Vrancic, Antun (1504-1573) [1532]: Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529, versio electronica, Verborum 1364, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [vrancic-a-memoriale-1532.xml].
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:tei="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc xml:id="vrancic-a-memoriale-1532">
<titleStmt>
<title>Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad
finem anni 1529, versio electronica</title>
<author key="vranc01">
<name xml:lang="hr">Vrančić, Antun</name>
<date>1504-1573</date>
</author>
<editor>Bessenyei József</editor>
<respStmt>
<resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<edition> Digitalizat modernog znanstvenog izdanja (2002). </edition>
</editionStmt>
<extent ana="C">Mg:C Verborum 1364</extent>
<publicationStmt>
<p>Elektronska verzija: Profil hrvatskog latinizma, znanstveni projekt na Filozofskom fakultetu
Sveučilišta u Zagrebu, Hrvatska. <date>Siječnja 2012</date>
</p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl type="repo" ana="digital">Digitalna verzija: CroALa</bibl>
<bibl> MEK-02208 Lettere di principi = Litterae principum ad papam (1518-1578) / szerkesztő
Bessenyei József; fordító Kulcsár Péter, Nagy Gábor levél(ek), dokumentum(ok) ; olasz, latin, magyar
eredeti kiadvány: Lettere di principi = Litterare principum ad papam = Fejedelmi levelek a pápának :
1518-1578 / átírta és kiadta Bessenyei József Roma : Római M. Akad. Fraknói V. Történeti Int. ;
Budapest : OSZK, 2002 ISBN 963 200 442 6 Magyar történelem 1527-1790, Egyháztörténet magyar
történelem, római katolikus egyház, levelezés, pápa, forrás, Vatikán, 1518-1578 MEK-be került:
2002-11-09 URL: http://mek.oszk.hu/02200/02208 <relatedItem type="digitalizat">
<ref type="internet" target="http://mek.oszk.hu/02200/02208/">MEK OSZK (PDF)</ref>
</relatedItem>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<abstract>
<p/>
</abstract>
<settingDesc>
<p/>
</settingDesc>
<particDesc>
<p/>
</particDesc>
<langUsage>
<language ident="lat" xml:lang="hrv">latinski</language>
</langUsage>
<creation>
<date when="1532" period="15xx_1_third">1532</date>
</creation>
<textClass>
<keywords scheme="typus">
<term>prosa</term>
</keywords>
<keywords scheme="aetas">
<term>Litterae renatae (1400-1600)</term>
<term>Saeculum 16 (1501-1600)</term>
<term>1501-1550</term>
</keywords>
<keywords scheme="genre">
<term>prosa oratio - historia</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
<date>2012-08-29</date> Revizija oznaka. Svako pismo u posebnu
datoteku. </change>
<change>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
<name>Luka Špoljarić</name>
<date>2012-04-30</date> Novo,
unificirano zaglavlje. </change>
<change>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
<date>2011-12-30T11:22:06</date>
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="prosa-historia" n="31.1">
<head>XXXI/1 <date when="1532">1532.</date> Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a
morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529.</head>
<note resp="BJ">Segr. Stato, Principi, 13, f. 55r–57v. Copia.</note>
<head>De statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici secundi usque ad presens tempus, ad finem
anni 1529.</head>
<p>Uladislao defuncto Ludovicus filius successit ad huc impubes, qui ducta in uxorem Maria, Caroli
caesaris et Ferdinandi tunc Austriae archiducis sorore annum agens vigesimum primum superioribus
annis in bello contra Turcarum imperatorem Solimanum mortem obiit. Post cuius obitum magna principum
Hungaricorum parte in illo funesto bello absumpta Stephano de Bathor palatino comite per
Ferdinandum, ut rebus suis faveret, inducto et ad partes eius reginae potissimum Mariae Ferdinandi
sororis opera cum paucis declinante, caeteri domini prelati et barones, universi comitatus nobilium
(in quos regnum est divisum et qui soli cum dominis ius creandi regis habent) cum civitatibus
liberis in Alba Regali ad diem ad id communi consensu institutum conveniunt et prius – corpore
regis, quod paulo ante in campo Mohaciensi inventum fuerat, honorificentissime sepulto – felicibus
auspiciis Joannem de Zapolya comitem Scepusiensem vaÿvodam Transilvanum unanimi omnium consensu
regem creant et sequenti die coronant. Cuius coronatione audita illi quoque, qui in Ferdinandum
inclinare visi fuerant, palatino tantum et duobus aliis exceptis ad eius obedientiam certatim
concurrunt. Ferdinandus ex altera parte egerius ferens consensu totius Hungariae regnum esse
<unclear>alteri</unclear> traditum<ref>41</ref> cum illis paucis, qui factionem eius duce palatino
sequebantur, bellum parat, quod tamen supervenientibus brevi nivibus et frigore, cuius pedites eius
lanczkintÿ sunt impatientissimi, fuit dessolutum. Agit nihilominus Ferdinandus apud palatinum, ut
diaeta quedam per reginam ad Comaren opidum tunc in manibus eius existens locum insularem et ad
talia prorsus insuetum indicta Possonium transferretur atque ibi electio de se fieret in loco
similiter infurto paulo ante in suam potestatem per palatinum tradito, ubi palatinus cum illis
paucis, non in campo et loco libero, quod in electionibus regum Hungariae semper est observatum, sed
in quadam ecclesia conveniens hortatu reginae, <sic>qui</sic> in eadem civitate erat, post lapsum
tempus illius etiam reginalis dietae nulla lege, nullo ordine servato, nullo comitatu nobilium, sine
quibus talia fieri non possunt, presente post coronatum alium legitimum regem Ferdinandum elegit.
<note resp="BJ">41 In originali: tractatum. </note>
<milestone unit="page"/> Atque in hunc modum mortuo rege Ludovico prius Joannes, postea Ferdinandus
fit rex Hungariae, ille favore et electione populi, hic partim <gap reason="lacuna"/>42, partim
quorundam contractuum jure a tribus tantum, qui ius eligendi regis <supplied cert="medium">cognoscuntur</supplied> habere, Posonii electus. Interponit deinde partes suas Sigismundus rex e
Polonia, utriusque regis cognatus pro concordia, cuius autoritate fit conventus Olomucii in civitate
Moravici. Ad quem cum ab his tribus regibus primores consiliarii missi fuissent tractandae
concordiae gratia, re infecta inde redierunt Joanne et ibi et postea semper <expan>iustitiam</expan>
implorante et ius suum cognitioni regis Poloniae gratiosissimi domini <gap reason="lacuna"/>43
pos<gap reason="lacuna"/>44 alterius hominis Christiani submittente, Ferdinando ne <gap reason="lacuna"/>45 quidem juris et justitiae audire volente, sed hoc tantum dicente nolle se
intrare in iudicium cum servo et vassallo, ita enim Joannem appellabat. <unclear>Hic</unclear>
postea venitur ad arma, et nostro fato vel infelicitate Joannis primores Hungariae: Paulus
archiepiscopus Strigoniensis, Petrus Veremi<ref>46</ref> waÿvoda Transilvanus, cui Joannes coronam
regni servandam tradiderat, Andreas Bathori, <FONT COLOR="#CC3300"><b>Franciscus</b></FONT> Bothiani<ref>47</ref>, et non nulli alii, in
quos Joannes vires et facultates suas partitus fuerat, quibus maxime confidebat, ad Ferdinandum
deficiunt, ea etiam spe, quod ille eis policebatur non solum certissimam recuperationem omnium sub
rege Ludovico et Ladislao amissorum, sed etiam longe maiora. Joannes igitur desertus a suis, licet
sua regia pulsus tam diu, tamen regnum <unclear>est</unclear> retinere conatus, donec habito <gap reason="lacuna"/>48 cum hoste praelio (ibi quoque non tam ab hostibus victus, <sic>quia</sic> a suis
pugnare contra suos nolentibus desertus) in Poloniam profugit detenta tamen in sua dictione libere
tota illa Hungariae parte, quae est inter montes Carpatios, qui Poloniam et Russiam ab Hungaria
dividunt, et inter Themesvar, inter Tibiscum porro fluvium et Transilvaniam ad
<unclear>haec</unclear> tota fere Sclavonia, magna parte Transilvanie ex favore occulto in animis
Hungarorum per totam Hungariam sparso. Etiam Ferdinandus habita corona regni a Petro Perenÿ in Alba
Regali in solennibus comitiis et ipse coronatus fuerat. Joanne porro in Polonia exulante rex
Poloniae rursus concordiam tentat, sed <gap reason="lacuna"/>49 Ioanne tunc ad omnia iusta et
honesta parato, et <gap reason="lacuna"/>50 parato, quae si referantur, vix fidem habebunt apud
alios, quam qui rem ipsam <unclear>tentaverunt</unclear>, id quod pro bono et salute
Christianitatis, non rerum suarum desperatione, iam enim certus erat sibi amicitiam Thurci esse
paratam. Ambo enim iam antea legationem ad Turchum miserant pacem petitum, sed Joannes non prius,
quam Ferdinandi littere manu eius subscriptae fuerint interceptae, id a Turca
<unclear>perdamnificatum</unclear>. Potentes ambo igitur fere eodem tempore cum pro hoc ad Turcam
misissent, Turchus Joannis amplectitur amicitiam, <note resp="BJ">42 Litterae sex – circiter in
longitudine 2 cm – sunt illegibiles.</note>
<note resp="BJ">43 Abbreviatio – in longitudine circiter 0,5 cm – legi non potest.</note>
<note resp="BJ">44 Locus circiter litterarum quattuor (1 cm) exesus. </note>
<note resp="BJ">45 Locus circiter litterarum quattuor (1,5 cm) exesus. </note>
<note resp="BJ">46 Petrus de Peren. </note>
<note resp="BJ">47 Franciscus de Batthyan. </note>
<note resp="BJ">48 Litterae – circiter quattuor in longitudine 1,5 cm – sunt illegibiles. </note>
<note resp="BJ">49 Litterae circiter septemdecim – in longitudinem 7 cm – sunt illegibiles. </note>
<note resp="BJ">50 Desideratur in longitudine 2 cm locus litterarum circiter quinque. </note>
<milestone unit="page"/> Ferdinando pacem non negat, sed ita: Ferdinandus prius libere in Hungariam
permittat, deinde Polono et Venetis sit amicus, postremo regi Christianissimo reddi curet. Ferunt
additum in responso illo [<supplied cert="medium">nescio</supplied>?], quid et de pontifice Romano –
quae quidem nisi Ferdinandus faciat, bellum sibi paratum esse intelligat. Ferdinandus nihil iis
belli rationibus deterritus bellum et ipse parat, sed ita, ut de eo illud fortasse dicere posses,
quod Virgilius de Troili cum Achille congresso dixit Infelix puer atque impar congressus
Achilli<ref>51</ref> Ubi Joannes fit certior de tanto belli apparatu Turcico veritus id, quod
evenit, consulens non solum reipublice Christianae, sed etiam inimico mittit ad Thurcum medio Ibraym
bassa a Christianitate avertendum. Quod ubi nullo modo impetrari potest Turca in Ferdinandum, mira
et incredibili ira percito, quod reliquum erat, dat omnem operam, ut regnum suum conservat, accedens
in persona propria ad Turcum in Hungariam intrantem nihil ibi pretermittens in salutem regni sui
procurare, quicquid a Christiano principe <gap reason="lacuna"/>52. Etiam Thurcus habito Joanne rege
colloquio Budam, postea et alia omnia penes Danubium usque Posonium capit et ad Joannis, ut
promiserat, manus tradit non reperto<ref>53</ref> aut viso<ref>54</ref> adversario obvia queque
ferro et igni vastat et diripit, adultos fere omnes obtruncat, adolescentes et impuberes promiscui
sexus captos abducit. A Vienne obsidione temporis iniquitate repellitur, revertens Constantinopolim
cum integro exercitu Joannem Budae repertum amicissimis verbis affatus honorificentissime muneratum
regem in libero regno relinquit pollicitus ei non solum sinceram amicitiam, sed et contra quoscunque
inimicos maxime contra archiducem Austriae auxilia totiens, quotiens esset opus, etiam in persona
propria, testatus in eo sermone, quem cum rege habuit, non displicere sibi, quod rex haberet
amicitiam Christianissimi regis Franciae, cuius oratorem apud regem <unclear>provideret</unclear>,
et aliorum etiam principum Christianorum atque inibi Paulo etiam archiepiscopo de Strigoniensi,
Petro item Perenÿ tunc captivo regio, paulo ante waiwode Transilvano – quos ambos superius
nominavimus – gratiam a rege impetrat. Res in hunc modum se habet. Nunc<ref>55</ref> Joannes in
regnum restitutus regni etiam corona, quam Ferdinando traditam fuisse diximus, recuperata nihil
aliud querit, nisi pacem et quietem suam et regni sui et amicitiam principum Christianorum, Sedis
autem Apostolicae paternam benedictionem. Ferdinandus, si adhuc Hungariam turbare porrexerit, etiam
si quid damna inferat, nihil aliud faciet, nisi quod hactenus fecit, ut et Christianos vexet et
congerat carbones igneos super caput suum, id est provocet rursus contra se potentissimum inimicum.
Qui si redierit – sicut rediturum si Ferdinandus non queat [<supplied cert="medium">avertere</supplied>?], nemo dubitet –, longe maiora faciet, quam proxima expeditione fecit, neque
est quisquis preter Deum rebus presertim Christianis sic stantibus, qui possit eius viribus
resistere, quicquid fortasse aliqui Christiani <gap reason="lacuna"/>56. <note resp="BJ">51
Vergilius (475. I. Aen.)</note>
<note resp="BJ">52 Desideratur in longitudine 3 cm locus litterarum circiter octo. </note>
<note resp="BJ">53 In origine: repente. </note>
<note resp="BJ">54 In originale: usque. </note>
<note resp="BJ">55 In originali: Hunc. </note>
<note resp="BJ">56 Locus litterarum circiter decem – in longitudine 3 cm – est illegibilis.</note>
<milestone unit="page"/> Nec<ref>57</ref> est quisquam persuadeat Joanne vivo, et cum Ferdinando in
concordiam non adducto Hungariam Ferdinandi fore et si Joanni mors inter ista contingat, quis
dubitat Turcum vel alium regem pro voto suo Hungariae impositurum, Joanne longe ferociorem et
intractabiliorem, vel Hungariam (quod magis est timendum) pro se occupaturum et ex regno in
provinciam redacturum, quod Thurci sangiacatum vocant.</p>
<note resp="BJ">Annotatio: Cit. KOLLÁNYI 1905, p. 323.</note>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
Vrancic, Antun (1504-1573) [1532]: Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529, versio electronica, Verborum 1364, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [vrancic-a-memoriale-1532.xml].
|
