139 multas alienat a Theologia: Austeritas heri me pepulit: pro; Elegans sermo. Talis Enallage nominum et phrasis non raro significantior est propria locutione.

54 Contra multo crebrius nomen rectum, seu in genitivo positum, per adiectivum resolvitur: ut villicus, index, Mammon iniquitatis, id est iniquus aut iniustus. Agnus lactis, 1. Sam. 7, pro, Lactens. A viro iniuriarum liberabis me, 2. Sam. 22, pro, A viro iniurio aut iniusto. Montes praedae, Psal. 76, pro regnis praedatoriis, rapacibus aut tyrannis. Quis me liberabit de corpore huius mortis, Rom. 7. pro, A corpore hoc mortifero, aut istam tam tetram pestem originalis peccati circumferente. Eph. 4, Sanctius veritatis, id est sanctitas vera. Huius generis plane in numera sunt exempla.

55 Aliquando autem, ut et antea dixi, addubitare possis, Utrum sit in adiectivum resolvendum, aut in sua conditione relinquendum: ut est illud celebre, Abominationis desolationis, Matth. 24. Luc. 21. et Dan. 9. Quod alii exponunt Abominandam desolationem: alii. Abominationem omnia desolantem, aut vastantem. Mihi sane posterior expositio magis probatur. Nam omnino agitur de quodam idolo, aut idololatria, quam per abominationem notari necesse est. solent enim Hebraei idola et idololatrias vocare Abominationes. Istam vero idololatriam dicit non vulgarem quandam fore, sed quae plurimum damni det, totamque religionem devastet. Multa enim fuerunt foeda idola, sed non perinde Ecclesiae et religioni pestifera, ut Antichristus, qui omnia, idque diutissime, contaminavit ac vastavit. Sic cum Psaltes dicit toties, Gloria magnificentiae: et Paulus Divitias gloriae: dubium est, an exponas magnificam gloriam, vel gloriosam magnificentiam: divitem gloriam, aut gloriosas divitias, seu gloriosam opulentiam. Sic gehenna ignis, Matth. 5. quod possis exponere utroque modo: vel, Gehenna ignea, seu ardens: vel contra, Ignis gehennalis aut infernalis.

56 Nonnunquam etiam nihil refert utrum substantivum vertas in adiectivum. sic Moyses Exod. 19. dicit regnum sacerdotii seu sacerdotale, de piis: et contra Petrus 1. cap. 2. Sacerdotium regni aut regale. 2. Thess. 1. Ignis flammae: est idem quod flamma aut flammeus ignis. Sic et in proximis exemplis: Divitias gloriae, et Gehenna ignis, nihil refert utrum in adiectivum resolvas.

57 Aliquando duo nomina per regimen constructa necesse est in exponendo simpliciter invertere: ut id regatur quod regebat, et non In adiectivum resolvere: in quo est quaedam species Hypallages: ut Eph. 4, Nullus sermo corruptus ex ore nostro egrediatur: sed si quis est bonus in aedificationem usus, ut det gratiam auditoribus: clarior et melior sensus videtur fore, si dicas, Sermo bonus ad usum aedificationis, id est qui aedificet: nisi malis exponere, Sermo bonus ad promotionem praesentis alicuius negotii aut utilitatis. Verum de hoc genere Hebraismi, plenius agetur in constructione Nominis, aliquanto post.

58 Nomina substantiva interdum extra regimen pro adiectivo et substantivo cognato ponuntur. Lux, pro lucidis corporibus: Genes. 1. Vos estis lux in Domino. Benedictio, id est benedictus, Gen. 12. tametsi illud etiam active accipi necesse est, quod Abraam et semen eius erit causa benedictionis toti mando. Mors, pro mortuis. Psal. 6. Non est in morte qui memor sit tui, pro, Inter mortuos. Vilitates in filiis hominum, Psal. 12, id est viles homines. Gloria, Psal. 16, 30, pro lingua, anima, aut quicquid est in homine gloriosum. Iustitia, pro iusta causa: Psal. 17, Audi Domine iustitiam. Habitator laudum. Psal. 22. pro laudabilium, aut etiam possessor. Captivitas, pro captivis, aut etiam captivatoribus: Psal. 68, Cepisti captivitatem. Generatio, pro filiis. Psal. 112. Generatio rectorum benedicetur, pro, Filii aut posteri. Iniuria de violentia, pro iniuste et violenter partis: Amos 3. Thesaurizant iniuriam et violentiam in aedibus suis, [in] opes iniustas. Rom. 1, Veritatem commutaverunt in mendacium, id est veram religionem aut cultum in falsum.

59 Nomen speciei, ut prius dixi, pro tota specie ponitur, sicut et apud Latinos homo. Exod. 8, Venit musca gravissima, id est muscae. Num. 21. Ora Dominum, ut auferat a nobis serpentem, id est serpentes. Sic Psal. 9, Perdidisti impium, et nomen eorum delevisti, id est impios. Sic homo, pro homines, Psal. 9. Mulier salvatur per filiorum procreationem, 1. Tim. 2. Salutate omnem sanctum, Philip. 4, pro, omnes sanctos. Convenit cum hac regula, quod Hieron. lib. 2 contra Iovi. inquit: Scriptura divina solet et unum pluraliter, et plura singulariter appellare.

60 Carent genere neutro Hebraei: quod et Priscianus testatur. Quare aliquando utuntur feminino pro eo: ut Psal. 118. Matth. 21, A Domino facta est haec, et est mirabilis in oculis nostris: pro, Factum est hoc aut istud. quod scilicet antea narratum est. Tale forte est illud Genes. 15, Et imputavit ei illam ad iustitiam. Ubi illud He femininum adfixum in fine verbi Imputavit, videtur per hunc Hebraismum referre Illud credere, ac sicut si Latine diceremus, Reputavit ei illud, scilicet credere, ad iustitiam. Hinc est, quod etsi Paulus primum neutraliter illud dictum citet, tamen postea urget, fidem ei esse reputatam ad iustitiam: explicans nimirum textum, quod illud pronomen adfixum in se vocem fidei contineat, seu referat Abraami credere. Possis etiam dicere, esse constructionem ad sensum respicientem, ut illud adfixum femininum referat nomen Fidem, per verbum Credere indicatum.

61 Nomina cognationis, praesertim proxima, aliquando καταχρηστικῶς longiuscule a vero usu abducuntur, significantque gradus remotiores: ut patres omnes per lineam consanguinitatis ascendendo, filii omnes per lineam descendendo: fratres vero et sorores omnes collaterales et demum omnes quo quo modo arctius coniunctos. Sic filii Israel: Patres nostri invocarunt te, Patres comederunt uvas acerbas. Sic quoque domus pro posteritate, socius pro proximo sumitur.

62 Nominum reduplicatio alias vehementiam significationi adiicit: Templum Domini, Templum Domini Ierem. 1, Terra, terra, terra audi verbum Domini. Sic Esa. 6, Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Zebaoth. Non qui dixerit Domine Domine, sed qui fecerit voluntatem patris. Alias distributionem aut collationem: Vallis erant putei putei, id est, passim erant multi putei. Dedit in manus servorum suorum greges greges, Gen. 22. pro, Separatim singulos greges. Accipe tribus tribus, pro, Singular tribus. Convivia convivia, et areolae areolae: pro, Convivia aut areolas. Mar. 6. Contra Levit. 17, Vir [?: --- ] colligit, pro, Unusquisque vir, Sed de hoc in reduplicatione plenius dicetur.

Vade retro

Vade porro