Rozanovic, Antun (1524-1594?) [1571]: Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica, 15122 verborum, 255 versus, ed. Nives Pantar [genus: prosa oratio - historia; poesis - ode] [numerus verborum] [rozan-a-vauz.xml].
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc xml:id="rozan-a-vauz.xml">
<titleStmt>
<title>Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica</title>
<author key="rosan01">
<name xml:lang="hr">Rozanović, Antun </name>
<date from="1524" to="1594" precision="medium">1524-1594?</date>
</author>
<editor>Nives Pantar</editor>
<respStmt>
<resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<p>
Moderno izdanje prema rukopisu (2012).
</p>
</editionStmt>
<extent ana="D">Mg:D 15122 verborum, 255 versus</extent>
<publicationStmt>
<p>Elektronska verzija: Digitalizacija hrvatskih latinista, znanstveni
projekt na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu,
Hrvatska. <date when-iso="2012-04">Travnja 2012</date>.</p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl type="repo" ana="digital">Digitalna verzija: CroALa</bibl>
<bibl>Nives Pantar, "Antun Rozanović,
Obrana Korčule od Turaka 1571.
Rukopisi Državnog arhiva u Zadru i Državnog arhiva u Dubrovniku", diplomski rad, Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu, Odsjek za klasičnu filologiju, 2012.
<note>
<p>Napomena</p>
<p>U nastavku slijedi prijepis zadarskog rukopisa. U prijepisu je zadržana originalna interpunkcija kao i sve osebujnosti u imenima. Kod nekih očitih gramatičkih pogrešaka unijela sam promjene, a za dijelove koji su značajnije promijenjeni u dubrovačkom rukopisu navela sam i dubrovačku inačicu u komentaru. Osim toga mijenjala sam samo veliko, odnosno malo slovo u posve očitim situacijama, npr. na početku rečenice. Sve je drugo zadržano kao u originalu.</p>
<p>Zadarski je rukopis označen velikim slovom Z, a dubrovački velikim slovom D. Budući da je u dubrovačkom rukopisu pjesma <emph>In magna navali victoria</emph> zastupljena s tek nekoliko redaka, poslužila sam se za usporedbu inačicom izdanom u zbirci <emph>In foedus et victoria contra Turcas iuxta sinum Corinthiacum Non. Octobr. MDLXXI partam, poemata varia</emph>, pa sam prema ovom Poemata varia ovu varijantu označila s P.</p>
<p>Ispravljena očita greška prepisivača navedena je u oštrim zagradama i popraćena komentarom u fusnoti, dok je zadržana greška prepisivača obilježena uskličnikom u okruglim zagradama (!) uz komentar u fusnoti. Nečitki dijelovi, kao i oni kod kojih nešto očito nedostaje, ali ne znam što, obilježeni su križem (†) i eventualno popraćeni komentarom. </p>
<p>Lakune u rukopisu obilježene su trima zvjezdicama (***), a više puta ponovljene riječi uglatim zagradama uz komentar u fusnoti. Isto je tako, tj. uglatim zagradama, obilježen i tekst koji je precrtan u rukopisu, uz komentar: scriba ipse delevit.</p>
<p>Prekid stranice u originalnom rukopisu obilježila sam dvjema okomitim crtama s brojem stranice rukopisa u zagradi. Ovo je namijenjeno samo lakšem snalaženju u rukopisu ukoliko nekoga zanima kako to izgleda u originalu. </p>
<p>Legenda</p>
<p>< > i bilješka u fusnoti- ispravljena očita greška prepisivača</p>
<p>(!) i bilješka u fusnoti- zadržana očita greška prepisivača</p>
<p>† - nečitki ili nerazumljivi dijelovi</p>
<p>*** - lakuna u rukopisu</p>
<p>[ ] i bilješka u fusnoti (bis) - nepotrebno ponovljene riječi</p>
<p>[ ] i u fusnoti ( scriba ipse delevit) – tekst precrtan u rukopisu</p>
<p>fusnota- upozorenje na varijantu</p>
<p>║ (1) – prekid stranice u rukopisu i broj stranice u rukopisu</p>
<p>D- dubrovački rukopis</p>
<p>Z- zadarski rukopis</p>
<p>P- Poemata varia, <emph>In foedus et victoria contra Turcas iuxta sinum Corinthiacum Non. Octobr. MDLXXI partam</emph>
</p>
</note>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<abstract>
<p/>
</abstract>
<settingDesc>
<p/>
</settingDesc>
<particDesc>
<p/>
</particDesc>
<langUsage>
<language ident="lat" xml:lang="hrv">latinski</language>
</langUsage>
<creation>
<date notBefore="1571" period="15xx_3_third">post 1571</date>
</creation>
<textClass>
<keywords scheme="typus">
<term>prosa</term>
<term>poesis - paratextus poetici</term>
</keywords>
<keywords scheme="aetas">
<term>Litterae renatae (1400-1600)</term>
<term>Saeculum 16 (1501-1600)</term>
<term>1551-1600</term>
</keywords>
<keywords scheme="genre">
<term>prosa oratio - historia</term>
<term>poesis - ode</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
<name>Luka Špoljarić</name>
<date>2012-04-30</date>
Novo, unificirano zaglavlje.
</change>
<change>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
<date>2012-05-01T10:03:56</date>
Prva verzija.
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<front>
<docTitle>
<titlePart>
Rosaneo Antonio. Vauzalis, sive Occhialinus, Algerii Prorex, Corcyram Melaenam, terra,
marique oppugnat nec expugnat. Relatio historica Antonii Rosenei, Patricii ex
illustrioribus, et antiquioribus familiis ejusdem Urbis, Archidiaconi, et Juris utriusque
Doctoris, qui presens omnibus interfuit. Anno 1571 </titlePart>
</docTitle>
<div type="prosa-dedicatio">
<opener>
<expan>Serenissi</expan>mo D. D. Duci Nicolao de Ponte Antonius Rosaneus Corcyr.</opener>
<p>Ne tam insigne Dei benefitium ingratus celando supressisse videar quodam animi ardore
incensus memorabilem Civitatis Curzulensis deffensionem jampridem a me conscriptam sub
nomine proprii Auctoris (quando aliter per sacras leges non licet) in lucem edere,
gloriae Dei, et consolationi fidelium arbitratus sum nonnihil expedire. Scio non
defuturos, qui verborum inopiam, orationis ariditatem, intentionis finem, ac historiae
rationem carpant. Quibus quicquid in me perstrepent, uno hoc verbo satisfaciam, quod
nemini facultatem meliora texendi praeripuerim, vel aditum ad majora praecluserim. Quin
etiam si pertinatius urgeant, ne sit contentioni locus plenum me rimarum ingenue non
diffitebor. Si quis tamen veritatem rerum praesertim in ea Insula gestarum in dubium
revocaverit, vestram opem Invictissime Princeps, Augustissime Senatus adversus hujusmodi
haesitatores imploro, quippe qui et propriis oculis magnam partem inspexistis, et
relationibus Illustrium virorum Jacobi Foscareni, et Philippi Bragadeni, quorum prior
suffectus ab uno Legatorum post recessum hostilem paucis quidem diebus ibidem praefuit,
sed pleno examine de re instrui voluit, alter vero, ad Civium requisitionem denuo cum
ampliori potestate a Senatu extra ordinem missus, annum integrum sua incomparabili
pietate universam Insulam recreavit. Sed quorsum testimonia? Cum silentibus hominum
linguis lapides loci rem, ut gesta fuit, exprimant. Mihi sat est sub vestris auspiciis
(si Serenitati Vestrae cohibuerit) libellum prodire, et vestra auctoritate obtrectatorum
ora retundi. Honestatus aliquanto censu Ecclesiastico ex decreto vestro, et opera
praeclarissimi Senatoris, de me optime meriti Pauli Theupuli, dum apud sedem Apostolicam
oratoris munus obiret, confido gratiam vestram mihi, meisque omnibus (quae vestra est
benignitas) semper affuturum.[Caeterum<note place="foot" n="1">Scriba
ipse delevit- "Caeterum“ - preneseno iz slijedeće rečenice.</note> Hac tutela
fretus<note place="foot" n="2">scriba ipse delevit</note>] etiam
opusculi † supplex depono. Caeterum Deus Optimus Maximus felici rerum serie diu te nobis
incolumem servet Princeps Christiane, gloriae jubar splendidissimum, Rempublicamque
verae pietatis alumnam quoad haec orbis facies juxta verbum Domini perstiterit, perenni
flore sospitet, Vos quoque Patres Conscripti Christiana fidei propugnacula singulos
reddat votorum suorum compotes.</p>
</div>
</front>
<body>
<div type="prosa-historia">
<head>Antonii Rosanei Corcyrae Melenae Opus</head>
<p>Assiduis percontationibus eorum, qui conservationem opiduli Corcyrae Melenae Patriae
meae miram quidem, et divino adscribendam Numini admirantes, seriem tam praeclari
facinoris toties a me repetunt, hoc brevi comentariolo<hi rend="sup">
<note place="foot" n="3">u rukopisu prepravljeno iz "compendiolo“</note>
</hi>
satisfacere decrevi. Tu tantum Diva Virgo Mater, cujus opem firma fide credimus nobis
eo in praelio certissimam adfuisse, sicuti servulum non es dedignata in iis omnibus
dirrigere, ita quoque manum, et calamum per veritatis semitas in tua praeconia, et
gratiarum actiones precor deducito.</p>
<p>Selimus, perfidus Turcarum Tyrannus, Othomanicae fraudis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="4">prepravljeno iz "grandis“</note>
</hi>, non ut Solimanus pater
dissimulator, sed ex professo haeres, et alumnus faedifrago bello Venetis Cyprum pene
totam ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="5">totam *** Famagustam Z: totam praeter
Famagustam D</note>
</hi> Famagustam jam anno ante ademerat, rebusque secundis
elatus classem innumerabilem ex Helesponto, et aliis tam Aphricae, et Asiae, quam
Europae <sic>natalibus</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="6">natalibus Z: navalibus
D</note>
</hi>ad Euboeam Calendis Maii convenire jussit. Ibi dum epibatis militibus
ac remigibus caeterisque necessariis reliquum classis instruitur Alli Bassa emenso bis
in eundo, et redeundo Carpathio cum delectis sexaginta triremibus praesidioque cum
anona Leucosiae dimisso, ad Calendas Iunii rediens, pene trecentas alias levioris
pernicitatis naves praeter onerarias sub altero ductore Pertavú nominato optime
munitus offendit, easque in Christianorum damna praesertim Venetorum educit. Fama apud
nostros de hujusmodi classe crebrescebat, trepidabaturque passim a nostris. Turcae
vero in confinibus in dies graviora minabantur.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="7">minabantur. Tamen Z: minabantur. Res Veneta in maximum discrimen deducta erat.
Tamen...D</note>
</hi> Tamen Summus Pontifex Pius V. opera Marci Antonii Columnae
nutantes Venetos confirmavit, et ad confoederationem suam una cum Hispaniarum Rege
Philippo II contra Turcas optimis conditionibus vix post Idus Maii protraxit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="8">protraxit Z: pertraxit D</note>
</hi>. Segniter
quidem ea confoederatio compacta est cum ab anno praeterito de ea captum fuerit
tractari in causa fuerant suspitiones seditionum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="9">captum fuerit....seditionum Z: captum facit tractari. In causa fuerant
suspiciones conditionum.</note>
</hi>. Classis Veneta erat copiosa, sed dissipata
pars in Creta sub Marco Quirino, et Antonio Canali insulam custodiebat, altera major
Imperatorem rerum maritimarum Sebastianum Venerium, et Augustinum Barbadicum ejus
legatum secuta se receperat in Sciciliam, Messanae <add>operiens</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="10">operiens: aperiens Z</note>
</hi>
<milestone unit="page" n="3"/>ex Hispania
Philippae classis adventum. Interim hostis, quacunque ingrediebatur, totum
<add>pelagus</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="11">pelagus: pelagis
Z</note>
</hi> velorum linteis contegebat, quocunque applicabat praedas agebat,
incendia, et sanguinem miscebat. Citheron insulam pene totam devastavit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="12">prepravljeno iz "devastasit“</note>
</hi>, Rethimum
Urbem Dictaeam ab incolis destitutam cum nobilissimis aedibus succendit, et inde
delitiosissimam Cretici litoris oram cum aliquot interioribus pagis funditus delevit
abductis ultra mille captivis. Zacyntum, et Cephaloneam cladibus innumeris affecit,
suburbia, et pagos concremavit, et incolas praeter paucos in arcibus inclusos in
servitium abduxit. Corcyrae portus, et litora, ac vicos, quamvis non impune vexavit.
Triremium nostrarum Barbadicam Jadertinam, et Tronam vix elapso Chersano Nicolao
Drasio dum hostilem explorarent classem deinde etiam tres onerarias naves cum
militibus, et armamentis oppressit. In Epiro Alchinium, quod ab exercitu necquicquam
oppugnabatur per deditionem a Sarra Martinengo servari non posse praevidente recepit.
Antibarim quoque nullis prorsus vexatam armis simili deditione suscepit, in hoc tantum
fide servata, quod Sarram et Praetores Alchiniensem, et Antibarensem cum paucis
Ragusii exponi fecit. Caeteros tum milites, tum oppidanos praesertim qui abire juxta
condictum volebant captivos remigio addixit. Quin et Alchiniensium plerique eo ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="13">eo *** nequicquam Z: eo quo se nequicquam
D</note>
</hi> nequicquam tuerentur miserime trucidati sunt, aliis vero, qui se
quietos in Turcarum ingressu continuerant, dimissi sunt vitam in patria nece
miserabiliorem degere.</p>
<p>Antequam haec in sinu Adriatico ab hostili classe gererentur, ecce repente ad quartum
nonas Augusti praedones nostri, quos Illirico vocabulo <sic>Usocos</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="14">sc. Uscocos</note>
</hi>, idest transultores, seu potius
transfugas appellare solemus redeuntes ab Epiro nobis Meleneis nuntiarunt, Alchinium
esse in periculo ab exercitu terrestri seque in pelago vidisse multitudinem velorum
non procul ab Alchinio, et vix evasisse, neque scire, quae vela sint, suspicari tamen
esse Caracosiam piratam cum lintribus celocibus ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="15">celocibus *** et aliis Z: celocibus Nicoparonibus et aliis D</note>
</hi> et
aliis expeditis piraticis remigiis. Postero die quidam Perastini (quae natio est
degentium in pago Perasti prope Rizanum) in scapha, relicta majori nave, remigio
elapsi retulerunt, esse classem Turcicam sub Alchinio, seque praecipiti fuga
consuluisse. Neque tamen eis<milestone unit="page" n="4"/>fidem praestitimus: non enim credi posse videbatur
ausuram hostilem classem intima sinus nostri penetrare dimissa post tergum
Christianorum classe, suspensi tamen animo in terrores, et extrema quaeque
diffluebamus, nec erat praesto ulla consilii capiendi ratio. Perastini quotquot erant
intra nostra moenia ad hoc primum nuntium omnes usque ad unum conscenderunt lembos, et
in interiora navigarunt. Adfuit celox Butuanorum pridie Nonas Augusti, nuntians suos
cives universos incensa sponte patria sese intra Catharum a quibusdam auctoribus
Ascrivii nomine nuncupatum recepisse, Alchinium oppugnari a terrestribus copiis,
supervenisse totam classem hosticam, captumque vereri Alchinium. Subsecuti sunt
rumores incerti ex Epidauro Illyrica, quae hodie Ragusium dicitur adijcientes
deditionem Antibarensium, et Cathari periculum, ac totius Illyrici perniciem.</p>
<p>Est ara moenibus innixa juxta portam australem Deiparae Virgini, et Divo Bartholomaeo
a majoribus nostris ob rem in festo excoriationis suae bene gestam in Aragoniam
classem dedicata sacrificulum tantum cum duobus, vel tribus ministris fornice
protegens opere trabali cancellato ab area publica seclusa. Ibi quotannis ipso die
Nonarum Augusti summo mane solet universus populus ad beneficia Virginis Dei Matris ob
mirificam in exquiliis nivem recolenda convenire. Dum igitur ibi de mane sacra fiebant
innuit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="16">Dum...innuit Z: Dum igitur ibidem de
more sacra fierent innuit D</note>
</hi> Praetor Vicario Episcopi, ut populum
perterritum, ac trepidantem cohortaretur esse bono animo, Vicarius alteri sacerdoti id
mandavit. Ille se excusans<hi rend="sup">
<note place="foot" n="17">ispravljeno iz
"exscusans“</note>
</hi> Archidiaconum aVicario requiri ad id opus curavit. Is non
detrectans onus ex tempore dicturus ope Dei intra semetipsum implorata, et aperto
psalmorum libro, quem in manu tunc habebat forte in illa verba psalmi 61 [tunc]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="18">scriba ipse delevit</note>
</hi> incidit. Duo
haec audivi, potestas Dei est, et tibi Domine misericordia.</p>
<p>Hinc orsus in medio sacrorum hujusmodi verba habuit. Audistis viri probi, Patres,
Fratres, ac filioli in Christo dilectissimi. Audistis inquam Davidis sententiam a me
modo praelectam. Considerate quaeso in ea Dei duas potissimas virtutes, <milestone unit="page" n="5"/>quarum
altera nihil divinae majestati impossibile esse testatur altera solum nostri
commiserationem illi tribuit, quam ipse Deus in nos sit misericors<hi rend="sup">
<note place="foot" n="19">tribuit...misericors Z: tribuit, ut nemo hominum in se ipsum
magis pius esse possit, quam ipse Deus in nos sit misericors. D</note>
</hi>. Certe
video vos in utraque consideratione una mecum defficere. Parcite charissimi si
dissimulatione in verbis nulla utor. Res et tempus omnem fictionem ablegavit. Vereor
equidem ne hoc tanto terrore, quem ex hostibus suscepimus, Dei indignationem
provocemus. Si enim Deum misericordem fatemur, si omnipotentem credimus, quid est,
quod hostes non minus Dei, quam nostros magis timemus, quam ipsum Deum? An eos
suspicamur Deo potentiores? Absit hoc a nobis, qui Deum omnia quaecumque velit in
coelo, et in terra facere confitemur. An forte divinam pietatem a nobis aversam
veremur? Hoc quidem suspicari licet, ita tamen, ut nemo nostrum desperet nobis ipsis
potestatem ab eodem Optimi <sic>Maximi</sic>
<note place="foot" n="20">Optimi
Maximi Z: Optimo Maximo D</note> fieri commiserationis suae recuperandae.
Nunquam misericordiae suae potest oblivisci Deus. Nos sumus, qui inter pietatem
divinam, et nostram imbecillitatem obicem scelerum interponimus, ne auxilium divinae
gratiae super inutiles servos descendat. Sublato hoc obice statim praesto est superna
clementia. Atqui ex ejus munere in nostra manu est hunc ipsum obicem tollere.
Convertatur unusquisque nostrum a via sua mala et revertatur ad Dominum per cordis
contritionem, oris confessionem et operis satisfactionem et Dominus convertetur ad nos
et miserebitur nostri in multitudinem miserationum suarum. Puerile, imo foemineum est
plorare propter metum suplitii de nobis in expiationem scelerum nostrorum sumendi.
Piae nostrae lacrymae forent si postposito suplitii pavore expectantes alacri animo,
sive mortem, sive servitutem, sive profligationem, seu quodcunque aliud poenae genus
in nos divina providentia decreverit in satisfactionem peccaminum nostrorum
lacrymaremur, id potissimum, quod divinam nostris pravis actibus offendimus
clementiam. Opportebat prius praevidere poenam et abstinere a delictis. Nunc autem,
postquam in omni delictorum genere delectati sumus, non opportet purgationem timere,
sed eam alacriter suscipere in medelam animarum nostrarum. Sed quid dico nos delictis
delectatos? Quasi non adhuc eis delectemur?<milestone unit="page" n="6"/>[Penitus Utinam nulla mortifera]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="21">scriba ipse delevit</note>
</hi> Utinam penitus
superstitiones<hi rend="sup">
<note place="foot" n="22">Utinam penitus superstitiones
napisano iznad prekriženog teksta</note>
</hi> fornicationes, adulteria,
sussurationes furta superbias, et alia ejusmodi crimina deseruerimus, et non adhuc
faetoribus immersi in ipsa vitiorum sentina versemur. Utinam nulla mortifera pestis
intra cordium nostrorum latibula hospitetur. Expurgemus dilectissimi vetus malitiarum
nostrarum fermentum, et ploremus peccata nostra coram Domino parati omnem
animadversionem de manu Domini in salutem animarum nostrarum alacriter suscipere.
Durus est hic sermo, sed durior est corporis, et animae jactura. Nunc Deus ipse de
nobis periculum facit, quantum in ejus Unigeniti filii Domini Nostri Jesu Christi
traditionibus profecerimus, an simus Christiani nomine tantum, an vero, et re ipsa.
Omnibus omnino, quotquot nascimur in hoc mundo, ante vel post paulo intervallo
migrandum est ex hac vita. Nonne satius est oblata occasione purpuream animam in
gratiam gratissimi retributoris expendere, quam per ignaviam, et languorem
marcescentem auferri? Assidue gloriamur Sanctorum Martyrum coronis, et tamen piget nos
eorum exempla sequi. Ubi est priscus ille martyrii fervor? Ubi antiquum occasionis
hujusmodi desiderium? Ubi illae voces? Melior misericordia Domini super vitas.
Preciosa mors Sanctorum . Beati mortui, qui in Domino moriuntur. Beati, qui
persecutiones patiuntur. Ego in flagella paratus sum. Funes ceciderunt mihi in
praeclaris. Si consistant adversum me castra non timebo, et alia hujusmodi verba, quae
quotidie ore, et labiis recolimus, corde autem, et opere adimplere recusamus. Audite
Fratres. Ego vobis nunquam suaserim tentare Deum, ut vos martyrio offeratis. Scio enim
nostram <add>omnium</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="23">omnium D: omniam
Z</note>
</hi> infirmitatem. Persuadeo tamen, et hortor quemlibet vestrum potius
quaeque tormenta pati, quam a fide Christi deficere. Nam brevem passionem subsequetur
aeterna felicitas, abnegationem autem innenarabilium tormentorum cruciatus, et sine
fine punitio. Et in hoc adhortationem meam superfluam esse censeo, ita enim vos
animatos conspicio, ut non sit adhortandi locus. Aliud est, quod vos commonere velim;
Ut video, fugam molimini. Nec probo, nec reprobo. Sed viam, qua sit fugiendum ignoro.
<milestone unit="page" n="7"/>Totum mare undique ab omni latere fervet piratis Narentanis, Novianis,
Apolloniensibus, et aliis hostibus, qui nos circumdederunt. Ab Oriente tota classis
Turcica fere quadrigentarum triremium jam in sinu Rizonico, aut fortasse ad Epidaurum
vel vicinius appropinquavit. Ab occidente praemissae ab eadem classe triginta triremes
heri super Issam conspectae feruntur. A Septemtrione non recipimur, et si reciperemur,
latrunculorum praeda fieremus. Ab Apulia, quae est ad meridiem longo maris trajectu
secludimur, et quod deterius est hostium circumdamur insidiis. Videte igitur ne forte
(quod Deus avertat) majus incidant periculum, qui evadere cupiunt. Si tamen abeundum
censetis, Deus vos comitetur. Ego qui vitam, non minus charam, quam vos, habeo,
nequaquam abire statui, sed hic <add>operiens</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="24">operiens D: aperiens Z</note>
</hi> experiar (ut solet dici) quid fortuna
ferat. Arbitror enim classem hostilem nequaquam ultra sinum Rizonicum sive Epidaurum
progressuram, cum a tergo reliquerit copias Venetorum innumerabiles in navibus,
triremibusque levioribus, et gravioribus prope diem simul cum Philippea, et Pontificia
classe suorum subsidio affuturas. Fateor quidem posse contingere, sub umbra hostili
latrones Narentanos vel Novienses, aut Cracosiam, vel alium quemlibet piratam, aut
ductorem in nos excursiones facturum praesertim cum audierint a nobis destitutam esse
Patriam. Iccirco obtestor ex vobis animosiores, ut hic mecum remaneant, patriam,
parentesque suos, et ossa parentum, ac templa Dei, quoadusque poterunt defensuri, ne
forte tres, aut quatuor latrunculi desertam Urbem depopulentur, et incendant cum
maximo nostro dedecore. Testis est haec ara Deo, ac Deiparae Virgini, Divisque
Bartholomaeo Apostolo, et Marco Evangelistae sacrata, Patres nostros non Aragoniam
classem evitasse, sed intra haec ipsa moenia sponte inclusos impetum hostilem fortiter
repulisse. At nos a majoribus acceptam deseremus? Procul sit a nobis tanta turpitudo.
Sed neque navigiorum vobis <hi rend="sup">
<note place="foot" n="25">vobis copia Z:
vobis tanta copia D</note>
</hi> copia suppetit, ut omnes avehi possitis. Recedant
imbecilliores, periclitaturi quidem majori periculo quam nos, qui <hi rend="sup">
<note place="foot" n="26">qui nihil Z: qui hic nihil D</note>
</hi> nihil aliud, quam
validam manum timemus. Vos autem<milestone unit="page" n="8"/> Matres optimae ne quaeso turbetis virorum
consilia, ne ejuletis tenerorum pignorum animas. Creator Deus amat vos, et pignora
vestra, et in amando superat maternum amorem vestrum. Commendate vos omnipotenti, et
piissimo Deo. Confugite ad clementissimam Matrem misericordiae. Si enim ipsa ostendet
filio ubera, filius quoque ostendet Patri sua vulnera, et eorum intuitu Pater
miserebitur nostri in millibus suarum miserationum. Procumbite ante tutelares Divos
Bartholomaeum, et Marcum, quorum suffraggiis stant haec moenia, supplices orate, et
exorabitis. Oratio coelum penetrat, vim Deo facit, exercitus conterit, et
potentioribus <add>ruentibus</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="27">ruentibus D:
mentibus Z</note>
</hi> humiles roborat, et confirmat. His dictis sacra
prosequimur, et absolvimus. Plebecula mussitabat alius [alius] <add>aliud</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="28">aliud D: alium Z</note>
</hi> quisque pro suo
ingenio. Inter coeteros quidam vanitatibus praesagiorum intendentes vel forsan
naturali causa moti ad desperationem populi augendam testabantur aves albas simillimas
praeter colorem Pico Martio, nunquam apud nos prius visas (quarum greges illis diebus
in canali nostro, et circa civitatem videramus, modo natantes in mari solum versari,
modo avolantes in insulam vineas depascere) usque ab Euxino Ponto venisse, et
praecedere Turcicam classem, aut solum significare Turcas vittis albis caput obligatos
ad destructionem nostram <add>venturos</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="29">venturos D: ventura Z</note>
</hi>. Interim opulentiores ad navigia suas arcas
mittere caeperant. Supervenere nuntii de Ragusio unus post alium, et ut quisque erat
recentior ita deteriora ferebat. Tum vero universi accervatim suppelectiles suas ad
naves comportant, nec quisquam fuit, qui labori pepercerit, ita ut in angustiis
portarum alter alterum comprimeret. Praeerat civitati juvenis, nec admodum rerum
peritus, nec peritioribus confisus. Hic a duobus mensibus citra magistratum occeperat,
et intra hoc tam<hi rend="sup">
<note place="foot" n="30">“tam” upisano iznad teksta
</note>
</hi> breve spatium nemini non fuerat gravis. Tamen a triduo remiserat
institutum, et tractabiliorem se praestabat. Is ubi omnia asportari vidit, statim
portas civitatis seris, vectibusque obseravit. Tum caepere alii e manibus res suas
deturbare, alii capsas ad portas instruem congerere alii aliis impedimento esse;
miserabile erat<milestone unit="page" n="9"/> spectaculum; ita ut in ipso actu senior quidam collacrymans
diceret: Haec facies Trojae cum caperetur erat. Praetor autem quamvis familia Venetis
dimissa non multam suppelectilem secum aduxisset, tamen et ipse famulam cum universis
rebus super navigium in <add>portum</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="31">portum
D: portu Z</note>
</hi> emiserat, et insuper lembum Perastinorum, qui praedandi
causa redierant sero oblitum cum sex robustissimis remigibus conductum centum viginti
solidis aureis pro se reservabat. Adventante vespere crebrescebant<hi rend="sup">
<note place="foot" n="32">crebrescebant Z: crescebant D</note>
</hi> rumores varii, et
incerti. Mulieres trepidae per urbem cursitabant rogantes se emitti in navigia, et in
silvas. Tandem Praetor exoratus sub crepusculum eas dimisit, et postero die mitius
agens aperuit portas urbis, ut emitti possent impedimenta in navigia, quae in ancoris
stabant. Omnes demum, qui abire voluerunt vela ventis dedere sexto Idus Augusti. Non
est omittendum, quod abeuntibus Franciscanis contigit.(Utraque enim familia, et
Dominicanorum, et Franciscanorum superioribus diebus ante alios aufugerat). Hi de
monasterio suo, quod est in scopulo majori procul ab urbe duo millia passuum ex
orientali parte jampridem crucifixi immaginem mirificam, et aliam divae Virginis
Mariae Matris Domini picturam in aede Omnium sanctorum intra urbem collocaverant,
postea accincti fugae Virgineam<hi rend="sup">
<note place="foot" n="33">Virgineam Z:
Virginis D</note>
</hi> illam venerabilem figuram cum ornamentis preciosissimis ex
eadem aede Sanctorum Omnium extractam in lembo, quo erant recessuri deposuerant
crucifixi signum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="34">signum Z: lignum
D</note>
</hi> propter cymbae incomoditatem relinquentes. Tanta repente procella
exorta est, ut ex imo fundo ad coelum usque fluctus attolli, et reluctantibus invicem
ventis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="35">prepravljeno iz
"ventibus“</note>
</hi> omnia vorticibus in abyssum devorari viderentur. Ex qua
procella postea percepimus sub Alchinio septem Turcarum triremes in statione periisse,
et multas alias inter se collisas fuisse. <add>Perterrefacti</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="36">perterrefacti D: pertemefacti Z</note>
</hi> Fratres arbitrati
tempestatem ea de causa a numine divino fuisse, commotam statim imaginem in loco, unde
sustulerant cum omnibus ornamentis reponunt, inde sedato mari deserentes monasterium
cum campanis etiam in campanili relictis omnes quotquot erant fugam inierunt, relicto
in civitate utroque<milestone unit="page" n="10"/> tam charo pignore. Digni certe animadversione, quippe qui
mortis contemptum professi, tamen ne signo quidem coelesti moniti hebetem animi
timorem intra se colligerent, ut vel uno tantum ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="37">tantum *** famulo Z: tantum saltem famulo</note>
</hi> famulo religionis
causa periclitarentur. Sed aliorum exemplo parcendum est et eis, quamvis Narentani
aliquibus eorum non pepercerint. Nam captos ex insidiis oportuit argento redimere.
Post eorum fugam altera die venerunt duo Apostatae ejusdem ordinis, non tamen ejusdem
provinciae, qui auferre ornamenta pretiosa ab eadem imagine nitebantur, quos remisimus
unde venerant, vacuos, et si erubescentiae compotes fuerunt erubescentes. Sed haec
missa facio. Ad rem pergo. Nostri, qui rectum cursum navigando tenuerant omnes
incolumes primo die Pharum, altero Jadram vento nimium <add>favente</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="38">favente D: faventi Z</note>
</hi> navigarunt, ita ut
Jadrenses tot velis Nostrorum, ac Pharensium procul conspectis suspicati fuerint
hostem adesse. Nos autem in excubiis, vigiliisque noctes diesque versabamur omni
prorsus undique subsidio destituti. Quin etiam vicini nostri nobis comercium tanquam
morbosis, vel aqua, et igni interdictis ex eo tempore per viginti dies subtraxerunt.
Nonnunquam tamen cymbala cum litteris, et nuntiis e vicino litore furtim se ad nos
proripiebat. Annuntiatum igitur fuit quarto Idus Augusti esse in valle Juliana septem
semitriremes Noviensium, et in eas incidisse Presbiterum Franciscum Adonisium cum
plerisque aliis nostratibus, qui Ragusium petebant. Juliana est in continenti e
regione Augustae inter Melenam, et Melitam. Nocte sequenti illi Novienses extra
insulam nostram avecti, et tenebrarum silentio in portum ab incolis Gherschiza
nominatum egressi sub tribus vexillis summo mane a parte australi super pagum Blattae
non ante visi<hi rend="sup">
<note place="foot" n="39">promijenjeno iz nisi</note>
</hi>
sunt, quam clamor vigilum hostes adesse nuntiaverit. Vigiles tametsi praeadmoniti cum
toto pago a Civitate fuerant de adventu Noviensium in Julianam, tamen obdormierant, et
adventum non senserant, sed postea expergefacti post terga praetereuntium inimicorum
acclamantes, statim se sub latibulis silvarum abdiderant, in dormitione quidem<milestone unit="page" n="11"/>
criminosi, sed in acclamatione multis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="40">multis
Z: multi D</note>
</hi> salubres. Ad eam vociferationem quotquot valuere pedibus
fugam in *** <hi rend="sup">
<note place="foot" n="41">in*** caeperunt Z: in diversa
caeperunt D</note>
</hi> caeperunt. Turcae vero tria agmina direxerant. Unum in
clivo australi, unde venerant substitit, aliud praedabatur singulas villas. Tertium in
medio pagi stabat in armis subsidio praedatorum. Est ille pagus totius insulae
maximus, et trecentos armatos strenuos vel uno sibillo consuevit unire, sed tunc pars
eorum in <add>civitatem</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="42">civitatem D:
civitate Z</note>
</hi> ad custodiam urbis evocati pars jam multo ante in triremes
Venetorum coacti pars in silvis abditi proprias sedes sine praesidio reliquerant.
Itaque praedatores totum illud *** <hi rend="sup">
<note place="foot" n="43">illud ***
depopulati Z: illud Rus depopulati D</note>
</hi>depopulati 50 animas abduxere,
quarum nulla fuit nisi, vel puerilis, vel foeminea praeter Simonem Simoneti. Tres
senes, quorum unus<add>nomine Pellegrinus</add> erat cecus, et tres anus trucidarunt.
Tres enim vulneratos dimisere, quorum unus nomine Pellegrinus Chersineus in altam
amygdalum se recipiens sagittis plurimis confossus adhuc superstes est. Alter Nicolaus
Castropileus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="44">ispravljeno iz
Casropilleus</note>
</hi> domi jam oppressus, et e manibus, ac vinculis elapsus
tres hostium vulneravit, et ipse levi vulnere sauciatus est. Tertius Joannes
Barciottus cum jam tuta petiisset, sensit matrem plorantem respiciensque vidit ab
hostibus vinctam crinibus passis distrahi, materna pietate perculsus resumpsit animum,
et irruens in hostes quatuor mortifere sauciavit, matremque rescissis vinculis
liberavit, et in proximas silvas aufugere compulit, ipse dum pugnaret cum plurimis,
qui eum premebant, nec posset hastam, cujus cornu vestibus unius ex adverso pugnantis
inhaeserat, ita celeriter explicare ab hoste vulneratus concidit, ibique pro mortuo
relictus biduo supervixit felix filius infelici matre libera tamen relicta ob tam
praeclarum facinus aeterna felicitate dignus. De hostibus quoque tunc duo exempla
humanitatis referuntur visa, alterum quod Petro Petreo fratri Presbiteri Joannis, olim
Patavinae Ecclesiae sacerdotis, et patri Joannis Petrei, qui fuerat inter secundos a
secretis Ferrantis <FONT COLOR="#CC3300"><b>Gonzagae</b></FONT> in Mediolano, et ejus uxori in extrema orbitate inopia,
squallore, ac decrepitate jacentibus ingratam vitam pepercerunt. Alterum quod inter
eos inventus fuerit qui clam a caeteris ex <milestone unit="page" n="12"/>[ex] ipsa navi infantem octo dierum
mulieri claudae nuper illic captae tradiderit deferendum suae matri. Cognitis in
civitate iis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="45">iis Z: his D</note>
</hi>, quae in
Blattensi rure ab hostibus gesta fuerant <hi rend="sup">
<note place="foot" n="46">fuerant hostibus Z: fuerant inter nos luctus deinde etiam tumultus exoritur.
Universi enim rurales, sub praetextu invisendi suos, et colligendi, si quae
superfuerant hostibus D</note>
</hi> [hostibus] abire decreverunt. Fuit quidam ex
ordine clericali, qui tanquam praesagiens aliquid novi futurum tunc primum armatus
ense, lancea, et arcu ignivomo (Deum testatus) non alia de causa, nisi ut caeteros
animaret prodiit. Forte nescio cujus greges in nemoribus cubabant. Eadem nocte, vel
sequenti cum vigiles inter coruscationes crebras conspicati fuissent navigiola quaedam
de navali fratrum minorum de Sabioncello ad nos inter pluviam, et fluctus per tenebras
tendere mirifice urbem teruere. Nos rati eas esse semitriremes, quae Blattense rus
invaserant, cum aliquibus aliis, quae visae erant in portu figherio, multa tormenta
ignea contra eadem navigia adegimus, postea comperimus Novienses illos iter suum sub
litore Sabioncelli secus litus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="47">litus Z: actam
D</note>
</hi> prossecutos expoliasse rudentibus, et aliis funibus quaedam navigia
Sabioncellinorum, et relaxasse <add>restes</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="48">restes D: vestes Z</note>
</hi> a terra, propterea fluctibus arrepta illa
navigiola nos necquiquam terruerant. Ea nocte duae res contigerunt, altera quod quidam
custodes propugnaculi, quod revelinum, seu antemurale appellant, stationem deseruerant
propter imbrem, et increpati responderant, quomodo illic possumus persistere, cum aqua
sit alta usque ad genua? Sic, inquit Archidiaconus, et ad poplitem usque eandem aquam
ingressus unum tantumodo saxum avolvit a profluvio, et statim exsiccatus est locus.
Altera quod ex unico ictu bombardellae secus eadem omnium sanctorum jugum, seu axem
rotans<hi rend="sup">
<note place="foot" n="49">rotans Z: rotarum D</note>
</hi>
confractum Nicolaus Missulius, et Franciscus Pauli carpentarii eodem Archidiacono
cohortante, et facibus cereis lumen ministrante, et coadjuvante, pene quatuor horarum
spatio refecerunt. Circa Idus Augusti ex Epidauro nuntium certum accepimus potitos
Alchinio Butua, et Antibari hostes terra, marique Ascrivium obsidione premere, et
urgere, atque in extremo periculo Ascrivienses versari. Insuper ex<milestone unit="page" n="13"/>communi omnium
opinione ferebatur parvam manum mari sufficere pro obsidione Ascrivii, reliquam totam
classem properaturam ad expugnationem maritimarum civitatum totius Illyrici praesertim
Jadrae, et Sibenici, et is, qui haec nuntiavit detulit etiam literas ab Antonio
Palletino ad Philippum Roseneum italo vulgari sermone, et charactere male exaratas. In
quibus significabat se esse cum classe Turcica, et venisse dedita opera Ragusium, ut
conveniret aliquem ex familia Rosenorum, quia putabat ex eis quempiam illuc venisse,
cum autem neminem eorum ibidem offenderit per eas literas se omnibus suis praesertim
fratri salutem dicere, et affere<hi rend="sup">
<note place="foot" n="50">affere Z:
offere D</note>
</hi> se paratissimum, in quibus usui esse possit, subscribendo se
nominari apud Turcas Jsuphum. Palletinorum familia est in Patria nostra satis antiqua,
et nobilis fuerat etiam opulenta, sed postea ad eam egestatem, sicut, et pleraeque
aliae redacta<hi rend="sup">
<note place="foot" n="51">prepravljeno iz
redactae</note>
</hi> erat, ut Zernovaeam rus urbi proximum incoleret. Ex ea Pater
Vincentius Theologiae Magister insignis ex ordine Praedicatorum fuit Archidiacono
amicissimus, et jure sanguinis quarto gradu conjunctus, propter cujus benevolentiam
Rosenei domi suae primo Jacobum, quem mors decennem immatura praeripuit, deinde hunc
Antonium utrumque Marci filium utroque parente orbatum educaverunt literis, et moribus
<sic>imbuendum</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="52">educaverunt litteris, et
moribus imbuendum Z: educaverunt, literis et moribus imbuendum D</note>
</hi> sed
puer seductus in navigationem secessit, et fracta navi ad Chium in manus barbarorum
incidit, et captivus Uluzali, alias Ochialini proregis Algerii (quam urbem Iuliam
Caesaream aliqui appellabant<hi rend="sup">
<note place="foot" n="53">appellabant Z:
appellant D</note>
</hi>) coactus profiteri Machometanam perfidiam Trierarca, sive
Praefectus unius semitriremis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="54">semitriremis Z:
triremis D</note>
</hi> evaserat. Tabellarius itaque Marcus Prasiza, qui ejus
literas detulerat reddidit eas Archidiacono nomine fratris sui Philippi, qui febri
tertiana laborans cum multa familia, et perexiguo viatice invitus cum caeteris
navigaverat Jadram versus, et simul cum litteris tradidit etiam sex massas fili
<sic>sericei</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="55">sericei : sericini</note>
</hi>
albi minimi pretii in signum (ut reor) ignotae alicujus significationis. Tum vero iis
acceptis nuntiis terror omnes nostros invasit. Ipse Praetor palam, et absque
dissimulatione deserendam esse urbem nec expectandum hostem nimium <milestone unit="page" n="14"/>praepotentem
ajebat. Archidiaconus hortari omnes esse bono animo, et etiam ostendere litteras
Antonii Paletini cum illo filo albo securitatem, et pacem significante. Illi vero
interpretati filam vincula minari, et verba nihil prorsus bonae spei polliceri tanto
magis turbabantur. Statim accito populo ad supplicationes, quas assidue frequentabamus
<add>Clero</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="56">Clero D: claro Z</note>
</hi>
misericordiam Dei, et suffragia sanctorum implorante, ac universa multitudine cum
lacrymis per eadem verba respondente visum est enim tres missas celebrare, ut
diuturnior esset multitudinis occupatio in sacris, et obliviscerentur timoris. Cum
igitur jam in Cathedrali S. Marci templo sacra peracta forent, et ad aedem Sanctae
Trinitatis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="57">aedem Sanctae Trinitatis Z:
Sanctissimae Trinitatis Ecclesiam D</note>
</hi> processum fuisset dum ibi quoque
fierent sacra, supervenit de Sabioncello Helius Cervinus Bona nobilis Ragusinus, quem
Praetor a sacris in Praetorium deduxit. Ibi paulisper simul remotis † testibus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="58">testibus Z: arbitris D</note>
</hi> collocuti
digressi sunt ab invicem, hic in Praetorio remansit, ille reversus est ad
Sabioncellum. Tamen Cervinus Bona<hi rend="sup">
<note place="foot" n="59">Bona upisano
iznad teksta</note>
</hi> interroganti Vincentio Roseneo de imminentibus periculis
subridens responderat: Omnia bene caedent si Praetor abibit.<note place="foot" n="60">podcrtano Z</note> Nos sacrificium prosecuti
circumlustrata urbe etiam tertio iteravimus Missae sacrificium in omnium Sanctorum
aede ante mirificam V. Mariae [aedem]<note place="foot" n="61">scriba
ipse delevit</note> Franciscanorum effigiem. Ibi contigit quidam ex nostris
ex labore, sive lacrymis, vel forsan propter timorem hostium pati spiritus
defectionem; ita ut domum delatus tres, aut quatuor horas jacuerit intercluso halitu
semimortuus. Nihilo minus postridie vix audita est vox hostes adesse, et ad primam
acclamationem inter primos ex urbe elapsus non ante moderavit cursum, quam superatis
montibus se reperit procul a Civitate 15 millia passuum. Apparati sacris deinde
corpora curavimus. Vincentius Roseneus fratri retulit, quae audierat a Cervino Bona.
Ille suspicatus dolo semina terrorum seri succensus quodam calore iracundiae plura
animo volvebat, cum in aula praetoria sensit esse de annona <milestone unit="page" n="15"/> publica gratuitis
militibus gratis partienda contentionem inter Praetorem, et aliquos nostratium, illo
nolente distribui iis autem negantibus posse vivere inclusis manibus praesertim
ruricolis nisi succurratur<note place="foot" n="62">succurratur Z:
succurretur D</note> eis. Accessit Archidiaconus, et pedetentin se quasi
arbitrum inter eos immisit. Mox Praetorem seorsum interrogavit, cujus esset
sententiae, vitandi ne an tentandi<note place="foot" n="63">prepravljeno iz tendandi</note> fortunam. Respondit ille, fugiendi si vis
major *** <note place="foot" n="64">major ***. Cui Z: maior ingruerit.
Cui</note>. Cui ergo, inquit, relinques anonam? Hostibus ne? Satius esset
ante fugam neminem ex suis famelicum circa se habere. Demum acquievit Praetor dietim
partiri aliquot <add>sextarios</add>
<note place="foot" n="65">sextarios D:
sextaria Z</note>, et conscribi nominatim <add>quemque</add>
<note place="foot" n="66">quemque D: quenquam Z</note>, ut si ea partitio
Illustrissimo Senatui Veneto grata non fuisset ab unoquoque pretium repeteretur.
Accepta libentissime hac conditione, et occupatis caeteris in partiendo, solus
Archidiaconus remansit cum Praetore, per tres horas in ejus cubiculo, ubi eum enixe
rogavit, ne cogitaret ullo pacto de fuga etiam caeteris omnibus fugientibus. Objecit
suadenti duo, alterum quod ipse quoque Archidiaconus fugam moliretur, et ostendit
cymbam<note place="foot" n="67">cymbam Z: lembum D</note> in
portu tribus doliolis vini, aliisque sarcinulis onustum, quem Archidiaconus non ad
fugam cum esset gravissimi, et tardi motus sed ad subsidium victus Philippi fratris et
eorum, qui cum eo sine comeatu abierant transmittendum, si quo modo fieri posset
praeparaverat; alterum quod ne octo quidem velis posset resisti, tum propter
pugnatorum paucitatem, tum etiam propter murorum debilitatem. Illico jussu
Archidiaconi<hi rend="sup">
<note place="foot" n="68">prepravljeno iz
Archidiaconus</note>
</hi> lembus exoneratus sub oculis Praetoris scissa rimula
immersus fuit; Deinde omnem multitudinem virorum ipsemet conscripsit, et numeravit, et
inventi sunt circiter ducenti, et quadraginta <add>virilis</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="69">virilis D: virili Z</note>
</hi> sexus absque mulieribus, et
infantibus. Neque tamen Praetor sententiam mutare voluit. Tum protestatione quadam
facta stationes ad pugnandum cuique assignatae, et duces sive capita cuique loco
ascripti fuere. Sub idem tempus Pharenses celoci celerima advecti nomine publico
aliquot cados pulveris bombardici petebant, et repugnante necquicquam Hieronymo
Gabrielio cum aliquibus aliis Archidiaconus auctor fuit, ut illis petita
<milestone unit="page" n="16"/>concederentur, cum nobis superabbundaret hujusmodi materias<hi rend="sup">
<note place="foot" n="70">materias Z: materies D</note>
</hi>. Qui enim Alchinium
mittebatur sulphureus pulvis illic subsisterat, et nos eo abbundantes effecerat. Totos
dies inquietos, totas noctes insomnes agebamus. Interim nuntii assidue vel ex insula
de praedis Narentanorum, ac etiam Sabioncellinorum vel aliunde de malo aliquo undique
concurrebant. Omnia pernitiem, omnia ruinam, omnia exterminium minabantur. Nihil spei
humanae ab ulla usque parte portendebatur. In Deum igitur intendentes, et Deiparae
Virginis sanctorumque Caelituum suffragiis innixi toto corde ad solas preces, et
obsecrationes assiduas convertimur. Erat videre ante aras quotquot aderant sacerdotes
gementes, viros cernuos, senes lugentes, virgines squallidas, mulieres plorantes,
pueros vociferantes, et universum populum oppressum pavore angustiis, et amaritudine.
Accidit interea, ut vetula quaedam ad Archidiaconum accedens revelabo inquit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="71">inquit Z: dixit D</note>
</hi> tibi visionem,
quam hac nocte intuita sum. Videbar ante pedes V. Mariae provoluta poscere huic urbi
subsidium, ab eaque mihi responderi. Subsidium dabitur, dic tantum Archidiacono ut
robustus sit, et viriliter agat. Et plura erat dictura, sed ad hanc primam mulieris
vocem ille a *** <hi rend="sup">
<note place="foot" n="72">ille a *** tentari Z: ille
subiratus ( tentari D</note>
</hi> tentari enim se ab ea verebatur nec adhuc
exploratum habet quin<hi rend="sup">
<note place="foot" n="73">quin Z: cur
D</note>
</hi> tentaretur, respondit. Matercula non est tempus anilium somniorum, nec
me tanti agnosco. Tu tamen perge orationibus vacare. Et iis dictis imperato ei
silentio statim se ab ea subtraxit. Paulo post Vincentius Roseneus pene exanimis
accurrit ad fratrem, prodimur,inquiens, heu prodimur, excavatur foramen in turri nova
Praetoris, clauso omni aditu, ne cerni possit, et inde sub primis tenebris egressurus
est Praetor cum suis. Similiter et plerique alii indignabundi eundem Archidiaconum
eisdem verbis conveniunt, et quid opus est facto rogant. Silere eos jussit pollicitus
facillime huic malo mederi si ipsi temperarent ab asperitate verborum. Forte incidit
Archidiaconus in Jacobum Scapaneum vices Cancellarii gerentem ipsius praetoris
fidissimum, et pernecessarium. Hunc perconctatus quid novi Marcus Parsiza<hi rend="sup">
<note place="foot" n="74">Parsiza Z: Prasiza D</note>
</hi> nuper <milestone unit="page" n="17"/>de
Ragusio attulisset? Quamvis sibi non esset ignota ejus relatio, publice enim dixerat,
se ferre literas quod 80 Triremes Rhodi custodia erant venturae ad nostri
depopulationem, et in itineris medio, quod ea velorum multitudo conspecta fuerat ad
Epidaurum vetus, et prope diem hic affutura erat, et iccirco idem Iacobus ex Praetorio
egrediebatur, ut specularetur e maenibus si quod usquam velum appareret, et
Archidiaconus id coniiciebat. Tamen occasionem diutius cum eo colloquendi nectebat.
Caepit Jacobus diversa respondere, et ambages quasdam <sic>intereundum</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="75">intereundum Z: inter eundem D</note>
</hi> referre.
Simulabat ille omnia credere, donec moenia pariter conscendunt et totam urbem per
muros circumeuntes perlustrant. Tandem cum descensuri erant<hi rend="sup">
<note place="foot" n="76">erant Z: essent D</note>
</hi> ad scalas ligneas Xenodochii
juxta portam Australem, care frater (dixit Archidiaconus) num credis me nuntiorum quae
allata sunt quicquam latere? Scio 80 vela hostilia expectari, scio te exivisse
Praetorio speculandi causa, scio perforatam esse turrim Praetorii. Scio vos primis
tenebris recessuros celoce Perastina hic in valle praeparata. Et quamvis omnia optime
noverim, tamen non aegre fero a te mihi <add>verba dari</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="77">verba dari D: vervadari Z</note>
</hi>; imo cum te fidelissimum
Praetori experiar tanto magis amo, quanto ornatiorem fidelitate comperii. Per hunc
ergo meum in te amorem, et per tuam fidem te obtestor refer Praetori non tantum me
unum sed universam Civitatem esse consciam, et nuntiorum et consiliorum ejus,
precareque illum ne hinc omnino, vel solum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="78">prepravljeno iz simul</note>
</hi> ne clam recedat, simulque juravit se haec tum
nostrae, tum Praetoriae salutis <hi rend="sup">
<note place="foot" n="79">salutis esse
locutum Z: salutis causa locutum</note>
</hi> esse locutum. Ad haec admirabundus
ille defixo in terram obtutu nihil aliud respondit, nisi se libenter Praetori omnia
relaturum. Vix eis ab invicem digressis Praetorium patuit omnibus. Archidiaconus
conquisitus tandem ad Praetorem in cubiculum secretius admittitur. Ibi Praetor multis
verbis conquestus de communibus infortuniis rogare eum suam sententiam cepit. Statim
respondit non esse causam, cur a pristina opinione recedat. Tum Praetor literas de
Ragusio <milestone unit="page" n="18"/>ostendit. At earum significatione, tanto majorem animum capiendum esse
Archidiaconus contendebat, cum certo sciatur classem substitisse, et latrones tantum
facturos excursionem. Cum Praetor Rhodiensem custodiam in nos venire altercaretur. Hic
autem post muros saxeos nos tutiores fore astrueret, quam hostes ligneis in navibus.
Altercantibus eis supervenit cum aliis multis Joannes Baptista Rosaneus Pater
Archidiaconi, vir octoginta tres annos natus, qui cum vehementer laboraret, ne Praetor
destitueret Urbem, tale ab eo tulit responsum. Pater mi tu aetatem tuam vixisti, sine
me quoque meam vivere. Cum igitur nequaquam ab eo divelli posset, quin de fuga
cogitaret cepit Archidiaconus cum eo agere [vel]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="80">scriba ipse delevit</note>
</hi> ut saltem palam recederet, ne recessus eius
terrori foret remanentibus. Ille subridiens, tu me, inquit, saxis obrui procuras. Tum
Archidiacono lacrimae obortae sunt totis oculis nec ejulatum continere valuit
ingemiscens se proditoris loco haberi ab eo quem pro Principe agnosceret, et de cujus
salute non minus, quam de sua, et Patriae sollicitus erat. Ex hoc actu commoveri visus
est et Praetor, caepit igitur fidentius se gerere sciscitans quonam modo posset palam
abire absque periculo tumultus a plebe excitandi. Ad hoc respondit: Si universam
multitudinem ad concionem evocaveris, et collaudata ejus allacritate te desiderare cum
eis vivere, et mori dixeris, sed necesse esse propter eundem populum te maius
periculum subire saltem<hi rend="sup">
<note place="foot" n="81">saltem Z: scilicet
D</note>
</hi> Iadram usque pro praesidio adducendo inter hostes prima<hi rend="sup">
<note place="foot" n="82">prima Z: parva D</note>
</hi> celoce navigare;
interim te commendare universis si oportuerit loci defensionem, et tuum reditum cum
valida manu ad breve tempus expectare bono animo horteris quis contradicere audebit?
Si vero clandestine per foramen exeas, vereor ne audaculus quispiam plumbeam glandulam
ferro cavo ignivomo in te emittat, et totam Civitatem lesae<hi rend="sup">
<note place="foot" n="83">sc. laesae </note>
</hi> majestatis crimine involvat.
Cogitabundus ille aliquantulum substitit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="84">prepravljeno, vjerojatno iz subsistit</note>
</hi>, mox laetus comentum<milestone unit="page" n="19"/> toto
nixu complexus mandat familiari suo Marino, et Jacobo Scapaneo omnia expediri, ipse
convocato in aula universo populo pauca praefatus trepide exposuit, quae jam
praeconceperat, quaeque ab Archidiacono admonitus fuerat. Non defuere, qui clamitarent
satius esse Oratores mittere <add>quam</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="85">quam
D: per Z</note>
</hi> ipsum periclitari, quibus Archidiaconus se opposuit, Nostra
inquiens, et Reipublicae magis interest ipsum Praetorem in hoc <hi rend="sup">
<note place="foot" n="86">hoc negotio Z: hoc ultimo negotio D</note>
</hi> negotio habere
Oratorem, quam alium <add>quemvis</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="87">quemvis
D: quamvis Z</note>
</hi> qui fortasse sub occasione et praetextu legationis
quaerit se a nobis subtrahere. Principis est munus suam urbem tueri, Praetor est loco
Principis. Perduelionis est censendus reus, qui Principem impediat, ne praesidium suis
afferat. Universi acclamarunt rite consuli, nec quemquam esse impedimento, sed
opportere accelerare. Tum Archidiaconus ad Praetorem conversus magnifice inquit Rector
abeunte te non est aequum relinquere urbem sine capite. Constitue aliquem, qui tuas
vices gesturus sit. Ille eum intuens te inquit <add>constituo</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="88">constituo D: constituto Z</note>
</hi> tibi curam totius
insulae demando. Inter alios ibidem congregatos aderat quidam rabula dicax et
seditionum auctor ipsi quoque Praetori invisus. Hic mussitabat in angulo Praetorii, et
visus est dicere Egresso Rectore<hi rend="sup">
<note place="foot" n="89">Rectore Z:
Praetore D</note>
</hi> plebs constituet, quem volet vicerectorem. Haec vox terruit
Archidiaconum, ne forte seditio oriretur, propterea in hunc modum denuo affatus est
Praetorem. Novit presentia<hi rend="sup">
<note place="foot" n="90">presentia Z:
prudentia D</note>
</hi> tua tam Reverendissimum Episcopum quam etiam <hi rend="sup">
<note place="foot" n="91">etiam Reverendissimum Vicarium Z: etiam eius
Vicarium</note>
</hi> Reverendissimum Vicarium cum toto pene clero hinc recessisse;
meque licet indignum tamen propter superiorum [licentiam]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="92">scriba ipse delevit</note>
</hi> absentiam curam gerere tum
sacrorum, tum etiam sacerdotum. Si enim assumerem curam regiminis prophani nescio
quantum conduceret. Non subterfugio onus, nec parcam labori, imo in omnibus semper
praesto adero. Consulo tamen magis expedire, praeficere 4 seniores urbis. Tres
videlicet Nobiliores, et quartum videlicet ex ordine plebeo nominando illum
mussitatorem, ut seditioso †<hi rend="sup">
<note place="foot" n="93">nečitko Z:
tumultuandi D</note>
</hi> occasionem adimeret.<milestone unit="page" n="20"/>Non assensit Praetor in
rabulam, sed in aliis secutus consilium Archidiaconi praefecit Joannem Baptistam
Roseneum Hieronymum Gabrielium Marinum Obradium, et Antonium Costam Lat *** <hi rend="sup">
<note place="foot" n="94">lakuna u Z: Latomum D</note>
</hi>claves urbis
Joanni Baptistae tanquam seniori tradendo. His peractis circa primam horam noctis
exiit Praetor per hostiolum portae marinae cum duobus tantum Jacobo ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="95">Jacobo *** et Marino Z: Jacobo scilicet, et Marino
D</note>
</hi> et Marino suis intimis, et avectus celoce Perastina in habitu vili
nautico primo Pharum deinde Jadram, et tandem Venetias, sive Ferariam pervenit. Nos
invicem cohortati alter alterum, et in bonam spem evecti foramen turris Praetoriae
extruximus. Vigiliis dispositis totam urbem circum circa ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="96">circum circa *** et Z: circum circa ambivimus et D</note>
</hi>
et munitis, quae <add>comunienda</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="97">comunienda
D: comunicanda Z</note>
</hi> videbantur, non fuit quisque praeter senes invitus,
qui non in moenibus vel in viis, vel in templis sponte cubaret armatus ad primam vocem
<add>exiliturus</add> in suam stationem. Archidiaconus tamen sub ipsam auroram se domum
quiescendi causa receperat<note place="foot" n="98">receperat Z:
recipiebat D</note>, nec unius horae spatio dormierat indutus, cum subito
campanarum sonitus ad matutinale officium eum excitavit<note place="foot" n="99">excitavit Z: excitabat D</note>. </p>
<p>
Hoc loco non erit ab re
Insulae, et oppidi nomen situm, et munitionem describere, quo facilius, quae paulo
post dicentur percipi possint. Ab Antiquis comperio hanc Insulam Corcyram Melenam,
sive nigram appellatam (ut puto) a ***<note place="foot" n="100">ut
puto a *** cum utrumque Z: ut puto ob similitudinem situs Pheaciae cum
utrumque</note> cum utrumque oppidum septentrionem spectet, commune nomen
sortitam, et discrepans a densitate nemorum. In quem sensum videtur declinare
carmen de ea <add>compactum</add>
<note place="foot" n="101">compactum D:
computu Z</note>
<q>
<l>Corzula nunc dicor fueram Corcyra Melena </l>
<l>Dicta prius, merito nomen utrumque gero. </l>
<l>Nam maris Adriaci, Garganea litora contra </l>
<l>Densior est piceis insula nulla jugis.</l>
<l>Inde Melena vocor, sed ut altera vertor ad arcton</l>
<l>Hinc me Corcyrae nomen habere puto.<milestone unit="page" n="21"/>
</l>
<l>At nova vox venit, quia cingit circulus urbem </l>
<l>et parvi cordis moenia nomen habent. </l>
<l>Quin refero magni speciem pulcherrima cordis </l>
<l>Nam Divus centrum Marcus in urbe tenet. </l>
</q>
</p>
<p>In ea post Bellum Trojanum Antenor se recepit, ut est auctor Dyctis Cretensis illorum
temporum miles, et scriptor, quod possibile est Antenorem translatum in pinguiorem
glebam ad Euganeos sociis suis Gnidiis reliquisse.<note place="foot" n="102">
<p>In ea ...A recentioribus Z: In eam post Bellum Troianum Antenor se
recepit, ut est auctor Dytes Cretensis</p>
<p>( illorum temporum miles, et
scriptor, et Oppidum condidit;) quamuis Plinius Gnidiorum Oppidum
fuisse<hi> </hi>testatur quod possibile est, Antenorem translatum in
pinguiorem glebam ad Eugenos Insulam hanc sociis suis Gnidiis
reliquisse. Urbem istam vero ab Antenore, eiusque sociis fundatam fuisse, tum
vetustissima traditio testatur, tum quae extant memoriae. Super portam australem
veterem modo muro clausam, in lapidem trabe incisum legebatur Carmen, quod
defectum sine temporis edacitate, sine hominum iniuria, adhuc vestigia retinet
antiquitatis:
<q>
<l>Hic Antenoridae Corcyrae prima Melenae</l>
<l>Fundamenta locant, Nobile gentis opus.</l>
</q>
</p>
<p>Anno autem Domini 1594. restauratis urbis,
Maeniis, Turribus Aedificiis munita Civitas fuit, Antonio Leone Praetore, cuius
Stemma gentilium, Leonis, axe transversi, pluribus in locis maeniorum in lapide
incisum, expositum fuit. Quod stemma, caeteris ornatius a latere sinistro Porte
marine, adintus subscripta habet in lapide haec carmina.
<q>
<l>Post Ili cineres, haec maenia condidit olim</l>
<l>Antenor; veram, ne veterata ruant,</l>
<l>Antonii cura sunt integrata Leonis; </l>
<l>Reddita et antiquo forma decusque loco. </l>
</q>
</p>
<p>A recentioribus D</p>
</note> A recentioribus Curzulae
nomen recepit, tam urbs,quam insula, et rationem hujus nominis non potui hucusque
indagare, nisi quod<hi rend="sup">
<note place="foot" n="103">quod Z: quia
D</note>
</hi> octogesimo a Reate stadio euntibus via Salaria<hi rend="sup">
<note place="foot" n="104">via Salaria Z: via Iuria D</note>
</hi> praeter<hi rend="sup">
<note place="foot" n="105">praeter Z: iuxta D</note>
</hi> montem Coritum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="106">Coritum Z: Coretum D</note>
</hi> fuit quaedam
Civitas diruta Curzula ut scribit Dionisius Alicarnaseus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="107">Alicarnaseus Z: Halicarnasseus D</note>
</hi> lib. 1. pag.9.
et fortasse haec ab illa denominationem suscepit. Longitudo eius<hi rend="sup">
<note place="foot" n="108">eius Z: insulae D</note>
</hi> ab oriente in occidentem est
circiter stadiorum trecentorum latitudo non est ubique aequalis, ubi tamen major non
superat nonaginta stadia, ubi minor quadraginta ambitus septingenta. Tota montosa est
sterilis, et arida, vitibus apta, et pascuis non inutilis et lignandi comoditate
praecipua. In medio altiores sunt montes, et quasi dorsum totius insulae, medietas
excrescit extremitates hinc, et inde subsidunt, litora tortuosa multas valles,
malefidasque stationes, et portus, et tutos, et magnos intus, et exterius efficiunt.
Caput eius ad Eurum Veru dicitur, quoniam protenditur acutum spatio ulteriori per
mille passuum, postea dilatatur. Sed ad Zephirum est bifidum, et vallem maximam Sancti
Joannis de Gradina quinquaginta stadiorum complectitur. Aquarum dulcium inopiam
pluvialibus solatur; fons tamen procul ab eadem valle maxima distat triginta stadiis
in campo magno pagi Blattae, qui multoties tantis scaturire solet aquis, ut stagnum ex
campo fiat, quod et pago nomen indidit. Blatto enim <hi rend="sup">
<note place="foot" n="109">Blatto enim aquae Z: Blatto enim Iliirica lingua=Stagnum significat; et
multoties bicennio, et triennio immo et septennio solent illae aquae D</note>
</hi>
aquae non decrescere<hi rend="sup">
<note place="foot" n="110">prepravljeno iz
descrescere</note>
</hi>. Cum autem exsiccatae sunt, planities mille et quingentos
passus longa, et sex stadia lata remanet <milestone unit="page" n="22"/>huberima<hi rend="sup">
<note place="foot" n="111">huberima Z: uberrima D</note>
</hi>, ut pote cujus labra
proscissa, et seminata, dum aqua decrescit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="112">prepravljeno iz descrescit</note>
</hi> centesimum reddidere fructum.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="113">fructus. Nascitur Z: fructus. Campus in Iure
est certi numeri Familiarum, et quolibet Septennio dividitur, more Hungarico, in
capita Familiarum; Feminae etiam si maneant innuptae, suam habent portionem. Si
tamen nubant, et transeant in familias, quae in agro non habent, ipsae quoque Ius
amittunt; tale Ius, nec ratione dotis, nec haereditatis, nec ulla alia via aquiri,
vel alienari potest, sed semper manet in eisdem familiis. Duae sunt in singula
capita portiones, quas Illirica lingua = Stupi uoccant, una in parte pinguiori,
altera in steriliori. Omnes portiones sunt aequales, praeter illas, quae
divisoribus assignantur, quae maiores sunt. Divisores autem sunt sex; tres urbani,
et tres rurales; et hoc pariter Ius divisorum in certis familiis fixum manet, nec
ad alios transit. Portiones, modo majores, modo minores, pro numero capitum, sunt.
Nascitur D</note>
</hi> Nascitur eo in campo uliginosa herba, qua si nimium
vescantur armenta adeo pinguescunt, ut morbo correpta crepent, neque carnes, neque
pelles ullo <add>sint</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="114">sint D: sunt
Z</note>
</hi> usui propter morbi <add>contagionem</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="115">contagionem D: stagionem Z</note>
</hi> non admodum ab
epidemiae peste dissimilem. Si universus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="116">universus Z: totus D</note>
</hi> ille ager coleretur est opinio, quod procul
dubio aleret nedum colonos, et incolas sed etiam vicinos. Veruntamen periti
profundiorem eum superficie maris testantur, nec posse aquam per canalia in mare
deduci perfractis quoque montibus interpositis astruunt. Incolarum vero ignavia nullo
pacto excusari potest, quamvis enim raro ager ille inundet, nunquam tamen aratur vel
colitur praeterquam pars minima ab orientali latere, ex qua maximos proventus
colligere solent. Insula ferax vini thedae, et picis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="117">picis duas Z: piscis, sicut, et mare, insula abluens piscium. Duas
D</note>
</hi> duas artes potissimum exercet scilicet carpentariorum ad fabricandas
naves, et latomorum. Sita est in Illyrico e regione Gargani lato centum millibus
passuum interjacente pelago, in quo a noto Melita ab austro Augusta cum aliquibus
scopulis per stadia circiter sexaginta ab Occidente Equinoctiali Issa aestivali vero
Pharus per triginta millia passuum procul ab ejus litore proximos excipiunt fluctus. A
septentrione autem esset tractus Narentanus, sed interjacet Promontorium Sabioncelli
nomine Oeni<hi rend="sup">
<note place="foot" n="118">Oeni Z: Onaei D</note>
</hi> apud
Ptholomaeum notatum, quod continenti juxta Narentani fluminis hostia junctum, et
aliquantum ad Epidaurinas insulas in dexteram porrectum mox in sinistram Pharum versus
longe ampliori spatio deflectens efficit Isthmum quatuor stadiorum, in quo est civitas
Stagni inter duo maria, quorum orientale prospicit Ragusium occidentale vergit in
Pharum, et Brachiam. Duo quoque exteriora canalia constituit primum ab oriente cum
Melita<hi rend="sup">
<note place="foot" n="119">cum Melita per Z: cum Melita et
Augusta, per D</note>
</hi> per totam<hi rend="sup">
<note place="foot" n="120">totam insulae Z: totam fere insulae D</note>
</hi> Insulae extensionem porrectum
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="121">porrectum sexaginta Z: porrectum, centum
sexaginta D</note>
</hi> sexaginta stadiis latum, alterum <hi rend="sup">
<note place="foot" n="122">alterum parte Z: alterum cum parte D</note>
</hi>parte
Melenae<hi rend="sup">
<note place="foot" n="123">Melenae Z: Onaei D</note>
</hi>
<milestone unit="page" n="23"/>
latitudinis sexdecim stadiorum, quorum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="124">quorum
etiam dispar Z: quorum canalium dispar D</note>
</hi> etiam dispar est longitudo.
Illud enim <add>duodeviginti</add> milia passuum non<hi rend="sup">
<note place="foot" n="125">non prilično nečitko</note>
</hi> excedit, hoc duodecim superat, quoniam
Corcyra cum per id spatium excurrerit postea deflectit in pelagus tota reliqua sui
longitudine, et relinquit Oeni <hi rend="sup">
<note place="foot" n="126">Oeni
bracchium Z: Onaei promontorii bracchium</note>
</hi>brachium super Pharum se
extendentem humili planitie, et Melitense<hi rend="sup">
<note place="foot" n="127">Melitense (sc.canale) sine scopulis est Z: Canale a Melita sine scopulis est
D</note>
</hi> sine scopulis est Cursulense autem tam in introitu, quam in exitu
scopulis, et saxis abundat, et propterea periculosum est imperitis praesertim
intrantibus. Urbs ab utrisque faucibus circiter quinquaginta stadiis distans, et
maximam sumitatem Oeni seu Sabioncelli in septentrione<hi rend="sup">
<note place="foot" n="128">in septentrione Z: in septentrionem D</note>
</hi> prospiciens
in <add>excurrenti</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="129">excurrenti D: excumenti
Z</note>
</hi> colle quam maenibus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="130">quam
maenibus Z: quem maeniorum D</note>
</hi>, ambitu ovalis formae complectitur
situata pene tota mari circumdatur,nisi quod ab austro cum reliqua Insula ponte, et
fossa, ac navali conjungitur. Aedificia urbana ex vivo saxo albo ibidem exciso structa
cum templo, et turri campanaria in umbilico caeteris superiori<hi rend="sup">
<note place="foot" n="131">superiori Z: sublimiori D</note>
</hi> propter soli
inaequalitatem.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="132">inaequalitatem. In medio Z:
inaequalitatem, qua interiora, eo sunt altiora culminibus aedificia, pulcherrimam
visu speciem procul intrantibus praebent. In medio D</note>
</hi> In medio oppidi
platea ex polito saxo ante templum, et campanariam turrim strata omnes totius urbis
vias aequali spatio dimensas ad se ducit, unde disticon hoc ei optime convenit:<hi rend="sup">
<note place="foot" n="133">convenit: Z: convenit, cui alia duo carmina a
benevolo Poeta addita fuerunt. D</note>
</hi>
</p>
<p>Viculus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="134">viculus Z: circulus D</note>
</hi> in
medio, denusque<hi rend="sup">
<note place="foot" n="135">denusque Z: densusque D
</note>
</hi> hinc inde viarum </p>
<p>Ordo cingatur Corzula picta manet.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="136">manet. Et
quidem Z: manet, /Corcula, Dalmatiae non ultima gloria surgit,/ quaeque praemit
Venetos, sedula Cura, Patres./ Et quidem D</note>
</hi>
</p>
<p>Et quidem eo tempore locus satis munitus reperiebatur praesertim tormentis. Nam
paucis diebus ante bellum motum Raphael Gabrielius a Petro Bragadeno loci rectore
optimo missus in legationem Venetiis reportaverat numerum non parvum sclopetorum
lancearum, arcuum, sagittarum, et sex colombrinas aeneas emittentes pilas ferreas
librarum duodecim. Deinde post bellum jam motum Philippus Roseneus, et ipse orator
missus attulerat quatuor petrerias, et duas colombrinas et triginta archibusonorum, et
pulveris bombardici copiam, et multa alia tela. Erant et<hi rend="sup">
<note place="foot" n="137">et Z: etiam D</note>
</hi> in urbe priora tormenta ferrea, et
aenea, praesertim unum, quod papale nominant, quod ponderantem triginta libras ferri
pilam jaculatur, et in armamento etiam erant multa alia arma bellica. Maenia
<milestone unit="page" n="24"/>tamen vetera, et ruinosa instauratione indigebant, Pugnatorum quoque paucitas
dubiam tuitionem reddebat. Sed satis divagati ad institutum redeamus.</p>
<p>Illucescente aurora decimo octavo Calendas septembris prope festum assumptionis
beatissimae Dei genitricis Virginis Mariae ministri conscenderant campanariam speculam
omnium aedificiorum altissimam, arreptisque manu rophalis idest campanarum ferreis
maleis sive clavis ferro aes personabant in quendam non ingratum concentum festivis
diebus illic de more frequentatum. Vix ter quaterque manum pulsando duxerant, cum
statim prospicientes in orientem exclamant.Vaeh, vaeh nobis, ecce tota classis
hostilis adest, ecce pansis <add>carbasis</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="138">carbasis D: carbacis Z</note>
</hi>, atque citatis remis quinquaginta vela citra
scopulos jam jam super urbem feruntur reliquum classis paulo ulterius conspicitur.
Clamor est per urbem. Omnes vociferantur fugiendum in silvas apertis portis, ut qui
servari <hi rend="sup">
<note place="foot" n="139">servari servetur Z: servari possit
servetur D</note>
</hi>servetur foeminarum more a plerisque plorabatur. Nec
deerant, qui clamarent. En quo nos perduxere consilia nostrorum sapientum aperiantur
<add>portae</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="140">portae D: partae
Z</note>
</hi>. Contigit Archidiacono obviare sorori viduae trahenti secum gemelos
quinquennes, et filiam paulo majorem, et eum obtestanti, ut se primam deinde ejus
pignora jugularet priusquam hostiles manus experiretur cui infracto animo respondit,
ut se, et suos Deo commendet, virili animo sit, pugnet, et pugnantibus auxilietur.
Ipse post orationem ad fores Ecclesiae Cathedralis obseratas genibus, flexis breviter
peroratam de specula ab iis, quos praemiserat intellexit non esse plura, quam viginti
vela jam jam urbi apropinquantia, caetera vero quae putabantur non esse vela sed
nubes. Tum cepit per urbem discurrere clamitans, ut quisque ad pugnam in sua statione
persistat. Nihil proficiebat, alius mortem minari, alius proditorem appellare, alii se
per muros demittere, alii per foramina bombardarum effugere ut quisque erat junior,
atque expeditior prior praecipitem<hi rend="sup">
<note place="foot" n="141">praecipitem Z: perspicientem D</note>
</hi> se mittere de maenibus. Nonulli
Hieronimum Gabrielium, cui intempesta nocte Octogenarius Joannes Baptista Rosaneus
domum se quietis causa recipiens collega collegae urbis claves commiserat verbis
minis, et precibus inducebant, ut civitatis portas<milestone unit="page" n="25"/> recluderet, neque tamen
consensit, illi vero vi minima<hi rend="sup">
<note place="foot" n="142">minima Z:
minime D</note>
</hi> usi quamvis possent se demisere, qua et alii. Dum vagaretur
Archidiaconus per urbem tanquam furens, obtestareturque singulos ut se ad pugnandum
expedirent accurrit ad eum Vincentius frater eius, qui eo usque solus necquicquam
contenderat cum multis ne fugerent. Eia quid agendum, inquit, omnes fugiunt. Moriendum
hic, respondit.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="143">respondit. Tum ambo Z:
respondit Archidiaconus. Tu ambo D</note>
</hi> Tum ambo unanimes jam non
<add>verbis</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="144">verbis D: urbis
Z</note>
</hi> agentes sed armis impetum fecerunt in eos qui fugiebant per foramen
turris praetoriae nocte praeterita<hi rend="sup">
<note place="foot" n="145">praeterita
reseratum Z: praeterita obstructum, et nuper a fugacibus reseratum, D</note>
</hi>
reseratum. Amotis omnibus obstruitur foramen,<hi rend="sup">
<note place="foot" n="146">foramen, mittitur qui tormentis Z: foramen. Disponuntur caetera; et *** qui
tormentis</note>
</hi> mittitur etiam qui tormentis in hostes ignem daret<hi rend="sup">
<note place="foot" n="147">daret. Sonitu audito in signum pugnae
feliciter inchoatae a nostris unanimiter vociferari jubetur. Vincentius qui turrim
Z: darent, in suam quisque mittitur stationem. Adhuc tamen, (tanta erat animorum
consternatio) plures timor in fugam pellebat, quod dolens aspiciens ***.
Vincentius Rosaneus *** turrim D </note>
</hi>. Sonitu audito in signum pugnae
feliciter inchoatae a nostris unanimiter vociferari jubetur. Vincentius qui turrim
altam in suburbium spectantem conscenderat, ut inde fugam eorum, qui ex antemurali
propugnaculo in fossam se demitebant, lapidibus desuper conjectis impediret<hi rend="sup">
<note place="foot" n="148">impediret, mutare consilio Z: impediret, et
cum nihil proficeret, mutato consilio D</note>
</hi>, mutare consilio, et
commentitio stratagemate adhibito, hostes in terra in angustiis viarum dispositos se
cernere, et ab eis singulos quotquot egressi erant vinciri cum ingenti ejulatu
proclamavit. Hac voce ab oppidanis audita non est amplius de fuga cogitatum; imo
quidam jam et urbe elapsi clamore Vincentii terrefacti a mulieribus per funem retracti
fuerunt intra maenia. Veruntamen aliqui post datum ignem revertebantur a tormentis ad
egressum urbis, quos Vincentius partim confirmatos eodem remisit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="149">maenia. Verumtamen ....quos Vincentius partim confirmatos
eodem remisit. Z: maenia. In confusione illa non reperiebantur claves Armamenti
*** Archidiaconus sd pulverem bombardicum expediendum fores bipenni perfregit.
Quidam tormentis praepositi revertebantur ad eggressum Urbis; hos Vincentius
partim structo ferro deterruit, partimconfirmatis eodem remisit. </note>
</hi>.
Archidiaconus ad pulverem bombardicum expediendum foribus *** perfractis, cum
armamenti claves non reperirentur perexerat. Interim hostiles triremes confertae
impetu ventorum, remigiumque nixu actae celerimo cursu advolant sub ipsa maenia ad
ictum bombardae,<hi rend="sup">
<note place="foot" n="150">bombardae, et primo Z:
Bombardae. Tunc Campanarum sonitu, ut praedipositum fuerat dato signo, Pugna
feliciter incohoatur, et a nostris uanimiter, magno clamore, ad se inuicem
animandos, vociferatum fuit , simulque datis ignis Bombardis et ab ijs, qui
stabant in maenibus alijs igniuomis tormentis hostes percussi: Primo D</note>
</hi>
et primo quidem clamabant se Christianos esse, ut quidam nostrorum referebant<hi rend="sup">
<note place="foot" n="151">referebant, mox cum Z: referebant, quod et
vexilla crucibus transversis insignita prae se ferebant; mox cum D</note>
</hi>,
mox cum viderent in se a nostris emitti ex tormentis ignivomis pilas, auditus est
semel clamor virorum, clangor<hi rend="sup">
<note place="foot" n="152">prepravljeno iz
clamor</note>
</hi> tubarum, <add>crepitus</add> sclopetorum, et tonitrus bombardarum.
Tum glandulae minores<hi rend="sup">
<note place="foot" n="153">minores in muros Z:
minores hostium in muros D</note>
</hi> in muros et parietes, ac tecta domorum
grandinis more resonabant, sagittae autem imbrem imitabantur. Pilae autem
ferraeseptuaginta librarum concutiebant aedificia, ex mortariis quoque triplo majores
<add>lapideae</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="154">lapideae D: lapidae
Z</note>
</hi> pilae non tamen admodum noxiae veniebant. Quando ignem tormentis
erant <add>applicaturi</add> animadvertimus, quod concursu omnium undique ex tota navi
<milestone unit="page" n="26"/>pupim deprimebant, et proram erigebant, sicque ictus in altum elevabatur in tecta
domorum, et in templum, ac turrim campanariam, in cujus sumitate crucem ecclesiasticam
auratam cum vexillo rubro, et viridi Archidiaconus ipso in praelio ex inasperato cum
acclamatione vivat Christus <add>erexerat</add>, et animum suis ea erectione mirifice
addiderat, hostes vero consternatos, et iracundia fractos crucis radii<hi rend="sup">
<note place="foot" n="155">prepravljeno iz radiis</note>
</hi> sole repercussi a
praelio deterrebant. Nos oppidani pilis librarum sex et duodecim, et triginta
distinebamus hostem eminus, et si qua triremium nimis appropinquabat, statim paenas
luebat, ita<hi rend="sup">
<note place="foot" n="156">ita pene Z: ita per paene
D</note>
</hi> pene duas horas<hi rend="sup">
<note place="foot" n="157">horas
lusimus Z: horas horas pugnatum est. Mutata videbatur in urbe omnium facies;
redierant animi; vilissim—timori, in hostis adventu concepto susceperat mens
impavida, et fortis Spiritus. Alter alterum ad pugnam strenue gerendam excitabant;
omnes in factione, sive pugnabant, sive pugnantibus ministrabant. D</note>
</hi>
lusimus. Hostis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="158">hostis repente Z: hostis
interea repente D</note>
</hi> repente litori applicans ad navale remotius, quod
est in suburbio ab orientali parte exposuit in terram sub tribus vexillis circiter
mille viros, nec interim adigere in oppidum tormenta cessat. Archidiaconus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="159">Archidiaconus in propugnaculum Z:
Archidiaconus , videns tot hostes navibus eggressos, praevidens aggressuros urbem
a parte australi per terram, accurit in Propugnaculum, D</note>
</hi> in
propugnaculum quod <add>Revelinum</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="160">Revelinum D: nevelinum Z</note>
</hi> appelant, occurrerat, paucos ibi comperiit,
et eos<hi rend="sup">
<note place="foot" n="161">et eos perterritos Z: et novo periculo
aliquantum perterritos D</note>
</hi> perterritos, cum quibus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="162">quibus Z: his D</note>
</hi> tormentum <add>aeneum</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="163">aeneum D: aenum Z</note>
</hi> aptavit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="164">aeneum aptavit Z: aeneum in hostes aptavit
D</note>
</hi>.Cum ipse vellet ignem tormento temere applicare adductus fuit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="165">Cum ipse vellet ignem tormento temere
applicare, adductus fuit Gregorius Doimus Z: ac volebat etiam ignem eidem
applicare, cum adfuit Gregorius Doimus D</note>
</hi> Gregorius Doimius lapicida in
<add>bombarderium</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="166">bombarderium D:
bombardenum Z</note>
</hi> ibidem antea deputatus, et totus tremens cum ab
Archidiacono <add>animatus</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="167">animatus D:
animaretur Z</note>
</hi> dixit: O quam bene ageret, si quis me jugularet, tamen
pluries in hostes egregie ex tormento pilas adegit. Sed et ex turri nova ad aedem
omnium sanctorum nostri egregiam opem coniiciendis pilis ex tormento adversus hostilem
classem praestabant. Hostis quoque in eam turrim plura <add>quam</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="168">quam D: quoque Z</note>
</hi> in ullum alium locum
jaculatus tormenta demolitus est eius ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="169">eius *** Z: eius Pinnas. D</note>
</hi> In <add>Revelino</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="170">Revelino D: nevelino Z</note>
</hi> contigit Archidiacono
casus memorabilis, dum prospiceret per murorum foramen, quod balestreriam appellant
hostilem classem, ut notaret ictum nostri tormenti, illico pila ferrea ab hostibus
conjecta percussit <add>Revelini</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="171">Revelini
D: nevelini Z</note>
</hi> muros e regione pedum eius et illa quidem repercussa
cecidit in exteriorem fossam, sed sanum †<hi rend="sup">
<note place="foot" n="172">sanum + erat Z: saxum quo erat D</note>
</hi>erat obstructa bombarderia vetus sub
eius pedibus introrsus †<hi rend="sup">
<note place="foot" n="173">introrsus + inter
pedes Z: introrsus adactum, inter pedes</note>
</hi>inter pedes absque eius lesione
provolutum est, nec ei molestiae quicquam intulit, nisi quod calce totum respersit, et
dealbavit, Turcae expositi in terram recta se ferebant in praetoriam. <add>Illic</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="174">illic D: illinc Z</note>
</hi> Vincentius
Rosaneus Praefectus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="175">Praefectus Z: perfectus
D</note>
</hi> fuerat cum aliquot viris, quibus cum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="176">cum Z: dum D</note>
</hi> per urbem discurreret, loci
custodiam demandaverat at illi nacti occasionem<hi rend="sup">
<note place="foot" n="177">occasionem aufugerant. Z: occasionem, ante adventum Classis, seu in ipso
adventu, aufugerant. D</note>
</hi> aufugerant. Cum ergo hostes in terram expositos
vidisset, accurrens ad <add>suam</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="178">suam D:
suos Z</note>
</hi> stationem neminem ex iis quos reliquerat invenit.<milestone unit="page" n="27"/>Affuit ei
soror Catharina Vitalis cum alia vidua, et quidam senes<hi rend="sup">
<note place="foot" n="179">senes Z: senex D</note>
</hi> ruricolae, raptim edocet eos
modum replendi pulvere sulphureo, et glandulis plumbeis duas ferreas cannas duorum
amplissimae longitudinis archibusorum. Ipse unus, alternatim modo hoc, modo illo utens
non tantum hostes a spe deiecit, sed et ingentem stragem illorum [edd]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="180">scriba ipse delevit</note>
</hi> edidit, Dei singulari
beneficio servatus illesus a mille ictibus similium glandium et sagittarum. Duae tamen
sagittae sororem in brachio, et alteram<hi rend="sup">
<note place="foot" n="181">alteram Z: altera D</note>
</hi> viduam inter comas leviter perstrinxerunt, et una
glandula Andream Uscocium in gutture excepta stravit. Ex Revelino quoque glandulis
archibusonum expositi hostes feriebantur. Sed <hi rend="sup">
<note place="foot" n="182">sed ipsi Z: sed, et ipsi D</note>
</hi>ipsi in nostros ingentem
multitudinem telorum, et glandium contorquebant. Dum sic pugnatur a terra classis se a
littore in mare subtraxit, et circa muros eminus ambiendo subsistebat aliquantisper<hi rend="sup">
<note place="foot" n="183">aliquantisper Z: aliquantisque D</note>
</hi>,
adigebatque tormenta, et vicinius raptim<hi rend="sup">
<note place="foot" n="184">raptim quoque recedebat Z: raptim appropinquabat. Sed audito tonitru nostrorum
Tormentorum, raptim quoque recedebat. D</note>
</hi> quoque recedebat. Sic pluries
tentato aditu procedebat ambiendo ab austro in septentrionem, et cum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="185">cum Z: ut D</note>
</hi> ad angulum venisset diutius
ibidem commorata tormentis moenia ita labefactavit, quod nisi a nostris statim tignis,
et fulcris sustentata <add>fuissent</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="186">fuissent D: fuisset Z</note>
</hi> procul dubio corruissent. Nostri quoque in eos
similiter ignivomis utebantur machinis, et<hi rend="sup">
<note place="foot" n="187">et
nonnunquam non jaculabantur incessum. Repente Z: et raro incassum inculcabantur.
Dum sic pugna, hinc, inde innovatur dubio exitu, sed nostro majori periculo;
nimius enim hostium numerus, paucitas nostrorum, moeniorum debilitas, aliqua in
parte subefactati ab hostibus muri, urbs absque praesidio disciplinae militiae
etiam fortiorum in tanta inaequalitate virium, et pugnantium, fugissent animos ***
dum nostros qui eramus paucos, et iam *** Nequaquam tamen deprimebamur; Immo
nescio quo Spiritu, revocati timore, et desperare nesciebamus vel in ipsa
desperandi neccessitate. Et quidem iam in extremo versabamur periculo, terra
marique oppugnati, ex suburbanis Navalibus hostes in urbem Missilia iaculare
numquam cessabant Triremes vero circum circa maenia, et aedificia Tormentis
quassabant. Undique ruinae, undique pericula, nullam opem nisi a caelo
sperantibus. Nec una spes Virginis, certe, Deiparae misericors praesto fuit
auxilium; Ipsa Virgo, quae mirificam Imaginem suam ex urbe transferri non
permisit, quasi pignus sui Nobis dederat Patrocinis, declarans sub sua Urbem esse
tutella, sicut et antea in Aragoniae Classis oppugnatione, ut recens pia traditio
fert, demostrarat. Non aliunde, certe, et animositas nostra, et constantia in tot
tantisque angustiis. Ecce repente D</note>
</hi> nonunquam non jaculabantur
incessum. Repente exorta borealis aura classem invitam sub moenia cepit impellere, sed
veriti hostes remigio se procul ab oppido in occidentem post monasterium Sancti
Nicolai in sinulum recepere. Interim ex suburbanis navalibus in urbem misilia nunquam
cessabant.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="188">
<p>Repente exorta borealis aura
classem invitam sub moenia cepit impellere, sed veriti hostes remigio se procul
ab oppido in occidentem post monasterium Sancti Nicolai in sinulum recepere.
Interim ex suburbanis navalibus in urbem misilia nunquam cessabant.Tandem
terestres Z: Ecce repente (evidens miraculum) exoritur borealis aura, ita
vehemens, qualis vix hiemali, rigidiori tempore, bacchari solet, classemque
hostilem sub Urbis moenia vi cepit impellere. Veriti hostes, ne, vel in rupes
littoris impingentes Triremes infringeretur, vel a nostris quassarentur
Tormentis, remigio, ultimo nixu suscepto, *** ab oppido procul fieri curaverunt;
et magno conatu remorum, vix Aurae impetum, et Maris undas parte transversa
recipientes, se in Occidentem, post monasterium Sancti Nicolai in sinum
recepere, nostris prius ictibus, maris postea et Aurae impetu concussis navibus.
O subsidium opportunum! Liceat hic mihi dicere quod non tam bene ad suam rem
discit Poetae, quam modo ad nostram ego dicere possum de nostra hac Urbe= Felix
cui militat Aether, </p>
<p>Et coniurati ueniunt ad Classica
Veneti.</p>
<p>Terrestres D</p>
</note>
</hi> Tandem terrestres<hi rend="sup">
<note place="foot" n="189">terestres copiae Z: terestres hostium copiae D</note>
</hi>
copiae, cum viderent suam classem<hi rend="sup">
<note place="foot" n="190">classem in
valle Z: classem tempestate disiunctam et in vallem D</note>
</hi> in valle
reductam aedem sacram, et caenobium Divi Nicolai <sic>cremare</sic>, depredatae sunt totum
suburbium incensis pene omnibus privatis, et sacris aedibus, et navigiis,
cadaveribusque suorum in ignem conjectis alii<hi rend="sup">
<note place="foot" n="191">reductam aedem sacram, et caenobium Divi Nicolai cremare, depredatae sunt totum
suburbium incensis pene omnibus privatis, et sacris aedibus, et navigiis,
cadaveribusque suorum in ignem conjectis alii Z: reductam, ab oppugnatione
cessarant; et in furorem quemdam actae totum suburbium deprendare, omnes sacras,
et privatas Aedes incendere, cum Templo, et caenobio Sancti Nicolai; et navigiis,
cadaveribusque suum in ignem coniectis, omnia cremare aggressi sunt. Alii D
</note>
</hi> se ad naves cum praeda receperunt<hi rend="sup">
<note place="foot" n="192">receperunt Z: receperant D</note>
</hi> alii longius vagati usque ad<hi rend="sup">
<note place="foot" n="193">ad Z: in D</note>
</hi> proximum rus Zernovae
ab igne, et devastationibus temperantes non inde quicquam aliud, nisi campanas tantum
abstulerunt, alii<hi rend="sup">
<note place="foot" n="194">alii sub Z: alii, pauci
tamen, sub D</note>
</hi> sub maenibus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="195">maenibus iaculationibus Z: maenibus adhuc iaculationibus D</note>
</hi>
jaculationibus vacabant. Circa meridiem animadvertimus tres viros nobiliores, ut ex
indumentis apparebat de monte Sancti Blasii suburbano speculari urbis situm, tum
timpanis bellicis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="196">bellicis prodivimus Z:
bellicis pulsatis prodivimus D</note>
</hi>
<milestone unit="page" n="28"/>prodivimus super maenia militari
more gradientes tam viri, et pueri, quam mulieres, et [†]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="197">nečitko: scriba ipse delevit</note>
</hi> puellae indumentis
virilibus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="198">prepravljeno iz
viridibus</note>
</hi> indutae<hi rend="sup">
<note place="foot" n="199">indumentis
virilibus indutae Z: virilibus indutae vestibus D</note>
</hi> omnes armati
deducente agmen Vincentio Roseneo, et nobis omnibus ordinatim subsequentibus, ita ut
speciem praeberemus plurium, quam mille armatorum. Ad horam vigesimam primam vir
quidam sub maenia in fossam subtus pontem accurrit in habitu turcico clamitans se esse
Christianum, qui per funem demissum inter nos fuit receptus non saucius quidem, sed
clamidis sinistro sinu ob glandulam a Vincentio in eum dum curreret coniectam lacerato
vix incolumis. Erat is Hispanus Betius<hi rend="sup">
<note place="foot" n="200">Betius
Z: Beaticus D</note>
</hi>, et ajebat se esse Martinum filium Martini Moralis, et
nominari Alli apud Turcas. Ab eo non solum oppugnatorem nostrum Uluzalim, sive
Ochialinum Algerii proregem, sed et gesta, et numerum totius reliquae classis
didicimus. Neque tamen viro fidebamus quoniam fuerat circumcisus, ut ipse aiebat,
coacte. Texebat historiam se viginti annis ante fuisse captum decem <hi rend="sup">
<note place="foot" n="201">decem annorum Z: decem aetatis annorum
D</note>
</hi>annorum a Mulaibagazone Rege Veles in Libia, quo postea cum suo regno a
Rege Fes capto ipse cum aliis captivis in Fes deductus fuerat; ibique violenter
circumcisus, neque inde unquam exisse nisi hoc vere nisi cum Scripho <add>regis</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="202">regis D: regi Z</note>
</hi> Fes fratre
servituti eius mancipatum, et modo opportunitatem nactum aufugisse. Nos hominem in
vinculis, et custodia tenuimus. Interim de valle hostis movit classem pedetentim per
canale<hi rend="sup">
<note place="foot" n="203">Interim de valle hostis movit
classem pedetentim per canale Z: Interim, cessato vento, hostis de valle
pedetentim movit Classem per Canale D</note>
</hi> in occidentale litus Sabionceli.
Ex viginti triremibus, et semitriremibus nulla erat, quae non fuisset aliquo a nostris
damno affecta, alii malus, et antennae perfractae, alii rostra adempta, alii prora
illisa alii puppis inquassata<hi rend="sup">
<note place="foot" n="204">in dodano iznad
quassata; conquassata D</note>
</hi>.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="205">inquassata. Ex transfuga Z: conquassata. Decem, inhabilis effectae, ab aliis
remulco trahebatur. Ex transfuga D</note>
</hi> Ex transfuga intelleximus centum,
et octoginta Turcas, et totidem captivos<hi rend="sup">
<note place="foot" n="206">captivos eo proelio Z: captivos, quantum ipse nosse potuit, circiter, eo proelio
D</note>
</hi> eo proelio periisse. In medio canali obviaverunt duae lintres
Sabioncellinorum munera deferentium, qui nobis postea retulerunt, quod admissi ante
Uluzalim commendaverant<hi rend="sup">
<note place="foot" n="207">comendaverant Z:
comendaverunt D</note>
</hi> se poscentes indemnitatem, quam ille benigne promisit,
et praestit tanquam Ragusinorum subditis, interrogavitque eos nunquid militum
praesidium in Curzula foret ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="208">foret ***
ipsi Z: foret quodque ipsi D</note>
</hi> ipsi responderunt se<milestone unit="page" n="29"/> ab illis
civibus hostium loco haberi, neque admitti intra maenia [ad]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="209">scriba ipse delevit</note>
</hi> in urbem jam a multo tempore.
Deinde quaesivit an Triremes Venetae fuerint sub eo oppido a quindecim diebus citra,
qui responderunt fuisse. Subjunxit ille praesidium fuit dimissum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="210">dimissum Z: admissum D</note>
</hi>, verumtamen majores, et
munitiores urbes in Hispania ego consuevi debellare, caperem et hanc sed non vacat
mihi. Dimissis eis se recepit in portum figerium sub Sabioncello procul a nobis
circiter tria millia passuum. Ibi per totam noctem, et sequentem diem refecit
quassas<hi rend="sup">
<note place="foot" n="211">refecit quassas Z: refecit naves
quassas D</note>
</hi> nullam interim molestiam <add>nobis</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="212">nobis D: eis Z</note>
</hi> inferendo. Nostri profugae<hi rend="sup">
<note place="foot" n="213">profugae Z: perfugae D</note>
</hi>, qui eo
mane ante hostilem adventum ex urbe se per muros dimiserant omnes incolumes
<add>evaserant</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="214">evaserant D: evaserunt
Z</note>
</hi> quidam intra dumeta, et silvas latuerant, alii Augustam Ragusinorum
insulam <add>trajecerant</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="215">trajecerant D:
trajecerunt Z</note>
</hi>. Nonuli cimbam nacti recte Jadram
<add>transvolaverant</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="216">transvolaverant D:
transvolaverunt Z</note>
</hi> nunciantes, captam<hi rend="sup">
<note place="foot" n="217">captam, et incensam Z: captam Urbem et incensam D</note>
</hi>, et incensam
fuisse Corzulam, seque <hi rend="sup">
<note place="foot" n="218">seque amputari Z:
<sic>seque</sic> Archidiacono, et eius fratri Vincentio, fortiter praelantibus, intra
portas urbis caput amputari D</note>
</hi>amputari, seque vix praecipiti fuga
evasisse <add>semineces</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="219">semineces D:
seminaces Z</note>
</hi>. Praetor noster audito hoc nuntio gratias egerat Deo, quod
quae praeviderat, iuxta eius opinionem evenerant. Nostri vero, qui antea illuc
navigarent in luctum resoluti sui immemores nostrum casum deplorabant.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="220">deplorabant. At nos Z: deplorabant. Sed paucos post
dies, acceptis veris nunciis, dolore in gaudium converso, confusis nunciatoribus
mendacibus, de nostris victoriis, et incolumitate alacres, festivi in patriam
redierunt. At Nos D</note>
</hi> At nos Dei munere servati licet in ipso praelii
ineundi principio pavidi, et perterrefacti, et quidam etiam trementes<hi rend="sup">
<note place="foot" n="221">prepravljeno </note>
</hi> videremur, tamen postea
caepta pugna adeo alacres evaseramus, ut spiritu quodam divino vires nobis auctas<hi rend="sup">
<note place="foot" n="222">auctas Z: acutas D</note>
</hi> nos ipsi
admiraremur. Erat videre senes etiam octogenarios discurrere, hortari tela ministrare,
juveniliaque opera tanquam robustissimos exercere. Joannem Baptistam Roseneum agentem
octogesimum tertium annum, et ob senium inferiori debilitata mandibula aperto ore
hiantem nemo est qui non viderit hastam dextera quamvis effecta vibrantem, et juniorum
animos verbo, et exemplo excitantem. Mulieres non amplius pavidae muliebri more se in
luctum dabant, sed audacter arma tractabant, et <add>si quae</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="223">si qua D: signa Z</note>
</hi> vulnerabatur aequo<hi rend="sup">
<note place="foot" n="224">aequo ferens Z: aequo omnia ferens
D</note>
</hi> ferens animo, <add>nec</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="225">nec
D:ne Z</note>
</hi> ingemiscebat quidem sed prosequebatur opus suum. Puellae
solitae ad auram trepidare armis ministrandis obriguerant, Pueri atrocitate quadam
praeter aetatem hostibus erant damno, et formidinis, viri qui certe perpauci
supererant ingenti fortitudine munia obibant, nulas vitantes vices, nec ulli parcentes
labori. Nec quisquam erat,ex quo jam caeperat pugnari <milestone unit="page" n="30"/>qui suum in
<add>quopiam</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="226">quopiam D: quapiam
Z</note>
</hi> genere desiderari offitium operam, vel laborem<add> permittebat</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="227">permittebat D: praemittebat Z</note>
</hi>.
Post <corr>praelium</corr> amotis hostibus delectum omnium quotquot erat intra oppidum arma
<sic>gererent</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="228">quotquot erat intra oppidum arma
gererent Z: quotquot intra oppidum arma gerrerent D</note>
</hi>diligentissimum
Archidiaconus habuit. Hoc in loco consentaneum mihi videtur cunctorum sigillatim<hi rend="sup">
<note place="foot" n="229">prepravljeno iz singillatim</note>
</hi> nomina
inserere, ne quisquam sua laude defraudetur, et ut Dei beneficium ex debilitate
pugnatorum agnoscatur. Imprimis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="230">imprimis Z:
in primis D</note>
</hi> ex ordine sacerdotali erant quinque. Ipse nimirum Antonius
Roseneus juris peritia insignitus ejusdem loci Archidiaconus quadragesimum septimum
annum prope finem mensis Octobris ad tertium (ni fallor) calendas Novembris
expleturus. Marinus Vidosius Canonicus vir certe in illis periculis valde utilis in
excubiis nocturnis diurnisque pervigil precandi Deum assiduitate indefessus, et quod
notatu dignum est, cum alias sit semper valetudinarius, et sexagesimo anno
appropinquaret, agilitate, et exercitatione praecipuam ad omnia operam praestabat.
Antonius Paulius cognomento Rufus. Marcus Milateus alias de Charis<hi rend="sup">
<note place="foot" n="231">Milateus alias de Charis Z: Miloteus alias de Caris
D</note>
</hi>, qui certe tormentariis elapsis adigendorum tormentorum vicem strenue
subiit, et de turri Omnium Sanctorum hostes damnis plurimis affecit. Antonius
Pomeneus, sive Mamentinus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="232">Mamentinus Z:
Mementinus D</note>
</hi> sacrista. Ex Patriciis fuerunt tantumodo viginti unus,
videlicet Jo. Baptista Roseneus 83 annorum circa Idus Octobris explendorum, Hieronymus
Gabrielius quindecim annis junior. Marinus Obradi pene paris aetatis ad
<sic>Hieronime</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="233">pene paris aetatis ad
Hieronime Z: paene eiusdem aetatis cum Hieronymo. D</note>
</hi>. Nicolaus Vidosius
senior, qui licet aegrotaret, tamen ad pugnam exierat, Nicolaus Arnerius, Nicolaus
Gabrielius, Hieronymi filius, Franciscus Urbanus, Vincentius Roseneus, Lucas Baraneus,
Marcus Grusius, tunc Curiae minoris judex, Franciscus Sevileus, Michael Cetineus
Cosmae filius, Franciscus Prismius, Antonius Marineus, Joannes Scemanus, Joannes
Petrovius, Franciscus Tulius Nicolaus Dragineus, Antonius Baptistinus, Marinus
Sacneus, Joannes, alterius Marini Sacnei filius. Civium vero, et incolarum [era]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="234">scriba ipse delevit</note>
</hi> seu artificum
erat numerus 66, videlicet Marcus Ressa carpentarius bombarderius ad puteum salsum,
quem Slatinam dicunt, Franciscus de Milo graecus mercator. Mucus Radatovius nauta.
Georgius de Ragusio Rosenorum domesticus. Nicolaus Epirota, alter Rosenorum famulus
sagittandi peritia satis<milestone unit="page" n="31"/> instructus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="235">sagittandi peritia satis instructus Z: excellens sagittarius D</note>
</hi>, Anton
de Ragusio bajulus, Franciscus Profaticus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="236">Profaticus Z: Profacius D</note>
</hi> Nauta seu piscator, Nicolaus Christophori
piscator. Lucas Macellarius. Christophorus de Paulis Latomus. Franciscus ejusdem
Christophori filius similiter Latomus. Marcus Radius Agricola, Toncus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="237">Toncus Z: Tomas D</note>
</hi> Osliza bajulus infirmus,
et inutilis. Franciscus Jurievius Doliarius, qui et ipse bombarderii munus in praelio
satis naviter<hi rend="sup">
<note place="foot" n="238">satis naviter Z: optime
D</note>
</hi> obiit. Gregorius Clariceus bajulus, Nicolaus Magliceus pistor,
Jacobus Matcovus de Ragusio Nauta, Marinus Pharensis, qui recedentem puppim regiam
Ullucelini ictu bombardelle ab aede Sancti<hi rend="sup">
<note place="foot" n="239">sancti Z: sanctissimae D</note>
</hi> Trinitatis percussit, Vlachusa, alias
Blasius de Longo agricola, Gregorius Martuleus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="240">Martuleus Z: Marticleus D</note>
</hi> nauta, Nicolaus Vlacotimus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="241">Vlacotimus Z: Vulathotinus</note>
</hi>
latomus. Marinus Suturiza cognomento Rex piscator, Franciscus Gerbinus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="242">Gerbinus Z: Garbinus D</note>
</hi> piscator. Petrus
famulus Tronconeorum alias Philippinorum. Nicolaus Gurdius surdus Doliarius. Joannes
Grusius piscator, et Stephanus eius filius. Nicolaus Sagedinus Doliarius. Antonius
Costa latomus. Nicolaus eius filius bombarderius adustus Gregorius Doimius latomus,
Marinus Surateus pede truncus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="243">truncus Z:
trunculus D</note>
</hi> latomus. Antonius Pomeneus senior carpentarius, Franciscus
Bonvardo piscator. Antonius Vitcovius piscator. Marinus Bavonisius<hi rend="sup">
<note place="foot" n="244">Bavonisius Z: Banisius D</note>
</hi>, alias Baziza agricola
bombarderius.<hi rend="sup">
<note place="foot" n="245">bombarderius, Andreas
Vlacotinus Z: bombarderius. Andreas Riganus baiulus. Franciscus Carlius latomus.
Marcus Milanconus agricola bombarderius. Andreas Vulatcotinus D</note>
</hi>
Andreas Vlacotinus nauta aegrotus. Matheus Calavagna bajulus senex, Franciscus eius
filius bajulus, Joannes Valentinus cerdo. Franciscus Pauli de Lesina carpentarius, et
in hac expeditione papalis tormenti bombarderius valde utilis, et commendabilis, Lupus
Ucatius, Franciscus Batocanius latomus bombarderius adustus. Paulus Radeteus bajulus.
Vincentius Goriglavius, alias Ardentinus, Vincentius de Ragusio bajulus, Joannes
Theodori grecus de Valona externus, quem licet suspectum haberent Cives, tamen experti
sunt fidelem, et strenuum, et viriliter se gerentem, aliosque insuper animantem.
Marcus de Paulis latomus,<hi rend="sup">
<note place="foot" n="246">Marcus de Paulis
latomus, Michael faber Z: Marcus de Paulis latomus. Hieronymus Pomeneus latomus.
Michael faber D</note>
</hi> Michael faber ferarius septuaginta annorum, Marcus
eius nepos <add>ejusdem</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="247">eiusdem D: eius
Z</note>
</hi> artis faber. Joannes Pharensis gener castellani pastor. Marcus
Radoevius<hi rend="sup">
<note place="foot" n="248">Radoevius Z: Radomius
D</note>
</hi> pastor. Petrus Cuppussina agricola, Lucas Smerchigna carpentarius,
Joannes faber ferrarius ejus gener. Gaspar de Istria bajulator. Andreas Miglienovus
senior orationi tantum ante aras utilis. Natalinus †<hi rend="sup">
<note place="foot" n="249">nečitko</note>
</hi>
<sic>Mathzi</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="250">Mathzi kao i kasnije u tekstu Mathqi vjerojatno je krivo prepisan Mathei pisan
pomoću e caudata koji ovaj prepisivač ne koristi</note>
</hi> greci carpentarius.
Lucas Marci Ciore piscator, Vincentius Bilcovuius<hi rend="sup">
<note place="foot" n="251">Bilcovuius Z: Billovuius D</note>
</hi>, Vincentius Pauli Bigalnei<hi rend="sup">
<note place="foot" n="252">Bigalnei Z: Biganei D</note>
</hi>, Vincentius
<sic>Mathqi</sic>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="253">Mathei</note>
</hi> piscatoris; et
hi quinque ultimo loco descripti erant pueri decem, aut duodecim annorum ex
Blattensibus ultra patricios fuerunt dumtaxat decem<hi rend="sup">
<note place="foot" n="254">decem Z: undecim D</note>
</hi>, videlicet<milestone unit="page" n="32"/> Joannes Orebus, Nicolaus
Bajus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="255">Bajus Z: Bacius D</note>
</hi>,
Antonius Petrovus, Jacobus Pigeus Gregorius Cheus, Joannes Ragienus. Helius Glavocius,
Franciscus Baicius Joannes Castrophilus, Antonius Sincovus, Paulus, Bossidarus. Octo
fuere Pupnatenses, videlicet<hi rend="sup">
<note place="foot" n="256">Videlicet Marcus
Matusius Z: videlicet Marcus Marchiosuus. Petrus et Michael Separei. Marcus
Motusius. D</note>
</hi> Marcus Matusius, Mathqus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="257">Matheus</note>
</hi> Stanisius, Joannes Roscovius, Jacobus Angelinus,
Petrus Pharius famulus Juriceorum. Totidem Lumbardini inventi sunt, ultra eos, qui cum
Civitate numerati<hi rend="sup">
<note place="foot" n="258">numerati Z: anumerati
D</note>
</hi> fuere videlicet Joannes [Melissae]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="259">scriba ipse delevit</note>
</hi> Buzzalinus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="260">Upisano iznad Melissae</note>
</hi>, Bernichius Jelicius,
Nicolaus Musius, Marinus Radinus, Joannes Radinus, Marcus Cernogareus, Marcus
Rogaceus, Stephanus Melissae. Zernovini ceteros superavere; utpote quorum numerus
triginta quinque armatos explevit, et sunt isti scilicet Franciscus Ostovius, Andreas
Uscocius, Jacobus eiusdem Andreae filius. Antonius Barcotius, Joannes Scocandus.
Antonius Zuitanus, Jacobus Cebalius, Franciscus Zagoreus, Andreas Stancovas,
Franciscus Catharinus, et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni,
et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes
Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne<hi rend="sup">
<note place="foot" n="261">Joane Bericius Z: Joanne, et Marco fratre Cocchionovus,
Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D</note>
</hi>
Bericius, Marcus Pignatiza, Franciscus Cernogoreus, Joannes Croilo, Marinus Cuspilus,
Michael Baranus, Petrus Cuspilus, Jacobus Businovus. Nicolaus Cuspilus, Joannes
Bosinovus. Stephanus Bella infirmus. Praeter hos, qui centum, et quinquaginta trium
summam complent nemo alius manum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="262">manum Z:
marium D</note>
</hi> nisi forte quisque infans, ut erat Horatius, et Annibal
Vidalei in ea repertus est, quin et ex his senio confecti, et effatis viribus plerique
erant. Ex omnibus nostris duos tantum invenimus interemptos, Andream Uscocium ad
latus, Vincentii Rosenei, et Franciscum de Ostois obrutum ruinis maeniorum ex ictu
hostili collapsorum. Vulneratos, et quidem leviter sex, totidem quoque mulieres
saucias, adustos ex rapida festinatione a semetipsis quinque, quorum unus Franciscus
Costa latomus paucis post diebus interiit dignus certe juvenis memoria perenni, ut
pote qui maluit cum parente, et patria commune [omnia]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="263">scriba ipse delevit</note>
</hi> subire periculum, quam sibi
tantum <hi rend="sup">
<note place="foot" n="264">tantum ignaviter Z: tantum per fugam
ignaviter D</note>
</hi>ignaviter consulere. Nam audito hostili paratu Ragusio
digrediens ubi tunc morabatur cum uxore et filiis, et pedestri itinere properans
sponte se intra muros inclusit semper sermone, et re ipsa cives ad deffensionem
Patriae cohortatus, quem eo libentius collaudo, ut discat posteritas imitari. Alter
eorum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="265">eorum Z: etiam D</note>
</hi>
Franciscus Batocamius arefacta manu, et utroque pede claudus, evasit; reliqui
convaluere. Numerus elapsorum fuit centum paulo plurium<milestone unit="page" n="33"/> nec ab hostibus, quisquam
captus fuit praeter solam Catharinam Marci Radoevvii pastoris suburbani filiam. Sub
vespertinum crepusculum advenere ex eis aliquot veniam deprecantes, et arcenti eos
vulgo cum saxis vix potuit Archidiaconus suadere per funem recipere<hi rend="sup">
<note place="foot" n="266">suadere per funem recipere Z: suadere, ut per funem
reciperentur D</note>
</hi>, nec valuit cohiberi temeritas, quin unus graviter in
fronte feriretur. Tanta est nostra in prosperis humanae charitatis oblivio. Paulo ante
vix pietatem divinam lacrymis, et planctu in commiserationem nostri defleximus, et<hi rend="sup">
<note place="foot" n="267">et Z: ut D</note>
</hi> non sponte, sed vel
metu majoris periculi, vel necessitate coacti praeter voluntatem nostram in urbe
deprehensi fuimus, et tamen in proximos nostros, qui nobis alacriores fuerint,
desevimus, nec id cognatorum nostrorum defectibus ***<hi rend="sup">
<note place="foot" n="268">nec id cognatorum nostrorum defectibus *** et nulla Z: nec in cognatorum
nostrorum defectibus connivemus. Et nulla D</note>
</hi> et nulla quidem ratio
potuit plebem ad eos recipiendos inflectere, nisi ut plures in urbe reperiuntur, si
forte rursus oppugnaremur, quamvis aliqui nihil melius cum eis fore contenderent
quorum licentiam Archidiaconus, et verbo, et auctoritate coercuit. Noctu ante sextum
decimum Calendas Septembris Uluzali cum suis avectus est Pharum versus quod est
Caracosia<hi rend="sup">
<note place="foot" n="269">quod est Cracovia ad quinquaginta
quinque Z: cum est Caracosia cum quinquaginta quinque D</note>
</hi> ad
quinquaginta quinque velis per nostrum canale. Paulo post in tenebris tertia vigilia
preteriit ipse quoque Pharum tendens, nec in nos quicquam tentavit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="270">tentavit Z: attentavit D</note>
</hi> a nobis quoque minime
tentatus. Eodem die sub tempus postmeridianum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="271">postmeridianum Z: pomeridianum D</note>
</hi> venit custos de montibus, nuntians
celocem quandam ex alto celerem tanquam avem in Augustam venisse, et inde ad nos remis
velisque tendere, nec multo post affuit celox, cui praeerat Nicolaus Hydruntinus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="272">Hydruntinus Z: Hydrantinus D</note>
</hi>, qui
retulit nostram classem prope diem adventuram in hostes animo pugnandi. Ea spes
nostris consolationem attulit non levem. Et quamvis Archidiaconus sciret, nondum omnem
confederatorum manum simul esse congregatam, tamen amplificavit spem, et nuntium, ut
nostros animaret. Is venerat, ut numerum et robur, et hostium gesta exploraret. Nos
quaesitis eius satisfacientes tertia die eum a nobis dimisimus cum literis
Archidiaconi tum ad Serenissimum Imperatorem<hi rend="sup">
<note place="foot" n="273">Imperatorem Z: Principem D</note>
</hi> Venetiarum ex Apulia ubicunque primum
applicuisset<hi rend="sup">
<note place="foot" n="274">applicuisset Z: applicavisset
D</note>
</hi> terra transmittendis, tum etiam ad Excelentissimum Classis
Imperatorem eidem consignando transfugam illum Granatensem, sive Beticum, quem ille in
se suscepit Imperatori Venerio exhibendum, quae omnia num praestiterit, ignoramus.
Vereor tamen in quibusdam eum deffecisse. Nam auditum quidem fuit pro certo reditas
fuisse litteras Augustino Barbadico sed non transfugam neque litteras ad Imperatorem
perlatas. Uluzalis, et Caracosia in depredandis Pharensibus, qui urbem deseruerant, et
in arcem confugerant sex dies sumpserunt<hi rend="sup">
<note place="foot" n="275">sumpserunt Z: consumpserunt D</note>
</hi>, in quibus totum pene suburbium cum
duobus <milestone unit="page" n="34"/>Monasteriis Franciscano, et Dominicano, et intra maenia multas aedes
sacras et prophanas concremaverunt. Per totam quoque Pharensem Insulam circum vicina
maria<hi rend="sup">
<note place="foot" n="276">prepravljeno iz maenia</note>
</hi>
impune vagati incendiis, et depopulationibus caedibusque <add>grassabantur</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="277">erassabantur Z- greška prepisivača: grassati
sunt D</note>
</hi>, tamen Gelsae pagum turricula defendit, et in monte Samotuorio
incolae strenue se tutati sunt, et ut fertur ducentos Turcas occiderunt, quo in loco
mulieres egregiam operam praestitisse <add>dicuntur</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="278">dicuntur D: dicitur Z</note>
</hi> in efodiendis saxis, quae
telorum vice viris in hostes ministrabant. Narentani quoque latrones exierant,
praedasque hinc, et inde agebant, et ex nostris pagis intra illos sex dies circiter
septuaginta duas animas avexere. Ante decimum Calendas septembris Uluzalis cum suis
intempestae noctis silentio tacitus praeter Curzulam sub litore Sabionceli praeteriit,
et rectum cursum ad classem habuit. Caracosia eo die a capite occidentali Sabionceli
ad insulam nostram in vallem Tonsoris circa horam tertiam diei cum suis quinquaginta
sex velis sub nostris oculis traiiciebat, et in traiiciendo non omnes simul naves, sed
binae, vel ternae, et longo intervallo procedebant, eodem quoque ordine reversae sunt
ad vespertinum tempus sub Sabioncelum intra unius horae spatium. Quid sibi vellet illa
morosa trajectio nos nescibamus. Verebamur tamen eum milites emisisse, qui nos ex
insperato a terra invaderent, quando ipse a mari oppugnaturus afforet<hi rend="sup">
<note place="foot" n="279">afforet Z: offeret D</note>
</hi>. Icirco totam noctem
insomnes egimus, et <add>quidem</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="280">quidem D:
quid Z</note>
</hi> alii vehementer pugnam exoptabant, ut fugae ignominiam
resarcirent, alios in oppidum rediisse thaedebat, alii taciti finem praestolabantur,
supplicationibus, et orationibus vacantes. Ego certe in priori illa Uluzalina pugna
fateor, me vel numine<hi rend="sup">
<note place="foot" n="281">numine Z: omine
D</note>
</hi>, vel temeritate, aut desperatione arreptum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="282">arreptum Z: correptum D</note>
</hi> mente <add>hebetata</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="283">hebetata D: hebebata Z</note>
</hi> obriguisse
in mortis contemptum, sed Caracosianum adventum prorsus nihili [†]<hi rend="sup">
<note place="foot" n="284">nečitko: scriba ipse delevit</note>
</hi> feci, tum propter
nostrorum <add>animum</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="285">animum D: omnium
Z</note>
</hi> priori excitatum praelio, tum propter hostium debilitatem, non enim
erant integrae triremes,<hi rend="sup">
<note place="foot" n="286">triremes, nisi Z:
triremes, ut Uluzalinae, nisi D</note>
</hi> nisi perpaucae, sed breviora navigia
in quibus neque tormenta violenta, nec pugnatorum multitudo nimia esse poterat. Circa
quartam vigiliam Caracosiana manus praetereundo <add>silenter</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="287">silenter D: silente Z</note>
</hi> rasit iter litore Oeni, seu
Sabionceli, et ad aquas Terstenice<hi rend="sup">
<note place="foot" n="288">Terstenice
Z: Terstenizae D</note>
</hi> viginti quatuor stadia procul a Curzola ex orientali
parte per duas oras substitit. Ibi ter aciem instruxit tanquam in nos irruiturus, ter
etiam instructam solvit. Demum a caeteris avulsae quatuor semitriremes ad
Franciscanorum scopulum perexerunt, et monasterium totius Illyrici pulcherimum ablatis
campanis incenderunt. Templum autem augustissimum non potuit cremari, quoniam ex saxo
vivo, et topho in fornicis modum constructum fuerat, interiora tamen quaeque lignea in
favillam redacta parietes fumo<milestone unit="page" n="35"/> infecere. Postea universa illa manus profecta est
ad pagum Lombardae ad Veru, ubi sunt loca nostra delitiosa. Illuc enim venere cum
praeda, qui praecedenti vespere expositi fuerant in valle Tonsoris circiter mille
quingenti viri. Hi totam noctem quieti in litore dormiverant<hi rend="sup">
<note place="foot" n="289">dormiverant Z: dormierant D</note>
</hi>, et ab hora prima
diei se per latitudinem insulae difundentes<hi rend="sup">
<note place="foot" n="290">prepravljeno iz defendendes</note>
</hi> a medio insulae in orientale<hi rend="sup">
<note place="foot" n="291">orientale cavernas Z: orientale caput
proceperant scrutantes omnia dumenta, nemora, saltus, valles, montes et cavernas
D</note>
</hi> cavernas, in quibus comperierunt circiter 34</p>
<p>rurales promiscui sexus, qui nullo pacto cogi poterant, ut intra maenia se
transferrent. Pecorum vero copiosam praedam avexere, et quae sibi visa sunt non
avehenda<hi rend="sup">
<note place="foot" n="292">avehenda caedentes Z: avehenda
esse, cedentes D</note>
</hi> caedentes in silvis stravere corvis, et vulturibus in
escam. In Lombarda omnes genio indulxere, et post crapulam in aedes debacchati eas
ignibus devastarunt. Interim celocem vidimus <hi rend="sup">
<note place="foot" n="293">vidimus etiam Z: vidimus circa Melitam remis, velisque in nostram insulam
utentem; vidimus etiam D</note>
</hi>etiam triremem ex Caracosienis statim in eam
contendere, et postquam cominus congressae sunt, vidimus quoque ambas simul ad
reliquas raptim redire, in quorum adventu illico omnes vela ventis dedere. Nos primo
conjecturis id quod erat conjectantes a praefecto classis Turcicae <add>venisse</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="294">venisse D: vomisse Z</note>
</hi> Caracosiae
praeceptum, ut ad reliquum navalem exercitum propere festinet, deinde etiam ab emissis
exploratoribus de hoc certiores facti, postero die solemnes non solum<hi rend="sup">
<note place="foot" n="295">solemnes non solum Z: non solum solemnes D</note>
</hi>
annuas supplicationes a nostris majoribus institutas ob defensam fortiter eo die
patriam ab impetu vehementissimo classis Aragoniae anno octogesimo ante, verum etiam
publicas gratiarum actiones quam maximas potuimus de liberatione imminentium
periculorum totis cordium affectibus prae gaudio collacrymantes exolvimus, et
collectas aliquot pilas, et jacula in nos ab Uluzalinis adacta in templo cathedrali,
tanquam trophaeum iuxta scuta Aragonia cum hujusmodi inscriptione olim a majoribus
dedicata.</p>
<q>
<l> (Parthenopes Regem, Sociosque hinc classe repulsos </l>
<l> Testantur<note place="foot" n="296">testantur Z: testentur
D</note> natis scuta dicata Tholo.) </l>
</q>
<p>Deo, ac Virgini matri, nostrisque tutelaribus Divis Bartholomaeo Apostolo, et Marco
Evangelistae protectori praecipuo, omnibusque Celitibus pie sacravimus rem tali
carmine subsignantes:</p>
<q>
<l>Inter mille rates sospes Corcyra Melena</l>
<l>Vauceli pulso parta trophaea dicat.</l>
<l>Virgo tuo a partu quingentis mille peractis</l>
<l>et decies septem proximus annus erat.</l>
<l>Lux quoque fulgebat, qua coelum invecta petisti,</l>
<l>cum bene res cessit numine gesta tuo,<milestone unit="page" n="36"/>
</l>
<l>Tu nos servasti, servaras ante parentes</l>
<l>Cum stetit in nostram Bartholomaeus opem</l>
<l>Nos tibi commendet Marci tutela Beati</l>
<l>et prece coelituum perge fovere tuos.</l>
<l>In te spes nostra est, per te tibi vincimus usque</l>
<l>et sine <add>Te</add>
<note place="foot" n="297">sine Te ruimus D: sine
ruimus Z</note> ruimus. Semper adesto tuis.</l>
</q>
<p>Quod quidem Epigramma breviori compendio sic immutatum est
<q>
<l>Virginis a partu quingentis mille peractis,</l>
<l>et decies septem proximus annus erat.</l>
<l>Aere<hi rend="sup">
<note place="foot" n="298">prepravljeno iz Ane</note>
</hi> pilis
necquiquam Vauzellinus adactis</l>
<l>Disjecta hinc pulsus per mare classe ruit;</l>
<l>Gesta die res est, quo Virgo ascendit Olympum</l>
<l>Urbs memor haec Divae parta trophaea dicat.</l>
</q>
</p>
<p>Post haec litteris Archidiaconi certiore facto de incolumitate nostra, et de recessu
totius hostilis classis ex Adriatico sinu Iacobo Foscareno, et Philippo Bragadeno,
quorum alteri terrestrium, alteri maritimarum rerum Illyrici a senatu cura demandata
fuerat, et transmisso ab eis tunc primum hoc felici nuntio ad senatum non tantum
trepidatio universi sinus<hi rend="sup">
<note place="foot" n="299">sinus soluta Z:
sinus Dalmatiae soluta D</note>
</hi> soluta est, sed ex Curzulensi facinore ab
omnibus capta fuit ingens laetitia, quam etsi<hi rend="sup">
<note place="foot" n="300">etsi Z: et si D</note>
</hi> non ausim nominare praesagium eodem anno subsecutae
ad Corinthiacas fauces magnae navalis victoriae, non vereor tamen astruere gesta
Curzulensium non parvum fuisse nostris invadendorum hostium calcar, et stimulum.
Fortunam dominari in bello, gentilium est dicere. Longe praestantius Sacrae Scripturae
consuetudo Deum solet Dominum exercituum appellare, ita ut in medio sacrorum nostrorum
sanctissimus ritus coelum, et terram plenam majestate Dei exercituum testatur. Nam
dictio Sabaot Dominum super exercitus significat, ut omnes passim intelligant fortunam
nihil prorsus esse, Deum vero auctorem omnium rerum vires quoque exercituum moderari.
Quod si unquam alio tempore, et usquam alibi divini numinis potestas humano generi
patuit, plane in servanda Curzulensi urbe manifeste constitit. Ut enim involvantur
silentio, quandoquidem absque lacrymis referri nequeunt) tot aliae munitissimae urbes
captae incensae deditae, quis<milestone unit="page" n="37"/> nisi divina pietas eam<hi rend="sup">
<note place="foot" n="301">eam Z: hanc D</note>
</hi> urbeculam desertam debilibus muris
parva manu, et ea imbelli praeservavit? Quis pueris rei bellicae imperitis
stratagemata consilia, robur, et audaciam subministravit?<hi rend="sup">
<note place="foot" n="302">subministravit? An Z: subministravit? Quis faeminis cor,
animumque dedit, vel puellis, ut virili habitu indutae, inter arma, vulnera, et
pericula impavidae, tela vel ministrarent, vel tractarent? An D </note>
</hi> An
non Dei munus est<hi rend="sup">
<note place="foot" n="303">est Z: fuit D</note>
</hi>
vigilantibus frustra custodibus per ministros sacrorum furtivam hostium invasionem
patefieri? Nunquid non est Dei beneficium ex nostris, qui debilitatem obsessorum
proderet, captum fuisse prorsus neminem? Cum utique plurimi, dum ex urbe fugiunt
sagittis, et plumbeis glandulis ab hostibus fuerint sauciati, sicque vulneribus
retardati, ut facillime capi potuerint? Quale vero est illud? Quod in sinu Rizonico
quadrigentorum triremium hostilis classis reperitur, et ex ea deliguntur Caracosia, et
Uluzalis, qui excursiones per Illyricum faciant ambo instructi, et parati, ille secum
deducit quinquaginta quinque vela hic viginti majora, simul ad praedam discedunt sed
dum alter alterum praedandi studio praevenit<hi rend="sup">
<note place="foot" n="304">praevenit Z: pervenit D</note>
</hi> cujus nisi divinae providentiae fuit ne ambo
simul<hi rend="sup">
<note place="foot" n="305">simul Z: simul fere D</note>
</hi> eam
adorirentur, cum ambo ad id simul profecti sunt, et ambo simul eam insulam
praetergressi in Pharenses <add>grassati</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="306">grassati D: crassati Z</note>
</hi> fuerint? In reditu autem a Pharia
depopulatione unde est, quod iterum disjunguntur, et alter denuo tentare perrhorescit
alteri non vacat? O Virgo beatissima, quam de hac tenebrosa caligine translatam nostri
causa ante perspicuum summi Dei thronum astare credimus, ut quemadmodum in terris
humano generi <add>virtutum</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="307">virtutum D:
virtutem Z</note>
</hi> exemplar in admirabili humilitate praestitisti, ita et
super coelos coelorum proxima Dei potestate praedita ad nostram utilitatem regnes :
Agnoscentis hoc singulare a te munus populi adauge precamur fiduciam, et quos toties
ex tot <add>internectionum</add>
<hi rend="sup">
<note place="foot" n="308">internectionum
D: internitionum Z</note>
</hi> casibus misericorditer eripuisti, cumulatis
benefitiis in perpetuam clientelam cum Beatis Bartholomaeo Apostolo, et Marco
Evangelista ceterisque Divis perpetuo servandos intra sinum benignitatis tuae suscipe,
ut in fide filii tui radicati, nec unquam ad alienos cultus ulla labefactatione
detracti, et in hac et in coelesti patria protectionis tuae fructum assequamur.
Indulgente votis hujusmodi piissima eiusdem servatoris<hi rend="sup">
<note place="foot" n="309">servatoris Z: salvatoris D</note>
</hi> nostri filii tui Iesu
Christi clementia, cui simul cum Patre, et spiritu sancto sit semper honor perpetuus,
et aeterna gloria. Amen.<milestone unit="page" n="38"/>
</p>
</div>
</body>
<back>
<div type="poesis-ode" met="hexameter">
<head>In Turcas oratio</head>
<l>O Pater omnipotens, qui verbo cuncta creasti</l>
<l>et solo nutu quaeque creata regis, </l>
<l>Aspicis, ut dire<note place="foot" n="310">dire Z: diro D</note>
latret fera bellua victu </l>
<l>Ausa sibi titulos fingere ut<note place="foot" n="311">ut Z: et
D</note> umbra Dei, </l>
<l>Heu vocat arvorum Dominum se Othomanica pestis, </l>
<l>Quorum aditum primus crimine clausit homo, </l>
<l>Insuper imperium sibi totius arrogat orbis,</l>
<l>Sanguineoque gregem territat ense tuum, </l>
<l>Dat pacis leges populis juratus Olympo, </l>
<l>rursum faedifrago reijcit ore datas.</l>
<l>Faedera nil possunt<note place="foot" n="312">possunt Z: prosunt
D</note>, non illum numina tangunt</l>
<l>sub pede <add>Selimus</add>
<note place="foot" n="313">Selimus D: Sellinus
Z</note> fasque, piumque tenet. </l>
<l>Nec mora, nec requies, populo datur ulla fideli, </l>
<l>imminet exitio nocte, dieque <add>virum</add>
<note place="foot" n="314">virum D: virorum Z</note>, </l>
<l>Opprobrii genus omne loqui piget, eripe tetro </l>
<l>(si locus orandi est) nos tua membra jugo. </l>
<l>Num patiere Deus tot inulta piacula gentis?</l>
<l>Ecquis erit probra tot jam tolerare modus?</l>
<l>Quid gravius Pharao potuit commitere? quidve </l>
<l>Prisca Palestinis incola turba jugis?</l>
<l>An scelus impletum tercentis non fuit annis<note place="foot" n="315">annis Z: armis D</note>?</l>
<l>Ex quo Christicolas Turcica sceptra premunt, </l>
<l>sat dedimus poenas, sat ***<note place="foot" n="316">sat *** terruit
Z: sat acinace terruit D</note> terruit hostis</l>
<l>Transeat a nobis Numinis ira tui.</l>
<l>Hac semel amota Turcarum desinet horror</l>
<l>utcunque invicto<note place="foot" n="317">invicto Z: invito
D</note> nomine Turca tumet</l>
<l>Rumpatur tumor hic in numen bella minantis</l>
<l>Rem sibi cum vero sentiat esse Deo.</l>
<l>Nos tua progenies licet isto degener ortu</l>
<l>te tamen offenso sumpsimus arma Pater. <milestone unit="page" n="39"/>
</l>
<l>Sumpsimus arma tua pro Religione Redemptor</l>
<l>Ne tua pellatur prorsus ab ore<note place="foot" n="318">ore Z: Orbe
D</note> fides. </l>
<l>Neu animas coeli cives a morte futuras </l>
<l>Imergat divis sub Phlegetonte vadis. </l>
<l>Devictis<note place="foot" n="319">Devictis Z: divitis D</note>
Asiae, Libiaeque collentibus arva</l>
<l>Christiadis, poterat barbarus esse satur. </l>
<l>Quin et in Europa tot regnis (proh dolor) haustis </l>
<l>debuerat nostri jam cohibere sitim. </l>
<l>Dum redimi potuit pax auro solvimus aurum </l>
<l>Nec sitis extincta est, nec saturata fames. </l>
<l>Non pudet a nobis extremo margine Cyprum </l>
<l>poscere, nec pacis (proh) violare fidem. </l>
<l>Scilicet hinc alias petiturus littoris oras </l>
<l>concipit hesperias subdere posse sibi. </l>
<l>Ac si, quos domuit propria virtute domavit</l>
<l>non alio casu vindice forte Deo. </l>
<l>Nos quoque veh nimium graviter pecasse fatemur</l>
<l>Te tamen, o verum Christe Deum colimus</l>
<l>Qualescunque sumus, trinum veneramur, et unum </l>
<l>Te Deus, hanc unam pandimus ore fidem. </l>
<l>Flectimus inde genu Christo, Christumque secutis </l>
<l>Omne aliud numen credimus esse nefas. </l>
<l>Hinc nos Turcigenae propter te odere nefandi </l>
<l>Quos Mahomet falsa credulitate tenet. </l>
<l>Excidium hinc nobis molitur classe Tyrannus</l>
<l>Turcigenum ducens millia multa mari. </l>
<l>Quin et terrestres turmas equitumque phalanges </l>
<l>in nos emittens undique bella ciet. </l>
<l>Contemptorque Dei scelerata jurgia lingua </l>
<l>congerit, ah saltem parce sceleste Deo. </l>
<l>Parce Deo nostrorum<note place="foot" n="320">nostrorum Z: nostros
D</note> fas est tibi carpere mores, </l>
<l>Desine, noster ubi sit Deus, obijcere. <milestone unit="page" n="40"/>
</l>
<l>Regnas<note place="foot" n="321">regnas Z: regnat D</note> ubique
Deus noster. Quod<hi rend="sup">
<note place="foot" n="322">quod Z: qui D</note>
</hi>
si tibi poenam </l>
<l>Differt, pensabit mox gravitate moram. </l>
<l>Te manet ignis edax, qui te sine fine cremabit</l>
<l>Ni Christi infelix initiere fide. </l>
<l>Sed quid opus pretium suibus proponere, gemmas?</l>
<l>
<add>Duruit</add>
<note place="foot" n="323">duruit D: durrit
Z</note>, ut nostro sanguine tingat humum. </l>
<l>Nos commune malum communi pellere sorte</l>
<l>Nitimur, hinc armis, hinc pietate precum , </l>
<l>Militiae robur Veneti Pius, atque Philippus, </l>
<l>Miscere<note place="foot" n="324">Miscere Z: misere D</note> in
pugnam classe vehente viros. </l>
<l>Undique bella tument, noster tibi militat ensis, </l>
<l>Et cruce securus miles in arma ruit, </l>
<l>Imbelles, precibusque piis, votisque rogamus </l>
<l>Rebus, et <add>angustis</add>
<note place="foot" n="325">angustis D:
angustes Z</note> poscimus affer opem </l>
<l>In te spes nostra est tibi tantum fidimus uni</l>
<l>Omne tibi nostrum corde dicamus opus</l>
<l>Templa vovent alii Pario de marmore ad astra</l>
<l>Ast alii in templo<note place="foot" n="326">templo Z: templis
D</note> capta trophaea manu. </l>
<l>Ipse ego concesso nobis, ut spero triumpho</l>
<l>Grates perpetuas annua sacra feram, </l>
<l>Et memoria<note place="foot" n="327">memoria Z: memori D</note>
totum testabor carmine factum, </l>
<l>Noster erit fructus, gloria tota tua. <milestone unit="page" n="41"/>
</l>
</div>
<div type="poesis-ode">
<head>In magna navali victoria</head>
<l>Gaudeat Caelum exhilaretur Orbis,<note place="foot" n="328">exhilaretur orbis Z: jubiletque tellus P</note>
</l>
<l>Quisquis, et Christum colit, ora solvat</l>
<l>Laetus in laudes, resonetque Laetis</l>
<l>Vocibus Aether.</l>
<l>Torva pars, saevi cecidit Draconis</l>
<l>Nuper hic<note place="foot" n="329">Nuper hic Z: Qui modo
P</note> lati Dominator orbis</l>
<l>Noxius Christi populos vorabat</l>
<l>Martius anguis.</l>
<l>In specu natus Scithiae propinquas</l>
<l>eruit gentes, Asiamque pastus </l>
<l>Mox, et Europae freta transmeando</l>
<l>Substitit Haemo.</l>
<l>Inde jam <add>epoto</add> Getico cruore</l>
<l>Illyrim luna genitrice fretus</l>
<l>Hausit, et tandem Danais subactis </l>
<l>Induit <add>alas</add>
<note place="foot" n="330">alas P: ales
Z</note>.</l>
<l>Evolans ponto citus ocupavit</l>
<l>quidquid Aegeum mare continebat</l>
<l>Calcidem<note place="foot" n="331">Calcidem Z: Euboeam P</note>
Naxum Rhodon, atque Lemnum<note place="foot" n="332">Lemnum Z: Chium
P</note>
</l>
<l>et denique Cyprum.</l>
<l>Jam maris terror superi inferique </l>
<l>Italos uno meditatur haustu</l>
<l>Jam Thybrim Rhenum Rhodanumque anhelat</l>
<l>Aliger anguis.</l>
<l>Non tulit Christus scelus hoc nefandum, </l>
<l>qui licet tentet, tamen invocantes</l>
<l>Obrui nunquam patitur fideles, </l>
<l>sed juvat aegros.</l>
<l>Ergo dum tensas Draco pandit alas, </l>
<l>suscitat pastor vigiles ad arma </l>
<l>Fortium coetus, colubrum repente </l>
<l>exuit alis.<milestone unit="page" n="42"/>
</l>
<l>Sed quid obtectis<note place="foot" n="333">obtectis Z: optetis
P</note> opus est figuris</l>
<l>Gesta res tanta est, ut <note place="foot" n="334">ut Z: quod
D</note>in orbe major </l>
<l>Nulla jam saeclis fuerit tot actis<note place="foot" n="335">Nulla jam
saeclis fuerit tot actis Z: Nulla tot annis potuit videri P</note>
</l>
<l>par nec in armis.</l>
<l>Nostra Christidum superavit omnem </l>
<l>Turcicam classem rapuitque caesis<note place="foot" n="336">caesis Z:
laesis P</note>
</l>
<l>Hostibus totum mare, vindicata</l>
<l>nautica res est.</l>
<l>O diem faustum, celebremque<note place="foot" n="337">celebremque Z:
celebresque P</note> Nonas</l>
<l>Mensis Octobris, quater o beatas </l>
<l>Oxias multo saturas cruore </l>
<l>Turcigenarum.</l>
<l>Virgine a foeta recolatur annus </l>
<l>Mille quingentis deciesque septem</l>
<l>Orbitis lapsis novus, et lapillo </l>
<l>candidus albo.</l>
<l>Pugna Corcyrae docuit Melenae</l>
<l>Posse confringi<note place="foot" n="338">confringi Z: confingi
P</note> rabiem Selini </l>
<l>Ecce confracta est penitus adempto </l>
<l>Limite ponti<note place="foot" n="339">Limite ponti Z: Iam sibi ponto
P</note>
</l>
<l>Tu gregis pastor Pie quinte verus</l>
<l>Tu decus Christi fidei Philippe</l>
<l>Vos Mocenico Veneti coronis</l>
<l>cum duce digni </l>
<l>Foedus inter vos initum salutem<note place="foot" n="340">Foedus inter
vos initum salutem Z: foederis nexus initi salutem P</note>
</l>
<l>Attulit mundo prope jam ruenti</l>
<l>et ministrorum peperit triumphum </l>
<l>Vivida virtus.</l>
<l>
<add>Austrium</add>
<note place="foot" n="341">Austrium P: Austriam
Z</note> quis non celebret Joannem? </l>
<l>Inde quis Marci taceat<note place="foot" n="342">taceat Z: teneat
P</note> Columnae</l>
<l>Grande robur? quisque Sebastiani </l>
<l>Gesta Veneri?<milestone unit="page" n="43"/>
</l>
<l>Ecquis heroas<note place="foot" n="343">heroas Z: heroes P</note>
numeret canendo </l>
<l>Non polus noctu radiat tot astris</l>
<l>Quot cruentatos mediis stupebat </l>
<l>Naereus undis.</l>
<l>Vos tamen coelis animae receptae</l>
<l>quas amor verus patriae dicavit</l>
<l>Praelii auctores caput et triumphi </l>
<l>Laus docet<hi rend="sup">
<note place="foot" n="344">docet Z: decet P</note>
</hi>
omnis</l>
<l>Cantet Augustinum age Barbadicum</l>
<l>Doctior Vates graviore plectro</l>
<l>Nos<hi rend="sup">
<note place="foot" n="345">Nos Z: Hos P</note>
</hi> virum fama
memori colemus </l>
<l>Dum manet orbis. </l>
<l>Sunt quibus<note place="foot" n="346">quibus Z: quidem P</note>
plures ope singulari </l>
<l>Qui suo nobis retulere fato </l>
<l>Lauream de se meritos honoret<note place="foot" n="347">honoret Z:
honores P</note>
</l>
<l>Quisque fidelis.</l>
<l>Quanta mortales decuit gerendis </l>
<l>Praeliis unquam decet hos viros laus </l>
<l>qui sua<note place="foot" n="348">sua Z: suas P</note> nobis
peperere dextra, et </l>
<l>morte Triumphum</l>
<l>Christus his merces fuerit perennis </l>
<l>Nos ei acceptum ferimus qua<note place="foot" n="349">qua Z: quod
P</note> aura </l>
<l>Vescimur laeti quoniam haec data est<hi rend="sup">
<note place="foot" n="350">quoniam
haec data est Z: nimium data hac P</note>
</hi>
</l>
<l>Victoria Coelo</l>
<l>Quis brevi captas spatio ducentas </l>
<l>Credat a nostris trabibus triremes?</l>
<l>Sexiesque octo pariter fugatas </l>
<l>Vix tribus horis?</l>
<l>Majus<note place="foot" n="351">majus Z: mavis P</note> optatis
tulimus. Quis unquam </l>
<l>credat invictos (piget heu) tot armis</l>
<l>pauciorum vi potuisse vinci </l>
<l>Marte cruento?<milestone unit="page" n="44"/>
</l>
<l>Ecquis in nostros<note place="foot" n="352">nostros P: nostras
Z</note> animavit hostem </l>
<l>ut suo poscat<note place="foot" n="353">poscat Z: parcat P</note>
gladios cruore, </l>
<l>Artubus pisces, spoliis juventam, </l>
<l>Classe fideles?</l>
<l>Quis statim vectos putet a Pelono </l>
<l>Navitas ausos Ithaces ad oram<note place="foot" n="354">Ithaces ad
oram Z: Penei sub ora P</note>
</l>
<l>Congredi cum tot solidis carinis </l>
<l>Vincere suetis.</l>
<l>Sed Deus nobis, Deus ipse favit</l>
<l>Vidimos ventos prius a <sic>Chorinto</sic>
</l>
<l>Prosperos hosti tumido retrorsum</l>
<l>Turbine verti.</l>
<l>Impetum coeli subito secuti </l>
<l>Milites nostri superant. Quid ergo </l>
<l>Non erat Christus tuiturus arma </l>
<l>Christicolarum?</l>
<l>Quae sua fidunt feritate gentes </l>
<l>Noverint Christum Dominum, nec unquam</l>
<l>arogent palmam nisi destitutis </l>
<l>Numine nostris</l>
<l>Vos quoque o Christi populi fideles </l>
<l>Gesta concordes revocant in hostem</l>
<l>Tempore oblato properate diram</l>
<l>perdere gentem.</l>
<l>Tota nunc<note place="foot" n="355">nunc Z: num P</note> vobis
pelagi potestas </l>
<l>cessit en ultro imperium Selini </l>
<l>porrigit mundi moderator, id vos </l>
<l>carpite dextris.</l>
<l>Sponte conspecto cadit umbra sole</l>
<l>Militent tantum in Crucifixi honorem </l>
<l>invicem nexis aderit ministris</l>
<l>Auctor Jesus.</l>
<l>Gloriam Christo Domino canamus </l>
<l>qui dedit nobis superare Turcas </l>
<l>Si datos quondam monitus sequemur</l>
<l>cuncta daturo.</l>
<l>Gloriam Christo Domino canamus</l>
<l>Qui Deus semper caro factus aevo</l>
<l>Cum Patre aeternum, pariterque sancto </l>
<l>Flamine regnat.<note place="foot" n="356">Posljednje dvije strofe ne
nalaze se u P</note>
</l>
</div>
</back>
</text>
</TEI>
Rozanovic, Antun (1524-1594?) [1571]: Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica, 15122 verborum, 255 versus, ed. Nives Pantar [genus: prosa oratio - historia; poesis - ode] [numerus verborum] [rozan-a-vauz.xml].
|
