79 sic: In sacris Literis excellenter erudito, atque authoritate catholicam proferenti plus est credendum, quam generali concilio. Neque supervacue D. Augustinum dixisse arbitror, fieri ex causa ut doctissimi nonnunquam cadant et hallucinentur, et ideo doctoribus plerunque minus aliquid revelari. Idem Panormitanus cap. Significasti, de elect. Plus credendum vel simplici laico Scripturam producenti, quam toti simul concilio.

¶ Quandoquidem semel constitui, etiam Patrum regulas de ratione cognoscendi sacras Literas indicare: et Augustinus in hoc quoque genere, sicut et in aliis utilioribus theologiae materiis vel praecipue elaboravit: utile consultumque fuerit, non tantum eius hinc inde sparsas ex tot voluminibus de hac re sententias colligere, sed etiam quia de hac ipsa materia ex professo libris quatuor de doctrina Christiana egit, summam quandam totius eius tractationis hic recensere.

Initio igitur dividit totam Scripturam, omnesque eius difficultates, in signa et res. Signa vocat, voces: tes autem, ipsas materias, de quibus per signa disseritur: primo libro exponit res, secundo et tertio signa, quarto modum perceptam doctrinam tradendi.

In primo igitur disputaturus de rebus sacrarum Literarum, sub dividit eas in tres series: res fruendas, res utendas, et quae illis fruuntur. Res fruendas vocat Deum, et regnum caelorum: utendas, omnia huius vitae, quibus quasi mediis, aut adminiculis ad hanc vitam, et etiam ad agnoscendum glorificandumque Deum, utimur. Qui vero utantur, dicit esse ipsos homines. Divisio igitur rerum est illi, in Deum, creaturam et hominem. Hasce igitur triplices res, hoc sententiarum ordine exponit. Prima sententia definit, quid sit frui, et quid uti. Frui dicit esse, amore alicui rei inhaerere, propter ipsam, et non propter aliud, seu acquiescere in aliquo tanquam vero fine. Uti autem esse, aliam rem ita tractare, ut eam applices ad consequendam illam fruitionem aut finem. Secunda sententia docet, res fruendas esse Deum, res utendas esse omnes alias creaturas in hominis usum datas, ubi simul unius trinique Dei summam sapientiam, potentiam et bonitatem describit. Tertia sententia docet, hominem ob corruptionem non esse idoneum qui Deo fruatur. Quarta et quinta sententia ostendit, hominem non aliter quam a Deo ipso sanari potuisse, eoque filium esse incarnatum.

Sexta ostendit, hominem seipso non frui, sed uti debere, seu seipsum tantum propter creatorem amare. Septima et octava, post Deum solum hominem esse diligendum, et quatenus. Nona sententia exponit, quid sit diligere Deum ex toto corde, et proximum ut seipsum. Decima docet, Deum ita diligere nos, ut nobis in nostrum commodum utatur. Postremo ostendit, totius Scripturae finem esse dilectionem Dei aut proximi.

Secundo libro agit de signis: ea dicit esse, quae praeter id quod in oculos ingerunt, aliquid aliud in cogitationem venire faciunt. Ubi post variorum signorum expositionem tandem venit ad voces, in quibus duas potissimum difficultates commonstrat: alteram, cum vox obscura, ignotave est: alteram, cum est ambigua. De priori agit secundo libro, de posteriori tertio. In secundo initio ostendit, obscuritatis signorum causam esse tropos ac figuras: et simul rationem indicat, cur Scriptura talibus quasi involveris interdum utatur. Ubi hac memorabilem sententiam adscribit: Nemo ambigit et per similitudines libentius quaeque cognosci, et cum aliqua difficultate quaesita multo gratius inveniri. Qui enim prorsus non inveniunt quod quaerunt, fame laborant. Qui autem non quaerunt, quia in promptu habent, fastidio saepe marcescunt. In utroque autem languor cavendus est. Magnifice igitur et salubriter spiritus S. ita scripturas modificavit, ut locis apertioribus fami occurreret, obscurioribus aut fastidia detergeret. Nihil enim fere de illis obscuritatibus eruitur, quod non planissime dictum alibi reperiat. De obscuritate aut signorum hanc sub divisionem adhibet, quod alias obscuritas in unica voce, alias in tota sententia haereat: et quod alias voces proprie acceptae sint ignotae, alias figuratae. Harum difficultatum remedium esse docet, grammatices et linguae non tantum Latinae, sed et Hebraeae ac Graecae cognitionem, quarum necessitatem prolixe monstrat. Docet porro, ob variarum rerum, praesertim naturalium inscitiam, saepe voces, praesertim figuratas, nobis ignotas esse: quales sunt in primis, metaphorae ab animalibus plantis aut lapidibus sumptae. Qua propter evagatur ad disputationem de omnibus liberalibus scientiis, docendo quae nam et quatenus sint theologo ad sacrarum Literarum cognitionem utiles aut necessariae.

Tertio libro de ambiguis vocibus et phrasibus agens, primum praecipit de agnoscenda ambiguitate, oriente ex mala pronunciatione aut distinctione textus sacri sermonis. Secundo praecipit de tropicis dictis ac phrasibus, ne eas literaliter accipiamus: et simul docet, tropicum dictum ita agnosci, si literaliter acceptum, nec ad fidem, nec ad charitatem referri queat, sed malum aliquid aut cum pietate pugnans praecipere videtur. Contra ad literam accipienda esse contraria.

Porro et illud prodesse ait ad cognoscendum an sit tropica locutio, quod alia praecepta sint commutia, alia specialia: sicut et exempla. et quod non omnia exempla aut praecepta omnibus sint imitanda. Ubi autem plures sensus ex loco ambiguo haberi possunt, dicit ita eos tuto retineri posse, si ex aliis magis perspicuis probari queant: alio qui periculosos esse, et nihilominus id agendum conandumque esse, ut ad verum germanumque sensum perveniatur.

Hisce praeceptionibus sex regulas occupat. Porro septima eius regula haec agit: Tropos legendi cognoscere in Scripturarum ambiguitatibus dissolvendis, praecipue est necessarium. Nam manifestum est authores Scripturae sacrae usos fuisse omnibus loquendi modis, quos Graeci Graeco nomine Tropos vocant: quos tropos qui ex Grammatica noverunt, ad intelligendum Scripturas plurimum adiuvantur. sed hic eos ignaris tradere non decet, ne artem grammaticam docere videamur. Istorum troporum non solum exempla, sed quorundam etiam nomina in divinis libris leguntur: sicut allegoria, aenigma, parabola, quamvis pene omnes hi tropi qui literali arte dicuntur cognosci, etiam in eorum reperiantur locutionibus, qui nullos grammaticos audierunt, contenti sermone quo vulgus utitur. Sunt aut Tropicae locutionis species: Ironia, antiphrasis, hyperbole, metaphora, et id genus alia multa. Ironia, pronunciatione indicat quid velit intelligi: veluti tum dicitur homini mala facienti, Res bonas facis. Antiphrasis, ut contraria significet, non voce pronunciantis efficitur: sed verba habet sic posita, ut a contrario intelligatur quid loquimur, veluti si dicamus: Cave tibi ab illo, quia bonus homo est.

Vade retro

Vade porro