<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
    <teiHeader>
                <fileDesc xml:id="bolica-i-desc">
                        <titleStmt>
                                <title>Descriptio Ascriviensis urbis, versio
                                        electronica</title>
                                <author key="bol01">
                                        <name xml:lang="hr">Bolica, Ivan</name>
                                        <date from="1520" to="1572">c. 1520 – 1572</date>
                                </author>
                                <respStmt>
                                        <resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp>
                                        <name>
                  <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
               </name>
                                </respStmt>
                                <respStmt>
                                        <resp>Textum transcripsit</resp>
                                        <name>Željka Salopek</name>
                                </respStmt>
                        </titleStmt>
                        <editionStmt>
                                <edition>
                                        Prema kasnijem tiskanom izdanju (1903).
                                </edition>
                        </editionStmt>
         <extent ana="C">Mg:C 2842 verborum, 331 versus</extent>
                        <publicationStmt>
                                <p>elektronska verzija: Digitalizacija hrvatskih latinista,
                                        znanstveni projekt na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u
                                        Zagrebu, Hrvatska. <date when="2010-01">siječnja
                                2010</date>
            </p>
                        </publicationStmt>


                        <sourceDesc>
            <bibl type="repo" ana="digital">Digitalna verzija: CroALa</bibl>
            <bibl>Serafino Razzi; Lodovico Ferretti, <editor>Giuseppe
                                        Gelcich</editor>: La storia di Ragusa: scritta nuovamente in
                                        tre libri <placeName>Ragusa</placeName>: <publisher>A.
                                                Pasarić</publisher> (1903), pp. 3--14. Facsimile
                                        apud <ref target="http://www.archive.org/details/lastoriadiragus00razzgoog">archive.org</ref>.</bibl>
         </sourceDesc>

                </fileDesc>
        <profileDesc>
         <abstract>
            <p/>
         </abstract>
         <settingDesc>
            <p/>
         </settingDesc>
         <particDesc>
            <p/>
         </particDesc>
         <langUsage>
            <language ident="lat" xml:lang="hrv">latinski</language>
         </langUsage>
         <creation>
                    <date notBefore="1538" notAfter="1551" period="15xx_2_third">1538 – 1551</date>
            </creation>
         <textClass>
                        <keywords scheme="typus">
                                <term>poesis</term>
                        </keywords>
                        <keywords scheme="aetas">
                                <term>Litterae renatae (1400-1600)</term>
                                <term>Saeculum 16 (1501-1600)</term>
                                <term>1501-1550</term>
                        </keywords>
                        <keywords scheme="genre">
                                <term>poesis - epica</term>
                                <term>poesis - descriptio</term>
                        </keywords>
                </textClass>
      </profileDesc>
        
        <revisionDesc>
                <change>
                        <name>
               <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
            </name>
                        <name>Luka Špoljarić</name>
                        <date>2012-07-22</date>
                        Novo, unificirano zaglavlje.
                </change>
            <change>
                <name>
               <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
            </name>
                <date>2008-05-05</date>
            </change>
            <change>
                <name>
               <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
            </name>
                <date>2009-12-22</date>
                Validacija u OxyGenu. Označavanje stihova (l).
            </change>
            <change>
                <name>
               <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
            </name>
                <date>2009-12-23</date>
                Pregledao. Dodao marginalije (tok radnje) unutar napomena.
            </change>
                <change>
                        <name>
               <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
            </name>
                        <date>2010-01-24</date>
                        Bibliografski podaci u zaglavlju. Jedno sic zamijenjeno s corr. Unutar dateline prijepisa označen date.
                </change>
                <change>
                        <name>
               <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
            </name>
                        <date>2010-01-28</date>
                        Div / type.
                </change>
        </revisionDesc>
        
    </teiHeader>
    <text>
      <body>
            <div type="poesis-epica">
                    <head> DESCRIPTIO
         SINUS ET URBIS ASCRIVIENSIS.<note place="foot">1) Urbs Ascriviensis = id est Ascrivium recte Acruvium, sive Catharus</note>
            </head> 

            <byline>Per <abbr>D.</abbr> Ioannem Bonam de Boliris nobilem Catharensem ad Heliam Zagurium <corr>concivem</corr> suum.</byline> 
            <!-- invocatio -->
            <l>Ascraei quae sacra senis, quae flumina, quaeque, </l>
            <l>Vermanos  <note place="foot">2) Vermanus, mons = <abbr>ital.</abbr> 
                  <foreign xml:lang="ita">Vermano</foreign>, <abbr>sl.</abbr> 
                  <foreign xml:lang="hrv">Vrmac</foreign>; mons altissimus contra Catharum</note> colitis saltus, vallesque reductas, </l>
            <l>Illyrides Musae, liceat mihi munere vestro </l>
            <l>Descripsisse situm patriae, circumque, supraque </l>
            <l n="5">Aerios montes, sinuosaque littora, portus </l>
            <l>Rizonici, vadaque ipsa simul, quae tramite longo </l>
            <l>Aemula flaminibus, mox excipit Adria vastus. </l>
            <l>Fas mihi vos duxisse Deae per saxa, per ipsos </l>
            <l>Anfractus, rupesque cauas, perque horrida tesqua </l>
            <l n="10">Lefteni  <note place="foot">3) Leftenus, <abbr>ital.</abbr> "<foreign xml:lang="ita">monte sella</foreign>", <abbr>sl.</abbr> 
                  <foreign xml:lang="hrv">Lovcen</foreign>, prope Catharum</note> montis, niuibusque cacumina cana, </l>
            <l>Inuia quae audaci cupio tentare iuuenta.</l>
            <!-- ad Zagurium -->
            <l>Sed nec te ad partem nostri accessisse laboris, </l>
            <l>Secretum aut pigeat Zaguri ostendere callem </l>
            <l>Quo tuto nobis tentari haec semita possit. </l>
            <l n="15">Nam te per notasque vias, notasque per artes </l>
            <l>Ipse pater ducit Cyllenius, et tibi Musae </l>
            <l>Applaudunt, sacraque intexunt tempora lauro. </l>
            <!-- descriptio sinus -->
            <l>Est in secessu longo sinus, Adria qua se </l>
            <l>Vertit ad Eoos fluctus, ac littora radit </l>
            <l n="20">Illyridos, longe ante alios, pulcherrimus omnes, </l>
            <l>Rizonicum  <note place="foot">4) Sinus Rizonicus = <abbr>ital.</abbr> 
                  <foreign xml:lang="ita">Bocche di Cattaro</foreign>
               </note> appellant: hic primo in limine, et ipsis</l>
            <milestone unit="page" n="4"/>
            <!-- urbs Castri Novi -->
            <l>Faucibus ad laeuam attollunt se protinus vrbis </l>
            <l>Moenia  <note place="foot">5) Oppid. Castri novi, vulgo <foreign xml:lang="ita">Castelnuovo</foreign>.</note>, quae quondam fatis Herzegus  <note place="foot">6) Herzegus <abbr>i. e.</abbr> Stephanus Cosaccia, dux Sancti Sabae.</note> iniquis </l>
            <l>Condidit, atque nouum dixit cognomine castrum. </l>
            <!-- urbs debellata saepe -->
            <l n="25">Proh, quantas, vrbs illa, acies, quae praelia vidit, </l>
            <l>Quas olim Illyrij hic Turcis, quas Turca vicissim </l>
            <l>Illyriis strages dedit, Hispanaeque cohorti! </l>
            <l>Vel cum Xerzegum propriis Mahumetus ab oris </l>
            <l>Expulit hinc, longo vel cum post tempore  <note place="foot">7) <abbr>a. d.</abbr> 1538.</note> Turcam </l>
            <l n="30">Clauigeri arma patris, Caesar, Venetique fugarunt. </l>
            <l>Aut mox Hispanas dum Barbarussa  <note place="foot">8) Ariadenus aenobardus recte Hair-Eddin Barbarossa, summus <sic>turicae</sic> classis imperator <abbr>a.</abbr> 1539.</note> phalanges </l>
            <l>Ejicit, atque vrbi vexilla Othomanna reponit. </l>
            <!-- descriptio sinus continuatur -->
            <l>Hinc longo haud tractu, recto tamen ordine opaci </l>
            <l>Assurgunt montes, arrident pascua laeta,  <note place="foot">ad <abbr>s.</abbr> Petrum in albis, vulgo la Bianca (<abbr>sl.</abbr> Bijela).</note> 
            </l>
            <l n="35">Pascua turcaici quae vomer scindit aratri, </l>
            <l>Teque petunt latis, praepinguis Maesia, campis, </l>
            <l>Donec in obliquum mox se, vallemque reducunt. </l>
            <l>Qua nimium saevis Boreas circumstrepit armis. </l>
            <!-- flumen Rizon -->
            <l>Hic flumen Rizon, fluuii quoque nomine dicta  <note place="foot">10) Cfr. Pollyb.</note> 
            </l>
            <l n="40">Nunc arx,  <note place="foot">11) Cfr. Strabo, Ptolom. Plin. <abbr>etc.</abbr>
               </note> sed magnae quae vrbis vestigia seruat, </l>
            <l>Vnde sinum nostri quondam dixere priores; </l>
            <!-- Teuta et Agron -->
            <l>Theutae  <note place="foot">12) Theuta regina Illyridum.</note> olim sedes, postquam fata impia tandem </l>
            <l>Agronem  <note place="foot">12) Rex Illyrici, conjux Theutae.</note> rapuere suum, fortunaque cessit. </l>
            <!-- scopuli -->
            <l>Ast tractu maris in medio mox vnus, et alter </l>
            <l n="45">Erigitur scopulus, Virgo hunc,  <note place="foot">13) Scopulus, in quo aedes <abbr>B. M. V.</abbr> de Scopello, vulgo "<foreign xml:lang="ita">de Scarpello</foreign>" nuncupatae.</note> et Mater : at illum </l>
            <l>Vectus  <note place="foot">14) Scopulus in quo aedes <abbr>S.</abbr> Georgii, ubi olim et Monasterium <abbr>S.</abbr> Benedicti.</note> equo valida tutatur belliger hasta. </l>
            <milestone unit="page" n="5"/>
            <!-- comparatio -->
            <l>Ac veluti Aonii nuper per cerula olores </l>
            <l>Maeandri seu forte vadis, seu forte Caystri </l>
            <l>Se attollunt, summaque apparent eminus vnda. </l>
            <!-- Perastes -->
            <l n="50">Hos recte contra Perastes  <note place="foot">15) Vulgo Perasto ad radices montis vulgo dicti "Monte Cavallo", et "Monte Cassone".</note> nautica surgit, </l>
            <l>Quae sibi radices montis, montanaque saxa </l>
            <l>Delegit, posuitque suas in littore <sic>saedes</sic>. </l>
            <l>Huic mox ad Boream Rizon spectatur, ad Eurum </l>
            <l>Excelsi montis, donec <sic>iugantur amaenis</sic> 
            </l>
            <l n="55">Dulcidiae  <note place="foot">16) Nunc Ljuta, recte ad <abbr>S.</abbr> Petrum.</note> campis, Bonninaque  <note place="foot">17) Bona <abbr>i. d.</abbr> Possessiones, <abbr>sl.</abbr> Dobrota Catharinorum.</note> iugera tangant. </l>

            <l>Hic tractus laeui lateris, sunt haec loca portus, </l>
            <l>Mons dextra Lustiza sedens lapidosus, et asper </l>
            <l>Vergit ad Auroram ductus longo  <note place="foot">18) Ljesevic.</note> ordine fratrum, </l>
            <l>Qui mox continui procero vertice surgunt </l>
            <l n="60">Vsque ad celsa iugis vmbrosa cacumina; quae quod </l>
            <l>Fulmine iam toties arsere Ceraunia dicunt. </l>
            <l>Sed tamen hunc vallis curuata intersecat, atque </l>
            <l>Planities Augusta loci,  <note place="foot">19) vulgo "Pianura di Cattaro".</note> campique patentes, </l>
            <l>Queis elata procul respondet Zuppa  <note place="foot">20) vulgo "Carbalia" antiq. comitatus "de Gripulis" — <abbr>sl.</abbr> Grbalj.</note> rebellis </l>
            <l n="65">Eoum ad solem: namque Austri ex parte resedit </l>
            <l>Vermanus, medioque sinu se maximus offert </l>
            <l>Lauricomus mons Vermanus, qui tramite recto </l>
            <l>Ad laevi lateris montes procurrit, et arctum </l>
            <l>Vix aditum nautis,  <note place="foot">21) Stretto delle Catene.</note> pontoque relinquit aperto. </l>
            <l n="70">Continuo ad zefiros contra est Lustiza supinus, </l>
            <l>Scilicet et mediis se se erigit aequoris vndis </l>
            <l>Saedes Lignipedum  <note place="foot">22) Scopulum in quo aedes <abbr>B. M. V.</abbr> et Coenobium olim <abbr>S.</abbr> Benedicti, dein <abbr>Canonicor. Caelest.</abbr>, postea <abbr>O. M. S. <FONT COLOR="#CC3300"><b>Francisci</b></FONT></abbr> — recte "<foreign xml:lang="ita">Madonna degli Stradioti</foreign>".</note> longe acceptissima patrum; </l>
            <l>Quam iuxta placido diues salit insula ponto  <note place="foot">23) Insula <abbr>S.</abbr> Gabrielis <abbr>it.</abbr> "<foreign xml:lang="ita">dell' Arcangelo</foreign>", "<foreign xml:lang="ita">degli Stradioti</foreign>".</note> 
            </l>
            <milestone unit="page" n="6"/>
            <l>Hic vbi turma equitum vigilat custodia pernox,</l>
            <l n="75">Et late aduerso campos tutatur ab hoste. </l>
            <!-- ad Ascriuium -->
            <l>At qua parte cauus mons hic vada caerula stringit, </l>
            <l>Hinc recta ad austros ductus lapidosa recludit </l>
            <l>Tesqua sui, geminae hic Christi stant ordine Matri </l>
            <l>Aediculae tamen exiguae, quarum altera pandit </l>
            <l n="80">Mox alium portus tractum, qui vergit ad ortum,</l>
            <l>Vermanique sinum Perasten qui aspicit, et quae </l>
            <l>Proxima Perastae sunt iugera, quique recludit </l>
            <l>Rura suburbana Ascriuij, dum protinus inde </l>
            <l>Ascriuium versus sinuosa volumina tendit. </l>
            <l n="85">Planities hic lata maris, lata aequora vbique </l>
            <l>Continui montes, hinc atque hinc, littora curva, </l>
            <l>Littora quae obiiciunt sic se, ne cernere possis </l>
            <!-- primus aspectus -->
            <l>Totam extemplo vrbem. Primo Arx in vertice montis </l>
            <l>Se se offert, prima, et venientes prospicit, atque </l>
            <l n="90">Dat late signum venientum protinus Vrbi. </l>
            <l>Parua mora est: sed cum tota Vrbs quoque cernitur et cum </l>
            <l>Nulla obex restat, quin moenia scilicet vrbis </l>
            <l>Tota videre queas, turresque, ac tecta domorum. </l>
            <!-- naues Turcicae inuadunt -->
            <l>Hinc quoque tercentumque  <note place="foot">24) Anno 1539.</note> rates, numerosaque gentis </l>
            <l n="95">Agminaque Turcaicae quondam furor impius egit </l>
            <l>Nostra in damna, Noui post diruta moenia Castri </l>
            <l>Namque vltra, nec ferre pedem, nec scindere remis</l>
            <l>Aequora posse datum. Quid Barbarussa maniplos, </l>
            <l>Quidue rates in bella paras? Frustra impete tanto </l>
            <l n="100">Tot stringis acies, tot pandis carbasa ventis. </l>

            <l>Non pugnam Ascriuium, Solimana nec arma veretur, </l>
            <!-- pila uolans in Barbarussam -->
            <l>Quin vltro ad bellum te prouocat: en volat igne </l>
            <l>Sulfureo contorta pila, et petit eminus ipsum </l>
            <l>Teque, tuamque ratem, longe timor omnis abesto </l>
            <l>Si conferre manum, pugnaeque insistere mens est. </l>
            <!-- templa laeua et dextra -->
            <l n="105">Ergo huc prouecto laeua est Theloneus, et mox  <note place="foot">25) Aedes <abbr>S.</abbr> Matthaei de Dobrota.</note> 
            </l>
            <l>Helias ignifero raptus super aethera curru,  <note place="foot">26) Aedes <abbr>S.</abbr> Heliae proph.</note>
            </l>
            <milestone unit="page" n="7"/>
            <l>Porrecta qui in rupe sedens, ponto imminet arcto.</l>

            <!-- agri laus Vergiliana -->
            <l>At quonam Lustiza  <note place="foot">27) Agri Catharenis laus, faecunditas, amoenitas.</note> tuas, quo carmine dicam,</l>
            <l n="110">Siluasque, saltusque et pinguia gramina, campos? </l>
            <l>Quoue tuas Vermane modo, quoue, Orpine, laudes</l>
            <l>Aut dabitur, tot prata simul, tot pascua, totque</l>
            <l>Concinuisse mihi fontes, et flumina, et vndas?</l>
            <l>Hic grati Bacco colles, hic florida rura</l>
            <l n="115">Fertilis hic frugum Cereri gratissima tellus, </l>
            <l>Arbor et omnigena, hic longum depascitur agmen</l>
            <l>Quadrupedum genus omne; hic pisces coerula complent,</l>
            <l>Tot pagi, villaeque habitant, pars <sic>littota</sic> circum</l>
            <l>Radices montis circum pars altera, pars et</l>
            <l n="120">Summa tenet, petit haec syluas, immensaque lustra. </l>

            <!-- urbs, mons -->
            <l>Sed iam me portus, turres, et moenia, et vrbis </l>
            <l>Tecta vocant, vocat ipse suo mons vertice celsus </l>
            <l>Leftenus, rupesque cauae, praeruptaque tesqua </l>
            <l>Pestigradi montis,  <note place="foot">28) Peštingrad mons.</note> qui proximus assidet vrbi. </l>
            <!-- Musarum inuocatio -->
            <l>Quare, agite, o mihi grata cohors, mea numina Musae </l>
            <l>Vos me per iuga celsa, et inhospita montis euntem </l>
            <l>Saxa, Deae, regite, ac tutum mihi pandite callem, </l>
            <l>Quo possim abruptos iam iam conscendere montes. </l>

            <!-- urbs, mons, portus -->
            <l>Ac primum, montis iacet in radicibus imis</l>
            <l n="130">Vrbs conclusa mari, mons est sine nomine, at ipsa </l>
            <l>Ascriuium dicta est. Arx celsa  <note place="foot">29) vulgo "Il Castello di <abbr>S.</abbr> Giovanni".</note> in vertice montis </l>
            <l>Assurgit, montemque suum sua moenia cingunt. </l>
            <l>Area lata patens ante urbem montis opaci </l>
            <l>Obiectu curuo portum efficit, hic furor omnis, </l>
            <l n="135">Ventorumque silent flatus, placida aequora nullam </l>
            <l>Admittunt rabiem, tutaque in sede quiescunt. </l>
            <!-- rura suburbana -->
            <l>Rura suburbana hinc, atque hinc. Haec Tirsiger <sic>Euam</sic>, </l>
            <l>Haec Pomona tamen sibi vendicat, ordine longo. </l>
            <l>Mox gemini montes procero vertice <corr>lambunt</corr> 
            </l>
            <!-- montium comparatio -->
            <l n="140">Sydera, Leftenus laeuum latus occupat vrbis, </l>
            <l>Pestigradus dextrum, non illis altior Ossa,</l>
            <milestone unit="page" n="8"/>
            <l>Aut Rhodope, aut celsi iuga verticis Appennini.</l>

            <!-- antrum in medio; cacumen -->
            <l>Lefteni in medio antrum ingens, vastaeque cauernae, </l>
            <l>Vndique praeruptus vertex, sublime cacumen <note place="foot">30) Vulgo "Žiljev kamen".</note>
            </l>
            <l n="145">Occupat, vnde sedens partes speculatur in omnes, </l>
            <l>Scilicet, hinc Corciram, illincque Ceraunia saxa, </l>
            <l>Inde lacum Scodrae, late exundantibus vndis. </l>
            <l>Pestigradus longe inferior, dorso insidet ingens </l>
            <l>Saxea cui moles, iam iam et casura videtur. </l>
            <!-- rupes, solitudines -->
            <l n="150">Disiectae hos circum rupes, desertaque tesqua, </l>
            <l>Stantque, et acuta silex praecisis vndique saxis. </l>
            <l>Horriditas tamen haec haud aspernanda videtur </l>
            <l>Quippe vrbem claudit, sic vt non vllus ab hoste </l>
            <l>Incursus timeatur, nec belli impetus vllus. </l>

            <l n="155">Vermanus contra, pater assidet vmbrifer, et quo </l>
            <l>Pestigrado inferior, seu summi culmine montis </l>
            <l>Lephteni, hoc longe frondosior, et mage multo </l>
            <l>Fertilior, lateque suis se frondibus ornans. </l>
            <!-- templum et monasterium Franciscanorum -->
            <l>Lignipedes hic tecta patres in margine ripae  <note place="foot">31) Templum <abbr>S.</abbr> Bernardini et Coenobium Fratrum Ord. <abbr>S.</abbr> Francisci.</note>
            </l>
            <l n="160">Atque aedem statuunt, vbi diuae Virginis ara </l>
            <l>Erigitur, celsusque tholus, venerandaque templi </l>
            <l>Maiestas, nouum opus, pario de marmore surgit. </l>
            <!-- fons -->
            <l>Hic dulces voluens latices et arundine, et aluo </l>
            <l>Frondenti caput incinctus fons Pucius exit,  <note place="foot">32) Vulgo "Il Pozzo", recte "Ad Puteos". <abbr>Sl.</abbr> Puc.</note> 
            </l>
            <l n="165">Vnde haustum e tota semper concurritur vrbe, </l>
            <!-- comparatio puellarum cum formicis -->
            <l>Ac mixtim tenerae certant haurire puellae. </l>
            <l>Frugilegae haud aliter formicae olim agmine longo </l>
            <l>Discurrunt dum forte hyemi noua grana recondunt, </l>
            <l>Hae veniunt, redeunt, illae, et sub pondere gaudent. </l>
            <!-- OFM -->
            <l n="170">Seraphici hinc coetus diui pia <sic>tuba</sic> Minores </l>
            <l>Diruta tecta parant ipsis sub moenibus urbis </l>
            <l>Erigere, atque suas iterato hic ponere sedes.  <note place="foot">33) Templum <abbr>S.</abbr> Francisci et Coenobium Fratr. eiusdem Ordinis.</note> 
            </l>
            <!-- bellorum molestiae -->
            <l>Heu qua parte ferox nobis belli impetus olim </l>
            <milestone unit="page" n="9"/>
            <l>Non saeuit, bellique furor, dextra, atque sinistra </l>
            <l n="175">Templa iacent prostrata Deum, plantaribus horti </l>
            <l>Excisi, domus ante vrbem non vlla relicta est.  <note place="foot">34) Ad securitatem urbis suburbana aedificia diruta.</note> 
            </l>

            <!-- urbs ipsa -->
            <l>Forma triquetra vrbis sulco concluditur arcto, </l>
            <l>Qua Boream spectat, sulcum amnis Scordus  <note place="foot">35) Lo Scurda — (fiumera).</note> inundat </l>
            <l>Hic vbi vel pelles Sycionis vincit aluta; </l>
            <!-- turres -->
            <l n="180">Tot pariter turres, tot propugnacula belli </l>
            <l>Tuta sedent, molisque nouae noua moenia surgunt.  <note place="foot">36) Il bastion Bembo.</note> 
            </l>
            <!-- Gurdi laus -->
            <l>Ast Eurum versus Gurdus perlabitur  <note place="foot">37) Amnis Gurtus, ad Gurgitem, De Gurto, Gordichio.</note> amnis, </l>
            <l>Lefteno qui e monte vagus procurrit in aequor, </l>
            <l>Gurdus amor Nympharum, et Doridos vltima cura, </l>
            <l n="185">Nereidum quo saepe chorus leuis, vdaque crines </l>
            <l>Cymodoce, viridisque cupit Galatea lauari.</l>

            <!-- moenia, porta, portus -->
            <l>Moenia celsa vrbis turres celsae vndique cingunt, </l>
            <l>Porta ingens  <note place="foot">38) Porta della Marina.</note> aperit portum, ripamque recludit </l>
            <l>
               <sic>Aquoream</sic>, strata haec spatioso limite serpit. </l>
            <l n="190">Hic centum quandoque rates, longo ordine cernas, </l>
            <l>Hae varias merces, longinquo ex orbe reportant, </l>
            <l>Hae dulces Bacchi latices, hae denique aceruos </l>
            <l>Triticeos, mileumque ferunt, atque hordea nobis. </l>
            <!-- iudicia -->
            <l>Hic etiam ciues praetoria ad alta frequentes </l>
            <l n="195">Concurrunt, vbi lance pari, Praetorque Patresque </l>
            <l>Ius dicunt (irae hic regnant rabiesque dolorque), </l>
            <l>Atque strepunt multo subsellia celsa tumultu, </l>
            <l>Causidicum dum forte hic clamat, et ille reclamat. </l>

            <!-- ingresso area panditur; praetorium, curia, horologium -->
            <l>Hinc vrbem ingresso mox area panditur <sic>inges</sic> 
            </l>
            <l n="200">Custodes aditum seruant; in fronte renident </l>
            <l>Aurea Praetoris palatia;  <note place="foot">39) Praetorium, aliaeque publicae aedes.</note> Curia dexteram </l>
            <l>Degrauat, ast laeuam Quaestoris regia partem. </l>
            <l>Hic et militibus Praefecti moenibus vrbis </l>
            <l>Stat subnixa domus, surgunt ambita vetustis </l>
            <milestone unit="page" n="10"/>
            <!-- epigrammatice -->
            <l n="205">Atria porticibus; strepit hic  <note place="foot">40) Turris horaria vulgo "La Torre dell'orologio".</note> qui rebus agendis </l>
            <l>
               <sic>Tempera</sic> praescribens, noctis quoque diuidit horas, </l>
            <l>Inclamatque procul, procul atque auditur, at ipse </l>
            <l>Se ipsum audire nequit, nec quicquam sentit, vbi se </l>
            <l>Conficiat toties repetito vulneris ictu. </l>

            <!-- uicos et uias non uacat memorare -->
            <l n="210">Non vicos memorare vacat, non strata viarum </l>
            <l>Nec quibus illa modis sparsas per compita metas </l>
            <l>Expediant, variaque refertas merce tabernas. </l>
            <!-- templa tantum -->
            <l>Sat mihi sit, si tecta Patrum, si templa Deorum </l>
            <l>Complectar. Quis namque breui queat omnia versu </l>
            <l n="215">Dicere? Perge igitur: prima est Alpheia proles,  <note place="foot">41) Templum SS. Philippi et Jacobi, Ap., vulgo "San Giacomo de Loggia".</note> 
            </l>
            <l>Obiiciat quae templa tibi; si tendere pergis </l>
            <l>Ad Diui patrii plateam, Patareius heros,  <note place="foot">42) San Nicolo dei Marineri sive "Della Marinezza".</note> 
            </l>
            <l>Sidus grande maris, propior sibi vendicat aram. </l>
            <l>Hunc prope virgo sedet,  <note place="foot">43) Sant' Agata.</note> sparsis post terga capillis </l>
            <l n="220">Distractasque manus tibi, distractasque papillas </l>
            <l>Ostentat, templique sui penetrale recludit. </l>
            <l>Protinus hinc fora lata patent, tecta ardua circum </l>
            <l>Vndique conspicias, primoque occurrit ibi ingens </l>
            <l>Maiestas templi phrygio sacrata Tryphoni.  <note place="foot">44) Eccl. Cathedr. <abbr>S.</abbr> Tryphonis.</note> 
            </l>
            <!-- loggia pubblica -->
            <l n="225">Porticus  <note place="foot">45) Vulgo "Loggia pubblica".</note> erigitur dextra suffulta columnis </l>
            <l>Marmoreis vbi saepe senes spatiantur anheli, </l>
            <l>Conueniuntque Patres, tumque hic, seu publica tractant, </l>
            <l>Siue sedent celsa ad subsellia, iuraque reddunt </l>
            <!-- libertas -->
            <l>Vnanimes populis, quod adhuc vestigia priscae </l>
            <l n="230">Libertatis habet; nam nulli addicta tyranno </l>
            <l>Vrbs fuit haec, durum non vnquam pertulit olim </l>
            <l>Seruitium: nunc compositis laeto ordine rebus </l>
            <!-- Venetis addicti -->
            <l>Sponte sua,  <note place="foot">46) Id contigit anno 1420.</note> non vi, non bello victa, nec armis, </l>
            <l>Sub curam aligeri fouet otia grata Leonis. </l>

            <milestone unit="page" n="11"/>
        
            <!-- columna cum vexillo Veneto -->
            <l n="235">Inde hic in medio plateae stat celsa columna  <note place="foot">47) Columna Publica, etiam et hasta et carrus dicta.</note> 
            </l>
            <l>Qua Veneti vexilla Ducis, magnique Senatus </l>
            <l>Erigimus, laetique illis applaudimus omnes. </l>
            <!-- iuuenes, homines, coetus, commercia, "uel plenius aequo" -->
            <l>Aspicis hic longas iuuenum, laetasque cateruas, </l>
            <l>Multorumque hominum caetum. Hic commercia iungit </l>
            <l n="240">Mercibus alternis, solido hic extrudere nummo </l>
            <l>Venales quaerit merces, labor omnibus idem </l>
            <l>Res proprias efferre tamen, vel plenius aequo. </l>

            <!-- eccl. cathedralis -->
            <l>Ast Templi facies,  <note place="foot">48) Descriptio Ecclesiae Cathedralis.</note> cuius fastigia Graio </l>
            <l>More extructa nitent, dextra simul, atque sinistra </l>
            <l n="245">Quadratas praefert turres, quae vertice tandem </l>
            <l>Piramides imitantur, quo alti culmina coeli </l>
            <l>Contingunt, <sic>resonanque</sic> simul, dicuntque vicissim </l>
            <l>Concentu grato laudes, tibi, Maxime Rector, </l>
            <l>Aetheris, atque vocant, ad Christi mistica plebem. </l>
            <l n="250">Quatuor hic gradibus spatioso, et in orbe redactis </l>
            <l>Vestibulum ingreditur primo, mox limina templi, </l>
            <l>Limina quae pario splendent pellucida saxo; </l>
            <l>Templa Augusta patent, donis opulenta superbis </l>
            <l>Caelatae diuum effigies, caelataque in auro </l>
            <l n="255">Saxa nitent, bicolorque lapis, quem prisca vetustas </l>
            <l>Strauit humi. Labor est, pictas memorare figuras, </l>
            <l>Aut ebur, aut flauis Nomadum distincta metallis </l>
            <l>Culmina, vel fragili fastigia perlita vitro. </l>
            <l>Hic et marmoreum suggestum cernere possis, </l>
            <l n="260">Nititur hoc geminis scalis, geminisque columnis </l>
            <l>Insidet; at medium solidus lapis ambit in orbem; </l>
            <l>Quo mox insurgunt ternae hinc atque inde columnae, </l>
            <l>Quae gestant apicem tecti, hic e marmore surgit </l>
            <l>Piramidum in formam, cui rostro armata resedit </l>
            <l n="265">Alituum Regina, alisque applaudit apertis. </l>
            <!-- organa -->
            <l>Organa tum calamis compacta ex aere canoris </l>
            <l>Eximiam in molem passim radiantia cernas: </l>
            <l>Argento, atque auro, pendent laquearibus aureis </l>
            <!-- reliquiae -->
            <l>Lampades igniferi: penetralia celsa Tryphonis  <note place="foot">49) Sacellum SS. Reliquiarum.</note> 
            </l>
            <milestone unit="page" n="12"/>
            <l n="270">Ossa tenent, cineresque sacros, quos aurea vestit </l>
            <l>Lamina, et argenti pretiosa thoreumata claudunt. </l>
            <!-- biuium in platea -->
            <l>In platea duplex biuium, sed quae via Gurdum  <note place="foot">50) Vulgo "Gordichio."</note>
            </l>
            <l>Recta petit, primo haec maculosa nebride cinctum </l>
            <l>Et duro toties plangentem <sic>poctora</sic> saxo </l>
            <l n="275">Ostentat Diuum.  <note place="foot">51) Templum Sancti Hieronymi Doct. Max.</note> Mox et templa ardua Marci  <note place="foot">52) Templum <abbr>S.</abbr> Marci Ev.</note> 
            </l>
            <l>Quae subito contra (nam diuidit area parua) </l>
            <l>Praeuius ille Dei, quo nullum secla tulere </l>
            <l>Maiorem, veteris defensat culmina templi.  <note place="foot">53) Templ. <abbr>S.</abbr> Johannis Baptistae vulgo "Del Portello".</note> 
            </l>
            <l>Longa via est, Vrbis cum se se in portibus effert </l>
            <l n="280">Duplex ara tibi, Christi huic Mater,  <note place="foot">54) Templa <abbr>S.</abbr> Mariae et <abbr>S.</abbr> Luciae <abbr>Virg.</abbr> et <abbr>M.</abbr> dicta "De Gordichio".</note> at illi </l>
            <l>Astat cui rapuit coelo deuota volenti </l>
            <l>Lumina virginitas: lapidum  <note place="foot">55) Templum abbatiale <abbr>S.</abbr> Stephani protm.</note> mole obrutus ipsum </l>
            <l>Delegit montem supra hinc, si suspicis, altum. </l>

            <l>Vertis iter, primusque tibi sua limina Paulus  <note place="foot">56) Templ. et Monast. Monialium <abbr>S.</abbr> Dominici ad <abbr>S.</abbr> Paulum.</note> 
            </l>
            <l n="285">Augustamque aedem pandit; tum maximus ille </l>
            <l>Obiicitur Benedictus.  <note place="foot">57) Templ. <abbr>S.</abbr> Benedicti.</note> Crux huic proxima sedem  <note place="foot">58) Templ. <abbr>S.</abbr> Crucis.</note> 
            </l>
            <l>Vendicat, atque noui reserat sacraria Coetus.  <note place="foot">59) Monasterium Monialium <abbr>S.</abbr> Joseph.</note> 
            </l>
            <l>Hic vbi et Andreas  <note place="foot">60) Templ. <abbr>S.</abbr> Andreae Apostoli supra fontem <abbr>S.</abbr> Crucis, quondam in Clausura <abbr>S.</abbr> Joseph reseratum est.</note> extrema in parte recondit </l>
            <l>Non ingens templum, at plenis altaria donis. </l>
            <l n="290">Cui propriore tholo, sed non subducta tuetur </l>
            <l>Templa Senex,  <note place="foot">61) Templ. <abbr>S.</abbr> Antonii Abatis.</note> ipsoque viae se limite claudit: </l>
            <l>Hic et Magdali de nomine Magdalena.  <note place="foot">62) Templ. <abbr>S.</abbr> Mariae Magdalenae sub Eccl. <abbr>S.</abbr> Joseph.</note> 
            </l>
            <l>Tum Virgo stat cincta rotis,  <note place="foot">63) Templ. <abbr>S.</abbr> Catharinae.</note> irasque minaces </l>
            <milestone unit="page" n="13"/>
            <l>Negligit. Ast arcem quae te hinc via ducit ad ipsam </l>
            <l n="295">Erigitur medio tractu, medioque recumbit. </l>
            <l>Templum in monte sacrum,  <note place="foot">64) <abbr>Templ. B. M. V.</abbr> in monte vulgo "<foreign xml:lang="ita">Del Riposo</foreign>", nunc et "<foreign xml:lang="ita">Madonna della Salute</foreign>" nuncupatum.</note> quod Diua Puerpera </l>
            <l>Incolit; haec eadem  <note place="foot">65) Templ. <abbr>S.</abbr> Mariae Infunariae, etiam et "De Flumine", ubi abatia collegiata.</note> partes tutatur et Vrbis <del>[Coeli]</del> 
            </l>
            <!-- platea angusta ubi mercatur -->
            <l>Scorde a parte sitas, platea hic angusta, sed omni </l>
            <l>Merce referta tamen, quam victu rustica nostro </l>
            <l n="300">Suppeditat plebes, foraque inde  <note place="foot">66) Vulgo "<foreign xml:lang="ita">Piazza della Madonnetta</foreign>".</note> boaria dicunt. </l>
            <!-- templum et coenobium S. Nicolai OP -->
            <l>Pontificis hinc tecta senis  <note place="foot">67) Templum et coenobium <abbr>S.</abbr> Nicolai Ord. Praedicatorum.</note> noua condit ab imo </l>
            <l>Calua cohors, cui pulla toga est, tunicaeque niuales. </l>
            <l>At caetu stipata suo, stipata puellis  <note place="foot">68) Templum nunc <abbr>S.</abbr> Clarae nuncupatum et Monasterium FF. Min. Ord. <abbr>S.</abbr> Francisci — Ab origine <abbr>S.</abbr> Mariae noncupatum, et Monast. Monialium <abbr>S.</abbr> Benedicti, dein <abbr>S.</abbr> Clarae.</note>
            </l>
            <l>Clara sedet, prolisque suae Zebedeia coniux </l>
            <l n="305">Prospectat phanum proprii de limine templi. </l>

            <!-- s. Michael et eius templum, alia templa et coenobia -->
            <l>Prouehor in medium latus Vrbis, hic ilicet acri </l>
            <l>Vectus equo occurrit, qui pallia diuidit orco,  <note place="foot">69) Templum <abbr>S.</abbr> Michaelis, deinde "La Madonna del Carmine".</note> 
            </l>
            <l>Et medicus Lucas,  <note place="foot">70) Templ. <abbr>S.</abbr> Lucae Evang.</note> Pauli sectator, et ipse </l>
            <l>Aliger  <note place="foot">71) Templ. <abbr>S.</abbr> Michaelis.</note> eiectum pedibus qui subiicit hostem. </l>
            <l n="310">Quem prope nuda pedes, et fune <sic>incicta</sic> retorto </l>
            <l>Turba puellarum, quam nullus coniugis olim </l>
            <l>Flexit amor, sacrae famulatur Virginis arae.  <note place="foot">72) Templ. et coenobium Monialium <abbr>S.</abbr> Mariae de Angelis.</note> 
            </l>
            <l>Mox amor  <note place="foot">73) Templ. <abbr>S.</abbr> Spiritus ubi et coenobium Fr. Min. <abbr>S.</abbr> Francisci strictioris Observantiae. Nunc Seminarium Leoninum.</note> aetherei Regis, quem penna columbae </l>
            <l>Circundat radiis, fulgentique igne coruscum </l>
            <l n="315">Celsa tenet delubra, et plenis ignibus aram. </l>
            <l>Ac demum  <note place="foot">74) Templ. <abbr>S.</abbr> Bartolomaei Ap.</note> exutus pelle, et quem gallica vestit</l>
            <milestone unit="page" n="14"/>
            <l>Penula,  <note place="foot">75) Templ. <abbr>S.</abbr> Rochi.</note> ne dirae latitent saeua vlcera pestis.</l>

            <!-- conclusio, origo urbis -->
            <l>Haec Vrbis sedes, situs hic, haec denique forma est, </l>
            <l>Ascraei  <note place="foot">76) Ascraei, fundatores ascriviensis urbis.</note> quondam quam fundauere coloni.</l>
            <l n="320">Namque ferunt (longis fama est obscurior annis) </l>
            <l>Ascraeos olim, postquam fata impia Vatem </l>
            <l>Ascraeum rapuere suum, tum protinus omnes </l>
            <l>Deseruisse domos, atque execrasse Penates. </l>
            <l>Hic ergo (incertum capti dulcedine terrae </l>
            <l n="325">An potius fessi longarum ambage viarum) </l>
            <l>Constituunt certam celsis in montibus vrbem. </l>
            <l>Quae tamen vt longum sibi nomina chara referret </l>
            <l>Ascriuium Ascraei Vatis de nomine dicta est: </l>
            <!-- etymologia hodierni nominis -->
            <l>At quoniam ingenuos mores purosque reseruat </l>
            <l n="330">Posteritas, gentisque suae primordia monstrat, </l>
            <l>Nunc ideo Catharum grati dixere minores.</l>

            <closer>
               <abbr>F. S. R. Rescr.</abbr> Finis. <dateline>
                  <date when="1589-04-06">1589.</date> Ascriuij <date>6. Aprilis</date>.</dateline>
            </closer>

         </div>
      </body>
  </text>
</TEI>