Pir, Didak (1517 – 1599) [1563, Ferrara]: Ad Paulum, versio electronica, Verborum 3486, versus 526, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epistula; poesis - epigramma] [numerus verborum] [didacus-p-paul.xml].
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc xml:id="didacus-p-paul">
<titleStmt>
<title>Ad Paulum, versio electronica</title>
<author key="didak01">
<name xml:lang="hr">Pir, Didak</name>
<date from="1517" to="1599">1517 – 1599</date>
</author>
<editor>Neven Jovanović</editor>
<respStmt>
<resp>Hanc editionem electronice descripsit</resp>
<name>Nives Pantar</name>
</respStmt>
<respStmt>
<resp>editionem electronicam praeparavit</resp>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition>Prema digitalnim snimkama izvornog izdanja (1563).</edition>
</editionStmt>
<extent ana="C">Mg:C Verborum 3486, versus 526</extent>
<publicationStmt>
<p>
elektronska verzija: Digitalizacija hrvatskih latinista, znanstveni projekt na
Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, Hrvatska. <date>srpanj 2007</date>.
</p>
<p>
Prepisala <name>Nives Pantar</name>, <date>srpanj 2007</date>.
</p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl type="repo" ana="digital">Digitalna verzija: CroALa</bibl>
<bibl>Pirro, Didaco: Ad Paulum.. Ferrariae : apud Valentem Panizzam Mantuanum, ducalem typographum,
1563 </bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<abstract>
<p/>
</abstract>
<settingDesc>
<p/>
</settingDesc>
<particDesc>
<p/>
</particDesc>
<langUsage>
<language ident="lat" xml:lang="hrv">latinski</language>
</langUsage>
<creation>
<date when="1563" period="15xx_2_third">1563</date>
<placeName type="place">Ferrara</placeName>
</creation>
<textClass>
<keywords scheme="typus">
<term>poesis</term>
</keywords>
<keywords scheme="aetas">
<term>Litterae renatae (1400-1600)</term>
<term>Saeculum 16 (1501-1600)</term>
<term>1551-1600</term>
</keywords>
<keywords scheme="genre">
<term>poesis - epistula</term>
<term>poesis - epigramma</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change>
<date>2012-08-31</date>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
Uvršteno u CroALa. Spellcheck. Zaglavlje.
</change>
<change>
<date>2010-01-05</date>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
Pojednostavnio zaglavlje. Pretvorio pb u milestone. Dodao facs atribut i broj stranica. Pretvorio rezimee u komentare. Uskladio s ostalima za CroALa i Laudationes urbium.
</change>
<change>
<date>[2007-07-07T14:58:11+0200]</date>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
Ispravio nekoliko slovnih pogrešaka u prvom prepisu. Modernizirao pravopis
(djelomično), interpunkciju. Dodao kodiranje: brojevi stihova. Treba provjeriti
imena, pojedine ortografske inačice, nejasna mjesta. Dodao elektronsko
zaglavlje.
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<milestone unit="page" n="1" facs="didacus/adpaulum/1"/>
<body>
<div type="poesis-epistula" met="hexameter">
<head>AD PAVLVM</head>
<!-- uvod -->
<l n="1">Sic tranquilla meae contingant, Paule, senectae</l>
<l n="2">Otia et hoc nobis aeui, quodcunque relictum est,</l>
<l n="3">Molliter et positis liceat transmittere curis,</l>
<l n="4">Vt te Flaminiumque meum iuuenemque Philippum</l>
<l n="5">Et Siculum medicum piger inuitusque relinquo.</l>
<l n="6">Sed discedendum et superi maris unda secanda. </l>
<l n="7">Cogit enim dea saeua, potens, cui laeua trabali</l>
<l n="8">Clauo armata sonat, durum gerit altera telum.</l>
<l n="9">An desiderio deamatae torquear urbis </l>
<l n="10">Quam mea iam cedens annis peioribus aetas</l>
<l n="11">Sepositam studiis sedem quaerebat honestis, </l>
<l n="12">Quaeris amicitiae pro iure; en accipe paucis: </l>
<!-- grad -->
<l n="13">Commoueor sane (nec enim manifesta sodalem</l>
<l n="14">Tam fidum celare meum est); et praeterea, quem</l>
<l n="15">Decantata boni numeris Racusa Marulli</l>
<milestone unit="page" n="2" facs="didacus/adpaulum/2"/>
<l n="16">Non capiat? Stat Romanis fundata colonis</l>
<l n="17">Illyrici regina maris quam barbara circum</l>
<l n="18">Agmina, quam magni iungunt sibi foedere reges.</l>
<!-- uprava -->
<l n="19">Illa nec horribiles fasces neque sceptra tyranni</l>
<l n="20">Imperiosa timet, sed quas tulit ipsa probatque</l>
<l n="21">Laeta fouet leges et libertatis auitae</l>
<l n="22">Durat honos genti nullo delebilis aeuo.</l>
<l n="23">Patricia de gente senes (uenerabilis ordo)</l>
<l n="24">Imperium commune tenent quique eminet unus </l>
<l n="25">Candida soliciti dispensat iussa senatus</l>
<l n="26">Partiturque uices et ius communicat aequum.</l>
<l n="27">Bisseni assistunt proceres quos ille frequentes</l>
<l n="28">Consiliis adhibet socios si publica forte</l>
<l n="29">Causa subest uel sit magnis de rebus agendum.</l>
<l n="30">His animi syncera fides, his annua surgit</l>
<l n="31">Cura magistratus legere et deducere sortem.</l>
<l n="32">Nam nihil a magno decernitur ordine si non</l>
<l n="33">Vrna prius tacito suffragia colligat auro.</l>
<l n="34">Euganeos sic fama duces, ubi dissidet anceps,</l>
<l n="35">Nec constare potest uarians sententia patrum,</l>
<l n="36">Seu pacem, seu bella uelint indicere et altum</l>
<milestone unit="page" n="3" facs="didacus/adpaulum/3"/>
<l n="37">Figere magnanimi uictricia signa Leonis,</l>
<l n="38">Elicere occulto rerum decreta metallo.</l>
<!-- kopljanici -->
<l n="39">Stant et duryphori circum, praetoria turba,</l>
<l n="40">Pars latus obseruat regis, pars limina propter </l>
<l n="41">Excubat et uigiles peragit custodia noctes.</l>
<!-- rektor -->
<l n="42">Praetereo quos clara patrum gens addat honores, </l>
<l n="43">Quam meritos scribat titulos, quae splendida uerba</l>
<l n="44">Aggerat. Vsque adeo praecellit gratia ciuis </l>
<l n="45">Quem rebus Racusa suis praefecit et esse</l>
<l n="46">Rectorem populi uoluit pacisque sequestrum.</l>
<l n="47">At cum plenus abit mensis iamque altera Lunae</l>
<l n="48">Cornua formoso coepere albescere caelo, </l>
<l n="49">Ille domum priuatus abit, uenit alter in aulam </l>
<l n="50">Et uariata breues exaequat purpura fastos.</l>
<!-- amor patriae et pacis -->
<l n="51">Omnes unus amor patriae tenet, omnibus idem</l>
<l n="52">Ardor inest, nulli iucundior altera cura.</l>
<l n="53">Et quamuis ualidas possint in bella cohortes</l>
<l n="54">Ducere nec desint instructae littore classes, </l>
<l n="55">Vincit pacis amor; sanctae quis munera pacis</l>
<l n="56">Spernat et insani Martis praeponat amorem?</l>
<!-- mercatus -->
<l n="57">Hinc reuerens legum clarisque exculta iuuentus</l>
<milestone unit="page" n="4" facs="didacus/adpaulum/4"/>
<l n="58">Moribus insignes Asiae florentis ad urbes</l>
<l n="59">Aut abit aut remo pulsat mare, sedula quaerens</l>
<l n="60">Innocuas et opes seraeque alimenta senectae.</l>
<!-- cura domi, descriptio loci -->
<l n="61">Par labor atque operis studium, par denique ciues</l>
<l n="62">Cura domi subigit quamuis neque pinguia rura </l>
<l n="63">Nec, quae mollis alat foecundis Addua ripis, </l>
<l n="64">Arua colant, steriles campos, praeruptaque saxa</l>
<l n="65">Ferre iubent Cererem et genialis dona Lyaei;</l>
<l n="66">Exiguam Cererem sed quae neque uina Falernus</l>
<l n="67">Spernat ager dulci neque uincat palmite Lesbos.</l>
<l n="68">Quin etiam hic pingues oleas, sua dona, Minerua</l>
<l n="69">Conspicit, hic castas circum et serpilla frequentes</l>
<l n="70">Vere nouo glomerantur apes. Non caerea castra</l>
<l n="71">Plura uidet tali neque nectare fragrat Hymetus.</l>
<l n="72">At nitor hortorum quantus? Micat aurea Brenni</l>
<l n="73">Villa nec Alcynoi concesserit Ombla uiretis,</l>
<l n="74">Ombla decus nemorum, et pulchrae uicina Grauosae.</l>
<l n="75">Loetus ubi myrti foliis et Atlantide silua</l>
<l n="76">Vernat ager tonsaque ornantur litora buxo.</l>
<l n="77">Inde tepor caeli clementior, inde per auras</l>
<l n="78">Assidui uolucrum cantus, sonat Attica coniux</l>
<milestone unit="page" n="5" facs="didacus/adpaulum/5"/>
<l n="79">Funestas ah questa dapes et crimina Terei</l>
<l n="80">Criminibus pensata nouis. Responsat ab alta</l>
<l n="81">Ilice et antiquas repetit Philomela querelas. </l>
<l n="82">Tum uiui fontes et quae pendentia subter</l>
<l n="83">Saxa sonans uasti speciem fert aequoris unda.</l>
<l n="84">At prius extremos Nili penetraris ad ortus </l>
<l n="85">Quam caput et salebras fontis penitusque latentes</l>
<l n="86">Vndantis scopuli liceat cognoscere causas</l>
<l n="87">Ipse licet caecos iactet Trebina meatus </l>
<l n="88">Antraque furtiuis Nympharum conscia flammis.</l>
<!-- aedificia -->
<l n="89">Quid referam eductas moles atque addita ponto</l>
<l n="90">Claustra? Quid edomitos Boreaeque Austrique furores? </l>
<l n="91">Quid latera excisae rupis diductaque riuis</l>
<l n="92">Flumina et a gemina salientes uirgine rores?</l>
<l n="93">Ipsa foro in medio quadrato regia saxo</l>
<l n="94">Erigitur, hoc templum ingens, haec curia patrum, </l>
<l n="95">Porticibus uastis centumque innixa columnis.</l>
<!-- ecphrasis -->
<l n="96">Hic genus antiquum primamque ab origine gentem</l>
<l n="97">Docta manus uario depinxerat argumento.</l>
<l n="98">Namque fere spatio in primo micat acer in armis</l>
<l n="99">Bellius; hunc propter surgit Romana iuuentus</l>
<milestone unit="page" n="6" facs="didacus/adpaulum/6"/>
<l n="100">Tonsa comam et ualidis sustentans pila lacertis. </l>
<l n="101">Nec non in medio commissas aequore classes</l>
<l n="102">Aspiceres sparsoque infectos sanguine fluctus.</l>
<l n="103">Nec modus aut odio finis: crudelis Erinnys</l>
<l n="104">Funerea incedens palla et nigrantibus alis </l>
<l n="105">Incitat ardentes animos et proelia miscet.</l>
<l n="106">Ipsa manu quatiens tinctam Phlegetonte securim,</l>
<l n="107">Ipsa manu rapidos spargens e crinibus hydros.</l>
<l n="108">Interea auratis uolitans Concordia pennis</l>
<l n="109">Nunc hos, nunc illos populos adit impigra et omnes</l>
<l n="110">Irarum causas et belli temperat aestus</l>
<l n="111">Pacatosque animos iam laeta in regna reducit.</l>
<l n="112">Parte alia afflictis diffidens despota rebus</l>
<l n="113">Orat opem paruosque simul cum coniuge natos</l>
<l n="114">Protendens, gemitus etiam sub imagine muta </l>
<l n="115">Et lacrymas mouet infelix; fremit ore superbo</l>
<l n="116">Laeuiaque inflexo detorquet spicula cornu</l>
<l n="117">Gens ignara uirum cuius premit infula rasum</l>
<l n="118">Alba caput, uillis horrent labra summa retortis,</l>
<l n="119">Tum sinuosa pedes descendit uestis ad imos.</l>
<l n="120">Illa sibi regem nequicquam in uincula poscit.</l>
<milestone unit="page" n="7" facs="didacus/adpaulum/7"/>
<l n="121">Stat contra iurata fides, uenerandaque sacra</l>
<l n="122">Hospitii. Extremas ambibat Sergius oras,</l>
<l n="123">Sergius edomiti cessit cui gloria monstri.</l>
<l n="124">Ille oculos, simul ille ferens ad sydera uultus,</l>
<l n="125">Pallentes uultus, lacrymarumque hymbre madentes,</l>
<l n="126">Pacem orare deos, pacem exorasse uidetur.</l>
<l n="127">Tantus honos saxo, uiuunt sic arte colores.</l>
<!-- locus -->
<l n="128">Ipsa quoque (humanis proh quantum industria rebus,</l>
<l n="129">Quantum artes animique ualent), ipsa aequora ponti</l>
<l n="130">Diuitias addunt populis qua consita Baccho</l>
<l n="131">
<sic>Punta</sic> sub infidam protenditur usque Maluntham.</l>
<!-- punta? -->
<l n="132">Quaque per angustas apparent Rhizana fauces </l>
<l n="133">Moenia et Hispanis squallentes ossibus agri.</l>
<!-- pisces -->
<l n="134">Nam neque ad Euxinos tractus neque Pontica qua se</l>
<l n="135">In freta suspectae nautis Symplegades arctant,</l>
<l n="136">Inuidiosa magis summam uoluuntur in actam</l>
<l n="137">Retia nec plures implent cetaria thyni</l>
<l n="138">Aut lupus aut uelox coracinus et acer asellus</l>
<l n="139">Pagrique scombrique aut uelipetae capitones</l>
<l n="140">Ambiguusque salar maioraque nomina rhombi </l>
<l n="141">Triglaque nocturnis epulis luxuque superbo</l>
<milestone unit="page" n="8" facs="didacus/adpaulum/8"/>
<l n="142">Addita nec parcas dignata accedere mensas</l>
<l n="143">Quique nitet puro squamas interlitus auro</l>
<l n="144">Captus ad antiquas Epidauri salpa ruinas.</l>
<l n="145">Quin et Dalmatici circum uada salsa profundi</l>
<l n="146">Naturae mireris opes et prodiga rerum</l>
<l n="147">Munera. Nam saxi uenis abstrusa uetusti</l>
<l n="148">Concha latet, seu spuma maris seu succina gutta</l>
<l n="149">Paulatim accreuit lapidi, dein rore coacto</l>
<l n="150">Accepit formam uitalem et condita testa est.</l>
<l n="151">Quidquid id est, digitos imitantem nauita Graius, </l>
<l n="152">Cum primum Adriaticas puppim deflexit in undas,</l>
<l n="153">Obstupuit uisu insolitam, tum nomine dixit</l>
<l n="154">Dactylon; haud quidquam fertur praestantius illo</l>
<l n="155">Cum diuturna grauis patitur fastidia morbi</l>
<l n="156">Auertitque cibos et uis humana fatiscit.</l>
<l n="157">Continuo <corr>accurrit</corr> praesens medicina nec ultra</l>
<l n="158">Vim morbi penetrare sinit uiresque reducit.</l>
<!-- locus -->
<l n="159">Nec non Nereidum pulcher chorus, alba Lopude </l>
<l n="160">Flauaque Mellite et adhuc intacta Logussa,</l>
<l n="161">Aut pelago insultant lasciuae, aut hispida colla</l>
<l n="162">Coralio innectunt fragili et lucente smaragdo.</l>
<milestone unit="page" n="9" facs="didacus/adpaulum/9"/>
<l n="163">Sic felix Pomona suos et maxima Tethys</l>
<l n="164">Distribuunt terris alterno munere fructus.</l>
<!-- artes -->
<l n="165">Nec suus ingenuis defit locus artibus; instat</l>
<l n="166">Acer et Ausoniae totas permiscet Athenas</l>
<l n="167">Nascibenus, quo laeta sonat schola uestra magistro</l>
<l n="168">Et uetus Illyricas Academia migrat in urbes.</l>
<l n="169">Inde alia haud leuior communis cura salutis</l>
<l n="170">Incessit patres, argenti praemia et auri</l>
<l n="171">Ponere certa uiris si qui de corpore morbos</l>
<l n="172">Aut ualeant reuocare graues aut uulnera curent.</l>
<l n="173">Ergo alacres animo et certa mercede laborum</l>
<l n="174">Inuadunt medicae certamina clara palestrae</l>
<l n="175">Flaminius Maries et claro Caesar ab Vmbro,</l>
<l n="176">Multaque fessa uirum damnataque corpora Letho</l>
<l n="177">Eripiunt Orco. Stygios iam rarior intrat</l>
<l n="178">Vmbra lacus, densos nec agit Libitina triumphos.</l>
<l n="179">Parte alia insignes iuuenes Baptista Phranusque,</l>
<l n="180">Euganeus Baptista, Phranus patre natus Etrusco</l>
<l n="181">Infames morbi species lepramque rubentesque</l>
<l n="182">Anthracas et lichenas et horribiles mentagras</l>
<l n="183">Arte domant. Non illi enses, non tincta ueneno</l>
<milestone unit="page" n="10" facs="didacus/adpaulum/10"/>
<l n="184">Tela timent; tales Podalyrius atque Machaon</l>
<l n="185">Rege sub Atrida magno celebrantur Homero. </l>
<l n="186">In uitia et mores hominum corruptaque saecla</l>
<l n="187">Qui ruat infestus iustaque exaestuet ira</l>
<l n="188">Et moueat lacrymas gemitusque extrudat acerbos,</l>
<l n="189">Indicium sani jam pectoris et uocet alta</l>
<l n="190">Qua uia uirtutis populos, mox afflet et auram</l>
<l n="191">Diuinam scelerisque odium et probitatis amorem, </l>
<l n="192">Nuper ab Ausoniis Antonius appulit oris.</l>
<l n="193">Egregia de gente patri quae nomina Ibero</l>
<l n="194">Sueta dare; haud illa felicior altera uiuit.</l>
<l n="195">Non premitur curis, non spes consumit inanes,</l>
<l n="196">Spernit opes et regna quibus tabescit auarus.</l>
<!-- cives -->
<l n="197">Iam uero quos clara uiros urbs educat et quae</l>
<l n="198">Pectora, quam sanctis elucent moribus omnes,</l>
<l n="199">Musa uelim referas modulataque carmina dictes</l>
<l n="200">Si te digna peto. Primus micat ille Sebastus</l>
<l n="201">Gloria rara togae et forma spectabilis heros.</l>
<l n="202">Gondulaque exemplar uirtutum et Messius alter</l>
<l n="203">Doctus et Actaea frontem deuinctus oliua.</l>
<l n="204">Et Probus et senior <FONT COLOR="#CC3300"><b>Laurentius</b></FONT> et pede laeso</l>
<milestone unit="page" n="11" facs="didacus/adpaulum/11"/>
<l n="205">Debilis et Pylio facundior ore Marinus.</l>
<l n="206">Tum Marius, Marii sed enim sat dicere nomen;</l>
<l n="207">Cetera qui nescit, Romanis ille Camoenis, </l>
<l n="208">Ille (nefas) Musis ingratus uiuit Etruscis.</l>
<l n="209">Mox placidus Seraphinus et integer Vrsus et ille</l>
<l n="210">Iustitiae uindex atque omnis cultor honesti</l>
<l n="211">Dogia, Dalmaticae gentis Cato; nemo sub isto </l>
<l n="212">Iudice patrati pergatur criminis author,</l>
<l n="213">Non hominem occidat, non furtum fecerit aut se</l>
<l n="214">Obliget obscuri sceleris nocturnus adulter;</l>
<l n="215">Continuo graue delictum par poena sequatur.</l>
<l n="216">Quis genus Ambrosii nescit, cui clara Vetaldae</l>
<l n="217">Facta indicta domus? Quo Sorgius ore canendus?</l>
<l n="218">Quem procul a uulgi strepitu, procul urbe uagante,</l>
<l n="219">Inter odoratas laurus et myrtea rura</l>
<l n="220">Raptat Amor uirides Sophiae caelestis in hortos,</l>
<l n="221">Inconcussus Amor Sophiae. Non munera regum</l>
<l n="222">Conferat aut Hermi quisquam mihi jactet arenas,</l>
<l n="223">Non quos mollis Arabs templis incendit odores,</l>
<l n="224">Non ebur aut rubro quaesitos aequore conchas;</l>
<l n="225">Has potius sectemur opes memores breuis aeui.</l>
<milestone unit="page" n="12" facs="didacus/adpaulum/12"/>
<l n="226">Omnia in interitum properant; manet inclyta uirtus.</l>
<l n="227">Quis te, Ambuste senex, sileat? Quo crimine laudes</l>
<l n="228">Transierim, Ceruine, tuas, cui maxima templi</l>
<l n="229">Cura subest, sacrum cuius premit infula crinem?</l>
<l n="230">Sed tamen, o nobis contraria fata deosque</l>
<l n="231">Crudeles, iam rara legunt tibi fila sorores,</l>
<l n="232">Tam prope mortis habes metam; cape gaudia uitae,</l>
<l n="233">Dum licitum, uenerande senex, et subtrahe Letho</l>
<l n="234">Quidquid id est, quod durat adhuc, si laudis abunde,</l>
<l n="235">Si sat ob egregias partum tibi nominis artes.</l>
<l n="236">Hinc et Ventiadae regum genus, inde Georgi</l>
<l n="237">In diuersa trahunt. Quis Priuus ab auribus ille</l>
<l n="238">Pangit honoratum, iucundum, et molle poema?</l>
<l n="239">Gratus Amalthaeo uati, quo praeside, fama est,</l>
<l n="240">Saepe suum <corr>sacro</corr> mutare Helicona sorores.</l>
<l n="241">Concordes animae fraternaque pectora quondam,</l>
<l n="242">Messius et Gozae gentis pater, aspice ut ambo</l>
<l n="243">Pene pares agitent uirtutibus; o mala si quis</l>
<l n="244">Nubila in Ionium rapiat Notus. Optimus ille est</l>
<l n="245">Bondius Hesperiis nuper digressus ab oris; </l>
<l n="246">Ille Tagi de fonte bibit, illi alta Toleti</l>
<milestone unit="page" n="13" facs="didacus/adpaulum/13"/>
<l n="247">Moenia nota nimis, dum magna negotia solus</l>
<l n="248">Sustinet et regi perfert mandata Philippo.</l>
<l n="249">Proximus huic curis paribusque Thudisius annis</l>
<l n="250">Ingreditur, cui frontis honos, cui nobile pectus</l>
<l n="251">Nescio quid magnum promittit. Serior aetas</l>
<l n="252">Quique dies aderunt uatem non uana locutum</l>
<l n="253">Arguerint, tantum cursum fortuna sequatur.</l>
<l n="254">Ecce decus uestrum Musae et noua fama Monaldus.</l>
<l n="255">Aspirate (precor) iuueni, quaque incipit ire,</l>
<l n="256">Este uiae comites; duro namque orbita calle</l>
<l n="257">Auiaque Aonii deducit in ardua montis,</l>
<l n="258">Montis ubi uestrae sedes, unde ubere uena</l>
<l n="259">Fons scatet et dulci uatum rigat ora liquore.</l>
<l n="260">Ille (simul toto caluit ius enthea Phoebi </l>
<l n="261">Pectore) Lesbiacis ferit aurea carmina plectris</l>
<l n="262">Et canit, Ogygius quod uates audiat et quod</l>
<l n="263">Esse suum uellet Linus aut Aeagrius Orpheus,</l>
<l n="264">Qualis ad Andradae siluam uel <sic>Paiua</sic> circum</l>
<!-- paiua? -->
<l n="265">Flumina inauditis demulcet cantibus auras</l>
<l n="266">Lusitanus olor quem Theutonis ora canentem</l>
<l n="267">Audiit et ripis obiecit laeta Caistri.</l>
<milestone unit="page" n="14" facs="didacus/adpaulum/14"/>
<l n="268">Si Palacini senis obliuiscar, haberi</l>
<l n="269">Ingratus uolo. Si Phranii, uocer impius. Aeque</l>
<l n="270">Hic atque hic dignus laudarier. Haud mihi Paulus</l>
<l n="271">Excidit; o quantum Pauli senioris in illo est.</l>
<l n="272">Viuit adhuc et tanti spirat ciuis imago.</l>
<l n="273">Non formam nec opes aut dantem iura parentem </l>
<l n="274">In Stephano tantum miror, clarissima quamquam</l>
<l n="275">Haec sint dona deum et uulgo communia paucis.</l>
<l n="276">Compositi iuuenis mores et amabile nomen</l>
<l n="277">Et probitas et rara fides et pectus honestis</l>
<l n="278">Artibus instructum, diuino pectore uatem</l>
<l n="279">Altaque Pieriae poscunt praeconia linguae.</l>
<l n="280">En Petrus, en felix Hieronymus; haeret eunti</l>
<l n="281">Filius insignis pietate atque indole rara </l>
<l n="282">Nec minus Aonia uersari assuetus in umbra.</l>
<l n="283">Ah pereat quicunque modum praescripsit Amori,</l>
<l n="284">Secreuitque thoros et dulcia pignora turpi </l>
<l n="285">Infecit macula quam mox detergeret aurum.</l>
<l n="286">Quid rerum natura parens, quid semina mundo</l>
<l n="287">Aeternum iactata iuuant, si frena iugumque</l>
<l n="288">Accipit et leges patitur captiua superbas?</l>
<milestone unit="page" n="15" facs="didacus/adpaulum/15"/>
<l n="289">At tu cresce puer magnumque imitare parentem</l>
<l n="290">Et te (si qua modo est) indignae subtrahe labi.</l>
<l n="291">Quo fessum, Dracouice, rapis? Tu Castora nobis,</l>
<l n="292">Petre, refers: parto frater spatiatur Olympo</l>
<l n="293">Illucetque nouum terris iubar unde comantem</l>
<l n="294">Stella facem ducens dat, clara insignia genti.</l>
<l n="295">Parcite uos, clari iuuenes et sancta uirorum</l>
<l n="296">Nomina, si uestris impar maioribus unus,</l>
<l n="297">Vnus et hic animi praestans et criminis insons</l>
<l n="298">Nec mirator opum nec Phoebi incognitus antris</l>
<l n="299">Inter patricias laurus hederasque uirentes</l>
<l n="300">Haud illaudata spectetur imagine Nallus.</l>
<l n="301">Parcite et hoc nobis (quaeso) concedite carmen.</l>
<l n="302">Cura Deum Nallus, quem dulci a matre cadentem</l>
<l n="303">Vranie excepit puerum docuitque latentem</l>
<l n="304">Fatorum causas et summis intulit astris.</l>
<l n="305">Inde altum manet ingenium curaeque capaces </l>
<l n="306">Cur placidum Veneris numen, cur a Ioue reges,</l>
<l n="307">Insignes bello reges, cur aspera contra</l>
<l n="308">Vulneraque et caedem Cepheia uirgo minetur,</l>
<l n="309">Vnde tremor terris, cur formidabilis ensem</l>
<milestone unit="page" n="16" facs="didacus/adpaulum/16"/>
<l n="310">Exerat Orione, mutent cur regna cometae,</l>
<l n="311">Aut cur Hesperiam ad Calpen extremaque mundi</l>
<l n="312">Litora inaequales Tethys uaga sentiat aestus?</l>
<l n="313">Qui titulis proauorum et imaginibus fumosis </l>
<l n="314">Et patrio censu et latis metitur ab agris </l>
<l n="315">Egregiam uirtutem animi generosaque fata</l>
<l n="316">Iudicio cadet ille meo, licet intonet ardens</l>
<l n="317">Tullius et largo defendat flumine causam.</l>
<l n="318">Hic mihi, qui nati crudeli sorte perempti</l>
<l n="319">Funera magnanimus deflet pater, o superi, o mors,</l>
<l n="320">O dolor, o matri primis erepte sub annis</l>
<l n="321">Balthasar, unanimes spargant tibi cana sorores</l>
<l n="322">Lilia et humentes flores; nos carmina demus.</l>
<l n="323">Hic bonus <corr>occurrit</corr> Miscinius, hic Ludouicus, </l>
<l n="324">Diues opum Ludouicus, et haud minor egregia in re</l>
<l n="325">Lucarus, Ismarii clara de gente Tryphonis.</l>
<l n="326">Namque ferunt morbo exhaustae (seu numinis ira</l>
<l n="327">Illa fuit, seu tetram hyemem crebrisque madentem</l>
<l n="328">Hymbribus infelix terris inuexerat Auster)</l>
<l n="329">Consuluisse urbi patres populosque propinqua</l>
<l n="330">Adductos regione quibus pro gente tribuque</l>
<milestone unit="page" n="17" facs="didacus/adpaulum/17"/>
<l n="331">Ascriptasque domos et iugera diuitis agri.</l>
<l n="332">Tum uetus Ascriuio stabat decus. Inde profectos</l>
<l n="333">Bucchiadasque Probosque et claros Lucaras armis</l>
<l n="334">Accipimus; manet auita par gloria genti.</l>
<l n="335">Hic Petrus, hic Athamas, hic pulcher Bagnius, et qui</l>
<l n="336">Ducit Idumaea iuuenis cognomen ab urbe.</l>
<l n="337">Nec sese indignum comitem tot millibus offert</l>
<l n="338">Egregius forma Climonius; ille iuuentam</l>
<l n="339">Vix primam ingrediens iam grandes pectore curas</l>
<l n="340">Versat et assuetos senibus puer ambit honores,</l>
<l n="341">Clarus auo, clarus magni uirtute parentis.</l>
<l n="342">At tu, qui Rhodopes saltus atque auia lustras</l>
<l n="343">Arua Lycaoniis nunquam uiduata pruinis</l>
<l n="344">Dum patria pius officium, dum debita praestas</l>
<l n="345">Munera, qua statua, quo carmine digne Benessi?</l>
<l n="346">Salue ubicunque loci degis. Tibi me tua uirtus</l>
<l n="347">Iunxit et Herculeo sociauit pectora nodo.</l>
<l n="348">Si qua meis olim debetur uersibus aetas, </l>
<l n="349">Illa meum de te longum testentur amorem.</l>
<l n="350">Interea tibi nostra chelys, tibi noster Apollo</l>
<l n="351">Seruiat, et magnum ferat usque ad sydera nomen.</l>
<milestone unit="page" n="18" facs="didacus/adpaulum/18"/>
<!-- simile -->
<l n="352">Haud equidem plures mentita heroas ab aluo</l>
<l n="353">Crediderim prodisse ferae quae nocte silenti</l>
<l n="354">Intulit extremas clades et funera Troiae.</l>
<l n="355">Illa tamen meditata dolos et noxia ferro</l>
<l n="356">Turba fuit, fallax Ithacus, crudelis Epaeus</l>
<l n="357">Periuriusque Sinon diuumque irrisor Oileus.</l>
<!-- civica virtus -->
<l n="358">Nostram pura fides placidoque modestia uultu</l>
<l n="359">Et regale sonans clementia et omnia supra</l>
<l n="360">Religio ueterum ritu fundata parentum</l>
<l n="361">Detinet immunem scelerisque et fraudis iniquae.</l>
<l n="362">Nostra domo profugos ereptaque sceptra gementes</l>
<l n="363">Hospitio fouit reges cum Turcica uirtus</l>
<l n="364">Et formidatus premeret Mahometus in armis.</l>
<l n="365">Vera cano. Sensit bellax Epiros et ora </l>
<l n="366">Quam piger et fractis iam cornibus alluit Ister.</l>
<l n="367">Nec sese ob factum iactauit et arma ferentem</l>
<l n="368">Atque indignantem pacta mercede tyrannum</l>
<l n="369">Leniit et patriae auertit ceruicibus urbis.</l>
<!-- bellica virtus -->
<l n="370">At Gradium imparibus diuis in bella ruentem</l>
<l n="371">Marte domat uictrix nec longum passa iacere</l>
<l n="372">Dat pacem ueniamque uiro, quaeque unica gentis</l>
<milestone unit="page" n="19" facs="didacus/adpaulum/19"/>
<l n="373">Nobilitas, patrios ultro concedit honores; </l>
<l n="374">Inde domus Gradiae nomen praeclaraque fama</l>
<l n="375">Funditur et seros perdurat ad usque nepotes.</l>
<l n="376">Non aliter perhibent, cum Romulus acer Asylum</l>
<l n="377">Condidit, in partem regni uenisse Sabinos.</l>
<l n="378">Nec dum etiam Pario surgebat marmore templum,</l>
<l n="379">Templum quod patriae seruat tutela salutis</l>
<l n="380">Blasius et multo diuus resplendet ab auro.</l>
<l n="381">Ille suos ciues dexter fouet, ille uocantem,</l>
<l n="382">Cum fremit et tumidos exasperat Adria fluctus, </l>
<l n="383">Audit et in tuta nautam statione reponit.</l>
<l n="384">Ille pias leges tutatur et ille Lutherum</l>
<l n="385">Submouet armatum furiis et dira mouentem</l>
<l n="386">Proelia; nam contra magnis stat Bucchius ausis</l>
<l n="387">Eluditque senem iuuenis cogitque frementem</l>
<l n="388">Terga dare et uictum patrias secedere ad Arctos.</l>
<l n="389">Nec minus augustam uicino in litore sedem</l>
<l n="390">Seruat Idumaeus senior quo signa ferente</l>
<l n="391">Acer in oppositum contendit Cantaber hostem</l>
<l n="392">Deturbatque loco spoliisque exultat opimis.</l>
<l n="393">Illum lecta cohors iuuenum canit, illius aris</l>
<milestone unit="page" n="20" facs="didacus/adpaulum/20"/>
<l n="394">Excubat et caste peragit stata sacra sacerdos,</l>
<l n="395">Aureus eloquii cui fons instillat in ora</l>
<l n="396">Diuinos latices foecundaque pectora uersat.</l>
<l n="397">Hunc Calabri montes misere, at maxima Roma</l>
<l n="398">Et decus et mores et claras contulit artes.</l>
<!-- honor perpetuus urbis -->
<l n="399">Scilicet his animi studiis, hac indole morum</l>
<l n="400">Creuit, et hac longum felix Racusa per aeuum</l>
<l n="401">Ibit, et aeternae stabit sua gloria genti.</l>
<l n="402">At uero Thebanae arces atque alta Corinthos</l>
<l n="403">Et foecunda uirum Sparte ueteresque Mycenae</l>
<l n="404">Et Capua infelix et maius nomen Athenae</l>
<l n="405">Quaeque diu terris leges dedit orbe subacto</l>
<l n="406">Roma potens rerum et Carthaginis aemula uirtus</l>
<l n="407">(Quid non longa dies spatiosaque deterat aetas?)</l>
<l n="408">Cuncta jacent incerta locis quaque alta nitebant</l>
<l n="409">Tectaque et aurato fulgentes culmine turres,</l>
<l n="410">Vix nomen monstrare datur. Proscindit arator</l>
<l n="411">Tot monumenta uirum, tot claras inscius urbes.</l>
<l n="412">Nempe insanus amor dominandi et caeca libido</l>
<l n="413">Et concussa fides rebusque innata secundis</l>
<l n="414">Ambitio nullusque adeo respectus honesti</l>
<milestone unit="page" n="21" facs="didacus/adpaulum/21"/>
<l n="415">Quaeque auri scelerata fames augescit habendo,</l>
<l n="416">Auertere deum tutelam et maxima rerum </l>
<l n="417">Abscessit fortuna retro et collapsa repente est.</l>
<l n="418">Frustra artes, frustra ingenium, frustra omnia tela</l>
<l n="419">Impiger opponas, urget uis effera fati.</l>
<l n="420">Nulla hic suspicio talis. Procul omnis abesto</l>
<l n="421">Inuidia in nodum tortos innexa colubros.</l>
<l n="422">Non odii causas nec causas cladis habemus.</l>
<l n="423">Alta per unanimes regnat concordia ciues</l>
<l n="424">Et sperare deos fas longa in saecla secundos.</l>
<!-- poeta fessus -->
<l n="425">Sed quid ego exiguo comprendere singula uersu</l>
<l n="426">Conor? In immensum crescit labor omnibus horis</l>
<l n="427">Et cum magna loquar, longe maiora supersunt,</l>
<l n="428">Ingens uatis opus, nostris neque uiribus aequum.</l>
<l n="429">Ergo illuc, unde egressus paulo ante, reuertor.</l>
<!-- responsum doloris -->
<l n="430">Commoueor sane, uerum primoribus annis</l>
<l n="431">Qui patriae fines, Eborae qui tecta reliqui,</l>
<l n="432">Libertatis amans et in hoc insaniam ad usque</l>
<l n="433">Perdurare paratus, eant uel flumina retro,</l>
<l n="434">Deliciis spero uestris me posse carere.</l>
<!-- exilium -->
<l n="435">Atqui res dura exilium. Durissima sane.</l>
<milestone unit="page" n="22" facs="didacus/adpaulum/22"/>
<l n="436">Namque licet superos habeas atque omnia fata, </l>
<l n="437">Fata secunda tuis et respondentia uotis, </l>
<l n="438">Quisquis eris, tamen hospes eris. Si quid minus apte</l>
<l n="439">Exciderit fortasse tibi, iam scilicet omnis </l>
<l n="440">Gratia abit, si quam longo collegeris usu.</l>
<l n="441">Continuo fullo uel quae sibi corpore quaestum</l>
<l n="442">Procurat mulier: quin tu, peregrine, facescis?</l>
<l n="443">Aut quo dignus abis et nostram deseris urbem?</l>
<l n="444">Iandudum annona premimur quae laxa solebat</l>
<l n="445">Esse prius, mirum ueniet nisi petis et ipse</l>
<l n="446">Causa mali; accurrit cerdo et candente fauilla</l>
<l n="447">Oblitus ora faber caesoque cruentus ab hyrco</l>
<l n="448">Lanio, coniungunt capita et simul ore minantur</l>
<l n="449">Exitium; laetatus abis quod uerbera cessent.</l>
<l n="450">Multaque praeterea surgunt incommoda. Quod si </l>
<l n="451">Paupertate grauis cursu fallente senectus</l>
<l n="452">Accedat nec sit qui consoletur egentem:</l>
<l n="453">Hae uerae lacrymae, dolor hic extremus in omnes</l>
<l n="454">Transcendit gemitus et curis conficit aegrum.</l>
<!-- exilii exempla -->
<l n="455">Sed me maiorum moueant exempla uolentem</l>
<l n="456">Vrbe procul patria peregrinis ossa sepulchris</l>
<milestone unit="page" n="23" facs="didacus/adpaulum/23"/>
<l n="457">Condere. Qui Libyca clarum cognomen ab arce</l>
<l n="458">Primus init uictor, Linterni in littore conchas</l>
<l n="459">Colligit Hannibalem oblitus malegrataque bella.</l>
<l n="460">Nec minus inuicti concedens Caesaris armis</l>
<l n="461">Eligit Euboicas sedes, ubi decoquat iras,</l>
<l n="462">Appius, et patriae amissos dediscat honores.</l>
<l n="463">Sed quid opus priscis annalibus? Omne sub aeuum</l>
<l n="464">Indulget fortuna sibi uictrixque uocari</l>
<l n="465">Gaudet et alternis insultat libera fatis.</l>
<!-- exilium assuetum -->
<l n="466">At durum est, inquis. Durum. Verum ipse subinde</l>
<l n="467">Dum reputo culpare nefas, quae ferre necesse est,</l>
<l n="468">Assueui esse miser. Non semper naufraga puppis</l>
<l n="469">Increpat Aegaeum. Ducit fortuna sequentem </l>
<l n="470">Saepe manu, placidum ridens et candida uultum.</l>
<l n="471">Nec contenta solo terra nos collocat astris, </l>
<l n="472">Diis licet inuitis. Quod si comes ire recuses,</l>
<l n="473">Ah miser, ah demens. Tortum quatit illa flagellum</l>
<l n="474">Implicitumque coma barathro demergit Auerni.</l>
<!-- exilii exempla moderna -->
<l n="475">Cernis ut extorris laribus Marianus auitis</l>
<l n="476">Laetus agat duris in rebus? Dulcis amicus, </l>
<l n="477">Alloquio facilis, nulli non commodus hospes.</l>
<milestone unit="page" n="24" facs="didacus/adpaulum/24"/>
<l n="478">Ille senis Coi repetita luce tenebras</l>
<l n="479">Discutit et medicas languentibus admouet artes</l>
<l n="480">Socraticas aut quaerit opes et nobile chartis</l>
<l n="481">Mandat opus, somni parcus, nec tarda senectus</l>
<l n="482">Dimouet intentum Musis gratoque labori.</l>
<l n="483">Hoc patriam amissam solatur et omnia secum</l>
<l n="484">Fert bona quae nullus quantumuis barbarus hostis,</l>
<l n="485">Nulla dies auferre queat. Viden' alter Etrusco</l>
<l n="486">Sanguine clarus eques, quo nuper et Itala tellus</l>
<l n="487">Gallicaque insolitos belli sensere tumultus,</l>
<l n="488">Dum reges et regna quatit, dum tristia bella</l>
<l n="489">Apparat ut patriis succedat sedibus exul,</l>
<l n="490">Contra stare deos sensit; nam turbida fumo</l>
<l n="491">Machina anhelantem iussit descendere ad umbras.</l>
<!-- fabula -->
<l n="492">Thybridis aut certe non longe a fonte Numici </l>
<!-- Aesop
Gibbs 202, Perry 70, Aphthonius 36 -->
<l n="493">(Nam non constat in hoc Aesopus, cetera uerax)</l>
<l n="494">Stabat et ingentes fundebat in aera ramos</l>
<l n="495">Populus et manes ibat radice sub imos. </l>
<l n="496">Huic uicina fuit (sic idem prodit) arundo</l>
<l n="497">Vilis et humorem potare assueta palustrem.</l>
<l n="498">Populus huic: non te sacrati dedecus arui</l>
<milestone unit="page" n="25" facs="didacus/adpaulum/25"/>
<l n="499">Huc uenisse pudet, nullos quae crescis in usus?</l>
<l n="500">Non pecori praestas umbram, non fronde decora</l>
<l n="501">Grata uiatori surgis reficisque labori.</l>
<l n="502">Praeterea neque tu soles neque frigora longum </l>
<l n="503">Pertuleris, breuis est tibi uel longissima uita.</l>
<l n="504">Illa autem: qui me uoluit prodire sub auras,</l>
<l n="505">Siue deus seu capripedum de sanguine gentis,</l>
<l n="506">Illi cura meae (fuerit quaecunque) salutis.</l>
<l n="507">At tibi (proh fati rerumque ignara tuarum)</l>
<l n="508">Instat acerba dies quae te speciosa tuosque</l>
<l n="509">Deiciat ramos et letae frondis honores.</l>
<l n="510">Tunc non uana tibi uatis occurret arundo. </l>
<l n="511">Dixit, et Arctoo stridens a cardine uentus</l>
<l n="512">Incubuit terris. Sensit maris unda fragorem</l>
<l n="513">Pulsataeque gemunt siluae, non tecta, nec alta</l>
<l n="514">Templa deum sufferre ualet. Stat populus et se</l>
<l n="515">Colligit, at frustra. Saeuo nam turbine uicta</l>
<l n="516">Concidit et magnam traxit miseranda ruinam.</l>
<l n="517">At comes, ut longe uenientem prospicit hostem</l>
<l n="518">Submittit de more comam, mox ridet euntem, </l>
<l n="519">Et caput attollens atque omni functa periclo</l>
<milestone unit="page" n="26" facs="didacus/adpaulum/26"/>
<l n="520">Consenuit uictrix herbosae in sede paludis.</l>
<l n="521">Sed quid opus multis? Fortunae cedat oportet</l>
<l n="522">Qui sapit et non uult fortunae ludus haberi.</l>
</div>
</body>
<back>
<div type="poesis-epigramma" met="elegiacum">
<head>MVSONII CREMONENSIS EPITAPHIVM.</head>
<l n="1">Iam moriens, iam mutus olor, iam deside lingua,</l>
<l n="2"> Hinc iaceat, niueis fama inde superuolet alis.</l>
<l n="3">Nulla magis nostrum deceant monumenta poetam.</l>
<l n="4"> Cum sileat dulcis Musonius, illa loquatur.</l>
</div>
<closer> FINIS. <dateline>FERRARIAE. Apud Valentem Panizzam Mantuanum, Ducalem Typographum
<date when="1563">MDLXIII</date>
</dateline>
</closer>
</back>
</text>
</TEI>
Pir, Didak (1517 – 1599) [1563, Ferrara]: Ad Paulum, versio electronica, Verborum 3486, versus 526, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epistula; poesis - epigramma] [numerus verborum] [didacus-p-paul.xml].
|
