cum Praesule munus</l>
<l>Jam functo, secretò agere hic quoque, nec mihi quisquam</l>
<l>Illum Tiresias poterat dissolvere nodum</l>
<l>Nos porta exclusi, submissa loquentibus est vox,</l>
<l>Compositi <corr resp="#NJ">vultus</corr> consultò, et denique cuncta</l>
<l>Apparere mihi rem pure posse vetabant.</l>
<l> Hîc ego, quando mihi arcanum expugnare potestas</l>
<l>Restabat jam nulla, affinem Praesulis ipsum,</l>
<l>Qui mihi rem visus subolere, ita tento: quid horum</l>
<l>Esse putas causam adventus, dic oro: Senatus</l>
<l>Ob grave porro aliquid, magnumque accedere jussit.</l>
<l>Da nosse id, nam si ignarum te dixeris, hercle</l>
<l>Haud credam. Ille ideo, qui missos novit, in ipsa ut</l>
<l>Re cras Pontifici certus queat ordo teneri,</l>
<l>Caetera secreti in facto nil esse videbat,</l>
<l>Haec orsus mihi verba. „Fuit, fuit inclytus ille,</l>
<l>„ Auspice qui coepit <persName>Lojola</persName> coetus, in omnes</l>
<l>„ Diffusus terras, quem Clemens quidquid habebant</l>
<l>„ Templorum domuumque relinquere jussit, et omne</l>
<l>„ Delevit penitus corpus, dicique priore</l>
<l>„ Voce vetat, <corr resp="#NJ">causam</corr> servans in pectore facti,</l>
<l>„ Hi fugere licet praeroso saepius hamo,</l>
<l>„ Felici tandem Piscator arundine summus</l>
<l>„ Coepit, et instabili <hi rend="italic">Pax</hi> aurea reddita ponto est,<note xml:id="ftn66" place="foot" n="5">
<hi rend="italic">Hoc verbo </hi>Pacis <hi rend="italic">alluditur ad ipsum Abolitionis <orgName>Jesuviticae</orgName> Breve emanatum <date>die 16. Augusti anno 1772</date>. Cujus unicus finis videtur fuisse Christianae Rei publicae tranquillitas, in quam unam Pontifex maximopere se incumbere profitebantur.</hi>
</note>
</l>
<l>„ Quem saevi insano miscebant turbine venti.</l>
<l> Tunc ego: summa dies miseris si venit, agetque</l>
<l>Rerum inopes, multosque inter sors dura labores,</l>
<l>Damna etiam quondam sua sentiet orbis ab illo</l>
<l>Excidio. His mage fida Patri custodia summo</l>
<l>Christicolûm, columenque potentius haud erat arci</l>
<l>Vaticanae aliud: non Relligionis amore</l>
<l>Vincebat quisquam, teneram ingenuasque per artes</l>
<l>Moribus atque bonis melius formare juventam</l>
<l>Noverat: hi vitae exemplis illustribus, atque</l>
<l>Eloquii arte sacri magnas cum civibus urbes</l>
<l>Crimine ab omnigeno absterrebant. Una sed auctos</l>
<l>Tot tantisque bonis labes maculabant, ob illam</l>
<l>Et periere, animis dominandi immensa cupido</l>
<l>Hos tenuit, regum haud facile toleranda ministris,</l>
<l>Quo clades, mihi crede, uno de fonte profecta,</l>
<l>Quidquid mox mendax sparsura est fama per orbem.</l>
<l>Sed tempus veniet, cum tot labentibus unà</l>
<l>Praesidiis <corr resp="#NJ">scelerum</corr> se turba effundet <placeName>Averno</placeName>,</l>
<l>Et modo quos delent, fors delevisse pigebit.</l>
<l>At quid ego haec ultra? Jam desine <persName>Musa</persName>. Relicta</l>
<l>
<placeName>Valle nucis</placeName>, petitur <placeName>Malphanum</placeName>,et jam sole caduco</l>
<l>Adveniens vesper sua quemque in tecta reduxit.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.8">
<head>
De <placeName>Cannosa</placeName> illyrice <placeName xml:lang="hrv">Taersteno</placeName>
<num value="8">VIII</num>
</head>
<l>Post <corr resp="#NJ">Nuceam</corr> sequitur vallem <placeName>Cannosa</placeName>, salubri</l>
<l>Coelo et aquis gaudens, et in aestu mollibus umbris.</l>
<l>Hoc ego cum sociis, parvo vectante phaselo,</l>
<l>Visere rus ibam, meritò quod Gozzea dici<note xml:id="ftn67" place="foot" n="1">
(1) <hi rend="italic">
<name>Gozzeorum</name> familia e patriciis antiquissima, et dives hîc amplissimum olivetum cum pluribus colonorum domibus eidem addictis possidet.</hi>
</note>
</l>
<l>Villa potest, quodcumque soli nam hîc aspicis, illam</l>
<l>Ad gentem spectat, pauca excipe. Ad ostia portus</l>
<l>Gravosae ut linter devenerat, ecce tumentes</l>
<l>Plus nimio undas iracundum cernimus aequor</l>
<l>Erigere. Experti nautae cum apellere tutò</l>
<l>Saxosum, portuque carens nos posse negarent</l>
<l>Ad littus, <placeName>Malphum</placeName> ingredimur, dapibusque refecti</l>
<l>Ultro viam aggredimur pedibus, minus utque molestus</l>
<l>Quintili sit mense calor, de corpore veste</l>
<l>Detracta, impositaque humeris arcemus acuta</l>
<l>Palmite vitigenae radiorum spicula frondis:</l>
<l>Tum laeti agrestum cantantes carmina ritu</l>
<l>Tendimus, et sensim sine sensu absolvitur omnis</l>
<l>Semita, mox paulum in molli consedimus herba.</l>
<l> Blanda loci facies, nulla hîc inculta videri</l>
<l>Gleba erat, acclinique jugo revolutus aquarum</l>
<l>Rivulus in virides hortos manabat, et idem</l>
<l>Agricolis pagi pariter frumenta terebat.</l>
<l>Vidi aedes dominique loci, et viridaria laeta,</l>
<l>Neptunumque undas jaculantem e dente <corr resp="#NJ">trisulco</corr>,</l>
<l>Quaeque capit laticem affusum de marmore concham</l>
<!-- sic -->
<l>Ingentem, vidi <corr resp="#NJ">pariter</corr>, nil abfuit unum</l>
<l>Praeter herum, nobis nam villiicus omnia monstrat.</l>
<l> Cum duplex, riguae quae margine consita ripa est,</l>
<l>Surgeret immanis platanus, quae grandior imum</l>
<l>Metiri ad truncum nos quidam incesserat ardor.</l>
<l>Ut quini circum ductis hinc inde lacertis</l>
<l>Sepsimus amplexi, vix suffecere obeundae<note xml:id="ftn68" place="foot" n="2">
viginti mensurae Rhacusanae cubitos trunci circumferentiam habere deprehendimus, videlicet ulnas quinque mensurae Italicae, vulgo <foreign xml:lang="ita">Canne</foreign>.</note>
</l>
<l>Brachia. Non tanta <corr resp="NJ">agricolûm</corr> hîc vis degit, ad umbram</l>
<l>Quanta illius adhuc facile considere posset.</l>
<l>Haud minor hac quercus pariter mihi cognita mole</l>
<l>Non procul hinc: tanta est majestas scilicet illis</l>
<l>Arboribus, solaeque nemus formare videntur.</l>
<l> Vera tamen sunt sylva oleae, queis cuncta tenentur:</l>
<l>Rite illi agricolae culturam adhibentque, sciuntque</l>
<l>Praeclare, quidnam resecent, quid in arbore linquant</l>
<l>Palladia, multique vocant, ut talia discant</l>
<l>Mox ipsi: haurire a doctis rerum utile semper</l>
<l>Notitias. Quae natae illic, portantur in urbem</l>
<l>Praestantes <sic>cynirae</sic>, tum fraga, ac cerea pruna,</l>
<l>Atque alia egregium servantia poma saporem;</l>
<l>Nec non unde sibi primaeva ab origine nomen</l>
<l>Pagus habet, gracili de canna nunc quoque crates</l>
<l>Siccandis uvis <corr resp="#NJ">texunt</corr> ac ficubus aptas.</l>
<l>Non injucundam speciem rus exhibet, alto</l>
<l>Si praetervectus quis spectet ab aequore, sparsa</l>
<l>Namque hac, atque illac apparent candida tecta,</l>
<l>
<note xml:id="ftn69" place="foot" n="3">
<hi rend="italic">Hic Sanctus Parochialis Ecclesiae praecipuus Patronus est.</hi>
</note> Et Viti templum haud ignobile, et addita templo</l>
<l>Turris, fonsque maris miscens se argenteus undae.</l>
<l> Hîc gemina mora facta mihi cum luce fuisset,</l>
<l>Ad <placeName>Barsecinem</placeName> me adduxit tertia, ubi Annae</l>
<l>
<persName>Parthenidis</persName> matris recolit festa annua pagus.</l>
<l>Semita dum fuerat per planum, ac commoda, mulo</l>
<l>Me patiebar agi, sed cum salebrosa deorsum</l>
<l>Ducere coepisset, descendi, atque ipse capistro</l>
<l>Mulum per cautes, ut tutius esset, agebam.</l>
<l> Frondescens tum sylva mihi mediocris aditur.</l>
<l>Hîc quercus inter turba ingens, <corr resp="#NJ">agricolae</corr> pars<note xml:id="ftn70" place="foot" n="4">
<hi rend="italic">In hac sylva mercatus <sic>nundinatorius</sic> quotannis fit <date>die sacra Beatae Annae</date>.</hi>
</note>
</l>
<l>Nostrates, pars qui caligas huc sutor agrestes</l>
<l>Urbanus tulerat, nec longa in pectora barba</l>
<l>Demissa <name>Morlachi</name> aberant, clamore replentes</l>
<l>Haec loca, dum mercis genus haud divenditur unum.</l>
<l>Hos ego, <corr resp="#NJ">femellas</corr>que ejusdem gentis in orbem</l>
<l>Ducere mox choreas vidi, quos horrida setis</l>
<l>Pectora contectos ac brachia, ni pede capris</l>
<l>Vidissem absimiles, nec bina assurgere fronti</l>
<l>Cornua, pro Faunis agrestibus, ac Satyriscis</l>
<l>
<sic>Accepsem</sic> facile: tantum instar in artubus horum est.</l>
<l> Hinc abeo, et geminis, ad quos locus attinet omnis,<note xml:id="ftn71" place="foot" n="5">
<hi rend="italic">Hi sunt de familia dicta <name>de Zuzzeris</name>, qui in excolendis oleis peculiarem curam adhibentes multum olei, et praestantioris generis habent.</hi>
</note>
</l>
<l>Invisis dominis ad collem deferor, unde</l>
<l>In mare prospectus late patet, utque videbam,</l>
<l>Quod multa hac illac arbuscula surgeret, ibam</l>
<l>Visurus propius, quondam genus, utque rigentes</l>
<l>Juniperos esse agnovi, tum protinus illud</l>
<l>In mentem rediit, visum quod saepius, hujus</l>
<l>Nempe loci pueros hîc scabro a cortice lectam</l>
<l>Vendere <sic>sandarachen</sic> nostrae pictoribus urbis:</l>
<l>At satis haec, levibusque modum jam imponere tempus.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.9">
<head>
De <placeName>Pagis vulgo dictis Superioribus</placeName>, deinde de terris <corr resp="#NJ">quae</corr> sub <placeName>Slanensis comitatus</placeName> nomine comprehenduntur. <num value="9">IX.</num>
</head>
<l>Asperiora situ describere carminis ordo</l>
<l>Me loca nunc, populosque jubet percurrere agrestes.</l>
<l>Longus ab <placeName>Osonico</placeName>
<placeName>Slanensia littora</placeName> ad usque</l>
<l>Materies mihi tractus erit, cui accedet et alter</l>
<l>Longior, horridiorque, <hi rend="italic">novas</hi> quem dicere <hi rend="italic">terras</hi>
</l>
<l>Coepimus, ex quo abiit vetus incola: non ego multis</l>
<l>Haec peragam, longoque morer sermone legentes.</l>
<l> Montosa haec omnis regio plerumque, et in Arctos</l>
<l>Quà flectit, gelidis magis est objecta pruinis.</l>
<l>Rara Ceres seritur, veniunt felicius illic<note xml:id="ftn72" place="foot" n="I">
Hordea apud nos in terris solutioribus melius, quam in spissis provenire plerumque solent. Tam autem illa, quam triticum nostrates coloni fere in montium jugis ante crematis serunt, quod illi dicunt <foreign xml:lang="hrv">palit laʃine</foreign>.</note>
</l>
<l>Hordea, sed multa passim juga consita vite,</l>
<l>Serius etsi illis coquitur vindemia saxis.</l>
<l>Hîc ego nec numerum referam, nec cuncta locorum</l>
<l>Nomina, cursim aliquos attingam, teque rigenti</l>
<l>
<hi rend="italic">
<placeName>Gromacja</placeName>
</hi>impositam saxo, quae docta tenaci</l>
<l>Fingere vasa luto figulos agrestibus addis,</l>
<l>Aptior ut gemina veniat tibi victus ab arte;</l>
<l>Nec te <hi rend="italic">
<placeName>Cliscevium</placeName>
</hi> sileam, aut te <hi rend="italic">
<placeName>
<corr resp="#NJ">Gljubcia</corr>
</placeName>
</hi> tellus.</l>
<l>Ut verò haec <corr resp="#NJ">illi</corr>, propria quam voce vocamus</l>
<l>
<hi rend="italic">Morlacham, </hi>durae loca sunt contermina genti,</l>
<l>Multum illi et noster par incola, moribus asper,</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Incultus</corr>que nimis. Quoties sale navis onusta</l>
<l>Ingreditur portum, pagis accedere plures</l>
<l>Agricolae ex illis, suus ordo ut cuique, jubentur</l>
<l>Ad loca vecturi, <name>Turcae</name> unde imponere equorum</l>
<l>Commodius dorso, et confestim abscedere possint.</l>
<l>Nempe datum hoc nostrae pridem urbi, ut proxima quaeque</l>
<l>A nobis regna accipiant, pretiumque vel ipsum,</l>
<l>Quo coemant, per nos decernitur, ubere quaestu.</l>
<l> Nunc age, quandoquidem prope in omnes foemina luces</l>
<l>Plurima ab <placeName>Osonico</placeName> venit huc, exilia quaedam,</l>
<l>Quae vidi, expediam fors arrisura legenti,</l>
<l>Hic licet urbe locus <sic>distantior</sic>, et via longe</l>
<l>Aspera, per salebras incurvae fasce feruntur</l>
<l>Ad maris <placeName>Umblaei</placeName> devexum littus, et inde</l>
<l>Portitor, accepto naulo, ut traduxit in oram</l>
<l>Littoris oppositi, duo rursum ad milia passûm</l>
<l>Incedunt, quae verò illis, nunc accipe merces.</l>
<l>Sarcina prima humeris est tantum straminis, apte</l>
<l>Ut queat inferior repleri culcita, paucae</l>
<l>Aridulae accedunt frondes, et ligna, manuque</l>
<l>Inseritur qualus modo simplex, et modo duplex,</l>
<l>Quos replere ovis, mos caseolisque, rotunda</l>
<l>Vimine de lento quos fiscina texta coercet.</l>
<l>Ast alias saccus teneri quoque germine caulis,</l>
<l>Asparagis, betis, vel<note xml:id="ftn73" place="foot" n="2">
<hi rend="italic">Rapa hujus loci peculiari quodam, eoque eximio sapore dotata sunt, quod illius soli ingenio tribuendum, cum his similia vel ex eodem semine alibi provenire haud posse compertum sit.</hi>
</note> rapis fertur onustus;</l>
<l>Nunc turdos, pedicis si vel puer, aut leporem vir</l>
<l>Coeperit, adjiciunt oneri, et <sic>beneolens</sic> apiastrum</l>
<l>Saepe ferunt etiam, quod vendant pharmacopolis,</l>
<l>Quosque sua struxere manu rhombosque, colosque:</l>
<l>Exigui cuncta haec pretii, et sic parva peculî</l>
<l>Summa redit miseris, apprime stramine in urbem</l>
<l>Cum solo venere graves, ut ob illa laborem</l>
<l>Longae adeo subiisse viae mirere; beatas</l>
<l>Se tamen hae reputant, si possit ab aere recepto</l>
<l>Plena oleo flavente domum vesica referri.</l>
<l> Non longe hinc pagus, terraeque a nomine Petri,</l>
<l>Quas dicunt: <name>Slavi</name> quondam voluere rapaces<note xml:id="ftn74" place="foot" n="3">
Vide <bibl>
<persName>Jacobum Luccari</persName>
<abbr>Lib.</abbr> 2. <abbr>pag.</abbr> 81. Editionis Rhacusanae anno 1790</bibl>.
</note>
</l>
<l>Adjecisse sibi: rex lite <persName>Uroscius</persName> illa</l>
<l>Aequius expensa nobis firmavit habendas.</l>
<l>His ego sed missis <placeName>Slanaeas</placeName> jam invehor oras:</l>
<l>Commodus hîc nautis aperitur portus, et omnem</l>
<l>Penè locum hac <corr resp="#NJ">illac</corr> cinxere haud vilia tecta.</l>
<l>Pauperis hîc soboles Francisci degit, et Aedem</l>
<l>Divus habet Stridone satus, nostrae <corr resp="#NJ">inclyta</corr> gentis</l>
<l>Gloria. Non cultu hîc horret sic incola agresti,</l>
<l>Ut reliqui, qui <expan resp="#NJ">circum</expan> habitant, queisque imminet alto<note xml:id="ftn75" place="foot" n="4">
Mons <corr resp="#NJ">altisimus</corr>, sub quo locus dictus <placeName xml:lang="hrv">Banichi</placeName> est <corr resp="#NJ">positus</corr>: longe autem a nautis, et ex <corr resp="#NJ">adversa</corr> Italiae ora conspicitur.
</note>
</l>
<l>Vertice <placeName>Tmorus</placeName>, <placeName>Olympo</placeName> audens, et <placeName>Pelio</placeName>, et <placeName>Ossae</placeName>
</l>
<l>Aemulus ostentare caput: feliciter illis</l>
<l>Collibus et pingues oleae, vitesque coluntur.</l>
<l>Nec verò et moros illic oblita virentes</l>
<l>Inserere est solers industria, et aurea nentem</l>
<l>Stamina vere novo incumbunt educere prolem.<note xml:id="ftn76" place="foot" n="5">
<hi rend="italic">In multis aliis Rhacusanae ditionis locis, et praecipuè in regione Stagnensi gens rustica educendis bombycibus operam navat. Haec commercii pars multo magis excoli posset, cum et sua sponte apud nos mori proveniant, et citissimè crescant.</hi>
</note>
</l>
<l>Emolumentum ingens, nam multo et serica in urbe</l>
<l>Venduntur pretio fila, et sibi foemina partem</l>
<l>Servat, qua summas fluitantis cycladis oras</l>
<l>Pingat acu, mos ut priscus gestare, colore</l>
<l>Fucatis roseo filis, croceove. Sed artis</l>
<l>Nauticae eos longe, cui se se addicere gaudet</l>
<l>Incola, quaque adeo valet, experientia ditat.</l>
<l> Ast alio quam major opum vis tempore, magnas<note xml:id="ftn77" place="foot" n="6">
Vide <bibl>
<persName>
<abbr>P.</abbr> Anselmum Bandurium</persName>
<abbr>Tom.</abbr> 2. <abbr>Pag.</abbr> 71. in <abbr>Antiquit. Constantin.</abbr>
</bibl>
</note>
</l>
<l>Cum triginta rates, atque amplius unus habebat</l>
<l>Hic locus, et regi <sic>servibat</sic>
<persName>Ivelia</persName>
<name>Ibero</name>
<note xml:id="ftn78" place="foot" n="7">
Ad uberiorem sequentium intelligentiam do verba <bibl>
<persName>
<abbr>D.</abbr> Eusebii Caboga Monachi <abbr>Benedict.</abbr>
</persName>
<abbr>Lib.</abbr>
<num value="3">III.</num> suae Rhacusanae historiae</bibl> citatae <bibl>a <persName>Benedicto Ursino</persName> in opere, cui titulus <title xml:lang="ita">Le glorie cadute dell'antichissima, ed augustissima famiglia Comnena</title>
<abbr>pag.</abbr> 121.</bibl>
<q>
<date>Hoc <abbr>ann.</abbr> MDLXVIII. 10. <abbr>Id.</abbr> Januarii</date>
<placeName>portui Slani</placeName> insignis Comitatus nostrae Republicae secundo vento appulit <persName>Alexius Comnenus</persName>, <placeName>Trapezuntis</placeName> princeps, filius alterius <persName>Alexii</persName> supra memorati, qui annis praeteritis una cum aliis Graeciae Regulis ad nos confugerat. Hunc comitabantur septem propriae cataphractae naves omnes pene devastatae ex proelio gloriose protinus acto contra tresdecim <name>Turcarum</name> triremium classem sub imperio <persName>Caracossae</persName>, piratae Turcae acerrimi, quae et armis, et remigio ita pollebant, ut communiter dicerentur <placeName>Adriatici maris</placeName> terror: sed istas <persName>Comnenus</persName> summopere afflixit, alias in ima maris immergendo, alias ad pugnam invalidas reddendo non sine maxima <name>Turcarum</name> occisione. Ut igitur <persName>Alexius</persName>
<placeName>Slanum</placeName> tenuit, eum <placeName>Dux Iveglia Ohmuchievichius Gargurichius</placeName> propria domo excepit, et paucos ad inde menses ejus cataphractas naves uti rei maritimae peritissimus instauravit, munivit. Adiit interim ad videndam urbem magna cum omnium laetitia .... Classe verò <corr resp="#NJ">egrediens</corr>
<placeName>Hispaniam</placeName> versus ultimo loco natum <persName>Petrum</persName> nomine adolescentem aegra valetudine affectum .... apud hospitem <persName>ducem Ivegliam</persName> reliquit.</q> Et paulo post. <q>Sed ad Principem <placeName>Trapezuntis</placeName>
<sic>supramemoratum</sic> redeamus. Tribus vix elapsis mensibus renuntiatum nobis fuit, hunc misere in <placeName>Lugdunensi sinu</placeName> periisse una cum submersis 7. Cataphractis navibus, totaque caterva supra duo millia militumque, nautarumque, 30. vix superstitibus miraculo evasis, quorum aliqui hoc nuntium nostram ad regionem non sine maximo audientium dolore, foemineoque ululatu, deplorantibus singulatim omnibus amicis amissum virum, parentem, filium, germanum. Unde <persName>Petrus</persName>
<sic>ultimogenitus</sic> .... miserando casu audito tristitiam in imam, acerbissimumque dolorem incidit. Sed summus consolator Deus .... adolescentem hunc <corr resp="#NJ">a</corr> Divi Francisci religiosis consolari disposuit, et apprime a <abbr>Ven.</abbr>
<abbr>Fr.</abbr>
<persName>Francisco Radagljevichio</persName> .... qui efficaci exhortatione, innumeris adductis sacris et profanis exemplis ejus permaximum dolorem penitus <corr resp="#NJ">sedavit</corr>, ipsumque induxit ad se matrimonio copulandum cum <persName>Helena</persName> dicti <persName>Ducis Ivegliae</persName> ultima filia, puella pari gratia et pulcritudine conspicua, uti evenit summa cum parentum, et adjacentium incolarum exultatione, inter quos usque adhuc asservatur memoria tragici casus; illumque rustici nostri vetustis cantilenis (a nobis Illyrice <foreign xml:lang="hrv">Popjevkigne</foreign> dictis) maxima auscultantium commiseratione in dies recolunt.</q>
</note>
</l>
<l>Missus in <name>Angligenas</name> classis pugnare magister!</l>
<l>Cujus mox suboles <persName>Comneno</persName> tradita nuptum</l>
<l>Pulcra Helene, ut ratibus genitor post proelia quassis</l>
<l>
<placeName>Slanaeos</placeName> subiit portus miserandus <placeName>Alexis</placeName>,</l>
<l>Qui, nisi Thrax spoliasset avos, sua regna teneret.</l>
<l> Nunc age, quo sponsae genitor sit sanguine cretus,</l>
<l>Expediam. A proavis genus huic <name>Bosnensibus</name>, olim</l>
<l>Quos de se meritos gens <persName>Cotromana</persName> superbis</l>
<l>Nominibusque una, atque agris ingentibus auxit,</l>
<l>Adjecitque urbes geminas sibi regia jura</l>
<l>Pendentes; ferus at <placeName>Bosnam</placeName> ut <name>Thrax</name> occupat armis,</l>
<l>Omnia disperiere levis fumi instar, et ad nos</l>
<l>Concessit dives titulorum, atque indigus aeris,</l>
<l>
<sic>Terrai</sic> in parva servans sola vasta papyro,</l>
<l>Queis modo vel tenuis longe praestaret agellus.</l>
<l>Haud alia Arcadicae pastorum praedia turbae</l>
<l>Esse videmus, et a longo quos tempore nobis</l>
<l>
<name>Roma</name> assignavit Tegeaeos prodiga campos,</l>
<l>Hos fera <name>Threiciûm</name> nunc ungula pulsat equorum.</l>
<l> Hic locus emporium Turcis, frumentaque vendi</l>
<l>Egregii quondam generis sine fine solebant,</l>
<l>Nunc et rara illis, et deteriora feruntur,</l>
<l>Carior atque omnes annona evadit in annos,</l>
<l>Causa mali assiduò spargens bella impia Mavors.</l>
<l>Huc qua Virgo die terris post fata relictis</l>
<l>Sidereas invecta domos radiantis Olympi,</l>
<l>Multus ab urbe venit festa ad ruralia civis,</l>
<l>Mercatusque haud vile genus celebratur, et omnis</l>
<l>Indulget genio pagus, dum laeta resultat</l>
<l>Pulveris ad pyrii strepitus in collibus Echo.</l>
<l>Mos etiam dulces tunc est agitare choreas</l>
<l>Fistulae ad agrestis sonitum, cantusque ciere;</l>
<l>Laetitiaeque dator reduces comitatur in urbem</l>
<l>Bacchus, agente ratem sanae vix remige mentis.</l>
<l>Hîc quoddam propriumque loci, multosque sapore</l>
<l>Quod grato delectat, ab ovis, caseolisque,</l>
<l>Queis lac accedit commixtum melle, placentae<note xml:id="ftn79" place="foot" n="8">
Illyrice <foreign xml:lang="hrv">Prjesnaz</foreign> dicitur.
</note>
</l>
<l>Fit genus, et mitti dono solet urbis amicis.</l>
<l> Ulteriora sequi sed jam loca tempus, et orae</l>
<l>Illius breviter reliquum percurrere tractum.</l>
<l>
<hi rend="italic">
<placeName xml:lang="hrv">Janska</placeName>
</hi>maris sinus est, statioque minoribus apta</l>
<l>Navigiis, illuc pagis e pluribus unà</l>
<l>Conveniunt urbem petituri, octavaque quaevis</l>
<l>Ad nos adducunt agrestem Sabbata turbam.</l>
<l>Alter ei similis, <hi rend="italic">
<placeName xml:lang="hrv">Dolli</placeName>
</hi> quem nomine dicunt,</l>
<l>Est sinus, isque etiam percommodus: inde feruntur</l>
<l>
<placeName>Gravosium</placeName>, pedibusque viae quod restat onusti</l>
<l>Permultis humeros rebus, quas vendere portant,</l>
<l>Sive e condicto dominis, donove daturi,</l>
<l>Conficiunt; nec res sane injucunda tenellis</l>
<l>Non sine balatu centum comitantibus haedis</l>
<l>Intrantes urbem aspicere. Acceptissimus his fit</l>
<l>Caseus <corr>similis</corr> cono, nam quatuor apte<note xml:id="ftn80" place="foot" n="9">
<foreign xml:lang="hrv">Prozjep</foreign> a nostris dicitur.
</note>
</l>
<l>Diviso in partes norunt includere ligno:</l>
<l>Hunc sparto innectunt, qua latior, inde per ignem</l>
<l>Trajiciunt, summasque jubent nigrescere partes,</l>
<l>Unde novus sapor adveniat pergratus edenti.</l>
<l>Nec verò, quamvis deserta haec littoris ora,</l>
<l>Negligitur penitus piscatio, <hi rend="italic">
<placeName>Lissatii</placeName>que</hi>
</l>
<l>Incola subjectum descendens ad mare captu </l>
<l>Sardarum hac etiam fit dives in aequoris unda.</l>
<l> Lanae erat haec multum regio olim, ac mellis abundans,</l>
<l>Nunc minus, ut coepta est industria, amorque laboris</l>
<l>Imminui. Quid enim videas modo? Ludere talis,</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Fumificae</corr>que dies haustu consumere frondis,</l>
<l>Vina haurire, lyraque insulsos edere cantus:</l>
<l>Cura viros haec vana tenet, vix caetera curant.</l>
<l>Foemina plus illis certe valet, et nisi terram</l>
<l>Haec foederet rastris olus insertura, gregique</l>
<l>Lac premeret, neretque domi sua pensa, nec unctos</l>
<l>Illi ederent caules, tegerent neque vestibus artus,</l>
<l>Venalisve ullus ferretur caseus urbi.</l>
<l>Horum ego, cum senio <sic>effoeti</sic>, morbisve, petentem</l>
<l>Haud unum parvae stipis aera per ostia vidi.</l>
<l>Scilicet hoc coepit contingere, rusticus ex quo</l>
<l>(Usque novam execere insuetis obfuit artem)</l>
<l>Qui fuerat, voluit fieri institor, atque bovilli</l>
<l>Cum Turcis ausus pecoris commercia inire.</l>
<l> Permultis haec parva scatet provincia pagis</l>
<l>Praecipuos obiter memoro, nam barbara centum</l>
<l>Nomina quis latio resonantem carmine ferret?</l>
<l>
<hi rend="italic">
<placeName xml:lang="hrv">Cepicuchi</placeName>
</hi> vicus non contemnendus, eòque,</l>
<l>Finitimis quoties accessus liber ab oris,</l>
<l>Mercatus causa <name>Turcae</name> sine fine feruntur.</l>
<l>Corrupto at coeli tractu cum tabida pestis</l>
<l>Se in terris aperit Bosnensibus, hic locus omnis</l>
<l>Castrorum in morem vallis cingentibus horret</l>
<l>Ordine tergemino fixis: vigilantia fines</l>
<l>Assiduo obtutu servat noctesque, diesque:</l>
<l>Nec cessatur, ab ima omnis ni stirpe revulsa</l>
<l>Saeva lues jam nulla sui vestigia liquat.</l>
<l>Hîc mediocrem etiam, et sementi rusticus aptum</l>
<l>Campum habet, hîc scabro de pumice prosilit unda,</l>
<l>Optima potu, ipsoque placens vel nomine priscis,</l>
<l>Lumine nam cassi optabant requiescere juxta,<note xml:id="ftn81" place="foot" n="10">10 Usque ad hodiernam diem hanc aquam <name>Turcae</name> finitimi <foreign xml:lang="hrv">dobra voda</foreign> appellant, hoc est aquam bonam. Nostri autem <foreign xml:lang="hrv">Dobaersctack</foreign> vocant. <corr resp="#NJ">Plura</corr> dici possent de hisce sepulcris, sed nunc non est his locus.
</note>
</l>
<l>Unde sepulcrorum nunc est tot cernere moles.</l>
<l> Hîc mihi cordatus forte ut narrabat agrestis,</l>
<l>Post paucas traducendam solemniter horas</l>
<l>Aspectare novam me sponsam posse, rogavi,</l>
<l>Conjugii ut patrios mihi panderet ordine ritus.</l>
<l>Tres leviri tecta ad sponsae (tunc ille) sub armis</l>
<l>Signifero incedunt <corr resp="#NJ">praeeunte</corr>: ut limina clausa</l>
<l>Inveniunt, pulsant. Quae causa accedere jussit,</l>
<l>Poscit <sic>herus</sic>. – Poma ut demus tibi, tuque puellam.</l>
<l>Queis ille, hinc aliò vos gressum avertite. Pulsant</l>
<l>Illi iterum, atque iterum, tum janua panditur: arma</l>
<l>Ille jubet poni, sponsam hi sibi tradier ante.</l>
<l>Ut dedit ille, exuti armis dant poma, simulque</l>
<l>Dignior hanc <sic>levirûm</sic> dextra accipit, atque ter actam</l>
<l>Se circum in gyrum ducit. Post talia mensis</l>
<l>Accumbunt, dapibusque refecti pocula siccant.</l>
<l>Flammeolo velata caput tum virgo pudico</l>
<l>Hos inter graditur media, ad templumque feruntur.</l>
<l>Hîc sponsus, magna comitum stipante caterva,</l>
<l>Expectat venientem: ut sacra in foedera ritu</l>
<l>Solemni dextras junxere, en altera turba</l>
<l>Pars in equis, multi pedites reboantia crebro</l>
<l>Tormenta explodunt strepitu, ad sponsaeque penates</l>
<l>Approperant: ruralis ibi convivia pompa</l>
<l>Exstruit, haud aries unus torretur, et ollis</l>
<l>Secti membra bovis fervent in grandibus: offas</l>
<l>Immanes Cereris coctae, innumerasque lagenas</l>
<l>Expediunt <persName>
<corr resp="#NJ">Bromio</corr>
</persName> plenas, centumque vocati</l>
<l>Vescuntur, potantque, et quicumque advenit ultro.</l>
<l>Iam mensa instruitur, nurus hanc inscendit ab uno</l>
<l>Margine, mox pedibus spondam percurrit ad imam.</l>
<l>Assistit paulum illa epulo, nec vescitur, exin</l>
<l>Cum leviris capit illa dapes, aliaque recumbit</l>
<l>In mensa. Ut saturi, dotalisque arca puellae</l>
<l>Vestibus omnigenis, tela et <corr resp="#NJ">Memphitide</corr> dives</l>
<l>Panditur, huc dona <corr resp="#NJ">iniciunt</corr>, ut cuique libido,</l>
<l>Lemniscos, strophia, et nummos: hanc quatuor aevo</l>
<l>Florenti juvenes pendentem hinc inde duabus</l>
<l>A trabibus portant alacres: nova nupta marito</l>
<l>Tum primum sociata venit: turba omnis euntem</l>
<l>Ad sponsi sedes pyrii inter murmura crebra</l>
<l>Pulveris, et citharae sonitus ac carmina laeta</l>
<l>Prosequitur. Postquam intulerunt in limina gressum,</l>
<l>Hîc omnes laute coenant: nunc accipe, quales</l>
<l>Post coenam ritus. Posito sponsus pede dextro</l>
<l>In dextro sponsae mucronem desuper ensis</l>
<l>Imponit, capuloque super stat dextera sponsae,</l>
<l>Quam dextra tegit ille sua: bona verba parentes</l>
<l>Tum gemini dicunt, crustisque ad quodlibet omen</l>
<l>In caput infligunt sponsae cerealibus ictum.</l>
<l>His actis, nuptam matrum non una, patescunt</l>
<l>Queis arcana thori, et Cypriae mysteria divae,</l>
<l>Ad thalamum adducit, pugnandique edocet artem,</l>
<l>Ne sit virgineo obluctari dura pudori.</l>
<l>Hanc ubi composuere thoro, sibi ut ostia pandant</l>
<l>Exclusus juvenis rogitat bis, terque magistras.</l>
<l>Pandimus, at quid erit <sic>praemî</sic>? Tunc ille daturum</l>
<l>Se quiddam promittit, et his abeuntibus intrat.</l>
<l>Post noctem exactam, claro cum lucifer ortu</l>
<l>Fulsit, aquam manibus levirorum sponsa ministrat,</l>
<l>Dein in amicitiae signum parat oscula, contra</l>
<l>Haec illi vitare fuga, nam turpe putatur</l>
<l>Oscula ab hac capere, amplexu quae fota recenti est.</l>
<l>Pompa haec conjugii, hi ritus, nec plura locutus</l>
<l>Me liquit, coepti at revocat me carminis ordo.</l>
<l>
<hi rend="italic">
<placeName>Lissatium</placeName>
</hi> in media penè hac regione locatum</l>
<l>Non aliquo clueret sine nomine, magna lacuna</l>
<l>Ni stagnantis aquae (portat grex inde) jaceret.</l>
<l>Non semel haec coeli puras spirabilis auras</l>
<l>Infecit, tremulam adducens in corpora febrim.</l>
<l>Populea antiquum quae servat ab arbore nomen</l>
<l>Hoc est <hi rend="italic">
<placeName>Topolea</placeName>
</hi> in tractu, cui adjungit honorem</l>
<l>Nunc quoque quod vivo sit populus adsita fonti.</l>
<l>Rusticitas his magna locis dominatur, agresti</l>
<l>Longe omnes feritate alios <hi rend="italic">
<placeName>Imotiça</placeName>
</hi> vincit.</l>
<l>Haud alibi plures scelerati, nec caput unum<note xml:id="ftn82" place="foot" n="11">11 <hi rend="italic">Haec facinorosorum hominum major copia inde procul dubio provenit, quia hic pagus ad ultima Turcarum confinia situs est; solentque finitimi ubique pejores aliis esse ob facilitatem transitus in alieni Principis fines, et impunitatis spem.</hi>
</note>1</l>
<l>Damnatum ex illis furca, exiliove; feruntque,</l>
<l>Cum moriens quidam sua crimina mystae aperiret,</l>
<l>Hoc prae aliis fassum (peteret ne spiritus Orcum)</l>
<l>Clam sibi Turcarum in vita bis quinque necatos.</l>
<l> Haud alias gestat vestes hîc foemina, quam queis</l>
<l>
<name>Morlachas</name> uti aspicimus: caput utraque nummis<note xml:id="ftn83" place="foot" n="12">12 <hi rend="italic">Hi veteres <name>Rhacusani</name> ex argento plerumque solent <corr resp="#NJ">esse</corr>, licet quaedam et aureos nummos Venetos interserant.</hi>
</note>
</l>
<l>Exiguis ex argento, in formamque venustam</l>
<l>Dispositis ornare solet: nova nupta tiarae</l>
<l>Hanc speciem assumit, mox deserit: haud <corr resp="#NJ">Erythraeis</corr>
</l>
<l>Ornatum hunc mutent gemmis: nitet uncta butyro</l>
<l>His coma rancidulo, tum longo limite odoris,</l>
<l>Quà tenuere viam, sulcum post terga relinquunt.</l>
<l> At quid ego foeda haec? Si quae potiora supersunt,</l>
<l>Haec vestigemus potius. <placeName xml:lang="hrv">Smocovglja</placeName> quod olim<note xml:id="ftn84" place="foot" n="13">13 Quasi ficulnea illyrice sonat.
</note>
</l>
<l>Quid majus fuerit, quam nunc, mihi nobilis ille,</l>
<l>Antiquusque lapis dudum hoc effossus in agro<note xml:id="ftn85" place="foot" n="14">
14 Haec in illo lapide Inscriptio
<quote>AELEPIDIE.<lb/>
INFELICISSIMAE.<lb/>
<abbr>DEF.</abbr>
<abbr>ANN.</abbr> XXX.<lb/>
PAELCASSIANV<lb/>
MARITVS.<lb/>
CONIVGI PI<lb/>
ENTISSIME. <abbr>POS.</abbr>
<lb/>
</quote>
</note>
</l>
<l>Vix dubitare sinit, quo vir flet funera raptae</l>
<l>Conjugis, heu! Sexti sibi raptae in tempore lustri.</l>
<l>Hunc ego <persName>Sorgiadae</persName> suasi hinc ut tolleret, olim</l>
<l>Ne rudis agricolae saevo confrigeret ictu</l>
<l>Malleus, hincve aliquis peregrinas ferret ad oras.</l>
<l>Hic possessorem contentum munere reddens</l>
<l>Abstulit, urbanaeque domus in pariete fixit.</l>
<l>Hic Rhacusanae tractus prope tempore eodem,<ref>15</ref>
<note xml:id="ftn86" place="foot" n="15">15 Circa finem Saeculi <num value="14">XIV</num>.
</note>
</l>
<l>Quo <placeName>Stagnaeus ager</placeName>
<sic>ditioni</sic> accessit, uterque</l>
<l>Verùm pestifero <name>
<sic>Manicheae</sic>
</name> dogmate sectae</l>
<l>Infectus, Monachorum animis quod inhaeserat alte,</l>
<l>Imbuerantque rudis facile quo pectora vulgi.</l>
<l>Nostri, ne infandus per gentes serperet error,</l>
<l>Quo geminam rerum Causam illi, Principiumque</l>
<l>Jactabant duplex, jussere has linquere terras.</l>
<l>Mox quia se questi non tantum a sede moveri,</l>
<l>Sed, queis vivebant, rebus privarier ipsis,</l>
<l>Foedere sancitum, vis certa pecuniae ut illi<ref>16</ref>
<note xml:id="ftn87" place="foot" n="16">16 Vide <bibl>Monumenta Historica Provinciae Rhacusanae <abbr>Ordin. Min.</abbr> Auctore <persName>
<abbr>F.</abbr> Sebastiano Dolci</persName>
<abbr>Pag.</abbr> 19. § VII.</bibl>
</note>
</l>
<l>Annua caenobio, quod tum petiere, daretur.</l>
<l>Dimidia allata nunc parte numismatis aurei</l>
<l>Hanc capere hi veniunt (confertur quippe relictae</l>
<l>Nos penès haec parti) : rectè hoc, ne indutus amictum</l>
<l>Quis Monachi, barbamque gerens illuderet urbi.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.10">
<head>
<hi rend="italic">De Civitate Stagni, Arce, et locis Stagno Proximis. </hi>
<num value="10">X.</num>
</head>
<l>Nunc bimari me Musa jubet dare carmina Stagno</l>
<l>Nam me hic detinuit geminis prope mensibus olim</l>
<l>Isthmus, et egregie placuit, quod commoda victu</l>
<l>Inventa hîc sedes, et amantibus otia Musis.</l>
<l>
<note xml:id="ftn88" place="foot" n="1">
<hi rend="italic">Hic locus 30. milia passum <placeName>Rhacusio</placeName> distat.</hi>
</note> Longum iter, et facile pariturum taedia, ni sit</l>
<l>Vel socius tibi, sive libet, quo tempora fallas.</l>
<l>Namque <placeName>Elaphitas</placeName> ubi post terga reliqueris, alter</l>
<l>Est tibi praeterea sinus arctior ingrediendus</l>
<l>Per freta vicinas inter currentia terras,</l>
<l>Quo tandem emenso, propiusque ad littora vectus</l>
<l>Impositam rigidis videas sub montibus urbem,</l>
<l>Sic tamen ut campum liceat spectare patentem</l>
<l>Ante urbem, et colles, qui dissociantur, apricos.</l>
<l>
<note xml:id="ftn89" place="foot" n="2">
Vide <bibl>
<persName>
<abbr>Jac.</abbr> Luccarum</persName>
<abbr>Lib.</abbr> 2. <abbr>pag.</abbr> 79. citatae Editionis</bibl>.
</note> Hanc <name>Marsi</name> e veteris (positi illa in sede, minoris</l>
<l>Arx ubi nunc <placeName>Stagni</placeName>) perhibent crevisse ruinis,</l>
<l>Et <placeName>Staeum</placeName> antiquos dixisse has nomine terras.</l>
<l>Quidquid at hoc, longo subjecta a tempore nobis</l>
<l>Haec regio, et quascumque vides ibi surgere moles,</l>
<l>Nostrorum vigilans Patrum aut industria struxit</l>
<l>Funditus, aut multum priscis adjunxit honoris.</l>
<l> Hujus prima loci, novus huc si veneris hospes,</l>
<l>Te frons decipiet, nam porta et nobilis urbi<note xml:id="ftn90" place="foot" n="3">
<p>
Hoc in porta tetrastichon legitur <placeName>Aelii Lampridii Cervarii</placeName> Poetae laureati, Patricii Rhacusani.
<q>
<l>
Ne male defensum <sic>littus</sic> populetur, et ultra
</l>
<l>
Adriacas tendat proximus horror aquas,
</l>
<l>
Opposuit bimaris tot propugnacula <placeName>Stagni</placeName>
</l>
<l>
<placeName>Rhacusa</placeName>, et <persName>Blasî</persName> numina magna sui.
</l>
</q>
</p>
</note>
</l>
<l>Praefixa, et carmen decorat quoque nobile portam.</l>
<l>Verùm his haud pariter respondent caetera, quaeque</l>
<l>Visere sperabas, minime aspicis, area namque</l>
<l>Parva urbi, atque, minus capiendo <corr resp="#NJ">quae</corr> apta, figurae,</l>
<l>Rara domus, templumque triplex, populique viritim</l>
<l>Quodque caput facile numeres, nam parvus; at hujus </l>
<l>Egregias terrae fruges consumere natus.</l>
<l>Exiguo hîc pretio bene vixeris, ostrea, vinum,</l>
<l>Lac, haedos facile, frumentum, oleumque parabis,</l>
<l>Multaque praeterea lautos spectantia ad usus.</l>
<l>Tempore certo anni paulò est corruptior aer,<note xml:id="ftn91" place="foot" n="4">
<hi rend="italic">Mensibus aestivis videlicet usque ad medium Autumnum.</hi>
</note>
</l>
<l>Nec coeli vitio tribuendum: hoc efficit ipsa</l>
<l>Didita in alveolos campi pars plurima (quamquam</l>
<l>Causa mali et Naro vicinus, stagnansque) ubi lentae</l>
<l>
<sic>Thetyos</sic> unda jacet sale commutanda marino,</l>
<l>Intempestivis pluviis ni solverit auster.</l>
<l>Horum nunc numerus multo amplior, aera quotannis<note xml:id="ftn92" place="foot" n="5">
<hi rend="italic">
<orgName>Senatus Rhacusani</orgName> cura huc a <placeName>Melitensi insula</placeName> (<placeName>Malta</placeName>) adductus vir horum <corr resp="#NJ">aedificorum</corr> peritissimus, qui plures annos apud nos commorans huic operi assiduam, strenuamque manum praebet.</hi>
</note>
</l>
<l>Hoc ut crescat opus, large praebente Senatu.</l>
<l>Magnifice hac auctum tenus est, regaleque quiddam</l>
<l>Jam nunc visitur esse, futurum at grandius olim:</l>
<l>Et licet illa seges nunc longe ditior, ante</l>
<l>Quam fuit, <corr resp="#NJ">externum</corr>que etiam sal multa quotannis</l>
<l>Hîc ratis <corr resp="#NJ">exoneret</corr>, vix sufficit, advenientum</l>
<l>
<name>Otmanidum</name> e terris vis tanta accedit equorum.</l>
<l> Patricio incumbit vendendi cura, tribusque</l>
<l>Demandata viris cura altera, ut omnia, ad illam</l>
<l>Quae rem pertineant, expendant naviter, atque</l>
<l>Sollicite reparent, si quid vitiaverit aetas.</l>
<l>Nec satis, ast illuc lex praecipit ipsa, per omnes</l>
<l>Ut semel accedant annos, cum mollior, atque</l>
<l>Unà opibus dives variis pars incipit anni.</l>
<l>Addicti officio veniunt, pariterque ministri,</l>
<l>Et plura utiliter curant; sed et octo diebus</l>
<l>Indulgent genio: merces ea sola laboris,</l>
<l>Multaque nos penes et patriae impenduntur amori.</l>
<l> Hanc sine Praetoris permissu antiquitus urbem</l>
<l>Haud ulli fuerat peregrino intrare potestas,</l>
<l>Fas modo, nam causae jam cessavere vetantes.</l>
<l>Illi multa loco accedunt munimina, et altis</l>
<l>Undique <sic>praecintus</sic> muris: erexerat olim</l>
<l>Immanem contra, praedantemque omnia gentem<note xml:id="ftn93" place="foot" n="6">
Hoc latronum genus immanissimum vulgo <foreign xml:lang="hrv">Uskocchi</foreign> vocabatur.
</note>
</l>
<l>Cura Patrum tectura suos: terrae illa, marisque</l>
<l>Horrendus fuerat terror, nec saevior ulla</l>
<l>Pestis, et ira deûm Illyricas penetravit in oras.</l>
<l>Illa Liburnorum e terris excurrere primùm</l>
<l>Coepit, ubi fortis nunc Segnia surgit in auras,</l>
<l>Vixque ea colluvies post saecula multa recessit.</l>
<l> Ut paucis mediocre solum lustravimus urbis</l>
<l>Passibus haud fessi, celsas ascendere in arces</l>
<l>Cura tenet cupidum, prospectum et quaerere in agros</l>
<l>Suppositos, ubi laeta Ceres, Pomonaque <sic>foetus</sic>
</l>
<l>Non bene vincenti possint opponere Baccho.</l>
<l>Moenia <sic>deinc</sic> urbis, pinnis qua ornantur acutis,</l>
<l>Arcta peragravi, per quae deductus in arcem</l>
<l>Exiguam, in summo quae constitit urbis, ut inde</l>
<l>Multis descendi gradibus, mediocre sacellum<note xml:id="ftn94" place="foot" n="7">
<hi rend="italic">Sub invocatione Nominis Jesu.</hi>
</note>
</l>
<l>Inviso: hîc tabula egregii pictoris, adimus</l>
<l>Hinc duo quae superant delubra, hoc nomine <persName>Blasi</persName>,</l>
<l>Illud Pontificis <placeName>Myraei</placeName> nomine, primum</l>
<l>
<placeName>Stagnaei</placeName> sedes est inclyta Praesulis, ex quo urbs</l>
<l>A <placeName>Corcyraeo</placeName> distracta <corr resp="#NJ">antistite</corr> coepit</l>
<l>Fulta suo pastore regi vigilantius: aedes</l>
<l>Non haec ampla satis, sacro sed splendida cultu.</l>
<l> Hinc aliud subeo <sic>phanum</sic>: pars laeva legendum</l>
<l>Hoc dabat, e <orgName>coetu Francisci</orgName> bina jacere</l>
<l>Corpora ibi indigetum, patria qui <name>Sardus</name>, et <name>Anglus</name>.<note xml:id="ftn95" place="foot" n="8">
<abbr>B. B.</abbr>
<persName>Andreas</persName> a <placeName>Sardinia</placeName>, et <persName>Joannes</persName> ab <placeName>Anglia</placeName>.
</note>
</l>
<l>Sed vel murus habet, vel non, calx eruta muro</l>
<l>Dicitur aegroto deducere corpore febris</l>
<l>Id genus horrificae, cui subjacet incola. In urbe</l>
<l>Nil aliud mihi praeter aquam laudabile visum,<note xml:id="ftn96" place="foot" n="9">
Haec in Fonte Inscriptio legitur.
<q>Perducta est ex <abbr>Decr. Sen. Rag.</abbr>
Praefuere operi faciundo <persName>Savinus Palmotta</persName>,
et <persName>Andreas Bonda</persName>
<date when="1581">MDLXXXI</date>.</q>
</note>
</l>
<l>Quae tribus ampla tubis chrystallo purior usque</l>
<l>Defluit, atque brevi <corr resp="#NJ">vesicam</corr> permeat hora.</l>
<l>Unicus hic fons urbi, at sufficit unicus, extra</l>
<l>Qui fuit alter, in imum aliquot depressus ab annis,</l>
<l>Fors aliqua quia parte jacens corrumperet auras.</l>
<l> Sed me rura vocant <placeName>Stagni</placeName>, gratissima rura,</l>
<l>Quae toties et equo, et pedibus lustrare solebam.</l>
<l>
<persName>Parthenidi</persName> sacrum vidi hîc ante omnia templum</l>
<l>In campo positum, campestris et inde vocatur</l>
<l>
<persName>Parthenis</persName> ipsa, domusque suos haec servat honores.<ref target="#ftn97">(10)</ref>
<note xml:id="ftn97" place="foot" n="10">
(10) Illyrice vocant <foreign xml:lang="hrv">Gospa od poglia</foreign>, idest
<foreign xml:lang="ita">Madonna del campo</foreign>.</note>
</l>
<l>Dein facili ascensu parvam ducebar ad aedem,</l>
<l>Quam sibi delegit gnara in certamine docto</l>
<l>Vincere Virgo sophos. Habitant hîc, sacra puellae<note xml:id="ftn98" place="foot" n="1">1 Hae sunt ex illis religiosis, quas Itali <foreign xml:lang="ita">Pizzocare</foreign> vocant.
</note>1</l>
<l>Virginitatis amant quae vincula, non tamen omni</l>
<l>Tempore, sed facilis donec fortuna maritum</l>
<l>Obtulit. In parvae inducunt nos limina sedis,</l>
<l>Et curant dape, paupertas quam munda sinebat,</l>
<l>Lacte novo, et cerasis, regio haec queis affluit, albis.</l>
<l>Visa ut multa soli mihi pars, subit altera cura</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Aequoreos</corr> lustrare sinus, et discere quali</l>
<l>Astu his egregios pisces venentur in undis.</l>
<l>Inspecta haec cupido pariter: vasti aequoris exin</l>
<l>Prospectum petii, capiendis multa ubi sardis</l>
<l>Navigia insomnem tacitae per tempora noctis</l>
<l>Dant operam. Late piceo sub lumine ponti</l>
<l>Ardebat pars illa omnis, quà rauca propinquae</l>
<l>Saxa sonant Melitae, multorumque ossibus alba.</l>
<l>Divisis sorte ante locis hoc retia tractu</l>
<l>In fluctus dat quisque suos, neque finibus ulli</l>
<l>Praescriptis exire licet; lex provida, ne sint</l>
<l>Jurgia piscantes inter, sic cavit: ab alto</l>
<l>Saepe mari attollens se vasto corpore delphin,</l>
<l>Dum pavidum insequitur pecus, insidiosa subire</l>
<l>Retia, et includi centum fugientia cogit</l>
<l>Agmina, praeda ingens te scilicet haec manet omnis.</l>
<l>Verùm triste malum delphin quoque, nam mare pisces</l>
<l>Id linquunt penitus, quo saevum id degere monstrum</l>
<l>Noverunt, capiuntque fugam. Quid, si ipse feratur</l>
<l>In lina adsiliens mago impete? Proh! dolor, hirtis</l>
<l>Artubus haec lacerat, vixque est reparabile damnum.</l>
<l> Nec non immanes aestivo ubi sidere thynnos</l>
<l>Deprendunt, loca saepe adii. Cum caerula cori</l>
<l>Frigidulis crispant alis, <corr resp="#NJ">jaciuntur</corr> in altum</l>
<l>Retia, praeda viros tum numquam eludit hiantes.</l>
<l>Cymbam implent alacres, remisque, aut praepete velo</l>
<l>
<placeName>Rhacusam</placeName> approperant, ubi totus venditur horae</l>
<l>Momento piscis, tantus tenet ardor edendi.</l>
<l>
<ref>(12)</ref>
<note xml:id="ftn99" place="foot" n="12">(12) Moniales <abbr>S.</abbr> Clarae videlicet. Vide <bibl>
<abbr>P.</abbr>
<persName>Sebastianum Dolci</persName> in supracitatis monumentis Provinciae Rhacusanae § IX</bibl>.
</note> Vestales, septemque Viri donantur, et urbis</l>
<l>Rector; membratimque etiam dissecta salitur</l>
<l>Pars haud exigua: hanc siccant, <sic>hyemique</sic> reponunt.</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Escam</corr> aliquis paulum a coxa distare suilla</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Hanc</corr> mihi laudavit, laudarim parcius ipse.</l>
<l> Mille quater passus, sinus est mihi visus, ab undis</l>
<l>
<placeName>Bistrina </placeName>cui nomen vitreis, tum proximus alter <ref>(13)</ref>
<note xml:id="ftn100" place="foot" n="13">3 <hi rend="italic">Quae ex hoc sinu extrabuntur ostrea aliis sapidiora sunt.</hi>
</note>
</l>
<l>(Illyricè appellant <foreign xml:lang="hrv">Kuti</foreign>) qui se intima terrae</l>
<l>In spatia insinuat: numquam hîc iratior undas</l>
<l>Neptunus saevo potuit miscere tridente.</l>
<l>Ergo omnis locus, anfractu qua littora longo</l>
<l>Se sinuant, conchis insternitur, <corr resp="#NJ">omnigenaeque</corr>
</l>
<l>Nullum hoc fertilius possis mare visere testae.</l>
<l>Longe hîc dissimilem celant noto ostrea succum,</l>
<l>Pontificumque queas lautis apponere coenis.</l>
<l>Haec licet assiduò quernis haerentia ramis</l>
<l>Incola divellat, cymbasque huc vectet onustas,</l>
<l>Hoc manet immortale genus, nam multa quotannis</l>
<l>Milia ramorum jussi demittere fundo,</l>
<l>Queis nova adhaerescat soboles, dum grandior omnis</l>
<l>Interea, quae sola sapit, concedit in escam.</l>
<l>Huc, quoties ad nos illustrior advenit hospes,</l>
<l>Adduci a Patribus solet, ut jucundius ipsum</l>
<l>Oblectentque virum, contentusque urbe recedat.</l>
<l> At mihi prae pulcro sordebant omnia campo,</l>
<l>Quem cunctis ego deliciis facile illius orae</l>
<l>Praetulerim, nam vectus equo pulcherrima rura</l>
<l>Aspicis, et gemini faciem hinc, atque inde Profundi.</l>
<l>Nobilis a vino pagus, quem dicere versu <ref>(14)</ref>
<note xml:id="ftn101" place="foot" n="14">(14) <placeName xml:lang="hr">Cesviniza</placeName>
<hi rend="italic">locus vocatur, quo nomine et vinum ipsum dicitur.</hi>
</note>
</l>
<l>Patria vox vetat, huic ponit spatia ultima campo.</l>
<l>Hîc cursus mutatur equis, aliisque reditur</l>
<l>Tramitibus, parvi si ad moenia tendere Stagni</l>
<l>Quis velit, ut nos illud iter confecimus, arcem</l>
<l>Namque hanc continui per propugnacula muri</l>
<l>Adjunctam volui quoque visere. Plurima in ipsis</l>
<l>Testa jacet portis, res utilis Ostracismo,</l>
<l>
<name>Cecropidum</name> nostro si tempore poena rediret.</l>
<l>Ingredior, laevaque gulae de parte trophaeum,</l>
<l>Cui locus haud illic, stomachans post terga relinquo.</l>
<l>Patricium hîc juvenem, qui arcis Praefectus, adimus,</l>
<l>Quocum particulam jucundè exegimus horae.</l>
<l>Tum portum petii, qui commodus, attamen amplis</l>
<l>Huic nil cum ratibus commune, minora frequentant</l>
<l>Tantum navigia oppositis venientia ab oris,</l>
<l>Quà Naro in Hadriacas praeceps evolvitur undas,</l>
<l>Nec minor accessus nostris, quae proxima mittunt</l>
<l>Littora. Quondam etiam Stagni majoris ad urbem</l>
<l>Cernere erat portum mediocrem, quò sale onustae</l>
<l>Magnae accedebant puppes, oppletus arena</l>
<l>Qui modo, <note xml:id="ftn102" place="foot" n="15">(15) <hi rend="italic">Pagus dictus </hi>
<placeName xml:lang="ita">Brozze</placeName>
<hi rend="italic"> distat bis mille circiter passus a civitate <placeName>Stagni</placeName>.</hi>
</note>
<ref>(15)</ref>
<placeName>Brozzeas</placeName>que ultra haud permittitur oras</l>
<l>Decrescente salo majoribus ire carinis;</l>
<l>Cymba minor sal inde vehens in littore ponit.</l>
<l>Verùm haec ipsa, maris medio ni tramite prudens</l>
<l>Carpat iter, defixa vadis haerebit in imis.</l>
<l>Sic tempus veniet, pedibus cum forte licebit</l>
<l>Hinc Stagnum petere, opponat ni publica ad illud</l>
<l>Quid <sic>remedî</sic> cito cura malum, quod crescit in horas.</l>
<l> Ad castrum redeo, teres illi forma, <hi rend="italic">Coronae</hi>
</l>
<l>Majores apto voluerunt nomine dici.</l>
<l>Bellica habet tormenta locus, sed caetera desunt,</l>
<l>Quae bene dispositae sibi poscunt scilicet arces.</l>
<l>Excubiae in muris prope nullae in tempora noctis,</l>
<l>Invalidus, rarusque meret stipendia miles,</l>
<l>Nulla fora ad merces coemundas, omnia foeda,</l>
<l>Omnia <sic>squallida</sic>. <placeName>Brozzeas</placeName> hinc reddor ad oras:</l>
<l>Namque hîc degebam potius, quia purior aer,</l>
<l>Fasque erat hinc cymbas ultro, citroque meantes</l>
<l>Aspicere, atque illinc superato colle patebat</l>
<l>Hadriaci pars multa Sali, Meliteque propinqua.</l>
<l> Hîc aliqua haud reticenda mihi, quae proxima Stagno</l>
<l>Sunt loca (nam semota sequens dat noscere carmen)</l>
<l>
<placeName>Hodiliae</placeName> primùm, quem jure suburbia Stagni</l>
<l>Dixeris, est pagus vino laudandus, et ostreis:</l>
<l>Proxima in occasum <placeName>Duba</placeName> est, elataque fluctus</l>
<l>Respicit aequoreos, sequitur <placeName>Poniquea</placeName> longis</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Terrarum</corr> gaudens spatiis, atque ubere gleba.</l>
<l>Contra ex adversa parte aequoris <placeName>Osclea</placeName> parvo,</l>
<l>
<placeName>Stupa</placeName>que respondent <placeName>Stagno</placeName>, ostriferaeque lacunae,</l>
<l>Utraque post montem tamen abdita nec videt aequor,</l>
<l>Nec pretiosa coloni inopes conchylia mandunt.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="1.11">
<head>
De <placeName>Puncta</placeName>, seu <placeName>peninsula Rathanaea</placeName>, Illyrice <foreign xml:lang="hrv">Ràt</foreign>, Et de <foreign xml:lang="ita">Sabioncello</foreign>, Illyrice <foreign xml:lang="hrv">Peljezas</foreign>. <num value="11">XI</num>
</head>
<l>Longa mihi tellus, Stagni quae clauditur isthmo, <ref>(1)</ref>
<note xml:id="ftn103" place="foot" n="1">
(1) Haec regio protenditur ad 50. circiter milliaria, hinc inde mari cincta, paeninsulamque <placeName>Rathanam</placeName>, seu <placeName>Puncta</placeName> dictam efficit.
</note>
</l>
<l>Quamque Rathanaeam mos dicere <sic>chresonesum</sic>,</l>
<l>Describenda manet: nostrae hic est ultimus orae</l>
<l>Terminus, hac fessae sistent in sede camoenae.</l>
<l>Nunc ego vellem equidem memorare ante omnia, quinam</l>
<l>Hunc populi tenuere locum, et quo nomine dicti,</l>
<l>Pilarii hi veteres an sint, potiusne <name>Pleraei</name>,</l>
<l>Tum regioni ipsi fuerit quid nominis olim,</l>
<l>
<placeName>Hyllis</placeName>, an <placeName>Onaeum</placeName> vocitata: at cum omnia caecae</l>
<l>Haec caliginis in nebula videantur egere</l>
<l>Lucis adhuc, aliis ego perscutanda relinquo.</l>
<l>Sat mihi si memorem, quae sunt modo nomina, quique</l>
<l>Est hodie rerum status, et quae forma locorum.</l>
<l> A parte hanc austri rauco fluctu alluit oram</l>
<l>Hadria, ab opposita quantum se porrigit usque</l>
<l>Ad Stagnum, interior placido sinus aequore lambit,</l>
<l>Ipse quoque Hadriaci pars haud disjuncta profundi,</l>
<l>Quodque huc praecipiti Naro defert impete fluctus,<ref>(2)</ref>
<note xml:id="ftn104" place="foot" n="2">
(2) Vulgo <foreign xml:lang="hrv">Golfo di Narenta</foreign>, seu ut nostri dicunt <foreign xml:lang="hrv">malo more</foreign>, parvum mare.
</note>
</l>
<l>Inde <placeName>Naronaeus sinus</placeName> audit: tota feroces <ref>(3)</ref>
<note xml:id="ftn105" place="foot" n="3">
<hi rend="italic"> Septemtrionalis nempe, quae paucis ab hinc annis Caesareo addita imperio fuit. Hujus regionis potissima civitas </hi>
<placeName xml:lang="hrv">Macarsca</placeName>
<hi rend="italic">dicta cum amplissimis circum territoriis.</hi>
</note>
</l>
<l>Ora haec enutrit populos, <placeName>Macarica</placeName> quorum</l>
<l>Est regio caput, et <placeName>Krainae</placeName> quae nomine nota.</l>
<l>Nostri saepe homines illuc (nam transitus hora</l>
<l>Exigua fieri ille potest) illique vicissim</l>
<l>Ad nos adveniunt, varia ut commercia jungant.</l>
<l> Aequore nil illo piscosius: his acipenser,</l>
<l>Dentexque, et quidquid praestantius in grege <name>Prothei</name>
</l>
<l>Expatiatur aquis: verùm haec magis apta voraci</l>
<l>Inservire gulae, licet ipsa haec parcior est qui</l>
<l>Exsiccet sale sparsa prius. Sed lucra quotannis</l>
<l>Sardarum ex uno piscatu immensa trahuntur.</l>
<l>Incipit hic primi sub tempora veris ad usque</l>
<l>Circiter Octobres idus, noctesque per omnes,</l>
<l>Cum vel luna latet, modicam vel splendet ad horam,</l>
<l>Ardente assiduò taeda, semperque novatis</l>
<l>Ignibus allectos luce illa in retia pisces</l>
<l>Ire vident, plenasque trahunt ad littora cymbas.</l>
<l>Tum sale perfundunt, inque aedibus ad mare structis</l>
<l>Interdum ter mille cados, pluresque reponunt,</l>
<l>Navigiisque Italae portant divendere genti.</l>
<l> Prae reliquis hac merce locis, hanc dum excolit artem,</l>
<l>
<placeName>Tarpanium</placeName> ex humili crevit, factumque opulenti</l>
<l>Hospitium est populi, semperque augescit habendo.</l>
<l>Ad Boream oppositus locus est, multumque frequentat</l>
<l>Dalmata, seque juvant in rebus mutùa egenis.</l>
<l>Non ego cuncta meis hujus loca versibus orae</l>
<l>Complectar, memorabo aliquot, sed plurima mittam,</l>
<l>Ordine nec certo peragam. Tu <placeName>Jagnina</placeName> carmen</l>
<l>Prima aperis, populo namque et numerosius aucta es,</l>
<l>Nomen et ipsa viro, qui late his praesidet arvis <ref>(4)</ref>
<note xml:id="ftn106" place="foot" n="4">
<hi rend="italic">(4) Hujus regionis Praetor vulgò vocatur </hi>
<foreign xml:lang="ita">il Capitano di Jagnina</foreign>.</note>
</l>
<l>Adjicis, hoc pro laude unum tibi sufficit omni.</l>
<l>
<placeName>Ossobiava</placeName>
<ref>(5)</ref>
<note xml:id="ftn107" place="foot" n="5">
<hi rend="italic">Hic locus, et alia quae post hunc nominantur in parte Boreae opposita sita sunt. Quae ex adversa <placeName>Hadriatici maris</placeName> sunt, seorsim nominantur.</hi>
</note> mari pulcra imminet, unde solebant</l>
<l>Haud multum a pario abludentia marmore saxa</l>
<l>Nostri <corr resp="#NJ">olim</corr> resecare patres, altasque columnas, <ref>(6)</ref>
<note xml:id="ftn108" place="foot" n="6">
(6) <hi rend="italic">Haec condita fuit <date when="1435">Anno <num value="1435">MCCCCXXXV</num>
</date>. ut ex Inscriptione ibi apposita patet, quae quia longior, eam omitto. </hi>
</note>
</l>
<l>Queis urbis sufulta Aedes est publica nostrae,</l>
<l>Novimus excisas hujus de viscere rupis,</l>
<l>Quae modo neglecta, et malleo cessante quiescit.</l>
<l> Insigni gaudet delubro <placeName>Cunna,</placeName> dicavit <ref>(7)</ref>
<note xml:id="ftn109" place="foot" n="7"> (7)
<hi rend="italic">Haec Ecclesia, Virgini Lauretanae sacra, exaedificata fuit sub initium XVIII. Saeculi.</hi>
</note>
</l>
<l>Incola <persName>Parthenidi</persName> collecto ex aere piorum;</l>
<l>Utque foret sacrae cultus reventior Aedi,</l>
<l>
<orgName>Francisci assèclis</orgName> data cura, et commoda sedes</l>
<l>His posita, ut populorum per <sic>relligiosa</sic> juvarent</l>
<l>Munia, et exemplis vitae, verboque docerent.</l>
<l> Haud procul hinc dum lento olim vestigia gressu</l>
<l>Per vicum incomitatus ago, mihi perculit aures</l>
<l>Immanis subitò gemitus, confusaque flentum</l>
<l>Murmura: sisto gradum, ingentemque ex aedibus ecce</l>
<l>Prodire aspicio turbam maesto ore dolentem,</l>
<l>Prae magno et tacitam luctu, juvenisque cadaver</l>
<l>Ferri exangue humeris; claudebant funeris agmen,</l>
<l>Qui Cereris coctaeque ferunt magno orbe placentas,</l>
<l>Fumosique cadum repletum nectare Bacchi.</l>
<l>Ut templum ingressi, feretrum posuere: sacerdos</l>
<l>Divinam rem primùm obit, hinc pro manibus orat.</l>
<l>Infertur tumulo corpus, rursumque precantur,</l>
<l>Ut posito sit terra levis: tum in cespite molli,</l>
<l>Inque sepulcreto comedunt, potantque, placentae</l>
<l>Parte sacerdoti missa, Bacchique lagena.</l>
<l>Hi dum abeunt, mystã aggredior: dic quaeso, quid omnis</l>
<l>Illa manus? Tantumne sui, an se miscuit illis</l>
<l>Unà externo aliquis de sanguine? Quid sibi in ipso</l>
<l>Tot, tantique volunt ululatus limine tecti?</l>
<l>Qui subeunt onus? Atque hujus da caetera pompae.</l>
<l>Tunc ille: aeternus simulac cui lumina somnus</l>
<l>Hîc pressit, tecta defuncti quisque <sic>propinquûm</sic>,</l>
<l>Vicini, noti approperant: hîc ubere lucem</l>
<l>In solidam fletu ora rigant, ululantque gementes.</l>
<l>Maximus ast oritur luctus, cum corpus ab ipsis</l>
<l>Aedibus effertur tumulandum: ibi vel pater orbus</l>
<l>Extinctae soboli, germanae aut frater ademptae,</l>
<l>Aut sponsus dulci extremum vale dicere sponsae</l>
<l>Cogitur heu! neque enim hi funus comitantur, ut angor</l>
<l>Plus cruciat, feretrum portant qui sanguine juncti,</l>
<l>Quorum unus tumulo, aut aliis qui carior, infert.</l>
<l>Dat Cererem, Bacchumque domus, vivumque tegebat</l>
<l>Quae melior vestis, tegit haec et lumine cassum,</l>
<l>Sic placitum priscis, haec funeris unica pompa,</l>
<l> Sed jam me abruptum monet ordo resumere carmen.</l>
<l>
<placeName>Sreserium </placeName>sequitur, piscatu indulget, habetque</l>
<l>Tres contra scopulos in longum uno ordine ductos.</l>
<l>Juxta illos alii totidem, quos nomine dicunt</l>
<l>Quemque suo: pecus huc agitur, seriturque, vel ultrò</l>
<l>Nascens jumentis in commoda stringitur herba.</l>
<l> Parte ex opposita, <placeName>Melitae</placeName>que littora contra</l>
<l>Est <placeName>Tarstenici</placeName> portus, quò vina ferentes</l>
<l>Pluribus è pagis videas longo agmine mulas.</l>
<l>Innumeras habet haec regio, nam dissita longis</l>
<l>Cum loca sint spatiis, illarum haud deside tergo</l>
<l>Dura ministeria expediunt penè omnibus horis.</l>
<l>Navigia hîc onerat non segnis villicus, atque</l>
<l>Vis magna it pelago <persName>Bacchi</persName>, cum lege colonis</l>
<l>Vina licet ferre illius regionis in urbem.</l>
<l>Praedita sunt multis haec viribus, et simul apta</l>
<l>Ferre vetustatem, sunt quaedam enervia, tentant</l>
<l>Haec caput, illa solent brevi acescere. At unde, nisi ille</l>
<l>Quod corrumpit aqua, labruscam hic miscet, amarae</l>
<l>
<persName>Thetyos</persName> haec alter latice inficit? Haud tamen omnes</l>
<l>Sic vitiant, multa et nobis sincera bibuntur.</l>
<l> Hic devotus ager Baccho est, immensaque dici</l>
<l>Vinea jure potest: nullo hîc in honore Minerva</l>
<l>Inventrix oleae, Pomonaque; nil nisi sorbi</l>
<l>Durantes ventrem, et cerasi plantantur agrestes.</l>
<l>Magna adeo illorum seges hîc, ut nomine pagum<note xml:id="ftn110" place="foot" n="8">
<placeName>
<foreign xml:lang="hrv">Oskoruscno</foreign>
</placeName> vocatur ab Illyrico <foreign xml:lang="hrv">oskoruscja</foreign> sorbus.
</note>
</l>
<l>Nunc quoque ab his dicant: non, quod mage nobilis arbos</l>
<l>Radices agere haud posset, contraria patrum</l>
<l>Sed quia in his etiam (cujus vis maxima) rebus</l>
<l>Consuetudo obstat: seritur quoque, parva sed affert</l>
<l>Dona Ceres, primoque hortis plantare phaselum</l>
<l>Vere student, ut brumae habeant in tempora victum.</l>
<l> Fons illis lucri non unicus, et mare postquam</l>
<l>Hi quoque coeperunt ratibus percurrere magnis,</l>
<l>Divitiae crevere loco; partumque periclo est</l>
<l>Quod capitis, studio norunt servare tenaci.</l>
<l>Vivitur antiquo ritu, non foemina luxu</l>
<l>Indulget, vestisque genus retinetur avitae</l>
<l>Perpetuò: sola illa placet, mutare perosae</l>
<l>Hanc aliis, quas <sic>quottidie</sic> novus invenit usus.</l>
<l> Non mihi nutritae suis hîc suffita sileri</l>
<l>Perna potest, multumque obeas regionis oportet,</l>
<l>Dum similem comedas, non quos, ut servet, aceto</l>
<l>Ingentes mullos industrius incola condit,</l>
<l>
<name>Bacchaei</name>que album succi genus <sic>ambrosiai</sic>
<ref>(9)</ref>
<note xml:id="ftn111" place="foot" n="9">
(9) <hi rend="italic">Hoc vinum vocat </hi>
<name xml:lang="ita">Trebbiano</name>.</note>
</l>
<l>Assimile, ex illa incurvi quod littoris ora <ref>(10)</ref>
<note xml:id="ftn112" place="foot" n="10">(10) <placeName>Giuliana</placeName>, <hi rend="italic">ubi portus mediocris minoribus aptus navigiis: ex hoc sinu Boreas horrendum in morem perflans periculosam tunc temporis navigationem reddit.</hi>
</note>
</l>
<l>Mittitur, insano Boreas unde impete perflat,</l>
<l>Deprensosque illic cumulat formidine nautas.</l>
<l> Utuntur puteis, laticis nam vena perennis</l>
<l>Deficit, hinc quoties aestus rabiosior, undam <ref>(11)</ref>
<note xml:id="ftn113" place="foot" n="11">(11) <hi rend="italic">Horum insula paucis milliariis a <corr resp="#NJ">peninsula</corr> abest Rathanaea.</hi>
</note>
</l>
<l>A Corcyraeis quaerunt sibi: non gregis ingens</l>
<l>Copia; nec multo subigit bos vomere campos.</l>
<l>Melle tamen, subamari aliquid quod servat, abundans</l>
<l>Est regio, montesque thymo redolente virescunt.</l>
<l> Finibus in multis nostros (nam in talia vulgus</l>
<l>Pendet ubique rude) agricolas, sed maximè in illo</l>
<l>Vana superstitio tractu tenet: hos apud umbrae</l>
<l>Per noctem volitare leves, lemuresque maligni,</l>
<l>Et larvae horribili aspectu creduntur, ibi esse <ref>(12)</ref>
<note xml:id="ftn114" place="foot" n="12">(12) Erroneae illae opiniones, sive praejudicia, ut vulgo dicimus, licet in magnam partem abolita sint, <corr resp="#NJ">nonnulla</corr> adhuc remanent, quae absque senioris philosophiae lumine minime avelli funditus possunt.
</note>
</l>
<l>Et sagas jurant, lamiasque, et Thessala quidquid</l>
<l>Terra venenorum parit, herbarumque nocentum.</l>
<l>
<placeName>Tarpanii </placeName>residet Praetor plerumque, daturque</l>
<l>Lege illi capti pars piscis, <corr resp="#NJ">ditior</corr> auget</l>
<l>Proventus huic praeda suos, exilior arctat.</l>
<l>Multa regenda soli data pars, verùm ultima, nomen <ref>(13)</ref>
<note xml:id="ftn115" place="foot" n="13">(13) <foreign xml:lang="ita">Sabioncello</foreign>, illyrice <foreign xml:lang="hrv">peljesaz</foreign>: antiquorum <placeName>Onaeum</placeName> esse creditur.
</note>
</l>
<l>
<hi rend="italic">Exiguo a sabulo </hi>cui vox dedit Itala, tellus</l>
<l>Addicta alterius curae est Praetoris: agendum</l>
<l>De hac modo, supremo Musae aspirate labori.</l>
<l> Moribus hîc longe est excultior incola, in ipsis</l>
<l>Utpote qui pagis similes habet aedibus aedes</l>
<l>Urbanis, amplas mole, ornatasque decorè.</l>
<l>Haud eget argenti locus hic, nam plurimus illa</l>
<l>Navis obit maria experiens de gente magister,</l>
<l>Tum nautae innumeri, quorum non unus ob omni</l>
<l>Puppe Rhacusana, externisque adducitur, arte</l>
<l>Quippe valent multumque illa, a teneris secuti</l>
<l>Vix aliam noscunt: pauci, quibus arcta supellex,</l>
<l>Addicuntur agro. Sed, quod mireris, olusque</l>
<l>Ipsa suis serit hîc manibus, nudoque rubentes,</l>
<l>Despumante mero, pede foemina comprimit uvas:</l>
<l>Multaque praeterea, agrorum quae postulat usus,</l>
<l>Exequitur muliebre genus: labor ille seniles</l>
<l>Nec rugas fert ante diem, pulcrosve colores</l>
<l>Imminuit, namque haec opera et mediocris, et ipsae</l>
<l>Os utraque pari malarum a parte profuso</l>
<l>Velo, stramineoque tegunt sibi solis ab aestu</l>
<l>Pileolo: sic haeret honos nativus, et idem</l>
<l>Ore color, sani haud dubius qui corporis index,</l>
<l>Quique illo potior, quem fuco inducit inani</l>
<l>Vana cuti mulier, longa haud fruitura juventa.</l>
<l> Has ego in Ausoniam tendens, cum carbasa vento</l>
<l>Cessante inciperent demitti, exscendere in oras</l>
<l>Dum cupio, mollique premo vestigia arena,</l>
<l>Ecce mihi aspicitur gradiens in littore multa</l>
<l>Foemina, (eratque dies quia festa) decentius omnes</l>
<l>Indutae, et plures praestantes munere formae.</l>
<l> Hîc mora facta brevis mihi tunc, dein rursus eòdem</l>
<l>Post paucas redii messes. Mollissima in omni</l>
<l>Tractu hoc temperies, maturius omnia in auras</l>
<l>Erumpunt, dosque haec illi ceu propria terrae est,</l>
<l>Ut, quaecumque parit, sint optima: amygdala mole</l>
<l>Hinc majore aliis, molli et sic cortice, frangi</l>
<l>Ut digitis valeant, nascuntur, vitigenusque<note xml:id="ftn116" place="foot" n="1">4 Hoc vinum illyrice appellant <foreign xml:lang="hrv">peceno</foreign>, quod Itali <foreign xml:lang="ita">proseco</foreign> vocant. Cyprio vino multum assimile est, eosdemque effectus praestat.
</note>4</l>
<l>Hîc palmes profert uvae genus, unde beatus</l>
<l>Ille liquor premitur, multis jam cognitus oris.</l>
<l>Quin etiam Florae hîc sobolem vivacius ipsam</l>
<l>Sole colorari videas, urbisque puellae</l>
<l>Hinc Caryophyllon, immortalesque <sic>amaranthos</sic>,</l>
<l>Ut speciem educant similem, sibi mittier optant.</l>
<l> Mulorum hîc ingens (homines acquirere nostri</l>
<l>A Turcis hos ante solent, ut vendere rursum</l>
<l>Cum lucro valeant) certa fit luce quotannis<note xml:id="ftn117" place="foot" n="1">5 <hi rend="italic">hae nundinae fiunt die natali <abbr>S.</abbr> Joannis Baptistae, aliae die Assumptionis <abbr>B.</abbr>
<abbr>M.</abbr> Virginis, In aliis verò locis statis pariter diebus multae per annum celebrantur.</hi>
</note>5</l>
<l>Mercatus: quidam aere parant, aliique vicissim</l>
<l>Mercibus immutant aliis; nec rarus ab urbe</l>
<l>Huc quoque se nostra defert mercator onusto</l>
<l>Navigio rebus, sibi quae nostrisque parantur,</l>
<l>Dalmaticisque viris pariter venientibus illuc.</l>
<l>
<sic>Relligiosa</sic> domus (dispar colit ordo virorum)</l>
<l>His duplex fundata locis. Quae colle supino <ref>(16)</ref>
<note xml:id="ftn118" place="foot" n="16">16 <hi rend="italic">Prior <orgName>Franciscanorum</orgName>, alter <orgName>Dominicanorum</orgName> Conventus est.</hi>
</note>
</l>
<l>Structa sedet, pulcro prospectu gaudet, et ipsa</l>
<l>Longè prospicitur celsis decorata cupressis.</l>
<l>Littus ad aequoreum fonte altera prosiliente</l>
<l>Dives: turba venit sitiens huc nautica aquatum.</l>
<l>Quidquid in occasum restat, nil praeter acutas,</l>
<l>Quae longo se se protendunt tramite cautes,</l>
<l>Quàque incurvantur, portum fecere carinis.</l>
<l>
<note xml:id="ftn119" place="foot" n="17">17 Vulgo <foreign xml:lang="ita">Capo Cumano, o Ponta di Loviscte</foreign> vocantur.
</note>
<ref>(17)</ref>
<placeName>Comenium</placeName> caput appellant: hîc ultima nostrae,</l>
<l>Quae mihi jam descripta omnis, pars desinit orae.<ref>(18)</ref>
<note xml:id="ftn120" place="foot" n="18">18 <hi rend="italic">Tota in longitudinem extenditur spatio centum viginti <corr resp="#NJ">milliariorum</corr> circiter, si littorum curvitatem sequaris: minori autem, si recta linea, et ad graduum ac meridiani longitudinem applicetur regionis extensio. Aliud caput Orientem versus, a quo Rhacusana incipit ditio, vocatur </hi>
<placeName xml:lang="ita">Ponta d' Ostro</placeName>.</note>
</l>
</div>
</div>
<div type="poesis-liber" met="hexameter" n="2">
<head>LIBER II.</head>
<div type="poesis-caput" n="2.1">
<head>
De insula <placeName>Ladesti</placeName>, illyricè <foreign xml:lang="hrv">Lastovo</foreign>
<num value="1">I.</num>
</head>
<l>Omnibus e terris, <persName>Blasî</persName> quas numen amicum</l>
<l>Aspicit, haud alia a nostra plus urbe recessit<note xml:id="ftn121" place="foot" n="1">
Centum milliariis circiter <placeName>Rhacusio</placeName> abest.
</note>
</l>
<l>Hac, quae <placeName>Ladestes</placeName> est insula nomen adepta.</l>
<l>In vasto jacet illa salo, longeque <placeName>Naronae</placeName>
</l>
<l>Faucibus undisonae parti respondet ab una,</l>
<l>Italiam ex alia, Garganique ardua montis</l>
<l>Prospectat juga, quò paucis dans carbasa vento</l>
<l>Hinc valeas horis te reddere. Penè rotundam</l>
<l>Formam habet, in gyrum ter dena huic millia passûm</l>
<l>Assignant: si longo adeo natura diremit</l>
<l>A terris spatio, genti quoque foenore magno</l>
<l>Fertilis ad vitam quantum satis esset alendam</l>
<l>Impertivit agri, ut propriis contenta maneret</l>
<l>Sedibus, et facili posset subsistere victu.</l>
<l>Addita temperies coeli optima, sanaque jussit</l>
<l>Corpora ibi nasci, durisque laboribus apta.</l>
<l> Horum ego sed varios mores aperire priusquam</l>
<l>Aggrediar, primo generatim in carmine quaedam</l>
<l>De populis dicam, quorum vasto aequora terras</l>
<l>Undique complexu cohibent. Nascuntur agresti<note xml:id="ftn122" place="foot" n="2">
<hi rend="italic">Quae hîc de insulanis, eorumque indole dicuntur consonant iis, quae <abbr>Cl.</abbr> Vir <persName>Montesquius</persName> in suo praeclaro opere </hi>
<bibl xml:lang="fra">L'Espirit des loix</bibl>
<hi rend="italic">sapentissime, ac vere adnotavit.</hi>
</note>
</l>
<l>Cultu illic plerumque homines, obtusaque ad artes</l>
<l>Ingenia: ex illo vastis haud una locorum</l>
<l>Quae gaudet spatiis, populisque illustribus aucta</l>
<l>Insula detrahitur numero, discrimine nullo</l>
<l>Exiguae quaecumque mihi: commercia namque</l>
<l>Cum reliquis vix ulla solent conjungere terris,</l>
<l>Unde referre domum doctrinae splendida possent</l>
<l>Lumina, paulatimque animos mollire colendo:</l>
<l>Tales Aegei maris olim, Graecia donec</l>
<l>Floruit, inque omni <corr resp="#NJ">latuit</corr> sapientia saxo.</l>
<l>Et quia quaerendae plus libertatis amore</l>
<l>Prae reliquis ardent populis (natura videtur</l>
<l>Hoc illis dictare situs) externa feruntur</l>
<l>Aegrius imperia, ingentesque excire tumultus</l>
<l>Saepe solent, adhibent astus, fraudesque dolosas.</l>
<l>Praeterea quod multa anni pars vivitur esu</l>
<l>
<sic>Squammigeri</sic> gregis, in venerem solet acrior esse</l>
<l>Impetus: his ferme vitiis quaecumque laborat</l>
<l>Insula, de nostra mihi jam dicatur oportet.</l>
<l>
<name>Ladestino</name> homini facies sic propria quaedam</l>
<l>Contigit, ut variae mille inter corpora gentis</l>
<l>Protinus agnoscas: stupidum sic illa, et agreste</l>
<l>Quiddam affert, primo ad risus ut provocet omnes</l>
<l>Aspectu, vinique eadem fucata colore est.</l>
<l>Nec mirum, quippe infanti matercula quaevis</l>
<l>Vix nato digitis primoribus ingerit ori </l>
<l>
<name>Bacchaei</name> guttas niveo cum lacte <corr resp="#NJ">liquoris</corr>.</l>
<l>Rufo etiam, cui rara fides, plerumque capillo</l>
<l>Esse solent, glaucisque oculis, ac fronte petulca.</l>
<l>Vox hominem sonat, haud expers stridoris acuti</l>
<l>Illa tamen, multumque serendis litibus apta.</l>
<l>Hinc si illos inter se audis et amica loquentes,</l>
<l>Rixari, et linguas in jurgia solvere credas.</l>
<l> Hos bene de nostra meritos nemo urbe negarit</l>
<l>Qui sciat, excubias autumni tempore toto</l>
<l>His peragi, et longo armatos incedere pilo</l>
<l>Lictorum in morem, atque obstacula ponere furtis.</l>
<l>Per fora, per plateas urbis, vicosque feruntur,</l>
<l>Et taciti observant, furem si forte malumve</l>
<l>Quem videant, juvenemve lupanar adire parantem.</l>
<l>Hoc genus adducunt secum ad praetoria vinctos,</l>
<l>Et caeci tradunt claudendos carceris antro.</l>
<l>Hîc operae est pretium narrare, quod obtigit olim</l>
<l>Cum quodam, manibus quem nil sibi tale timentem</l>
<l>Prensavere uncis, caecae dum noctis in umbra</l>
<l>Ambulat imprudens sine lumine: multa precari,</l>
<l>Ut se dimittant, captivus, habere parentem</l>
<l>Nempe domi senio confectam, quae inscia facti</l>
<l>Ad coenam expectet frustra, patiantur ut aegrae</l>
<l>Dicere se captum tantum queat, hoc fore magni</l>
<l>Muneris instar, et hoc dicto se jurat eòdem</l>
<l>
<sic>Ocyus</sic> et ventis rediturum, et fulminis alis.</l>
<l>Indulsere viri precibus, cui janua primùm </l>
<l>Clausa domus, lotii dein foeda aspergine limen</l>
<l>Dum servant, reducemque expectant, polluit: imber</l>
<l>Hoc illis subitus poterat tum forte videri.</l>
<l>Sed postquam olfactu clarè res cognita vestis,</l>
<l>Rem foedam involvi noctis cupiere tenebris;</l>
<l>At nisi derisor narrasset, mortuus esset.</l>
<l> Mittere sed tempus levia haec, veteremque referre</l>
<l>Juverit historiam, quam nulla oblitteret aetas.</l>
<l>Hac <persName>Rhacusani</persName> juga detrectare Senatus<note xml:id="ftn123" place="foot" n="3">
<hi rend="italic">Hoc fuit paulo post initium Saeculi XIV.</hi>
</note>
</l>
<l>Mitia gens animis olim imprudentibus ausa</l>
<l>Discidii causas primùm molitur inanes,</l>
<l>Mox turbas movet, et <persName>Venetûm</persName> se subdere sceptris</l>
<l>Quaerit; at armato compressa licentia tandem est</l>
<l>Milite, et insano qui primi arsere tumultu</l>
<l>Eliso meritas solventur gutture poenas.</l>
<l>Arx quoque, cui sontes fidebant,diruta, et omnis</l>
<l>Perfidiae fomes summotus, causaque culpae.</l>
<l>Tum reliqui posuere animos, victique timore</l>
<l>
<sic>Ocyus</sic> a laeso veniam oravere Senatu:</l>
<l>Pol! meriti, ut Patres graviori pondere deinceps</l>
<l>Clitellas dorso adjicerent, premerentque rebelles.</l>
<l>Praeter at excubias modo dictas, navigiumque</l>
<l>Grandius oppletum lignis, quod deinde quotannis</l>
<l>Mittere dono urbi deberent, utque togatos</l>
<l>Transveherent picto, sua quemque ad rura, phaselo,</l>
<l>Haud alio pressere jugo. Stupeo haec tamen illis</l>
<l>Committi officia, ipsa trahit nam occasio crimen.</l>
<l>Sed mala paupertas animos infringit, et horrent</l>
<l>Majorum id facinus meminisse, subire parati</l>
<l>Servitii <corr resp="#NJ">quodcumque</corr> velint imponere Patres.</l>
<l>Mitius hi, neque enim revocant his pristina jura,</l>
<l>Sed quibus a primo gaudebant tempore firmant:<note xml:id="ftn124" place="foot" n="4">
Vide <bibl>
<persName>Jacob. Luccarum</persName>
<abbr>pag.</abbr> 50</bibl>. Hi a servitute rustica dominis praestanda immunes omnino sunt. Habent Magistratus tam in civilibus, quam in criminalibus è selectoribus familiis insulae lectos, qui in judiciis sententiisque ferendis unà Praetorì assident. Eodem et Melitaei privilegio <corr resp="#NJ">utuntur</corr>.
</note>
</l>
<l>Hac amor in proceres redit arte in pectora plebis.</l>
<l>Quin etiam huc pueros famulatum saepe parentes</l>
<l>Mittere amant, ut litterulas, ac scribere discant:</l>
<l>Hoc tamen est mirum, recitoque ut verba Sibyllae,</l>
<l>Nemo nec ingenio mediocri hîc nascitur: horum</l>
<l>Qui sapiens illis octavus creditur esse</l>
<l>Semper in ore sonat Quidam, qui nescio quale</l>
<l>Illyrico evulgavit opus sermone, moramque</l>
<l>Quod traheret Romae, Romano murice tectum</l>
<l>Pejerat <corr resp="#NJ">unusquisque</corr> horum, rostro illud, et ungui</l>
<l>Propugnans, licet ille foret vix cognitus Urbi.</l>
<l>At magnum fecit, quod maternis quoque verbis</l>
<l>Haec scripsit, monstrare aliis iter ausus apertum.</l>
<l> Verùm hac nemo tenus sua post vestigia gressum</l>
<l>Intulit hac e classe virùm, queis cura sacrorum</l>
<l>Incumbit, queisque haec scatet insula, tempore nullo</l>
<l>Ut desinit. Saltem dignas addicere ad artes</l>
<l>Se vellent, corpusve aliquo exercere labore,</l>
<l>Qui non dedeceat mystas, nec lumina vulgi</l>
<l>Offendat, sed cura aliquos haec unica tangit,</l>
<l>Rustica nobilium ut mercede negotia <corr resp="#NJ">tractent</corr>.</l>
<l>Hinc turba agrestum in media nunc fervida musta</l>
<l>Hos pleno cumulare lacu, pinguesque trapetis</l>
<l>Nunc baccas terere aspicias, modo sepibus agros</l>
<l>Cingere, et in scrobibus scissas de corpore matrum</l>
<l>Aut vites serere, aut teneras immittere plantas:</l>
<l>Haec illis ratio vitae est, haec inter aguntur</l>
<l>Tempora, ut ex illis liceat tibi discere, quantum</l>
<l>Una luce boum par exaret, area olivas</l>
<l>Quot capere haec, aut illa queat, quo incidere vites</l>
<l>Sidere conveniat coeli, quo vertere glebam.</l>
<l>O vani studiorum, haud has Deus exigit artes</l>
<l>A vobis, alios jubet effodiatis ut agros,</l>
<l>Atque ut longè aliis mittatis semina sulcis,</l>
<l>Semina perpetuae germen parientia vitae.</l>
<l>Malo ego sic vos affari, quam fallere blande,</l>
<l>Invidamque subire, animi quam abscondere sensa.</l>
<l> Hactenus ergo rudes, nunc et cognosce superbos.</l>
<l>Nulla licet jactare queant patrum <corr resp="#NJ">inclyta</corr> facta,</l>
<l>Nec magnis generatim opibus natura beavit,</l>
<l>Longo illi inter se tamen ordine stemmata ducunt.</l>
<l>Nobilis hic erit, ille ignobilis audiet, ambo</l>
<l>Uno rure sati cum sint, et vilibus orti</l>
<l>A patribus, pariterque rudi, crassaque Minerva.</l>
<l>Interea hic cum patricio Praetore sedebit,</l>
<l>Consiliumque dabit, removebitur ille, quod absit</l>
<l>Nobilium a tabula nomen; decisa sed ut res</l>
<l>Jam fuit, hic pariter tellurem bobus arabit,</l>
<l>Aut uvam feriet pede, vel sarmenta putabit,</l>
<l>Qui stultis poterat sapiens paulò ante videri.</l>
<l> Sed nunc ipse locus, nam me hactenus incola solus</l>
<l>Plus justo tenuit, <corr resp="#NJ">pauca</corr> admonet addere, mancum.</l>
<l>Ne sit opus, mutilumque legi morosa queratur</l>
<l>Posteritas. Praecincta altis haec insula passim</l>
<l>Rupibus est a parte maris, mox lenior intus</l>
<l>In pulcros colles assurgit: mitibus imae</l>
<l>Pomis luxuriant valles; vis provenit horum</l>
<l>Maxima, <placeName>Gnossiacis</placeName> primùm quae misit ab oris</l>
<l>Pulcra Cydon; nec avara Ceres hic esset, ut olim,</l>
<l>Cum sua quisque suo mandabat semina campo:</l>
<l>Nunc ea ab externis vehitur; penuria tantum</l>
<l>Fontani est laticis, felix ter et amplius, hoc si</l>
<l>Praeterea natura bono ditasset; at omni</l>
<l>Quis felix a parte locus? Putealibus undis,</l>
<l>Quas et privati, Communeque servat, egestas</l>
<l>Arcetur, pecorique lacum fodere profundum.</l>
<l> Vis populi hic major, <corr resp="#NJ">brevior</corr> licet ambitus illi,</l>
<l>Quam Melitae, nec sparsim habitant, locus unicus omnes</l>
<l>Colligit, a pelago asperior quò semita ducit.</l>
<l>Abditus ille latet, mox sensim ut panditur, est quo</l>
<l>Lumina jucundè recrees, duraeque laborem</l>
<l>Compensate viae sit amoena in sede potestas.</l>
<l>Agrorum alternant cultum piscatibus, omne</l>
<l>
<sic>Squammigerae</sic> nam gentis alunt pecus aequora circum.</l>
<l>Pars magna in victum cedit, longè altera major,</l>
<l>Quam sale conspersam praesenti emit advena nummo,</l>
<l>Appulus apprime ac Calaber, notissima queis haec</l>
<l>Insula, quòque solent <sic>compendî</sic> appellere causa.</l>
<l> Hanc circum innumerae rupes, scopulique minores,</l>
<l>Pascendis gregibus pars apti, parsque serendis</l>
<l>Frugibus; hos inter spatio haud temnendus,ubi ingens<note xml:id="ftn125" place="foot" n="5">
<placeName xml:lang="hrv">Suscjaz</placeName>
<hi rend="italic">vocatur, ambitu quatuor, vel quinque milliariorum.</hi>
</note>
</l>
<l>Sylva viret. <persName>Veneti</persName> cupiunt dum tollere nostris,</l>
<l>Litibus in longum nos <corr resp="#NJ">distinuere</corr> molestis.</l>
<l>Hoc maris in tractu ramosa corallia caecis</l>
<l>Rupibus increscunt, lucri fons maximus olim,</l>
<l>Nunc ars illa jacet, nostrumque exercita nulli,</l>
<l>Quò Drepani ex oris aliàs se ferre <corr resp="#NJ">solebant</corr>
</l>
<l>Ex illis homines gnari divellere saxis.</l>
<l> Cui Grajo canitur Minyarum carmine cursus<note xml:id="ftn126" place="foot" n="6">
<bibl>
<persName>
<corr resp="#NJ">Apolonius</corr> Rhodius</persName>, qui Argonauticum iter descripsit, <abbr>lib.</abbr> 4. <abbr>ver.</abbr> 565.</bibl>
</note>
</l>
<l>
<placeName>Imertepitiae</placeName> vocitata haec insula pulcro est</l>
<l>Nomine, <foreign xml:lang="grc">ἐλαιφόρος</foreign>, nomen nunc aptius esset:</l>
<l>Sponte sua veniens nam terram oleaster inumbrat</l>
<l>Plurimus: innumeris hinc patrum industria colles</l>
<l>Palladis arboribus texit, sequiturque nepotes</l>
<l>Cura eadem; pars multa soli sed et illius expers</l>
<l>Culturae tamen omnis adhuc: minus insula sic est </l>
<l>Dives opum. Haec subita navim jactante procella</l>
<l>Tuta aperit nautis haud unius ostia portus,<note xml:id="ftn127" place="foot" n="7">
Horum nomina sunt <placeName xml:lang="ita">Portus dictus Rosso</placeName>, <placeName xml:lang="ita">
<abbr>S.</abbr> Pietro</placeName>, <placeName xml:lang="ita">Orto</placeName>, <placeName xml:lang="ita">Marcjara</placeName>, <placeName xml:lang="ita">Crivello</placeName>, <hi rend="italic">qui et </hi>
<placeName xml:lang="ita">Porto chiave</placeName>
<hi rend="italic">dicitur.</hi>
</note>
</l>
<l>Queis vina atque oleum pretiosius incola vendit.</l>
<l> Quid magno in portu, Petri qui nomine dictas,</l>
<l>Interdum fiat, nunc eloquar. Illi ubi magnum.</l>
<l>Conspicuumque virum, qui primò adventat ad illos,</l>
<l>Magnificè oblectate velint, longè itur, et ille</l>
<l>Seligitur sinus. In celerem introgressa phaselum</l>
<l>Corpora prima virùm juvenum fortissima remis</l>
<l>Brachia propellunt, post hunc longo ordine multae</l>
<l>Procedunt cymbae pariter, quò retia, et omnis</l>
<l>Est illata prius piscatibus apta supellex,</l>
<l>Adque esum pariter spectantia, visque Lyaei</l>
<l>Plurima; doliolum neque verò deficit albi<note xml:id="ftn128" place="foot" n="8">
Hoc est vinum illud, quod vulgo <foreign xml:lang="ita">vin moscato</foreign> vocant, quod hujus loci praestantissimum est.
</note>
</l>
<l>Nectaris illius, cui primas, demne secundas</l>
<l>Nescio. Multa hominum manus hic, pars mittere lina,</l>
<l>Parsque dapes docti coquere, et servire palato.</l>
<l>Tum verò a magnis, subeunt quae in retia, praedis</l>
<l>Instaurant lauta in multas convivia luces,</l>
<l>Ducentique pecus pars tum perit optima <persName>
<sic>Protheo</sic>
</persName>,</l>
<l>Sic laetus, dapibusque satur dimittitur hospes.</l>
<l> Ingens sylva loco, quae semper caesa, virensque</l>
<l>Semper inexhausto pubescit vivida <sic>foetu</sic>:</l>
<l>Illa et suppeditat transtra ad navalia querna</l>
<l>Robora, et ad lateres ramalia magna coquendos;</l>
<l>Nec <persName>Ladestinis</persName> urbana obsonia lignis</l>
<l>Pauca coqui struit ingenium sudantis ad ignem.</l>
<l>In nemore hoc ingens fungorum copia: vesci</l>
<l>Partem ipsi, partem sale sparsam includere ligneo</l>
<l>Vase solent urbis missuri in munus amicis,</l>
<l>Seu, quod nobilius, murenas corpore magno,</l>
<l>In jus quas faciunt tantillo haud lenis aceti</l>
<l>Immisso huc pariter concrescere, laureaque addunt,</l>
<l>Dum stipant, folia, ut grati socientur odores.</l>
<l> Haec Melae<note xml:id="ftn129" place="foot" n="9">
Vide utrumque suis locis.
</note>
<placeName>Celadus</placeName> dicta insula, quae <placeName>Celadussae</placeName>
</l>
<l>Plinio: utrique aptè, solam ille, hic, undique queis est</l>
<l>Septa, alios scopulos, numero majore vocavit.</l>
<l>Hos <persName>Lagostinos</persName> modo dicimus: his quoque portus</l>
<l>Efficitur, tuòque rates ibi sistere magnae</l>
<l>Possunt, nam ventis impervius. Ast ego finem</l>
<l>Jam faciam, ne me fragili trabe tanta secantem</l>
<l>Aequora, totque inter scopulos deprendat Orion.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="2.2">
<head>
De <placeName>Insula Melitae</placeName>, illyricè <foreign xml:lang="hrv">Mljet</foreign>. <num value="2">II.</num>
</head>
<l>Quae <placeName>Jupanam</placeName> inter sita, <placeName>Corcyramque Melaenam</placeName>
<note xml:id="ftn130" place="foot" n="1">
Italicè <foreign xml:lang="ita">Corzola</foreign>.</note>
</l>
<l>Interdum antiquis Melitene est insula dicta,</l>
<l>Crebrius at Melita, è majoribus ultima, in ortum</l>
<l>Si tendis, contra in solem sed prima cadentem.</l>
<l>In longum tenuata jacet: si latius esset</l>
<l>Huic spatium, multum inde suo accessisset honori.</l>
<l>Quà pelago incumbit, scopulis ac cautibus altis,</l>
<l>Pars multa, in valli speciem praecingitur; at nec </l>
<l>Appulsus etiam lenes, accliviaque absunt</l>
<l>Littora. Rarescit numero, nam dena colentis</l>
<l>Pascere quae populi satis <corr resp="#NJ">aptè</corr> millia posset,</l>
<l>Vix mille agricolis vicos in quinque reductis</l>
<l>Incolitur: reliquis <hi rend="italic">Coritea</hi> nomine dictus,</l>
<l>Et <hi rend="italic">Babinopole</hi> praestant. Praetoria surgit</l>
<l>Hîc domus, accedunt, cum lis insurgit, agrestes,</l>
<l>Et cunctis plerumque eadem, de finibus agri.</l>
<l>Judicio assistunt Melitae quatour, <corr resp="#NJ">hique</corr>
</l>
<l>Cum Praetore ferunt pariter suffragia, cujus</l>
<l>Si minus arridet sententia, rursus in urbe</l>
<l>Fas est ad gravius litem deferre tribunal.</l>
<l> Eximios aperit portus haec insula, classis</l>
<l>Quisque capax <corr resp="#NJ">magnae est</corr>, celso quoque vertice montes</l>
<l>Illa habet, et multa frondentes ilice sylvas,</l>
<l>Pascuaque, et colles, atque arva feracia passim;</l>
<l>Nec fontes desunt haud una e rupe scatentes.</l>
<l>Ad Rhacusanos proceres suprema potestas,</l>
<l>Fructus ad Monachos, et caetera commoda spectant,</l>
<l>Quorum vel famulos, vel dixeris esse clientes.</l>
<l> Ante rudis nimium fuit incola, cunctaque prisco</l>
<l>More gerebantur, nam nec premere ubera vaccis</l>
<l>Ullus homo potuit suadere, oleasque feraces</l>
<l>Collibus apricis serere, aut a littore telis</l>
<l>Praedones arcere, necent ne forte, patrumque</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Sic sacramentum</corr> violent, quod tale, prius se</l>
<l>Dent occidendos aliis ut scilicet ipsi,</l>
<l>Quam perimant illi quemquam: sic perditè amatur</l>
<l>Caprigenum pecus, ut reliquo concedere multa</l>
<l>Noluerint in secla locum, turpe unde profectum</l>
<l>Id genus est dicti, quo deridere solemus:</l>
<l>„Si pereant caprae, pariet Melitaeus, eumque,</l>
<l>Si pereat, parient caprae. Ex quo magnus at Ille,<note xml:id="ftn131" place="foot" n="2">
<abbr>P.</abbr>
<persName>Ignatius Georgius</persName> Benedictinus Abbas Congregationis dictae Melitensis.
</note>
</l>
<l>
<persName>Marunci</persName> querulos miseri qui scripsit amores,</l>
<l>Hos inter longus <sic>caepit</sic> versarier hospes,</l>
<l>Paulatim is cultus agrestes, ut novus Orpheus,</l>
<l>Formavit catus: ille scopum proponere primus,</l>
<l>Quò plumbi glandem emittant ab arundine ferrea</l>
<l>
<sic>Caepit</sic>, et insignes jaculandi reddidit arte.</l>
<l>Haec nautae <placeName>Olchinii</placeName>, queis rapto vivere dulce est,</l>
<l>Dum se se accingunt praedae, sensere priores:</l>
<l>Hosque apud hic sermo (cum longo a tempore frustra</l>
<l>Illi aliquem expectant) mansit: <hi rend="italic">vel sorbuit aequor,</hi>
</l>
<l>
<hi rend="italic">Vel Melitaeus homo occidit.</hi> Sic omnibus unus</l>
<l>Obtusum exacuit pectus, finxitque docendo.</l>
<l> Si tamen ad ripam accedens sine mente nocendi,</l>
<l>Pacificèque viros quis adiverit advena, mensa</l>
<l>Dum lauta accipiant, quantum sinit arcta supellex,</l>
<l>Pluribus esuriem haud dubitant exinde diebus</l>
<l>Ferre ipsi, hospitii accendit sic gloria pectus.</l>
<l> Ad cultum mediocre solum, sed fortia multò</l>
<l>Fert vina, et varios fructus: minus apta serendo</l>
<l>Frumento tellus; nec quod satis, incola verrit,</l>
<l>Secum ex urbe tamen cum vendita ligna reportat</l>
<l>Queis plenos lintres vehit huc plus mille <corr resp="#NJ">quotannis</corr>.</l>
<l>Maximus hinc illis proventus, et una bipennis</l>
<l>Agrorum utilior cultu ipso; namque ubi centum</l>
<l>Ardua praecisis straverunt undique ramis</l>
<l>Robora, quà praeceps via fert, a culmine montis</l>
<l>Ad mare devolvunt: onerantur terque, quaterque</l>
<l>Navigia, et quae olim fuerat vilissima, magno</l>
<l>Nunc illis pretio merx venditur; idque perenni</l>
<l>Fit vice, nam tractu immenso viret ardua sylva,</l>
<l>Lethiferisque lares colubris, latebrasque ministrat.</l>
<l> Hujus ego magnam, casu quo nescio tristi,</l>
<l>Sylvae olim partem, cum forte per aequora noctu</l>
<l>Vela darem non longè illinc, ardescere vidi.<note xml:id="ftn132" place="foot" n="3">
<hi rend="italic">Quadraginta circiter ab hinc annis.</hi>
</note>
</l>
<l>Triste oculis spectaclum, et lamentabile, multos</l>
<l>Quippe dies horrenda dabant incendia lucem,</l>
<l>Cum latè immissis fureret Vulcanus habenis,</l>
<l>Nullus et aeria de nube extingueret imber:</l>
<l>Illa tamen viridi vernat nunc pulcrior aevo.</l>
<l>At vos, ut maneant hae sylvae in saecula vobis,</l>
<l>Vento ferre faces ah! Parcite flante, favilla</l>
<l>Una potest vobis immanes ferre ruinas.</l>
<l> His quoque caprini pecoris vis maxima, <expan resp="#NJ">et</expan> haedos</l>
<l>Hic citius matres, aliis quam fiat in oris,</l>
<l>Parturiunt: nivei partem bibit incola lactis,</l>
<l>Cogitur utilius pars altera, nec Melitaeus</l>
<l>Caseus invisit mensas sine honore secundas.</l>
<l>Piscatus multis mediocri hic magna labore</l>
<l>Commoda fert pariter, patriusque quod ante vetabat</l>
<l>Mos, longos ineunt diversa per aequora cursus</l>
<l>Jam nautae facti, vitaeque hinc commoda multis</l>
<l>Ignorata prius duram accessere per artem.</l>
<l> Temperies coeli generatim sana per omnem</l>
<l>Hunc tractum, <hi rend="italic">Blatti</hi> in pago sed morbidus aer;<note xml:id="ftn133" place="foot" n="4">
<foreign xml:lang="hrv">Blatto</foreign> Illyrice, <mentioned>Stagnum</mentioned> latine significat.
</note>
</l>
<l>Nec causam nescire licet: torpentibus undis</l>
<l>Hic stagnum, quod circa habitant, et nomen ab illo</l>
<l>Fert locus, anguillis locuples aqua, regiaque alti</l>
<l>Cum caeli tonat, è quodam egrediuntur hiatu</l>
<l>Immanes, numeroque adeo densantur, agrestes</l>
<l>Ut facile vel fuste necent: hoc provida culpam</l>
<l>Correxit natura bono. Sed mittere tempus</l>
<l>Haec levia, utiliusque aliquid rimarier istis,</l>
<l>Quo morer historiae veteris monumenta sequentes.</l>
<l> Quod Melitae Illyricae scriptoribus insula priscis</l>
<l>Nota foret (plures meminerunt quippe) negatum</l>
<l>Haud ulli; quidam addubitant, habuisset an umquam</l>
<l>Hic urbem locus; ipse autem vix posse vocari</l>
<l>In dubium reor. At quonam vel tempore structa</l>
<l>Haec fuerit, vel quo subversa, remota vetustas</l>
<l>Scire vetat: tantum superest (vestigia quamquam</l>
<l>Nulla manent) urbis nomen, quo tempus in omne</l>
<l>Quoddam accline jugum vocat incola. Si <placeName>Melitussam</placeName>,<note xml:id="ftn134" place="foot" n="5">
<bibl>
<abbr>Polyb.</abbr> apud <abbr>Stephan.</abbr>
</bibl>
<abbr>V.</abbr> Melitussa. <bibl>
<abbr>Volat.</abbr> in <abbr>Geogr. vet.</abbr>
</bibl>
</note>
</l>
<l>
<persName>Polybio</persName> Illyrici urbs quae dicitur, hanc ego eandem</l>
<l>Dixero, non longè a vera ratione recedam.</l>
<l> Hic scripsisse <persName>Cylix</persName>
<name>Halieutica</name> nobilis olim</l>
<l>Censetur vates, cujus mihi dicere nomen<note xml:id="ftn135" place="foot" n="6">
<persName>Oppianus Agesilai filius</persName>.
Vide <bibl>
<abbr>P.</abbr>
<persName>
<abbr>Ignat. Georg.</abbr>
</persName> in Divo Paulo naufrago,
et speciatim in <corr>ejusdem</corr> super Melita Illyricana Notitia <num value="5">.V.</num>
</bibl>
</note>
</l>
<l>Musa vetat, facilè nosces, cum caetera pandam.</l>
<l>Ut fuit <persName>Agesilas</persName>, Romae imperitante <persName>Severo</persName>,</l>
<l>Exilii huc causa missus, patrique sodalem</l>
<l>Filius addiderat se se, ne taedia curas</l>
<l>Illo in secessu degentibus accumularent,</l>
<l>Magnificam portus sibi in interiore recessu</l>
<l>Extruxere domum, cujus pars multa superstes</l>
<l>Stet licet, illa tamen vel nunc penè integra cerni</l>
<l>Posset, ni Veneti, quoties hîc anchora naves</l>
<l>Belligeras tenuit, stimulis livoris iniqui</l>
<l>Illa vetustatis monumenta illustria saevi</l>
<l>Sulphureo igne pilis contortis saepe petentes</l>
<l>Perpluere ex alto fecissent culmine saxa.</l>
<l>Ipse <hi rend="italic">Palatinus </hi>nunc audit portus ab illis<note xml:id="ftn136" place="foot" n="7">
Communiter vocatur <foreign xml:lang="ita">Porto palazzo</foreign>.</note>
</l>
<l>Aedibus: hîc Grajas animi in solatia musas</l>
<l>Filius accersens docto genus omne natantum,</l>
<l>Et varias cujusque expressit carmine formas.</l>
<l>Fertur ab <persName>Agesila</persName>
<placeName>Romam</placeName> pars missa deinceps</l>
<l>Arboris, in cujus frondenti vertice nidum</l>
<l>Cernere erat constructũ avibus, dum hinc ostrea, et illinc</l>
<l>Et varia haerebant flexis conchylia ramis.</l>
<l>Haec ubi, ab <placeName>Illyrio</placeName> revocatum, et plausibus omnes</l>
<l>Laetis gratatos reduci, sui amoenus ita esset</l>
<l>Quod locus exilii, pareret qui talia monstra.</l>
<l> Forte operae fuerit pretium, gratumque legenti,</l>
<l>Si paucis hîc ipse Lacum, unde haec miserat exul,</l>
<l>Quamquam pro merito haud sperem, describere coner.</l>
<l>Insula in occasum quà desinit, est sinus ingens</l>
<l>Aequoris, in longum se extendens tramite multo:</l>
<l>Angusti huc ducunt aditus, cymbaeque minores</l>
<l>Vix etiam penetrare queunt, quin <sic>objice</sic> saxi</l>
<l>Has quoque a ingressu facilis prohibere potestas.</l>
<l>Dixeris hunc naturam oculis voluisse profanis</l>
<l>Consultò celare locum: sinus incipit ergo</l>
<l>Ille perangustis a faucibus, in craterem</l>
<l>Mox dilatatur satis amplum: hunc pinea circum</l>
<l>Sponte sua enascens sylva omni a parte coronat:</l>
<l>Utque supercilio clivosi è collis ad aequor</l>
<l>Descendunt picearum aliquae, qui lintre vehatur,</l>
<l>Quà ripa assurgit paulò altior, ille virenti</l>
<l>Navigat in sylva attonitus. Maris unda silescens</l>
<l>In morem speculi, atque oleo pacatior ipso</l>
<l>Pellucet: fundum late dispersa per omnem</l>
<l>Omnigena hîc species concharum, atque ostrea stagno</l>
<l>Quae neque Lucrino invideant, Bajisve beatis.</l>
<l>
<sic>Squammigeri</sic> hîc varios lusus, pugnasque frequentes</l>
<l>Dulce etiam spectare gregis: tu retia tantum</l>
<l>Mitte, domum mox ut referas mullosque trilibres,</l>
<l>Conque colorem auro piscem, immanesque locustas,</l>
<l>Totque alios, antiqua quibus nomenque, decusque</l>
<l>Splendida luxuries caenarum fecit: hic arti</l>
<l>Nil locus humanae debet: praestantior arte</l>
<l>Quidquid conveniens, quidquid fuit utile, compta</l>
<l>Divitiis satis ipsa suis natura paravit.</l>
<l>Illi tanta loco stat gratia, quique vocavit</l>
<l>Haec nemora, hos colles, atque haec clausa aequora circum</l>
<l>
<ref>(8)</ref>
<note xml:id="ftn137" place="foot" n="8">
<bibl>Nicholaus <abbr>Jo.</abbr> de Bona in Descriptione ditionis Rhacusanae
<abbr>pag.</abbr> 31.</bibl> quae inserta in <bibl>Opusculo <abbr>supracit.</abbr> Michaelis de Sorgo</bibl>.
</note>
<hi rend="italic">Naturae ludentis opus,</hi> verbo aptius uno</l>
<l>Laudavit, quam qui, multis describere tentat.</l>
<l> Parva sinu penè in medio jacet insula: qua nil</l>
<l>Gratius aspicias; quasi circumscripserit ipse</l>
<l>Circinus, in teretem formam se obliquat: ibi ingens</l>
<l>Caenobium erigitur, soboles Magni illius unde,</l>
<l>Nursia quem peperit, nostras diffusa per oras</l>
<l>Coepit, et eximium nostrae decus addidit urbi.</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Caelicolûm</corr> regina, potens hîc nobile templum</l>
<l>Obsequiis populorum, et regum cognita donis<note xml:id="ftn138" place="foot" n="9">
<hi rend="italic">Vide <bibl>
<persName>
<abbr>Ign. Georg.</abbr>
</persName> §. <num value="9">IX.</num> in <abbr>Notit. Melit. Illyr.</abbr>
</bibl>
</hi>
</note>
</l>
<l>Juxta habet: hic varia scopulus circumundique mole est</l>
<l>Sic omnis praestructus, ut area nulla supersit</l>
<l>Ulterius, nequeasque extra haec defigere gressum:</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Praesidiumque</corr> loci geminae hinc, atque inde minantes</l>
<l>In coelum assurgunt turres, tormentaque belli</l>
<l>Ignivoma insedere rotis, malus otia nequis</l>
<l>Haec ausit turbare Patrum, sedesque beatas.</l>
<l>Nec locus hîc reticere, alter quod vitreus illic</l>
<l>Stet lacus: hic primo longe arctior: undique clausus</l>
<l>Olim erat, excisa parva mox rupe per artem,</l>
<l>Ille quoque adjectus magno est, atque efficit unum.</l>
<l> Permultos inter, quos haec habet insula, montes</l>
<l>Unius indetonsus apex sic eminet, idem</l>
<l>Non inconcinnè in vastum ut desidat hiatum.</l>
<l>Nympharum credunt antrum, <placeName xml:lang="hrv">Ostascevia</placeName>que audit</l>
<l>Nomine spelunca haec proprio, permultaque narrat</l>
<l>Vana superstitio <persName>Melitaeûm</persName>: hîc orbe molari</l>
<l>Frumentum nymphis subigi, excretaeque farinae</l>
<l>Haud semel inventos cumulos, et quisque adire</l>
<l>Haec secreta ausus fuerit loca, vivere nullum</l>
<l>Posse diu, ut violantem adyti penetrale verendi.</l>
<l>Naturae occultas quicumque haud noscere causas</l>
<l>Ingenio potuere rudes sic somnia fingunt.</l>
<l> Scilicet hoc antro nympham vixisse Calypso<ref>10</ref>
<note xml:id="ftn139" place="foot" n="10">
<bibl>§. <num value="5">V.</num>
<abbr>Notit. supracit.</abbr>
</bibl>
</note>
</l>
<l>Vir sapiens patriae immodico succensus amore,</l>
<l>Non sine laude tamen, docuit prior, ingenioque</l>
<l>Multa movens Melitam Corcyrae ab littore nympham</l>
<l>Joniae nostras facilè deduxit ad oras,</l>
<l>Conceptumque Hyllum congressu ex Herculis; ast haec</l>
<l>Ut nimis antiqua, et caeca caligine mersa</l>
<l>Mitto ego; et ut referar multò ad vicinus aevum,</l>
<l>Augusti regno quod Caesaris insula florens</l>
<l>Haec armis, opibusque fuit, sat constat, et arcto<note xml:id="ftn140" place="foot" n="1">1 Vide <bibl>Appianum in <abbr>Bel.</abbr>
<abbr>Illyr.</abbr>
</bibl> Et alios.
</note>1</l>
<l>Foedere Corcyrae quod juncta, aliisque propinquis</l>
<l>Forte etiam Illyriae populis pollentibus aequè</l>
<l>Non tantum Hadriacas classe infestaverit undas,</l>
<l>Sed maria ulteriora etiam, ingentique quod aegrè</l>
<l>Mole illam belli superarit denique Caesar.</l>
<l> Tradita ab antiquis proavis haec incola narrat</l>
<l>Ulterius (factoque fidem natura colentum</l>
<l>Conciliat) quod majores, piratica quos ars,</l>
<l>Atque famis tolerandae usus durarat, habena</l>
<l>Fidentes etiam, lapides qua mittere certo</l>
<l>Stridentes soliti ictu, atque asperitate locorum</l>
<l>Protecti, et nemorum vastis anfractibus aequè ac</l>
<l>Magno pugnantum numero valideque, diuque</l>
<l>Deditione tenus vim sustinere Quiritum.</l>
<l> Nec mihi quisquã adeo gravis hoc dissuadeat auctor,</l>
<l>Illud quod lapidis vulnus memorabile, bello</l>
<l>Dalmatico in quodam Augustus quod rettulit idem,<ref>(12)</ref>
<note xml:id="ftn141" place="foot" n="12">12 <bibl>
<abbr>Sveton.</abbr> in <abbr>Octav.</abbr>
</bibl>
</note>
</l>
<l>Haud potius, quam quisquam alia de gente, peritus</l>
<l>Funditor intulerit Melitaeus. Plus tamen aequo</l>
<l>Rebus in antiquis aliquis me forte morantem</l>
<l>Arguat; at possem, modo vellem, quidquid in Afram</l>
<l>Congessere alii Melitam, hinc avertere, nostraque</l>
<l>Aptius in monumenta levi asportare labore.</l>
<l> Quamquam etiam haec ausis felicibus Ille peregit,<ref>(13)</ref>
<note xml:id="ftn142" place="foot" n="13">13 <bibl>Idem <abbr>praelaud.</abbr>
<abbr>Ignat. Georg.</abbr> in <abbr>D.</abbr> Paulo Naufrago</bibl>
</note>
</l>
<l>Cujus ego in multis sequor hîc vestigia, quoque</l>
<l>Auspice jactatum tumido aequore, vique procellae</l>
<l>Horrisonae Paulum Melitae licet addere nostrae.</l>
<l>Quid ni, si Cretae solventem a littore puppim</l>
<l>Scriptor in Hadriacas actam <corr resp="#NJ">sacer</corr> indicat undas,</l>
<l>Non verò in <sic>Lybicum</sic>, Melite altera quo jacet, aequor?</l>
<l>Nec furiosa Euri vis mixta <corr resp="#NJ">aquilonibus</corr> Afrum</l>
<l>In mare tum quibat propellere, barbara dici</l>
<l>Gens ea nec poterat, si forte illius ad oram</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Naufragus</corr>
<sic>accesset</sic> Paulus, neque vipera morsu</l>
<l>Saeva <corr resp="#NJ">venenifero</corr>, quales haud insula nutrit,</l>
<l>Illic laesisset miserum, verùm hîc, ubi semper</l>
<l>Et numero innumerae, et turgent praesente veneno.</l>
<l> Degener haud aevo gens posteriore, potenti</l>
<l>Nam populo ipsa quidem veteris sociata <placeName>Naronae</placeName>,</l>
<l>
<placeName>Isso</placeName>que, et <placeName>Phariae</placeName>, <persName>Corcyraeis</persName>que propinquis,</l>
<l>Ac <placeName>Bratiae</placeName> bellis operam navalibus acrem</l>
<l>Praestitit, atque metum conjunctis viribus unà</l>
<l>Hadriacam Tethyn sulcantibus incutiebant.</l>
<l>Verùm ubi ab his populis se se <placeName>Rhacusa</placeName> remotat,</l>
<l>Dux <persName>Venetûm</persName>
<persName>Urseolus</persName> felici marte <placeName>Naronam</placeName>
<ref>14</ref>
<note xml:id="ftn143" place="foot" n="14">14 Hoc fuit <abbr>Saecul.</abbr>
<num value="10">X.</num>
</note>
</l>
<l>Atterit, aligeroque jubet servire Leoni.</l>
<l>Mox Melita <corr resp="#NJ">accessit nobis</corr>, nec jam incola raptas</l>
<l>Vertebat praedas ad littora: parta labore</l>
<l>Res proprio coepit jucundior esse, soloque</l>
<l>Non tantum robusta virorum corpora, se se </l>
<l>Foeminae at ipsae etiam tunc addixere colendo.</l>
<l> Veste harum nil simplicius, quae crassa, rudisque</l>
<l>Crus media vix parte tegit, manibusque quod ipsae</l>
<l>Ducunt, caprino texta haec e vellere: nullum</l>
<l>Corporis illae inhiant cultum, similesque Sabinis</l>
<l>Matribus ad duros callum obduxere labores,</l>
<l>Queis pariter parvam cogunt assuescere prolem.</l>
<l>Has sua perpetuò stabili tenet insula sede,</l>
<l>Raraque in urbe mihi, quantum meminisse potestas,</l>
<l>Visa loci illius multos est foemina in annos.</l>
<l>Sic et stant prisci, et stabunt in saecula mores,</l>
<l>Agrestes porrò, at facere, et servare beatas</l>
<l>Qui valeant, vitae haud mollis si commoda norint.</l>
<l> Hîc quoque (quod commune locis agrestibus orae</l>
<l>Pluribus est nostrae) <sic>foemellae</sic> pharmaca miscent</l>
<l>Herbarum vario è succo, ac radicibus, atque</l>
<l>Ad laesas fomenta adhibent non irrita partes.</l>
<l>Contra difficili si foemina forte laboret</l>
<l>Hîc partu, quidam pago reperitur in omni</l>
<l>(Altior hic aliis legitur, validusque juventa)</l>
<l>Obstetricis obit tali qui munia pacto.</l>
<l>Valle sub alarum comprensam utroque lacerto</l>
<l>Primùm ille in sublime levat, mox leniter aegram,</l>
<l>Sic tamen ut pedibus nequeat contingere terram,</l>
<l>Succutit, ingeminatque frequens, dum denique <sic>foetus</sic>
</l>
<l>Motu illo avulsus materna decidat alvo.</l>
<l> Hîc illud saxi niveo candore relucens<note xml:id="ftn144" place="foot" n="1">5 Vulgo vocatur <foreign xml:lang="ita">il Travertino</foreign>, vel ut nostri, <foreign xml:lang="ita">Scarpello</foreign>.</note>5</l>
<l>Est passim reperire genus, quo cingere circum</l>
<l>Mos nobis portasque domus, altasque fenestras.</l>
<l>Noram ego complures, docti qui caedere adibant</l>
<l>Illa loca: artifices nunc defecere, vehitque</l>
<l>Huc Corcyraeus rate sector, qui sua nobis</l>
<l>Pluris (nostra licet praecellant) marmora vendit.</l>
<l>Plurima sic rerum, nemo dum promovet artes,</l>
<l>Sublabi in patria rerum praeclara videmus.</l>
<l>Ipse ad se facilè queat id genus incola lucri</l>
<l>Pertrahere, assiduòque domos, quas surgere passim</l>
<l>Aspicimus, decorare suo sit gloria saxo,</l>
<l>Nec petere ex alia regione, quod intus habemus.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="2.3">
<head>
De <placeName>Insula Jupanae</placeName> illiricè <foreign xml:lang="hrv">Scipan</foreign>
<num value="3">III.</num>
</head>
<l>Carminis ad ternas <placeName>Elaphites</placeName> ordine ducor,<note xml:id="ftn145" place="foot" n="1">
Haec tres insulae, quae hodie dicuntur <placeName>Giupana</placeName>, <placeName xml:lang="ita">Isola di mezzo</placeName>, <placeName xml:lang="ita">Calmotta</placeName> ab antiquis <placeName>Elaphites</placeName> vocabantur ab aspectu Cervi (Graecè <foreign xml:lang="grc">έλαφος</foreign>) quem exhibent. Harum praecipuam, quae <placeName>Jupana</placeName> dicitur, latini <placeName>Tauridem</placeName> vocant ob eandem causam, quod duo promontoria portum, <foreign xml:lang="hrv">Luka</foreign> dictum, efficientia tauri cornua imitentur.
</note>
</l>
<l>Primaque dicetur, quae maxima, quamque Quirites</l>
<l>A tauri forma voluerunt Taurida dici.</l>
<l>
<placeName>Jupanam</placeName> nostri appellant, quod nominis ortum</l>
<l>Tunc puto, cum sceptris Slavorum est addita regum.</l>
<l> Hanc ego quod cupidè <sic>gestibam</sic> visere, quemdam</l>
<l>Ad sua cum picto properantem rura phaselo</l>
<l>Aspicerem, comitem petii sibi jugere vellet:</l>
<l>Ille meo indulget voto, recipitque benignus.</l>
<l>Lenis agit ventus cymbam, mox deserit, ergo</l>
<l>Confugere ad remos opus est, queis lentius acta</l>
<l>Dum graditur, prima spe longè serius illam</l>
<l>Littoris in curvi declivem exponimur oram,<note xml:id="ftn146" place="foot" n="2">
Sinus vulgo dictus <placeName xml:lang="ita">
<abbr>S.</abbr> Giorgio</placeName> minoribus aptus navigiis.
</note>
</l>
<l>Celsae ubi stant turres, terror praedonibus olim,</l>
<l>Nunc tantum ornamenta loco. Leni imus ad aedes</l>
<l>Ascensu, nec longè aberant; coenatur, eoque</l>
<l>Dormitum. Vix membra thoro resupina locabam,</l>
<l>Cum quoddam agrestum genus exululare ferarum<note xml:id="ftn147" place="foot" n="3">
Haec animalia Historiae Naturalis scriptores communiter vocant <foreign xml:lang="ita">il Giacale</foreign>.</note>
</l>
<l>Tum primùm accipio, atque arrectis auribus adsto,</l>
<l>Haec poterat nova res animum turbare, nisi ante</l>
<l>Hos me auditurum strepitus monuisset amicus</l>
<l>Hospes, et hos contra firmasset corda pavores.</l>
<l> Hunc mihi quadrupedem licuit vidisse, severis</l>
<l>Namque animum excultus studiis, propiusque sequaci</l>
<l>Vestigans naturam oculo <persName>Baseglius</persName> unum,</l>
<l>Ni vivum possent, mandaverat, ut sibi plumbo</l>
<l>Mittere curarent enectum. Informior illi</l>
<l>Est rictus, rutilante pilo, <hi rend="italic">canis aureus</hi> audit</l>
<l>Ipse, licet species alia est, nec rite canino</l>
<l>Adscribenda venit generi; plus carne, minusque</l>
<l>Fruge alitur, noctuque vagans sibi pabula quaerit,</l>
<l>Atque ululat, sacri sonitum simul audiit aeris.</l>
<l>Vix ubi lux exorta, ferens è limine gressum</l>
<l>Spectabam apricos colles, campumque jacentem,</l>
<l>Quo gravida profert Evan de vite racemos,</l>
<l>Non ita laetus, ceu quondam, nam jugera terrae</l>
<l>Plurima olivetis dudum cessisse coactus,</l>
<l>Inque dies multum inde suo decedit honori.</l>
<l>Evictum cultu omne solum, studioque colentum</l>
<l>Respondet, multisque bonis opulentat agrestes.</l>
<l> Cum studio visendi agerer, primùm obtulit ecce</l>
<l>Se mihi, quod divo dicunt a Flamine, templum:</l>
<l>Ingredior, non templum, verùm arx colle supino<note xml:id="ftn148" place="foot" n="4">
Haec Ecclesia Illyricè <foreign xml:lang="hrv">Duh</foreign>, <sic>idest</sic>
<mentioned>Spiritus</mentioned> vocatur, nempe Sanctus, quod in nostra lingua omitti generatim solet, cum Sanctorum Ecclesias nominamus.
</note>
</l>
<l>Imposita, et rebus magnum tutamen in arctis.</l>
<l>Nam pauci his clausi muris elidere ab alto</l>
<l>Innumeros telis hostes, et grandine multa</l>
<l>Saxorum facilè possint. Hîc pascere pulcra<note xml:id="ftn149" place="foot" n="5">
Pictura illa vulgò creditur esse celebris pictoris dicti <persName xml:lang="ita">il Giordano</persName>.</note>
</l>
<l>Ut licuit pictura oculos, hanc desero sedem</l>
<l>Ingenium auctoris laudans, qui Regis Olympi</l>
<l>Esse domum voluit simul et mortalibus arcem.</l>
<l> Hîc mihi uti certè, nulloque labore liceret</l>
<l>Hujus multa loci confestim discere, <sic>pulcrè</sic>
</l>
<l>In mentem subiit provectum aetate, gravemque</l>
<l>Patricia de gente virum, quo utebar amico,</l>
<l>Visere, et alternis dulces miscere loquelas.</l>
<l>At praestare viae ignarus quì talia possem?</l>
<l>Tento tamen, quoniam facilis descensus <hi rend="italic">Averni</hi>
<note xml:id="ftn150" place="foot" n="6">
<placeName xml:lang="hrv">Pakgljena</placeName> hic locus <sic>illyricè</sic> vocatur a <foreign xml:lang="hrv">pako</foreign>, quod <mentioned>picem</mentioned> significat.
</note>
</l>
<l>Dicitur, isque locis degebat amicus <hi rend="italic">Avernis</hi>,</l>
<l>E quibus haud teter se se halitus ullus ad auras</l>
<l>Tollebat: <hi rend="italic">piceae </hi>nomen tribuere nigrantes.</l>
<l> Hîc Monachi sedesque sibi, templumque supremo</l>
<l>Militiae posuere duci coelestis Olympi:<note xml:id="ftn151" place="foot" n="7">
<hi rend="italic">
<abbr>S.</abbr>
<persName>Michaelis Archangeli</persName>, ubi Monachorum <abbr>S.</abbr> Benedicti celebris Abbatia.</hi>
</note>
</l>
<l>Praedia multa tenent dono legata piorum.</l>
<l>Haud multos ieram passus, cum <sic>mî</sic> obvius ecce</l>
<l>Fit domini puer: hic ad <sic>herum</sic> me ducit, ubi horae</l>
<l>Non jucundè mihi pars traducitur. Ille</l>
<l>Plura docet, non hîc addictum vivere glebae</l>
<l>Agricolam, sua sed rastris invertere rura,</l>
<l>Impositumque oneris nil illi hoc praeter, ut hasta</l>
<l>Armatus turbam teneat, cum festa Patroni<note xml:id="ftn152" place="foot" n="8">
<persName>
<abbr>S.</abbr> Blassi Martyris</persName> die 3. Februar.
</note>
</l>
<l>Urbs celebrat, belli et specimen dat laeta juventus.</l>
<l>Hîc addit pretiosa ovium, et mollissima dorso,</l>
<l>Qualia dives Iber foecundis mittit ab oris,</l>
<l>Vellera tonderi, <corr resp="#NJ">tenerosque</corr> bis edere in annum</l>
<l>Saepius hîc matres, quorum sapor optimus, agnos;</l>
<l>Quaeque alibi nocua, hîc serpentum haud laedere secla,</l>
<l>Quod commune aliis <placeName>Elaphitum</placeName> adjungit, et illa</l>
<l>Contentum latebra se degere suaviter aevum.</l>
<l>Mox tabulam insignem mihi monstraturus, in aedem</l>
<l>Intulit, ex allio fuerat quae adducta sacello,<note xml:id="ftn153" place="foot" n="9">
Ex Ecclesia parva in colle posita dicta <placeName xml:lang="hrv">Sveta Nedjeglja</placeName>.</note>
</l>
<l>Cui simile exemplar mox curant reddere, pensent</l>
<l>Ut damnum, interea hîc melior custodia servet.</l>
<l> His ego perceptis, rosea cum crastina fulsit</l>
<l>Luce dies, latus occiduum convisere pergo,</l>
<l>Quà se ingens aperit portus, vi tutus ab omni</l>
<l>Aeolia, tantum si arcere aquilonia posset</l>
<l>Flamina: procurrunt in longum cornua tractum</l>
<l>Bina pari hinc illinc spatio: conjungitur unum</l>
<l>Insulae, et ad boreae latus est, pars altera ab austro</l>
<l>Clausa manet scopuli objectu,<ref>(10)</ref>
<note xml:id="ftn154" place="foot" n="10">10 Hic <placeName xml:lang="hrv">Jakgljan</placeName> vocatur, circuitque sex, aut septem milliaria : habet aquam vivam ad <corr resp="#NJ">duo</corr> latera per latitudinem, quae <corr resp="#NJ">est</corr> exigua, scaturientem.
</note> qui quà insula se se</l>
<l>Contrahit, accessit sic opportunus, ut unum</l>
<l>Continuumque latus credas, ni angusta meanti</l>
<l>Hàc tibi per medium se se maris ostia prodant.</l>
<l> Non hîc ulla domus, se vitibus undique laetis,</l>
<l>Atque oleis scopulus tamen induit: haud minus et pars</l>
<l>Adversa, haec gregibus pascendis insuper apta.</l>
<l>Hinc fit, ut hibernis huc mensibus incola tractus</l>
<l>Oppositi traducat oves, cum parcior herba</l>
<l>Se penes: illi ultrò viridantes pascere saltus</l>
<l>Permittunt; sed et omne fimum sibi linquere cogunt,</l>
<l>Mutua ab alternis capientes commoda damnis.</l>
<l> Hoc evadentes portu longo ordine magnas</l>
<l>
<persName>Octavî</persName> puppes angusti in gurgitis unda,</l>
<l>Totque inter scopulos cum classe iniisse <persName>Vatinî</persName>
</l>
<l>Novimus horrendi quondam certamina martis.<note xml:id="ftn155" place="foot" n="1">1 Vide <bibl>Hirtium de Bello <abbr>Alexandr.</abbr>
<abbr>Cap.</abbr> 17</bibl>.
</note>
<ref>1</ref>
</l>
<l>Utrinque en magno concurritur impete: primus</l>
<l>Hostilem in puppim se ferre Octavius, alter</l>
<l>Ut vidit, jubet antennas demittier, atque</l>
<l>Rem virtute gerit, quando illi est navibus impar.</l>
<l>Jamque omnes coiere rates, et cominus armis</l>
<l>Depugnant, milesque <persName>Vatinî</persName> haud deside saltu</l>
<l>In puppes ruit adversas, jamque ipsa carina</l>
<l>Deprimitur ducis, hae captae rapiuntur, in imum</l>
<l>Illae abeunt rostris terebratae; in navibus ense</l>
<l>Stricto alios jugulant, alios in gurgitis undas</l>
<l>Haud mora praecipites trudunt: Octavius infert</l>
<l>Saucius in cymbam se se, quae ut mersa, suorum</l>
<l>Adnatat ad puppim, fluctusque agitante procella</l>
<l>Velorum pandens alas, paucisque secutis</l>
<l>Navibus <corr resp="#NJ">inde</corr> fuga eripuit se denique victus.</l>
<l>Exitus hic pugnae: citò sors at laeta recessit,</l>
<l>Imperiumque orbis victo jam fata parabant.</l>
<l> Haud procul his deserta locis, incultaque parvo</l>
<l>Insula circuitu surgit, Stagni adsita terris:<note xml:id="ftn156" place="foot" n="12">12 <placeName>Olipa</placeName> vocatur, ubi <placeName xml:lang="hrv">Vratnik</placeName>, sive <placeName xml:lang="ita">le bocche false</placeName>, de quibus infra.
</note>
<ref>12</ref>
</l>
<l>Prolem hinc <persName>Branivodae</persName> fracti victricibus armis<note xml:id="ftn157" place="foot" n="13">13 Vide <bibl>Jacob. Luccari <abbr>lib.</abbr> 2. <abbr>pag.</abbr>80</bibl>.
</note>
<ref>13</ref>
</l>
<l>Post cladem profugum cum conjuge nostra triremis</l>
<l>Abstulit: hunc parvo post tempore (fata tulere</l>
<l>Sic miseranda viri, pravis sed debita factis)</l>
<l>Urbis dum clausum custodia detinet, acris</l>
<l>Vis morbi subitò abripuit; nos ossa sepulcro</l>
<l>Condimus, et viduam genitori mittimus aegro.</l>
<l>Hîc illae angustae fauces, quas dicere vulgò</l>
<l>
<placeName>Ostia falsa</placeName> solent nautae, multosque minores<note xml:id="ftn158" place="foot" n="14">14 Horum nomina <placeName xml:lang="hrv">Tajno</placeName>, <placeName xml:lang="hrv">Tjesno</placeName>, <placeName xml:lang="hrv">Golec</placeName>, <placeName xml:lang="hrv">Kosmec</placeName>, <placeName xml:lang="hrv">Miscnjak</placeName>.</note>
<ref>14</ref>
</l>
<l>Est alios pariter scopulos hoc visere tractu,</l>
<l>Quò paucas ovium deserta ad pascua ducunt,</l>
<l>Majoresque legunt viridanti è cespite <corr resp="#NJ">frondes</corr>.</l>
<l>Verùm inter saevos ubi cives tristibus olim</l>
<l>Decertatum odiis, et longo tramite fluxit</l>
<l>Per vada salsa cruor, nunc nostri in fluctibus <sic>îsdem</sic>
</l>
<l>Assueti pisces potiore lacessere bello,</l>
<l>Victoresque domum <corr resp="#NJ">sardarum</corr> ingente potiti</l>
<l>Praeda adeunt, quas accensa face plurima circum</l>
<l>Vestigat cymba in noctem, mox ordine stipant</l>
<l>Multo illi sale luxuries apponi splendida poscat.</l>
<l>Qui mala curarum fomenta hîc ponere tristi</l>
<l>Ex urbis veniunt sede autumnalibus horis</l>
<l>Quam bene et hoc vitae reliqua inter commoda norunt!</l>
<l>An sibi quid coeli hoc tractu vel purius optent,</l>
<l>Hospitiove loci quid amoenius?<note xml:id="ftn159" place="foot" n="15">
<p>15 Ad hujus loci amoenitatem confirmandam facit sequens <corr resp="#NJ">Inscriptio</corr>.
</p>
<q>
<persName>Ludovicus Beccatellus Bononiensis</persName>
<lb/>
Archiepiscopus Ragusinus<lb/>
Tauridis insulae salubritate allectus<lb/>
Ecclesiae fundum situ ferme obductum<lb/>
Vite multiplici consita exhilaravit,<lb/>
Suoque commodo, et successorum consulens<lb/>
Priscis aedibus <sic>restauratis</sic> novas addidit<lb/>
Cum horto et duplici <abbr>cistern.</abbr>
<lb/>
Anno ab ejus in <placeName>Illyricum</placeName> adventu <num value="2">II.</num>
</q>
</note>
<ref>15</ref> Omnia blando</l>
<l>Hîc sensu mulcent animum; quodque insula nullos</l>
<l>Educat, huc et equos multis adducere cura est,</l>
<l>Crebrius ut campum peragrent. Quis ab aequore spectans</l>
<l>Altis praecinctam salebris tot crederet intus</l>
<l>Esse auctam, tantisque bonis? Sub paupere testa</l>
<l>Haud aliter baccas clausit natura nitentes.</l>
<l> Vis populi non parva loco; si major, opinor,</l>
<l>No ita magnus agri modus, ut nunc, esset agresti,</l>
<l>Nec domus una cadus plus centum ferret olivi.</l>
<l>Multum aliàs valuere mari, longosque tenebant<note xml:id="ftn160" place="foot" n="16">
16
Vide <bibl>
<persName>Anselmum Bandurium Benedictin.</persName> in <abbr>Antiquit. Constantinop.</abbr>
</bibl>
</note>
<ref>16</ref>
</l>
<l>Proceris ratibus freta per neptunia cursus.</l>
<l>Penè omnes nunc rura colunt, et caerula verrunt</l>
<l>Retibus: hoc melius, quam se dare piscibus escam,</l>
<l>Quale genus lethi multos rapiebat avorum:</l>
<l>Felices! bene si norint praestantibus uti.</l>
<l>Proxima <placeName>Jupanae</placeName> in solem jacet insula Eoum</l>
<l>Perbrevis: huic <placeName>Rudae</placeName> nomen, desertaque: quondam</l>
<l>Id monachi coluere genus, quos candida vestis<note xml:id="ftn161" place="foot" n="17">17 Fratres Dominicani,
</note>
<ref>17</ref>
</l>
<l>Contegit, ex humeris nigro pendente cucullo.</l>
<l>At quia praedo malus bona saepius abripiebat,</l>
<l>Deseruere locum: sedem mox multus eandem</l>
<l>Albus et ipse colore cuniculus occupat, (unde</l>
<l>Incertum) et viridis nutritur cespite sylvae.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="2.4">
<head>
De <placeName>Insula media</placeName> illyricè <placeName xml:lang="hrv">Lopud</placeName>. <num value="4">IV.</num>
</head>
<l>Littore ab opposito digressum luce serena,</l>
<l>Tranquilloque mari me acceperat illa <placeName>Elaphitum</placeName>,</l>
<l>Quae geminas inter posita haud mediocribus olim<note xml:id="ftn162" place="foot" n="1">
Haec insula, quae 12. milliaria circuit, decimo quinto et sexto saeculis, cum maximè Rhacusana floruit navigatio, multum locuples erat, et 14. Millia incolarum numerabat: ob quas verò causas deciderit, in carmine innuitur.
</note>
</l>
<l>Inclyta divitiis, populi et tot millibus aucta,</l>
<l>Quot satis et clarae sint urbi: rarior illa</l>
<l>Nunc populo, retinensque parum splendoris aviti,</l>
<l>(Quamquam amor in luxum remanet) deliria regum,</l>
<l>Dum rapiunt in bella rates, merguntque procellae,</l>
<l>Fortunam attrivere loci: dos unica mansit,<note xml:id="ftn163" place="foot" n="2">
Hoc privilegii iis insulanis a Senatu Rhacusano concessum, ut ab iis solis seligatur navium Praefectus, vulgo dictus <foreign xml:lang="ita">l'Ammiraglio</foreign>.</note>
</l>
<l>Hinc quod seligitur Praefectus navibus, ostro</l>
<l>Qui venit indutus, quoties solemnia in urbe</l>
<l>Verba è sublimi recitat, plaudente popello.</l>
<l>Re caret at nomen, nam classis deficit: unum</l>
<l>Officium est olli, quantis sit quaeque ferendis</l>
<l>Mercibus apta ratis, cognoscere, publicus aeris</l>
<l>Ut tantum faciat sibi solvi exactor in annum,</l>
<l>Mensurae quantum ratio praescripserit ipsa.</l>
<l> Ut nobis fundo jacta anchora, factus ad unguem</l>
<l>Accurrit, praebetque manum scriba, et qui erat alter</l>
<l>Nescio, at officiosus homo, namque incola cultus</l>
<l>Nonnihil urbani servat, quod mungere nares</l>
<l>Linteolo, haud cubito solitus, tum siquis ibidem</l>
<l>Sternuerit, salvere jubent, ac commoda vitae</l>
<l>Nonnulla, ut cujusque sinit fortuna, sequuntur.</l>
<l> Quà se cumque oculorum acies a littore primo</l>
<l>Surgentes versus clivos extendere quibat,</l>
<l>Egregiè mihi culta soli pars visa, oleisque</l>
<l>Convestiri omnem pariter dixere, quà in Ortum</l>
<l>Tendit ager, facileque ascenso colle videri</l>
<l>Id posse, haec si animo veniat mihi forte cupido.</l>
<l>Hîc, quae grata viatori solet esse voluptas,</l>
<l>Continuò haud unus nobis occurrit amicus,</l>
<l>Quos inter dans jura loco tum <persName>Restius</persName> ut me<note xml:id="ftn164" place="foot" n="3">
<hi rend="italic">
<persName>Junius</persName> è nobili familia <persName>de Resti</persName> vir patricius, et mihi familiaritate devinctissimus, a cujus laudibus, ne vivi modestiam offendam, abstineo.</hi>
</note>
</l>
<l>Rectè habet, inquit, me monstrante doceberis horae</l>
<l>Momento. Quae rupe super castri instar in auras</l>
<l>Erigitur, coetus Francisci hanc occupat aedem,</l>
<l>
<persName>Gusmani</persName> proles aliam, sine culmine tecti</l>
<l>Quae modo, turbineae rapuit vis saeva procellae.</l>
<l>Quadratam in medio turrim quam conspicis, olim</l>
<l>Indigena erexit locuples, quem, ut millia centum<note xml:id="ftn165" place="foot" n="4">
<hi rend="italic">Hic est <persName>Michael Prazzatus</persName> de <orgName>
<abbr>Repub. Rhacus.</abbr>
</orgName> egregiè meritus. </hi>
</note>
</l>
<l>Nostrae urbi in tabulis legaverat aurea, in aeris</l>
<l>Effigie, magno terrae quae proruta motu</l>
<l>Quod fuit, et multos jacuit neglecta per annos,</l>
<l>Perminxere boni tanto pro munere cives.</l>
<l>Haec praeter tractu non multo hinc dissita surgit<note xml:id="ftn166" place="foot" n="5">
<hi rend="italic">Duas arces haec insula habet, unam in colle positam, aliam ad ostium portus ipsius, ubi <orgName>Franciscanorum</orgName> Ecclesia, et Conventus.</hi>
</note>
</l>
<l>Arx haud temnenda, in pelagi erexere latrones</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Obversam</corr> in Boreae latus: est et nobile templum<note xml:id="ftn167" place="foot" n="6">
Sub titulo <persName>
<abbr>B.</abbr>
<abbr>M.</abbr> Virginis in coelos <corr resp="#NJ">assumptae</corr>
</persName>, quae vulgo dicitur <persName xml:lang="ita">La Madonna del Biscione</persName>. Vide <bibl>
<persName>
<abbr>P.</abbr> Seraphinum Razzium</persName> in sua Historia Rhacusana Lucae edita anno 1595. apud <persName>Vincentium Busdraghi</persName>
<abbr>lib.</abbr> 3. <abbr>pag.</abbr> 166</bibl>.
</note>
</l>
<l>Reginae hîc superûm, voto quod fertur ob haustum,</l>
<l>Evomitumque iterum puerum serpentis ab ore</l>
<l>Incolumem posuisse pater: de stipite ibi uno</l>
<l>
<sic>Bissex</sic> dissimili vultuque, habituque figuras</l>
<l>Ara habet, longa hîc ulnis ter quinque videntur<note xml:id="ftn168" place="foot" n="7">
Haec vexilla, seu <foreign xml:lang="ita">fiamolle</foreign>, ut nautici homines vocant, ad <persName>Prazzatianae</persName> navis ornatum, quae maxima inter alias, pertinuisse dicuntur.
</note>
</l>
<l>Permagnae avis subter testudine templi</l>
<l>Vexilla, et quo nil antiquius insula servat,</l>
<l>Nobile linteolum: navarcho Hispanus habendum<note xml:id="ftn169" place="foot" n="8">
<persName>Carolus <num value="5">V.</num> Imperator</persName>, qui et Hispaniarum Rex, hic fuisse perhibetur, alii Philippo II. id attribuunt. De expeditione autem bellicae classis in Africanos latrones ejusdem <persName>Caroli <num value="5">V.</num>
</persName> vide <bibl>
<abbr>cit.</abbr> Razzium <abbr>lib.</abbr> 2. <abbr>pag.</abbr> 96.</bibl>
</note>
</l>
<l>Rex dedit, ut tam parvo hominem videt esse beatum</l>
<l>Munere, quamquam illi fuerit petere ampla potestas</l>
<l>Quae mallet, stomacho regali dignus, ab undis</l>
<l>Mergendum aequoreis licet hic servaverit, oris</l>
<l>Cum <sic>Lybicis</sic> classem tempestas obruit ingens.</l>
<l>At quid ego haec? Factum potius tibi triste puellae<note xml:id="ftn170" place="foot" n="9">
Vide <bibl>
<persName>Joannem Franciscum Straparola de Caravagio</persName> Nocte 7. <abbr>pag.</abbr> 26</bibl>.
</note>
</l>
<l>Exequar, in cujus miserando heu! corpore casus</l>
<l>His quoque Abydeni juvenis renovatus in undis.</l>
<l> Opposito <placeName>Andreae</placeName> a scopulo, quo solus agebat,</l>
<l>Venerat huc pulcher <persName>Theramon</persName>, <persName>Mara</persName> vidit, et arsit,</l>
<l>Detexitque suam parvo post tempore flammam.</l>
<l>Re subita obstupuit juvenis, mox ora puellae,</l>
<l>Cujus et ipse pari sentit se carpier igne,</l>
<l>Collustrat, blandumque bibit per lumina amorem.</l>
<l>Indulgere autem durum quod amoribus illis</l>
<l>Noscit opus, medium nam dividit aequor, et illic</l>
<l>Si crebrò junctos videant, dispendia famae</l>
<l>Inde sequi, et facilè prodi omnia posse sub auras,</l>
<l>Cuncta suae haec aperit <persName>Theramon</persName> mora nulla puellae.</l>
<l>Inveni, tunc illa, viam, mea vita, reponit,</l>
<l>Qua famae haud ullo liceat discrimine nobis</l>
<l>Esse simul: tu, cum coelum intempesta tenebris</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Nox</corr> teget, in summo lumen mihi culmine tecti</l>
<l>Erige, viso ipsa accurram per caerula nando.</l>
<l>Pone metus, ego nare ausim pisci aemula, meque</l>
<l>Illa potens Cypri, cujus sum fida satelles,</l>
<l>Diva reget, salvamque tuas deducet ad aedes.</l>
<l> Talibus auditis <persName>Theramon</persName> discessit, et anno</l>
<l>Longior hora sibi visa, ut nigrantibus orbem</l>
<l>Humida nox umbris tegeret: cum texit, in alta</l>
<l>Lumen sede locat: juveni se mille timores,</l>
<l>Et mille haud una specie objecere pericla.</l>
<l>
<sic>Ocyus</sic> aspicere, amplectique ut detur amantem</l>
<l>Incolumem, Dîs vota facit. Mara lampade visa</l>
<l>Se jacit in fluctus, assuetaque brachia jactat,</l>
<l>Atque brevi (impellebat amor, viresque novabat)</l>
<l>
<note xml:id="ftn171" place="foot" n="1">0 Supra duo milliaria distat.
</note>0 Distanti adnavit scopulo. Volat impiger ille,</l>
<l>Membraque candenti lino madida aequoris imbre</l>
<l>Siccat, et undantes per lactea colla capillos,</l>
<l>Indutaque suo (juvenis servabat) amictu</l>
<l>In tecta adducens tulit oscula mille, vicemque</l>
<l>Mille per alternam retulit, protractaque multas</l>
<l>Gaudia per noctes felix successus alebat.</l>
<l> At longo arridet nulli quae tempore, laetis</l>
<l>Fortuna invidit rebus. Sum tenderet olim</l>
<l>Conspecto ad scopulum Mara lumine, multa per aequor</l>
<l>Se fundens caligo vetabat cernere cymbam.</l>
<l>Nam tractu hoc homines demittere lina parantes,</l>
<l>Dum piscis genus esse putant, videre puellam,</l>
<l>Accensaeque facis signo ut <persName>Theramonis</persName> ad aedes</l>
<l>Tendere detectum, fratres monuere natantis.</l>
<l>Hi quamquam poterat via lenior esse abolendo</l>
<l>Dedecori, genus heu! lethi per triste necarunt.</l>
<l>Horum unus fusco inscendens nam vespere cymbam</l>
<l>Secretò <persName>Theramonem</persName> adiit, simulansque periclum</l>
<l>Vitae instare, petit recipi: hîc dum ille moratur,</l>
<l>Clam fratres se ferre alii, remisque phaselum</l>
<l>Contra tecta movent juvenis, tum lumen in alta</l>
<l>Ponitur antenna, natat haec, rata lumen amicum</l>
<l>Esse sui <persName>Theramonis</persName>; at hi se tramite tanto</l>
<l>Hinc sensim removent, ut in altum jam mare ducta</l>
<l>Infelix germana foret, quae, lumen ut illi</l>
<l>Abstulerunt, omni jam deficiente salutis</l>
<l>Spe sibi, perpetuoque etiam quia lassa cadebant</l>
<l>Brachia motu, ut fracta ratis, demersa profundo est.</l>
<l> Et jam fama volans passim spargebat, ab oris</l>
<l>Disperiisse <persName>Maram</persName> patriis: lux tertia ut orta est,</l>
<l>Ecce <persName>Marae</persName> exanimum miserae prope littora corpus,</l>
<l>Degit ubi <persName>Theramon</persName>, fluctus egere marini.</l>
<l>Haecne illa infelix illa est Mara, sola voluptas</l>
<l>Quae fuit, atque anima longè mihi <sic>charior</sic> ipsa?</l>
<l>O mihi quis ferrum pius afferat? haud ego post te,</l>
<l>Qua sine dulce nihil, lux o mea, vivere curo.</l>
<l>Haec ubi conquestus, dextraque cadaver ab undis</l>
<l>Traxit, utraque ulna amplexans in tecta ferebat.</l>
<l>Hîc ubi deposuit, se in corpus lumine cassum</l>
<l>Projecit, multo <sic>lacrymarumque</sic> imbre rigabat,</l>
<l>Terque quaterque suo compellans nomine frustra.</l>
<l>Talibus exactis, subiit pia cura sepulcri,</l>
<l>Et dextra clausis oculis, atque ore corollam</l>
<l>Pallidula pariter textam violaque, rosaque</l>
<l>Imposuit capiti, dein suprema oscula jungens</l>
<l>Condidit, et multae tumulo contexit arenae.</l>
<l>* Olim erat exactum hîc Carmen, nunc longius exit.</l>
<l>Quam mihi <persName>Prazzati</persName> dictam de nomine turrim</l>
<l>Visam esse hîc <sic>pulcrè</sic> memini, modo cernere <expan resp="#NJ">nusquam</expan> est,</l>
<l>Quidam qui se se per longas ordine <corr resp="#NJ">stirpes</corr>
</l>
<l>Ad se deductas affinem ostenderat esse</l>
<l>Illius, cui structa, viri, hanc divendere vellet</l>
<l>Ut Commune sibi obtinuit: vix emerat, ecce</l>
<l>Diruit, exaequatque solo. Furor istane suasit?</l>
<l>Haud verò: id sapiens fecit, nam vendita lucrum</l>
<l>Allatura sibi saxa haud mediocre putabat,</l>
<l>Sic quod nec <persName>Pauli</persName>
<sic>bissex</sic> fecere carinae,<note xml:id="ftn172" place="foot" n="11">11 <persName>Pauli <num value="3">III</num>. Pontificis</persName>, cujus classi imperabat <persName>Marcus Grimanus Patriarcha Aquilejensis</persName>. Eo cum 4. navibus Epidaurum profecto, ibique morante, 12. reliquarum licentiosi milites hanc insulam hostiliter depopulati sumnt. Rhacusani cum magistro classis conquesti sunt, qui suis ob hoc facinus iratissimus, et gravissima comminatus supplicia et homines abductos, et bona reddi jussit; quae deerant, se rediturum postea promittens.
</note>
<ref>11</ref>
</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Queis</corr> direpta omnis fuit insula, nec tremor ingens<note xml:id="ftn173" place="foot" n="12">12 <date when="1667-04-06">Anni 1667. die sexta Aprilis.</date>
</note>
<ref>12</ref>
</l>
<l>Terrae olim, unus homo turrim evanescere fecit.</l>
<l>Quam melius Patres, quorum curâ aenea rursus<note xml:id="ftn174" place="foot" n="13">
13 In Atrio Palatii Rectoralis sub ejus statua haec a fronte leguntur.
<quote>
<persName>MICHAELI<lb/>
PRAZZATO</persName>
<lb/>
BENEMERITO<lb/>
CIVI EX <abbr>S. C.</abbr>
A. <num value="1637">MDCXXXVII</num> SUPERSTES<lb/>
</quote>
Ex latere sinistro
<q>CONLAPSA. MAXIMO<lb/>
TERREMOTU<lb/>
<abbr>A.</abbr> MDCLXVII<lb/>
ERECTA. QUA<lb/>
<date when="1783">
<abbr>A.</abbr> MDCCLXXXIII.</date>
</q>
Notandum, quod <ref>in Inscriptione ad <abbr>pag.</abbr> CXLI.</ref> omissus per errorem annus, quem hîc ponimus, laocandum ante ultimam lineam in medio, hoc modo.
<q>
<date when="1557">MDLVII.</date>
</q>
</note>
<ref>13</ref>
</l>
<l>Effigies micat in veteri jam sede reposta!</l>
<l>Haec fuit haud uni vatum celebrata priorum</l>
<l>Insula: musa aliis visa est mihi cultior <persName>Aelî</persName>:<note xml:id="ftn175" place="foot" n="14">14 <persName>Aelii Lampridii Cervarii Poetae Laureati</persName>, cujus carmina in <sic>
<abbr>Bibliob.</abbr>
</sic> Vaticana inedita servantur.
</note>
<ref>14</ref>
</l>
<l>Quod si elegos <persName>Restî</persName> prodire videbimus, illi<note xml:id="ftn176" place="foot" n="15">
15 Hanc elegiam jam impressam esse cum voluptate audio in <bibl>
<abbr>Tom.</abbr> 2. Operis <persName>
<abbr>P.</abbr> Francisci Appendini <abbr>Sch. Piar.</abbr>
</persName> cui titulus <title xml:lang="ita">Notizie Istorico-Critiche sulle antichità, Storia, e letteratura de' Ragusei</title>
</bibl>, qui propediem in lucem proditurus. Utinam verò et <corr resp="#NJ">reliqua</corr> illius Viri, carmina quorum litteraria penus ditissima, imprimi videamus!
</note>
<ref>15</ref>
</l>
<l>Quodcumque est veterum <persName>
<sic>Phaebo</sic>
</persName> vel judice cedet.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="2.5">
<head>
De <placeName>Insula Calamotta</placeName> Illyricè <foreign xml:lang="hrv">Colocep</foreign>. <num value="5">V.</num>
</head>
<l> De minima scribens <placeName>Elaphitum</placeName> exilia narro:</l>
<l>Illyricum huic nomen <placeName xml:lang="hrv">Colocepi:</placeName> hoc unde trahatur,</l>
<l>Ignotum, multis <placeName>Delaphodia</placeName> dicta latinè est,<note xml:id="ftn177" place="foot" n="1">
Alii <placeName>Calaphodiam</placeName> vocant.
</note>
</l>
<l>A paucis habitata viris, crassaeque Minervae.</l>
<l>His ager est tenuis, neque pascere firmus; ab alto</l>
<l>Lucra trahunt potiora mari, nam saepius uno</l>
<l>Tot pisces capiunt jactu, ut quae summa <corr resp="#NJ">peculi</corr>
</l>
<l>Hinc venit, in mensem hac vivant, consumere nati</l>
<l>Sola boum capita, et foedum purgare macellum.</l>
<l>In cymbam infertur cruor, intestina, pedesque,</l>
<l>Omnia quae parvo prostant: vescuntur abunde</l>
<l>Talibus, inque diem nil mos servare sequentem:<note xml:id="ftn178" place="foot" n="2">
<sic>Illiricè</sic> ita solent hoc dicere. <q xml:lang="hrv">Tisi, Kako i Colocepgljani, Koij hochje sve u jedan isjesti.</q>
</note>
</l>
<l>Unde loquendi ortum genus id vulgare, gulosum</l>
<l>Distringens: <q>Vin tu, ut <persName>Delaphodius</persName> omnia in unam</q>
</l>
<l>
<q>
<corr resp="#NJ">Fercla</corr> vorare diem?</q> nascentes mutùa in agro</l>
<l>Furantur fructus, manibus sed caetera puris.</l>
<l>Sic tonsas agitare habiles, ut concita bino</l>
<l>Remige par Scythicae cymba sagittae:</l>
<l>Docti adeo et clavum regere, atque intendere vela,</l>
<l>Naufragium hos nullo fecisse ut tempore quisquam</l>
<l>Vel summè annosus valeat meminisse, tametsi</l>
<l>Saepe Altum teneant, Melitaeque sonantia saxa,</l>
<l>Et <persName>Ladestinos</persName> rate parva accedere portus</l>
<l>Nunc ultro soleant, nunc tempestate coacti.</l>
<l> Divisis habitant pagis hinc inde duobus,<note xml:id="ftn179" place="foot" n="3">
Hos vocant <placeName xml:lang="hrv">dogne</placeName>, i <placeName xml:lang="hrv">gorgne celo</placeName>, hoc est inferius, et superius latus.
</note>
</l>
<l>Longè alio minor, in solem qui spectat Eoum,</l>
<l>Pinea ubi de parte austri sylva imminet undis.</l>
<l>Alter in occasum major, cui turris, et ingens</l>
<l>Tutus ab accessu ventorum portus, eoque,</l>
<l>Cum pelago desaevit <sic>hyems</sic>, <corr resp="#NJ">stat</corr> plurima puppis.</l>
<l>Vino aliàs fuerat plus insula dives, olivae</l>
<l>Nunc pingues penè omne solum texere; marisque</l>
<l>Ad littus<note xml:id="ftn180" place="foot" n="4">
Hae sunt arbores illae, quas italicè vocant <foreign xml:lang="ita">Carobbe</foreign>, illyricè <foreign xml:lang="hrv">rogaci</foreign> a <foreign xml:lang="hrv">rog</foreign>, quod <mentioned>cornu</mentioned> sonat.
</note> siliquae per se, nulloque colente</l>
<l>Proveniunt, casiaeque pares legit incola fructus,</l>
<l>Curva quam retinent imitantes cornua forma.</l>
<l> Saepe mihi hic mora facta, locus placuitque: salubre</l>
<l>Coelum est,praediola egregiè culta undique cernis,</l>
<l>Commoda ad incessum via, quae vestigia molli</l>
<l>Dat signare solo, et plano quae tramite semper</l>
<l>Te medias inter gradientem leniter umbras</l>
<l>Ducit, et aspectum pelagi non eripit omnem.</l>
<l>
<sic>Praelia</sic>
<persName>Gismundum</persName> post infelicia regem,<note xml:id="ftn181" place="foot" n="5">
Vide <bibl>
<persName>
<abbr>Jacob.</abbr> Luccarum</persName>
<abbr>lib.</abbr> 2. <abbr>pag.</abbr> 120</bibl>.
</note>
</l>
<l>Ad sua cum profuga veheretur regna triremi,</l>
<l>Novimus hoc posuisse solo vestigia primùm:</l>
<l>Littus enim malefidum illi prius omne, <placeName>Rhacusa</placeName>
</l>
<l>Mox hinc avectum pompae regalis honore</l>
<l>Excipit, atque suis ad terras reddit amicas</l>
<l>Puppibus, et tantae gaudet meminisse diei.</l>
<l> Usque adeo hi veteri pro consuetudine pugnant,</l>
<l>Ut nihil immutare, licet foret utile, curent.</l>
<l>Hinc haud marmoreum simulacrum a sede moveri</l>
<l>Permittunt quoddam, inque alia concinnius ara</l>
<l>Ponier, unde aliquis templo decor adjiceretur.</l>
<l>Cum sacranda ferunt festis Paschalibus ova,</l>
<l>Mos illis vetus est praestanti talia mystae</l>
<l>Nudo obolum, sibi quem tollat, defigere in ovo,</l>
<l>Non ovum dare, quod pagis fit in omnibus, illa</l>
<l>Adducti causa, posset quod forsitan olim</l>
<l>Augeri his pretium, nec conjectura fefellit,</l>
<l>Cum viginti obolis simplex nunc veneat ovum.</l>
<l>Traditum ab antiquis retinere tenaciter urgent</l>
<l>Sic morem, seque hoc credunt pacto esse beatos.</l>
<l>* Adjicere hic quaedam locus, emendareque, septem </l>
<l>Nam mihi ab hinc lustris quae cognita, mobilis aetas</l>
<l>Mutavit. Cum primùm hìc aliquos ars nautica coepit</l>
<l>Allicere, et positis jam retibus ire per Altum</l>
<l>Tentarunt, blando sors vultu arrisit, <expan resp="#NJ">et</expan> annis</l>
<l>Sic facti paucis locupletes, ut tunicati </l>
<l> Qui prius, et quorum prope nudae in sole sedebant</l>
<l>Uxores hiberno, habeant nunc plurima et ipsi</l>
<l>Commoda, et hae gemmis ornatae, auroque nitescant.</l>
<l> Adde etiam, multis plerique quod artibus apti:</l>
<l>Namque domum cursu reduces vel retia texunt,</l>
<l>Vel terram exercent rastris: hic fabricat altae<note xml:id="ftn182" place="foot" n="6">
<hi rend="italic">Haec ab iis opera praestantur in <placeName>portu Gravosano</placeName>, ubi solum naves majores aptissimo sanè loco construuntur: in aliis locis minores passim exaedificantur.</hi>
</note>
</l>
<l>Membra ratis, costas pice perlinit ille liquenti,</l>
<l>Compages laterum stupa ferruminat alter.</l>
<l>Hinc factum, ut domibus se se auxerit insula multis,</l>
<l>Hasque habitet populi melioris copia major,</l>
<l>Certe ita commodius, prisco quam more, beati.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="2.6">
<head>
De <placeName>Scopulo Daxae</placeName>
<num value="6">VI.</num>
</head>
<l>Et te <placeName>Daxa</placeName> canam pelagi haud ignobile saxum,</l>
<l>Quò me post Majas pietas tulit orta Kalendas<note xml:id="ftn183" place="foot" n="1">
<hi rend="italic">Die inventionis Sanctissimae Crucis.</hi>
</note>
</l>
<l>Cum dulci, rapuit quem Felsina nuper, amico,<note xml:id="ftn184" place="foot" n="2">
<hi rend="italic">Cum <persName>Georgio Higgia</persName> utramque Apollinis artem callentissimo, et mihi necessitudine conjuncto.</hi>
</note>
</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Quemque</corr> redonabit medicae non artis inanem.</l>
<l>* Tunc ego, ab ingenio cum spes, et ab indole recta</l>
<l>Tantũ erat, haec cecini: relegens nunc addo, quod ad nos</l>
<l>Non modo Paeonias callentem insigniter artes,</l>
<l>Praestantemque medendi usu urbs haec reddidit, alma</l>
<l>Doctrinae omnigenae at fulgentem luce, potentem</l>
<l>Eloquio, et musis aptum tractare severa.</l>
<l> Ad scopulum ut redeam, non longè ante ostia portus</l>
<l>Ille <placeName>Gravosani</placeName> jacet, in minimamque <placeName>Elaphitum</placeName>
</l>
<l>Vergit ab occasu: forma illi est collis, ab ipso</l>
<l>Namque mari assurgens dorsum in <sic>mediocrius</sic> exit.</l>
<l>Francisci summo sibi sedem in vertice coetus</l>
<l>Legit, praesidioque loci celsa addita turris.</l>
<l>Haud tenue hîc surgit delubrum, aequalibus illud</l>
<l>Dena intervallis <sic>pulcrè</sic> cinxere sacella</l>
<l>Sacra loca, atque ipsas Solymorum imitantia sedes;</l>
<l>Ipsaque adest Magni forma, exemplumque Sepulcri.</l>
<l>Relligio haec tantum voluit sibi, caetera et horti,</l>
<l>Et vites, oleaeque tenent, nec deficit herba,</l>
<l>Quam numero exiguus vervex, et bucula pascat.</l>
<l>Non hîc ulla domus surgit privata: <persName>Ghetaldus</persName>
<note xml:id="ftn185" place="foot" n="3">
<hi rend="italic">Vide <bibl>
<abbr>P.</abbr>
<abbr> Sebast.</abbr> Dolci in <abbr>Monum. Historic. Provinciae Rag.</abbr> supracitatis §. <num value="5">V.</num>
</bibl>
</hi>
</note>
</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Esse</corr> locum <persName>Francisci</persName> omnem vult, <corr resp="#NJ">atque</corr> suorum</l>
<l>Perpetuò, queis ut victu subsistere possint</l>
<l>Commodiore illic, sua quaeque relinquit habenda.</l>
<l>Pax, atque alta queis hîc semper regnat, et unos</l>
<l>Haec aliis umquam resonat placidissima sedes.</l>
<l> Apta olim statio tyronibus erudiendis</l>
<l>Hîc fuerat: causam haud video, cur mittier illuc</l>
<l>Desierint, visum et melius senioribus, urbis</l>
<l>Ut mox Coenobium juvenes formaret alumnos.</l>
<l>At quid ego haec temere? Non stultus acutius ipso</l>
<l>In propriis cernit rebus sapiente? Vetusto</l>
<l>Hîc de more solet Francisci cogere se se</l>
<l>Temporibus certis <sic>selectior</sic> ille virorum</l>
<l>Coetus, quos aliquis, merces virtutis, honestat,</l>
<l>Quem tenuere, gradus, divini ut Numinis aura</l>
<l>Afflati rerum his tradant moderamina, queis est</l>
<l>Doctrinae uberior seges, et prudentia major.</l>
<l>Talibus exactis epulum dat caesa juvenca,</l>
<l>Index laetitiae replet coenacula clamor,</l>
<l>Rectoresque novos per pocula crebra salutant:</l>
<l>Mox urbem repetunt avidam cognoscere, quales</l>
<l>Urbano, quales aliis, quae plura <corr resp="#NJ">praeesse</corr>
</l>
<l>Coenobiis voluere viros. Heu! non tamen illo</l>
<l>In <sic>caetu</sic> usque agitur, vox dia quod imperat, <expan resp="#NJ">et</expan> mens</l>
<l>Conscia quod suadet Recti, nam caeca cupido</l>
<l>Saepe minus dignis favet, <expan resp="#NJ">et</expan> suffragia vincunt.</l>
<l>
<sic>Repperio</sic> in nostris, siqua est ea gloria, fastis</l>
<l>Ex urbe avectos misera, cum tabida vulgus<note xml:id="ftn186" place="foot" n="4">
Ultra medietatem <abbr>Saec.</abbr>
<num value="15">XV.</num>
</note>
</l>
<l>Innumerum raperet pestis, formidine lethi</l>
<l>Perculsos hac sede patres habuisse senatum,</l>
<l>Ordine ab hoc paucis jussis consistere in urbe,</l>
<l>Qui extinctos tumulent, serventque a funere sanos.</l>
<l> Non longè hinc quasdam<note xml:id="ftn187" place="foot" n="5">
Illyricè <foreign xml:lang="hrv">grebeni</foreign>, Italicè <foreign xml:lang="ita">pettini</foreign> vocantur.
</note> prostantes ad latus austri</l>
<l>Horrendas visu, et dentati pectinis instar,</l>
<l>Unde et nomen habent, cautes natura locavit,</l>
<l>Quae magno frangant venientes murmure fluctus,</l>
<l>Pulsarique vetent vicini littora portus,</l>
<l>Cum notus hiberna violentior <sic>intumet</sic> unda.</l>
<l>At satis haec, nec plura decet dare carmina parvis.</l>
</div>
<div type="poesis-caput" n="2.7">
<head>
<sic>Prosopopeja</sic>
<placeName>Rhacusanae Urbis</placeName>
<num value="7">VII.</num>
</head>
<l>Olim nidus eram alcyonum, desertaque cautes,</l>
<l>Cum <placeName>Roma</placeName> adveniens, <sic>caetu</sic> comitante Quiritum</l>
<l>Hîc vivo voluit <persName>Belus</persName> me ponere saxo,<note xml:id="ftn188" place="foot" n="1">
Sunt qui volunt <persName>Paulimirum Belum</persName> amplificatorem <placeName>Lausae</placeName> (quae <placeName>Rausa</placeName>, et <placeName>Rhacusa</placeName> postea) non conditorem fuisse; ego verò in his <persName>Tuberonis Cervarii</persName> sententiae potius adstipulor, quem vide <bibl>
<abbr>lib.</abbr> V. <abbr>pag.</abbr> 192. <abbr>Tom.</abbr> I <abbr>Commentarior.</abbr> suorum temporum</bibl>.
</note>
</l>
<l>Atque urbem dici jussit, licet urbis imago</l>
<l>Vana forem, cum nec fossis praecingerer altis,</l>
<l>Moenia nec tegerent, nec pernox invigilaret</l>
<l>Armati custodia militis. Hinc ego sensim</l>
<l>Crescere, postque aliquot clarae urbis saecula vultum</l>
<l>Prodere vix tandem potui, haud obnoxia gentis </l>
<l>Externae sceptro, propriis sed legibus utens.</l>
<l> Quod mihi per duros est partum nempe labores,</l>
<l>Nam vicinorum toties tentata duello<note xml:id="ftn189" place="foot" n="2">
<hi rend="italic">De bellis, seu potius concertationibus a principio Rhacusanae urbi gestis, plerumque cum <persName>Bossinatibus Regulis</persName> videndi <bibl>Chronistae, et Historici nostri, qui de his passim</bibl>.</hi>
</note>
</l>
<l>Fortiter objeci latus, adversique tenentes</l>
<l>Gargani dorsum, et Dauni regione potitos,<note xml:id="ftn190" place="foot" n="3">
Vide <bibl>Tuber. <abbr>lib.</abbr>
<abbr>cit.</abbr>
<abbr>pag.</abbr> 193.</bibl>
</note>
</l>
<l>Ne me iterum impeterent, Mauros cum classibus unà</l>
<l>
<placeName>Jadertinae</placeName> urbis pepuli. Me magna potentum</l>
<l>Vis magis angebat <persName>Venetûm</persName>, qui adjungere sceptris</l>
<l>Perpetuò studere suis, plus arte dolisque,</l>
<l>Quam bello, atque armis usi: vitasse timendo</l>
<l>At laqueos licuit, magnique ut nominis umbra</l>
<l>Protegerer, me Caesaribus non foedere casso</l>
<l>Cum Byzantinis penè ipsa ab origine junxi.<note xml:id="ftn191" place="foot" n="4">
<bibl>
<persName>Jacobus Luccarus</persName>
<abbr>pag.</abbr> 8.</bibl>
</note>
</l>
<l> Praesidium coeleste mihi tum <persName>Sergius</persName>, atque<note xml:id="ftn192" place="foot" n="5">
<hi rend="italic">Hi primi Rhacusanae urbis Patroni fuere, quorum Reliquias <persName>Paulimirus Belus</persName> secum <placeName>Roma</placeName> adduxerat.</hi>
</note>
</l>
<l>Bacchus erant, et primus adhuc dat nomina monti,</l>
<l>Qui mihi sic gravis imminet; at quo ex tempore muros<note xml:id="ftn193" place="foot" n="6">
<date>Anno 972.</date> electus in Patronum primarium civitatis <persName>
<abbr>D.</abbr> Blasius</persName> fuit.
</note>
</l>
<l>
<persName>Blasius</persName> excubitor servat, mihi numinis instar</l>
<l>Ille coli: effigiem cura addit publica portis,</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Attolluntque</corr> meae sublimem in puppe carinae.</l>
<l>Ille sua et nostros inscribit imagine nummos</l>
<l>Praesulis os, habitumque gerens, auctusque tiara;</l>
<l>Cumque Patrum res dura animos, inopinaque turbat,</l>
<l>Dissipat hic mentis tenebras, melioraque suadet</l>
<l>Consilia, atque bonus dat tristem evadere casum.</l>
<l> Huc prius angusto congesta legumina lintre</l>
<l>Navita <corr resp="#NJ">finitimis</corr> vendenda ferebat ab oris.</l>
<l>Irritare gulam nondum pretiosior esca</l>
<l>Coeperat, et sale servatos absumere pisces</l>
<l>Grandes lautitiae ferant, quos <placeName>Butua</placeName> in undis<note xml:id="ftn194" place="foot" n="7">
Urbs Dalmatiae superioris, vulgo <foreign xml:lang="hrv">Budua</foreign>.</note>
</l>
<l>Dulcibus, inque lacu rimatur Scodra profundo,<note xml:id="ftn195" place="foot" n="8">
Hic Lacus prope Scodram, antiquis Labeates, hodie <foreign xml:lang="ita">Lago di Scutari</foreign> vocatur, ab incolis <foreign xml:lang="hrv">Bojana</foreign>
<hi rend="italic">dictus.</hi>
</note>
</l>
<l>Vinaque vicino nascentia monte bibebant,</l>
<l>Perpaucis tunc illa satis; nam obscura, brevique</l>
<l>Circuitu, atque pedes quingentos lata colebar</l>
<l>Rupibus imposita aequoreis; spatiumque quod agri</l>
<l>Defuerat, tenui ut possem subsistere victu,</l>
<l>Neptuni premere arva audax industria suasit,</l>
<l>Meque <placeName>Naronaeis</placeName>, qui tum terraque, marique<note xml:id="ftn196" place="foot" n="9">
Vide <bibl>
<abbr>Luccar.</abbr>
<abbr>pag.</abbr> 7</bibl>.
</note>
</l>
<l>Pollebant, junxi populis; sed reddere ut aequor</l>
<l>Infestum incipiunt, atque exercere rapinas,</l>
<l>
<placeName>Bosphorici</placeName> jussu me <ref>10</ref>
<note xml:id="ftn197" place="foot" n="10">10 <persName>Basilii videlicet dicti Macedonis</persName>.
</note> Caesaris inde retraxi.</l>
<l> Exin <persName>Bodinus</persName> me rex furialibus armis,<ref>1</ref>
<note xml:id="ftn198" place="foot" n="1">1 Ante finem XI. saeculi <persName>Bodinus</persName> obsidione <placeName>Rhacusium</placeName> cinxit. Postea pacem iniit, et Monachis <abbr>S.</abbr> Benedicti vallem Juncheti dictam dono dedit. Vide <bibl>jam dicta in carmine de Juncheto <abbr>pag.</abbr> XLII</bibl>.
</note>
</l>
<l>(Quod gremio excepi profugos miserata propinquos)</l>
<l>Intentam paci turbat, septemque per annos</l>
<l>Assidua obsidione premit; constantia durum</l>
<l>At tandem edomuit mea, discessitque cruenti</l>
<l>Pertaesus belli, mox et vexasse quietos</l>
<l>Poenituit, scelerumque pudet. Mihi profuit hujus</l>
<l>Tempestas belli interea, nam rebus ab arctis</l>
<l>Tum mihi majores animi venere, doloque</l>
<l>Juncto armis licuit Slavorum evertere ab imo,</l>
<l>Proxima quae nostris surgebat <corr resp="#NJ">moenibus</corr>, arcem.<note xml:id="ftn199" place="foot" n="12">12 <hi rend="italic">In loco arcis dirutae condita <placeName>Ecclesia <abbr>S.</abbr> Nicolai de Campo</placeName>, ad quam singulis annis die ipso Paschatis se defert Rector cum Excellentissimo minori Consilio in memoriam dicti eventus.</hi>
</note>
</l>
<l>Ex illo fieri nimirum ego tempore major,</l>
<l>Atque alio dici quoque nomine; quippe ubi pontus<note xml:id="ftn200" place="foot" n="13">13 <hi rend="italic">Vide <bibl>Tuber. <abbr>lib.</abbr>
<abbr>cit.</abbr>
<abbr>pag.</abbr> 192.</bibl> et <bibl>
<abbr>Jac.</abbr> Luccar. <abbr>lib.</abbr> I. <abbr>pag.</abbr> 27</bibl>.</hi>
</note>
</l>
<l>Ante erat, oppletus locus aggere, caesaque sylvae</l>
<l>Pars etiam: tum tecta struunt, atque ardua templa,</l>
<l>Arcesque, et duplex cum fossa murus ab Arcto</l>
<l>Me cinxit; spatiisque datum ut majoribus auctae<note xml:id="ftn201" place="foot" n="14">14 <hi rend="italic">Notandum, quod non uno, sed diversis temporibus auctiones illae factae sunt.</hi>
</note>
</l>
<l>Crescere, sic et ager mihi crevit, et insula multa,</l>
<l>Pars empta argento, pars et data munere regum,</l>
<l>Quorum plus uni miseris in rebus asylum<note xml:id="ftn202" place="foot" n="15">15 <hi rend="italic">Multos <bibl>et <persName>Luccarus</persName> et <persName>Razzius</persName> in suis nominant annalibus</bibl>, apud quos vide.</hi>
</note>
<ref>15</ref>
</l>
<l>Fida dedi, et tutos dimisi, opibusque levavi.</l>
<l> Omnia parva prius, sed tuta, et moribus apta,</l>
<l>Quippe <corr resp="#NJ">supervacuum</corr> nil tum sectabar, ab altis</l>
<l>Undam attingebant puteis, nunc divite sumptu</l>
<l>Per clivos longè deductis fontibus ornor,<note xml:id="ftn203" place="foot" n="1">6 <hi rend="italic">Hoc fuit ano 1438. ut ex Inscriptione ad unum fontium apposita patet.</hi>
</note>6</l>
<l>Brachia quò nudae lotum cum lina puellae</l>
<l>Accedunt, patrio heroum res carmine cantant.</l>
<l> Verùm ego dum variis sector compendia terris,</l>
<l>Et molles struo divitias, in civibus ardor</l>
<l>Imminui laudis paulatim, et publica virtus</l>
<l>Coeperat, èque meis me audentior unus alumnis</l>
<l>Servitio premit, <note xml:id="ftn204" place="foot" n="17">17 <hi rend="italic">
<persName>Demejanus</persName> cognomento <persName>Juda</persName>, de quo vide <bibl>Tuber. <abbr>lib.</abbr>
<abbr>cit.</abbr>
<abbr>pag.</abbr> 196. et quinque sequentibus</bibl>. </hi>
</note>
<ref>17</ref> invisaque tyrannide vexat:</l>
<l>Dumque mea cervice jugum depellere tentant,</l>
<l>Nec cives inter bene convenit, utile visum</l>
<l>A Veneta urbe virum (pollens tunc arte regendi</l>
<l>Longè alias haec inter erat) sibi poscere, ut ipse</l>
<l>Dux esset populi, verùm inviolabile staret</l>
<l>Jus urbi, legesque suae: venit advena, qui se</l>
<l>Nil mutaturum jurans clavo adsidet unus</l>
<l>Imperii, et justè rerum moderatur habenas.</l>
<l> Tum mihi collectae leges, ritusque vetusti<note xml:id="ftn205" place="foot" n="18">18 <hi rend="italic">Animadvertendum hoc loco, duabus vicibus apud nos Rectores Venetos fuisse, et in his versibus de secundis, non verò de primis nos loqui, qui et breviori <corr resp="#NJ">temporis spatio</corr>, et sapientiori consilio os rexerant</hi>
</note>
<ref>18</ref>
</l>
<l>Ordine descripti certo, in classesque redacta</l>
<l>Jura suas, Verùm qui mox labentibus annis</l>
<l>Adveniunt, dum plura sibi, quam pacta sinebant,</l>
<l>Attribuunt, piget externos tolerare, jugumque</l>
<l>Excussisse velim, sed ineluctabile lorum</l>
<l>Detinet: hoc nobis, <persName>Lodoix</persName> tu magne, resolvis,<note xml:id="ftn206" place="foot" n="19">19 <persName>Ludovicus Hungariae Rex</persName> inter conditiones pacis cum Venetis faciendae in <persName>Rhacusanorum</persName> gratiam et hanc <corr resp="#NJ">apposuit</corr>, ut illi <placeName>Rhacusio</placeName> Rectores suae gentis penitus amoverent, qui 150. annis ibi fuerant commorati.
</note>
<ref>19</ref>
</l>
<l>Subque tua fèssi tandem requiescimus umbra</l>
<l>Praetorem rursus nostro de sanguine nacti.</l>
<l> Haec inter multa adversae, atque immania sortis</l>
<l>Me pressere mala: horrendo nunc pallida vultu</l>
<l>Saeviit irrequieta fames, nunc lurida pestis,</l>
<l>Quae bis dena semel populi mihi millia ademit:</l>
<l>Arsi <note xml:id="ftn207" place="foot" n="20">20 <hi rend="italic">Hoc incendium contigit <date>anno 1296.</date> ante dimissionem Veneti Rectoris, adeoque ordo <sic>chronologicus</sic> exigebat, ut hic eventus illum praecederet. Sed ut Poetae reddebatur perdifficile exactum in omnibus ordinem, rationemque temporum sequi posse, ita et hìc, et alibi fortasse aliquis non magni momenti a quibusdam nasutioribus animadverti poterit anachronismus.</hi>
</note>
<ref>20</ref> etiam flammis penè hausta, et talia passi</l>
<l>Damma viri dulces properabant linquere sedes,</l>
<l>Ni turbam fugientem opulens vir sisteret auro,</l>
<l>Qui miseros iterum nova tecta attollere jussit.</l>
<l>Quin et bella sequi belli exsors ipsa coacta<note xml:id="ftn208" place="foot" n="21">21 <hi rend="italic">Anno 1379. juxta <bibl>Razzium <abbr>lib.</abbr> I. <abbr>pag.</abbr> 44</bibl>.</hi>
</note>
<ref>21</ref>
</l>
<l>Tum fui, et in Venetos Liguri, quia causa tueri</l>
<l>Visa mihi hunc potior, rostratas tradere puppes.</l>
<l>At non hi immunem post <sic>praelia</sic> me quoque damnis</l>
<l>Esse volunt; fines armato milite vastant,</l>
<l>Invaduntque meas inopino marte carinas.</l>
<l> Hac quaecumque tenus longis aetatibus acta</l>
<l>Musa humilis cecinit, nunc grandius ore sonabit.</l>
<l>Penè sub id tempus cum gens erumpere terris</l>
<l>Ex Asiae inciperet bello metuenda, futuram</l>
<l>Quam mercatores nostri jam jamque videbant</l>
<l>Magnam olim, monuere Patres, sibi reddere amicam</l>
<l>Festinis vellent studiis. Contendere Prusam</l>
<l>Hi duo de illorum coetu dona apta ferentes</l>
<l>Haud mora ad <persName>Orchanem</persName> mandant: videt ille libenter</l>
<l>Legatos, adeoque remotae <corr resp="#NJ">hos</corr> nomine mitti</l>
<l>Ad se urbis stupet, et cupidae conjungere foedus.</l>
<l>Ille sibi haud ingens dependi, in pignus honoris,<note xml:id="ftn209" place="foot" n="2">2 <hi rend="italic">Quingentos aureos nummos.</hi>
</note>2</l>
<l>Vectigal jubet, et, quod poscunt, libera genti</l>
<l>Per sibi regnatas peragi commercia terras</l>
<l>Permittit, spondetque urbi se tempus in omne<note xml:id="ftn210" place="foot" n="23">23 <hi rend="italic">Praeter diploma foederis, seu conventionis initae cum <persName>
<corr resp="#NJ">Orchane</corr>
</persName>, quod apud nos diligenter asservatur, hoc dicto tunc usum fuisse vulgò traditur, se civitatem Rhacusanam et acinace defensurum, et pane nutriturum.</hi>
</note>
<ref>23</ref>
</l>
<l>Praesidium fore, venturosque in regna nepotes.</l>
<l> Scilicet ex illo potior mihi foedere quondam</l>
<l>Fortuna adveniet, totque inter subruta regna</l>
<l>Me circum <persName>Otmanidum</persName> felici marte, superstes</l>
<l>Unica ego leges, libertatemque tuebor.</l>
<l> At mihi numquam aliàs adeo fulsere sereni<note xml:id="ftn211" place="foot" n="24">24 <hi rend="italic">
<persName>
<corr resp="#NJ">Sigismundus</corr> Hungariae rex</persName> filius <persName>Caroli IV. Imperatoris</persName>, qui ad <placeName>Nicopolim</placeName> a Turcis magna clade affectus <date>anno 1396.</date> et profugus per Aegeum, et Jonium <placeName>Rhacusam</placeName> advenit, unde <placeName>Spalatum</placeName> Rhacusana triremi advectus se contulit, et inde in <placeName>Hungariae regnum</placeName>.</hi>
</note>
<ref>24</ref>
</l>
<l>
<persName>Gismundo</persName> quam rege dies: datur insula ab illo</l>
<l>Quina mihi, armataque manu nova sceptra recusans</l>
<l>Incola ad officium compellitur: arte potentis</l>
<l>Mox verò captus rex callidiore ministri</l>
<l>Reddi dona petit, post tresque relinquimus annos</l>
<l>
<placeName>Corcyram</placeName>, <placeName>Phariam</placeName>, <placeName>Bratiam</placeName>que, et caetera quaeque,</l>
<l>Quae et modo sint nostra, aequo actum si jure fuisset,</l>
<l>Cedere sic faciles rege admirante vel ipso,</l>
<l>Qui jussit, facti ambages ut comperit omnes.</l>
<l> Tunc ego permultis lustrabam navibus aequor,</l>
<l>Nota quibus <placeName>Nili</placeName> septemplicis ostia, dites<note xml:id="ftn212" place="foot" n="25">25 <hi rend="italic">A <persName>Venetis</persName>, et <persName>Genuensibus</persName>, qui tum et soli, et plurimùm mari valebant, fiebant illa commercia. His et <persName>Rhacusani</persName> adjungebantur.</hi>
</note>
<ref>25</ref>
</l>
<l>Unde vehebantur merces <placeName>Gangetidis orae</placeName>,</l>
<l>Ante novus patuit quam ad molles transitus <persName>Indos</persName>.</l>
<l>Tunc et lanificae coepere impensius artes<note xml:id="ftn213" place="foot" n="2">6 <hi rend="italic">Anno 1490.</hi>
</note>6</l>
<l>Excolier mihi, per quas lucri fons adapertus</l>
<l>Largus erat, mecumque Italae nova foedera gentes<note xml:id="ftn214" place="foot" n="27">27 <hi rend="italic">Cum <persName>Alphonso Rege Neapollitano</persName>, cum <persName>Florentinis</persName>, et multis <placeName>
<corr resp="#NJ">Italiae</corr>
</placeName> civitatibus Rhacusani foedera propter commercium inierant.</hi>
</note>
<ref>27</ref>
</l>
<l>Jungebant: sed jam fatalis venerat hora,</l>
<l>Cum <persName>Constantini</persName> clara urbs horrentibus armis</l>
<l>
<persName>Mechmetis</persName> capta aeterno servilia flexit<note xml:id="ftn215" place="foot" n="28">28 <date>Anno 1453.</date>
</note>
<ref>28</ref>
</l>
<l>Colla jugo. In magno tum belli turbine et ipsa</l>
<l>Conteritur damnis mea gens, liquisse coacta</l>
<l>Urbibus in multis quascumque industria laetis</l>
<l>Temporibus merces multo sudore pararat.</l>
<l> Interea amissis veniebant ordine longo</l>
<l>Heu! regnis ad me illustres, et flebile sortis<note xml:id="ftn216" place="foot" n="29">29 <hi rend="italic">Nonnulli ex regiis familiis <persName>Lascarorum</persName>, <persName>Comnenorum</persName>, <persName>Paleologorum</persName>, <persName>Cantecuzenorum</persName>, <abbr>etc.</abbr>
<placeName>
<corr resp="#NJ">Rhacusium</corr>
</placeName> se contulerant; et post paucos annos <persName>Thomas ultimus Bossinae rex</persName> occupato ab eodem <persName>Mechmete</persName> ejus regno ad nos pariter advenit. </hi>
</note>
<ref>29</ref>
</l>
<l>Ludibrium reges profugi, nec defuit ipsum<note xml:id="ftn217" place="foot" n="30">30 <hi rend="italic">
<persName>Joannes Lascaris</persName>, <persName>Demetrius Calcondila</persName>, <persName>Emanuel Marullus</persName>, <persName>Paulus Tarcaniota Joannis pater</persName>, <persName>Marullus Tarcaniota</persName>, <persName>Theodorus Spanduginus</persName>, et alii.</hi>
</note>30</l>
<l>Mercuriale virùm genus, et clarissima longè</l>
<l>Nomina jam totum fama celebrata per orbem.</l>
<l>Omnibus hospitium, vestes, pretiosa supellex,</l>
<l>Et naves dantur vota ad cujusque paratae</l>
<l>Exulis, atque animo sortem deflemus acerbam.</l>
<l> Sed mihi quam dispar rerum nunc ordo priori</l>
<l>Incipit! Ut parvi me circum regna tenebant,</l>
<l>Discordesque animis reges, facile unius iram</l>
<l>Vincere <corr resp="#NJ">erat</corr> studio alterius, vel pellere vim vi.</l>
<l>Unus habet nunc cuncta, potens me evertere nutu,</l>
<l>Si velit, irarumque illi neque semina deerant,</l>
<l>Ut vellet; scit quippe meis è civibus unum</l>
<l>Pannonias ducentem acies infringere bello<note xml:id="ftn218" place="foot" n="31">31 <hi rend="italic">
<persName>Junius de Georgiis</persName> Patricius Rhacusanus.</hi>
</note>
<ref>31</ref>
</l>
<l>
<persName>Otmanidas</persName>, scit <placeName>Scodrae urbem</placeName> virtute meorum</l>
<l>Defensam haud potuisse capi, meque insuper ipsam</l>
<l>Regibus Europae se <corr resp="#NJ">contra</corr> in foedera junctam.</l>
<l>Atque ea turbata secum dum mente revolvit,</l>
<l>Conqueriturque furens, urbs o malesana peribis,</l>
<l>Intonuit, jactatque minas. Ego talia supplex</l>
<l>Cum gemitu permixta loqui: rex magne, parumper</l>
<l>Pone iram, atque expende animo, an fas, crimina gentis</l>
<l>Totius ut nostrae damno privata luantur?</l>
<l>Culpa ego qua teneor, quod castra aliena secuti</l>
<l>E nostris pauci tulerint in te arma? Voluntas</l>
<l>Nec me, crede tuis ulla hostibus addidit, at vi</l>
<l>Illud ego accessi ad faedus, duroque coacta,</l>
<l>Terrigenùm nulli quod fas deflectere, fato.</l>
<l>Antiqui potius reminiscere <corr resp="#NJ">foederis</corr>, oro,</l>
<l>Quod pepigi cum gente tua, proavique quod omnes</l>
<l>Servavere tui: magno de sanguine cretum</l>
<l>Fac te ego ut <persName>
<corr resp="#NJ">Otmanidum</corr>
</persName> per facta et mitia noscam.</l>
<l>Nam quota pars laudis tibi magno accedat ab urbe</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Exigua</corr>, ad tantos fuerit si adjecta triumphos?</l>
<l>Dona <corr resp="#NJ">dehinc</corr> lacrymis adjungimus, iraque cessat</l>
<l>Magnanimo compressa sinu: tamen anxia semper</l>
<l>Vitam ago, dum regis mors me formidine solvit.</l>
<l>
<persName>Mechmetis</persName>
<note xml:id="ftn219" place="foot" n="32">32 <persName>Bajazethes II.</persName>
</note>
<ref>32</ref> soboles, subiit quae in regna, benigno</l>
<l>Me complexa animo videt aequior, utpote ab omni</l>
<l>Quae nostros onere immunes jubet esse, frequentant</l>
<l>Qui mercaturae studio sua regna, fuissent</l>
<l>Ac si orti in <persName>
<corr resp="#NJ">Thracum</corr>
</persName> nullo discrimine terris:</l>
<l>Jura mihi haec auget longus dein ordo sequentum.</l>
<l> Fortunae Venetus tantae invidet, et sua casus,</l>
<l>Prodat ut hostiles animos, sic vota secundat.</l>
<l>Haud una Eridani è nostris circum ostia puppis</l>
<l>Stabat, Atestino intulerat quo tempore bellum</l>
<l>Magna Hadriae regina Duci: pugnare jubentur</l>
<l>Hae Venetas contra, queis damna illata, carinas.</l>
<l>Edicta ex illo nos contra immitia ferri,</l>
<l>Vexarique rates: tum nostri <corr resp="#NJ">foedere</corr> rupto</l>
<l>Cum Venetis, tectique simul magna aegide Thracis</l>
<l>(Qui jam solus opes valet infregisse superbis)</l>
<l>Majores struxere rates, quibus aequoris unda</l>
<l>Aegei, Oceanusque infinditur Atlanteus.</l>
<l> Principiò utilitas hinc ingens extitit, ipsum</l>
<l>Mox fuit hoc genti exitio; nam barbara regna</l>
<l>Dum <sic>Lybiae</sic>
<persName>Carolus</persName> vult subdere, multaque classi</l>
<l>Nostra suae puppis se adjungit, nunc fera frangit</l>
<l>Tempestas, nunc hostis habet, mersatque profundo.</l>
<l>Nec minus Afrorum terris heu! noxia nobis</l>
<l>Unda Tagi, quamvis tu Lusitana, <persName>Philippe</persName>, <note xml:id="ftn220" place="foot" n="33">33 <hi rend="italic">
<persName>Philippus II. <abbr>Hispan.</abbr> rex</persName> potitus fuit Lusitaniae regno <date>anno 1580</date>.</hi>
</note>
<ref>33</ref>
</l>
<l>Regna tenes: sic haud multis volventibus annis,</l>
<l>Dum bellis Hispana juvo navalibus arma,<note xml:id="ftn221" place="foot" n="3">4 <hi rend="italic">Spatio annorum septuaginta, ab anno videlicet 1584. Usque ad 1654. Illae naves perierunt. </hi>
</note>4 </l>
<l>Tercentum magnas vidi periisse carinas.</l>
<l> Tristius at pelagi post cladem inimica parabat</l>
<l>Fortuna exitium, motu nam quassa repenti</l>
<l>Horrendùm intremuit tellus, ego diruta solvor;<note xml:id="ftn222" place="foot" n="35">35 <hi rend="italic">
<date>Anno 1667.</date>
<placeName>Rhacusa</placeName> terremotu concidit.</hi>
</note>
<ref>35</ref>
</l>
<l>Quaeque prius domibusque altis, totque inclyta templis</l>
<l>Surgebam, et fama crescebam ad sidera, nullam</l>
<l>Me sensi: saevus miseram circumstetit horror,</l>
<l>Solaque sanguineis signat mors passibus urbem,</l>
<l>Non jam urbem, at lapidum, et congestae caedis acervos.</l>
<l>Tristem adeo evulgat dum casum <FONT COLOR="#CC3300"><b>didita</b></FONT> fama,</l>
<l>Europae et cunctos mea tangunt fata tyrannos,</l>
<l>Unus in Otmania <corr resp="#NJ">Regi</corr> qui proximus aula<ref>36</ref>
<note xml:id="ftn223" place="foot" n="36">36 <persName>Cara-Mustafa</persName>, qui extinctarum in terremotu familiarium bona in thesauros regios volebat immittere.
</note>
</l>
<l>Accedit <persName>Mustafa</persName>, feris immanior, urbis</l>
<l>
<sic>Relliquias</sic> miserae, praetexens nomina mille,</l>
<l>Divexat, juratque sui per numina Vatis</l>
<l>Excidium, Austriacae post debellata Viennae</l>
<l>Moenia cum nostras victor referatur ad oras.</l>
<l>Di melius! Ferro ut cervix huic secta, quievi,</l>
<l>Quàque licet, sequor informes reparare ruinas.</l>
<l> Nec minus a patria procul, Odrysiasque per urbes</l>
<l>Pars gentis nonnulla meae, quae vivere frugi</l>
<l>Assueta, et priscos mores servare, parandis</l>
<l>Mercibus utiliter vitae per mille labores</l>
<l>Strenua navabatque operam, et sine crimine partas</l>
<l>Accumulabat opes, mihi tempore profuit illo.</l>
<l>Lapsas illa domos reparans prope sola levabat</l>
<l>Afflictae fortunam urbis, nam caetera deerant</l>
<l>Tum mihi praesidia, et vires hic succus alebat:</l>
<l>Curassentque utinam nostri (quae ignavia sensim</l>
<l>Elabi è manibus passa est) commercia terrae</l>
<l>Tempus in omne sequi! Verùm insatiata cupido</l>
<l>Dum subitas affectat opes, Neptunia jussit</l>
<l>Regna sequi, et structis iterum coepere carinis<ref>37</ref>
<note xml:id="ftn224" place="foot" n="37">37 <date>Circa dimidium saec. XVIII.</date>
</note>
</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Desuetos</corr> dudum tentare per aequora cursus.</l>
<!-- dovde -->
<l>Jamque mihi paulatim aliquod tum accedere nomen</l>
<l>Coeperat; at bello Mavros, et sanguine gaudens</l>
<l>Gentis Hyperboreae in Thracas dum mille phalanges</l>
<l>Concitat, in variis clauduntur portubus omnes:</l>
<l>Utitur ad bellum pars hostis, pars et inertes</l>
<l>Corrodit caries,sic porrò, ut lustra superstes</l>
<l>Post pauca è multis fuerit prope nulla carinis:</l>
<l>Ingemui, jacuique gravi ceu pressa veterno.</l>
<l> Quam verò horribilis paulò ante haec tempora casus</l>
<l>Heu miserae acciderat! Stygiis discordia regnis</l>
<l>Erumpens animos odiis crudelibus actos</l>
<l>Sic inter se se Patrum divisit, inire</l>
<l>Prorsus abhorrentes ut sanctae foedera pacis</l>
<l>Pulcros imperii fasces, omnemque regendi</l>
<l>Curam ultrò exuerint populi. Quid tum ille, potiri</l>
<l>Cui rerum fortuna dabat? Num coepit habenas</l>
<l>Regni ipse? aut aliquis de plebe animosior arma</l>
<l>Spartacus in patriam tulit, excivitque tumultum?</l>
<l>Quisquis es agnosce hunc populum tu rectius, aequam</l>
<l>Tum quoque qui tenuit mentem, forte unus in omni</l>
<l>Historia populus, patiens dum in foedera dextras</l>
<l>Pacati jungant Patres, ac sceptra resumant.</l>
<l> Verùm cum tenuis rerum fortuna mearum</l>
<l>Tum foret, ipsa aliquid tentare urgebat egestas.</l>
<l>Ergo novas puppes confestim molior, et jam</l>
<l>Fervet opus , surgunt centum illico; nec mora rursus</l>
<l>Centum alias, totidemque struo, jamque omnibus undis</l>
<l>
<persName>
<sic>Thetyos</sic>
</persName> aequoreae volitant; quaeque hactenus una</l>
<l>Interclusa mihi, ecce novo jam munere Thracis<ref>8</ref>
<note xml:id="ftn225" place="foot" n="3">8 Anno proximè elapso 1802.
</note>
</l>
<l>Ipsa quoque Euxini patuerunt ostia Ponti,</l>
<l>Illaque jam nostrae freta sulcant horrida puppes.</l>
<l> Dum variae interea pubes se ad littora gentis</l>
<l>Fert mea continuò, portusque accedit amicos;</l>
<l>Hasque modo adducit merces, aliasque vicissim</l>
<l>Avehit assiduò, magnis ego splendida gazis</l>
<l>Eniteo, inque dies opulentia crescit; at eheu!</l>
<l>Intulit illa mihi logè graviora priori</l>
<l>Paupertate mala; externis nam vectus ab oris</l>
<l>Corruptor morum, semperque superflua quaerens</l>
<l>Luxus adest, sequitur vitiorum foeda caterva,</l>
<l>Illyriaeque solo fixis radicibus altè</l>
<l>Invasere animos, virtus prisca exulat omnis.</l>
<l> Parcior in superos cultus, majoribus aevo</l>
<l>Debitus haud defertur honos, corruptaque morum</l>
<l>Integritas, labefacta fides, rectumque, pudorque.</l>
<l>Ipse amor in patriam languet, concordia penè</l>
<l>Deficit omnis, amorque laboris pulsus, et illa</l>
<l>Aurea simplicitas parvo contenta recessit.</l>
<l>O si hic virtutum redeat chorus! Has ego quanta,</l>
<l>Ne fugiant iterum, cura retinere laborem,</l>
<l>Pectoribusque meae penitus defigere gentis!</l>
<l>Hae sunt praesidium, columenque potentius urbi,</l>
<l>Quam vel divitiae, quas mobilis auferet aetas,</l>
<l>Vel, quas subvertit belli fruor impius, arces.</l>
<l> Haec super exiguis ego rebus parva canebam;</l>
<l>Immensa belli dum Gallia mole Britannos</l>
<l>Impetit, incertisque volans victoria pennis</l>
<l>
<corr resp="#NJ">Suspensos</corr> tenet, imperium cui destinat orbis.</l>
</div>
<closer>
FINIS.
</closer>
</div>
</body>
<back>
<div type="prosa-index">
<head>
INDEX Rerum notabilium, quae in Periegesi continentur.</head>
<div type="index-caput" n="1.1">
<head>In Zaptat.</head>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio cujusdam specus subterranei. </hi>
<abbr>pag.</abbr> XII et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Cur quidam colliculus</hi> alapae<hi rend="italic"> nomen gerat. </hi>XIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Lapis cum inscriptione veteri semiobrutus. </hi>XIV</p>
<p>
<hi rend="italic">Antiquitatum reliquiae describuntur. </hi> XIV et <abbr>seq.</abbr>
</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In regione <placeName>Canalitana</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">Reliquiae antiqui aquaeductus. </hi> XVI</p>
<p>
<hi rend="italic">
<placeName>Ager Canalitanus</placeName> quanti a Rhacusanis emptus. </hi>XVII</p>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio naufragii <persName>Canalitarum</persName>. </hi> XVIII et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">
<placeName>Vallis Canalitanae</placeName>. </hi> XX</p>
<p>
<hi rend="italic">Fluviorum per <sic>hyemem</sic> in valle stagnantium. </hi>XXII</p>
<p>
<hi rend="italic">Venatus coturnicum qualiter ibi fiat. </hi> XXIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Venatus aliarum volucrum. </hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Anguillae Canalitanae laudes. </hi> XXIV</p>
<p>
<hi rend="italic">Aquarum diverticula in siccitate. </hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Mores <persName>Canalitarum</persName>. </hi>
<abbr>ibid.</abbr> et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Unde pestis ultima in hac regione. </hi> XXV</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Canalitae</persName> praeter agriculturam varias artes exercent.</hi> XXVI</p>
<p>
<hi rend="italic">
<placeName>Montis Nigri</placeName> incole crebrò illos invadunt. </hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">De tumulo <persName>Cadmi</persName>, et <persName>Hermiones</persName>. </hi> XXVII et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">De superioribus <persName>Canalitis</persName>, seu monticolis. </hi>XXVI</p>
<p>
<hi rend="italic">De quodam adoptandi more apud eosdem. </hi> XXIX</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In Breno.</head>
<p>
<hi rend="italic">Salubritas aeris, et soli ubertas pluribus descripta. </hi>XXX et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">De torrente, ac ponte, et inscriptione illi adjecta. </hi>XXXII</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Brenensium</persName> indoles tam hominum, quam <sic>faeminarum</sic>. </hi>
XXXIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Asinorum multitudo <persName>Brenensibus</persName>
<corr resp="#NJ">proficua</corr>. </hi> XXXIV</p>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio pompae, cum Brenensis serva a domina post <corr resp="#NJ">exactum</corr> famulatum solemniter donatur. </hi>XXXV</p>
<p>
<hi rend="italic">Qui locus ad venatum idoneus <placeName>Breni</placeName>. </hi> XXXVIII</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Juncheto</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">
<placeName>Juncheti vallis</placeName> Monachis Italis, dictis Lacromensibus diù possessa. </hi>XLII</p>
<p>
<hi rend="italic">
<placeName>Lacromensis scopuli</placeName> brevis descriptio. </hi> XLII</p>
<p>
<hi rend="italic">Monachi in Italiam amandati. </hi> XLIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio prospectus multiplicis a prima aquae scaturigine <corr resp="#NJ">usque</corr> ad ipsa civitatis Rhacusanae maenia, ubi <corr resp="#NJ">obiter</corr> de <placeName>Umbla</placeName>, <placeName>Gravosae portu</placeName>, et <placeName>suburbio Pillarum</placeName>. </hi> XLIII et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Quales <placeName>Bergati</placeName>, et <placeName>Bosancae</placeName> homines, et ad quid <corr resp="#NJ">adhiberi soleant</corr>. </hi>XLVII</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Umbla</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio <placeName>villae Sorgeae</placeName>
</hi> XLIX</p>
<p>
<hi rend="italic">De <placeName>Arione fluvio</placeName>. </hi> L</p>
<p>
<persName>Umblenses</persName> irrisi tandem sapiunt. II</p>
<p>
Piscatores penè omnes. <abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<sic>Foeminae</sic> hujus loci nutricum officio in urbe funguntur. LII</p>
<p>
Descriptio cujusdam rusticani in urbe spectaculi. <abbr>ibid.</abbr>
</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>valle Nucis</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">Aquis vivis maximè hic locus abundat. </hi>LVII</p>
<p>
<hi rend="italic">Ubi naves bellicae in <placeName>ora Rhacusana</placeName> soleant consistere. </hi>
LVII et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
Quae loca comprehendantur <placeName>astareae</placeName> nomine, et quid <placeName>astarea</placeName> apud <persName>Rhacusanos</persName>. LIX</p>
<p>
<hi rend="italic">Visitationis Episcopalis descriptio. </hi>LX</p>
<p>
De abolitione <orgName>Societatis Jesu dictae</orgName>, et ad eadem auctoris judicium. LXII</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Cannosa</placeName>.</head>
<p>
Descriptio quarumdam arborum praegrandium. LXV</p>
<p>
Nundinae in <placeName>sylva Barsecinae</placeName>, et <persName>Morlachorum</persName> choreae. LXVI</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In locis <placeName>comitatus Slanensis</placeName>.</head>
<p>
Quod mercium genus <persName>
<sic>foeminae</sic> Osonicenses</persName>
<placeName>Rhacusam</placeName> venditum ferant. LXX</p>
<p>
In <placeName>pago Slanensi</placeName> multa sericorum florum copia colligitur. LXXI</p>
<p>
<hi rend="italic">Quam divites aliàs fuerint <persName>Slanenses</persName>. </hi>LXXII</p>
<p>
<hi rend="italic">De <corr resp="#NJ">familia</corr>
<persName>Iveglia Ohmuchievich</persName>, et de matrimonio <persName>Petri Comneni</persName> cum <persName>Helena Ohmuchievich</persName>.</hi>
LXXIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio nundinarum in <placeName>Slanensi pago</placeName>. </hi>LXXV</p>
<p>
<hi rend="italic">Placentae genus quoddam. </hi>LXXVI</p>
<p>
<hi rend="italic">De <placeName>Janska</placeName>, et <placeName>Dolli</placeName>, et quando ad urbem accedant <persName>Primoriani</persName>. </hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Genus cujusdam casei descriptum. </hi>LXXVII</p>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio morum hujus gentis. </hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Loci tempore pestis in <placeName>pago Cepichuchi</placeName>. </hi>LXXVIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Ritus connubialis apud eosdem. </hi>LXXIX et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Vestis <sic>foeminarum</sic> Imoticae. </hi> LXXXII</p>
<p>
<hi rend="italic">Lapis antiquus <placeName>Smocovgliae</placeName> inventus, quid inscriptum, et ubi servetur. </hi>LXXXIII</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Stagno</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">Unde aer <placeName>Stagni</placeName> insalubrior, et qua anni tempestate. </hi>LXXXVII</p>
<p>
<hi rend="italic">Salinarum descriptio. </hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Munimina <placeName>Stagni</placeName> quare adeo multa, et adversus quos erecta. </hi>LXXXVIII</p>
<p>
<hi rend="italic">De Ecclesiis <placeName>Stagni</placeName>. </hi> LXXXIX</p>
<p>
<hi rend="italic">Sardarum piscatus quomodo et ubi fit. </hi> XCI</p>
<p>
<hi rend="italic">Thynnorum. </hi>
<abbr>ibid.</abbr> et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio sinus dicti </hi>
<placeName>Bistrina</placeName>. XCII</p>
<p>
<hi rend="italic">De <placeName>minori Stagno</placeName>.</hi> XCIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Portus <placeName>majoris Stagni</placeName> alluvionibus repletus. </hi> XCIV</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Puncta</placeName>, et <placeName>Sabioncello</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">Incertae hujus peninsulae antiquitates, et adhuc melius dispiciendae.</hi> XCVI</p>
<p>
Descriptio <placeName>sinus Naronaei</placeName> vulgo <placeName xml:lang="ita">golfo di Narenta</placeName>. <abbr>ibid.</abbr> et <abbr>pag.</abbr>
<abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Piscatu sardarum <persName>Tarpanienses</persName> locupletati. </hi> XCVIII</p>
<p>
<hi rend="italic">De <placeName>Tarpanio</placeName>, <placeName>Jangina</placeName>, <placeName>Ossobjava</placeName>, et <placeName>Cunna</placeName>. </hi> XCVIII et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">De <placeName>Sreserio</placeName>, et <placeName>Tarstenici portu</placeName>.</hi> CI</p>
<p>
<hi rend="italic">Quid haec regio ferat.</hi>
<abbr>ibid.</abbr> et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Navigatio et parsimonia dites incolas facit.</hi> CII</p>
<p>
<hi rend="italic">De <placeName>Giuliana</placeName>. </hi>
<abbr>ibid.</abbr> et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">
<placeName>Punctenses</placeName> superstitionibus addicti.</hi> CIII</p>
<p>
<hi rend="italic">De <sic>foeminis</sic>
<placeName>Sabioncelli</placeName>. </hi> CV</p>
<p>
<hi rend="italic">Laudatur hujus loci <corr resp="#NJ">temperies</corr>, et coeli salubritas.</hi>
<abbr>ib.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Quae nundinae, et quando ibi fiant.</hi> CVI</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Ladeste</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">Generale de Insulanis judicium.</hi> CIX et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Ladestinorum</persName> prosopographia. </hi> CX</p>
<p>
<hi rend="italic">Excubias per autumnum in <placeName>civitate Rhacusana</placeName> agunt. </hi>
<abbr>ib.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Jocus cujusdam in illos obscaenior.</hi> CXI</p>
<p>
<hi rend="italic">De eorum defectione a <orgName>Rhacusana <abbr>Repub.</abbr>
</orgName>
</hi>
<abbr>ibid.</abbr> et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Plerumque ingenio destituti.</hi> CXIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Sacerdotes rerum temporalium curam gerentes redarguti.</hi> CXIV</p>
<p>
<hi rend="italic">De soli fertilitate.</hi> CXV</p>
<p>
<hi rend="italic">De multis quibus insula cincta est scopulis.</hi> CXVI</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Apollonius Rhodius</persName> quomodo eam nominavit.</hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Piscatus in <placeName>portu dicto <abbr>S.</abbr> Petri</placeName> ad oblectationem fieri solitus. </hi>CXVII</p>
<p>
<hi rend="italic">Cur aliter <persName>Plinio</persName>, aliter <persName>Melae</persName> haec insula dicta. </hi> CXVIII</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Melita</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Melitaei</persName> antea rudes, et quis eos ad cultiorem statum revocaverit.</hi> CXX</p>
<p>
<hi rend="italic">De eorum hospitalitate. </hi> CXXI</p>
<p>
<hi rend="italic">Quae rerum genera illis emolumento.</hi> CXXII</p>
<p>
<hi rend="italic">De sylvae incendio.</hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">De anguillis in <placeName>Blattensi pago</placeName>.</hi> CXXIII</p>
<p>
<hi rend="italic">De <persName>Oppiano Agesilai filio</persName> apud <persName>Melitaeos</persName> relegato, et de aedibus ab eo constructis.</hi> CXXIV</p>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio lacus, et Monachorum asceterii. </hi> CXXV et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">De antro Nympharum, et de opinionibus superstitiosis <persName>Melitaeorum</persName>. </hi>CXXVIII</p>
<p>
<hi rend="italic">De bello ab <persName>Augusto</persName> contra eos gesto, et quam funditores egregii fuerint. </hi>CXXIX</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Divus Paulus</persName> naufragus <placeName>Melitae Illyricanae</placeName> rationibus assertus. </hi> CXXX</p>
<p>
<hi rend="italic">De <sic>foeminarum</sic> veste.</hi> CXXXI</p>
<p>
<hi rend="italic">Quomodo apud <persName>Melitaeos</persName> ars obstertricia exerceatur.</hi> CXXII</p>
<p>
<hi rend="italic">Lapidicinae ibi egregiae, sed defectu artificium desertae.</hi>
<abbr>ib.</abbr>
</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Jupana</placeName>.</head>
<p>
Quadrupedis dicti Italicè <foreign xml:lang="ita">il caicale</foreign> descriptio. CXXXIV</p>
<p>
<hi rend="italic">Omnis penè insula oleis consita.</hi> CXXXV</p>
<p>
<hi rend="italic">De <placeName>Ecclesia <abbr>S.</abbr> Spiritus,</placeName> quae et arx.</hi>
<abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
De <persName>Monachis <abbr>S.</abbr> Benedicti</persName> in loco dicto <placeName>Pakgljena</placeName>. CXXXVI</p>
<p>
<hi rend="italic">Proprietates hujus insulae.</hi>
<abbr>ibid.</abbr> et <abbr>pag.</abbr>
<abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
Descriptio portus dicti <placeName>Luka</placeName>. CXXXVII</p>
<p>
<hi rend="italic">Pugnae navalis cum <persName>Vatinio</persName>, et <persName>Octavio</persName>.</hi> CXXXVIII et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">De <placeName>Olipae scopulo</placeName>, et quis ibi a <persName>Rhacusanis</persName> captus.</hi> CXXXIX</p>
<p>
<hi rend="italic">Amoenitas hujus insulae, et piscium abundantia. </hi> CXL</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Insula media</placeName>, dicta <placeName>Lopud</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">Incolae multum divites olim.</hi> CXLIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Eorum urbanitas.</hi>
<abbr>ibid.</abbr> et <abbr>pag.</abbr>
<abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Descriptio localis, et praecipua monumenta, quae in Parochiali asservantur Ecclesia.</hi>
CXLIV et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">De puellae natante noctu ad <placeName>scopulum <abbr>S.</abbr> Andreae</placeName>, et de ejus submersione. </hi>CXVI et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Quos laudatores haec insula habuerit.</hi> CLI et <abbr>seq.</abbr>
</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Calamotta</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Calamottenses</persName> gulosi, et quales appetant cibos.</hi> CLII</p>
<p>
<hi rend="italic">Remiges optimi.</hi> CLII</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Sigismundus</persName> apud eos primùm exponitur post cladem <placeName>Nicopoli</placeName> acceptam.</hi> CLIV
</p>
<p>
Tenaces morum ac consuetudinum veterum. <abbr>ibid.</abbr>
</p>
<p>
Quam eos navigatio postremis ditaverit <expan resp="#NJ">temporibus</expan> CLV</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In <placeName>Daxa</placeName>.</head>
<p>
<hi rend="italic">Comitia ibi habentur a <persName>
<abbr>P. P.</abbr> Franciscanis</persName>, et nova fiunt Officia. </hi>CLVII</p>
</div>
<div type="div2" rend="P61">
<head>In Prosopopeja <abbr>Rag.</abbr> urbis.</head>
<p>
<hi rend="italic">
<placeName>Rhacusanae urbis</placeName> initia, et a quo condita.</hi> CLIX</p>
<p>
<hi rend="italic">A quibus hostibus impetita, et quo exitu.</hi> CLX</p>
<p>
<hi rend="italic">Quos sibi protectores è Divorum coetu comparaverit.</hi>
<abbr>ibid</abbr>. et <abbr>seq.</abbr>
</p>
<p>
<hi rend="italic">Angustiae territorii, et victus parcitas a principio.</hi> CLXI</p>
<p>
<hi rend="italic">Urbs obsidione cincta a rege <persName>Bodino</persName>.</hi> CLXII</p>
<p>
<hi rend="italic">Amplificatio civitatis, et agri accessio.</hi> CLXIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Tyrannus a civitate amotus, et Veneti rectores <placeName>Rhacusium</placeName> acciti.</hi> CLIV</p>
<p>
<hi rend="italic">Eorundem dimissio.</hi> CLXV</p>
<p>
<hi rend="italic">Foedus cum <persName>Orchane Asiae Principe </persName>potentissimo <persName>Rhacusani</persName> ineunt. </hi>CLXVI</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Sigismundus rex</persName> dat <persName>Rhacusanis</persName> insulas quinque, postea deceptus aufert.</hi>
DLVII</p>
<p>
<hi rend="italic">
<placeName>Constantinopolis</placeName> a <persName>Mechmete, seu Mahomete II.</persName> capta </hi> CLXVII</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Rhacusanorum</persName> damma ex mercibus abreptis.</hi> CLXIX</p>
<p>
<hi rend="italic">Exules illustrissimi, et litterati viri <placeName>
<corr resp="#NJ">Rhacusam</corr>
</placeName> confugiunt.
CLXIX</hi>
</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Mechmetes</persName> iratus <persName>Rhacusanis</persName>, et quare.</hi> CLXX</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Bajazeth</persName> eisdem amicus.</hi> CLXXI</p>
<p>
<hi rend="italic">Cum <persName>Venetis</persName> inimicitiae, et quare.</hi>
<abbr>ibid</abbr>.</p>
<p>
<hi rend="italic">Naves Rhacusanae naufragio afflictae.</hi> CLXXII</p>
<p>
<hi rend="italic">Terremotus urbem dejicit.</hi>
<abbr>ibid</abbr>.</p>
<p>
<hi rend="italic">
<persName>Cara Mustafa</persName>
<persName>Rhacusanos</persName> vexat.</hi> CLVXIII</p>
<p>
<hi rend="italic">Mercatorum pecunia restauratur civitas.</hi>
<abbr>ibid</abbr>.</p>
<p>
<hi rend="italic">Navigatio rediviva, ejusque brevi destructio.</hi> CLXXIV</p>
<p>
<foreign xml:lang="grc">Α'ναρχία </foreign> CLXXIV</p>
<p>
<hi rend="italic">Navigatio hodierna licet opulentet familias, luxum tamen, et vitia invexit.</hi> CLXXV</p>
<p>
<hi rend="italic">Amissio virtutum patriarum, et votum pro earum reditu.</hi>
<abbr>ibid</abbr>. et CLXXVI</p>
<closer>
FINIS.
</closer>
</div>
</div>
</back>
</text>
</TEI>
Feric Gvozdenica, Duro (1739–1820) [1803, Dubrovnik]: Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica, 3368 versus, verborum 28363 [genus: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [numerus verborum] [feric-d-periegesis.xml].
|
