Marulic, Marko (1450-1524) [1517]: De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica, Verborum 29840, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vir-ill.xml].
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc xml:id="marul-mar-vir-ill">
<titleStmt>
<title>De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica</title>
<author key="marul01">
<name xml:lang="hr">Marulić, Marko</name>
<date>1450-1524</date>
</author>
<editor xml:id="BG">Branimir Glavičić</editor>
<respStmt>
<resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp>
<name xml:id="NJ">
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
</respStmt>
<respStmt>
<resp>Textum ex editione descripsit</resp>
<name>Iva Karabaić</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<p>Digitalizat modernog kritičkog izdanja, bez aparata (1991).</p>
</editionStmt>
<extent ana="D">Mg:D Verborum 29840</extent>
<publicationStmt>
<p>elektronska verzija: Digitalizacija hrvatskih latinista, znanstveni
projekt na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu,
Hrvatska. <date when-iso="2008-05">srpanj 2009</date>
</p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl type="repo" ana="digital">Digitalna verzija: CroALa</bibl>
<bibl>
<title>Starozavjetne ličnosti</title>
<author>Marulić, Marko </author>
<editor>Glavičić, Branimir</editor>
<author>Novaković, Darko</author>
<editor>Bratulić, Josip</editor> .
<title level="s">Sabrana djela Marka Marulića = Opera omnia</title>
<biblScope>knj. 7 ; Humanisti / Splitski književni krug ; knj. 4, sv. 6 ; Latinska djela ; 6</biblScope>
<pubPlace>Split</pubPlace>
<publisher>Književni krug</publisher>
<date>1991</date>
<edition>2. dvojezično, pregledano i prerađeno izd .</edition>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<abstract>
<p/>
</abstract>
<settingDesc>
<p/>
</settingDesc>
<particDesc>
<p/>
</particDesc>
<langUsage>
<language ident="lat" xml:lang="hrv">latinski</language>
</langUsage>
<creation>
<date when="1517" period="15xx_1_third">1517-1518</date>
</creation>
<textClass>
<keywords scheme="typus">
<term>prosa</term>
</keywords>
<keywords scheme="aetas">
<term>Litterae renatae (1400-1600)</term>
<term>Saeculum 16 (1501-1600)</term>
<term>1501-1550</term>
</keywords>
<keywords scheme="genre">
<term>prosa oratio - vita</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
<name>Luka Špoljarić</name>
<date>2012-03-09</date>
Novo, unificirano zaglavlje. U div dodani tipovi.
</change>
<change>
<date>2009-07-03</date>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
TEI zaglavlje uređeno prema PhiloLogic obrascu.
Marginalije vraćene iz fusnota.
Označeni tipfeleri i sumnjiva čitanja (sic).
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<front>
<div type="prorsa-praefatio">
<milestone unit="page" n="25r"/>
<head>DE VETERIS INSTRVMENTI VIRIS ILLVSTRIBVS M. MARVLI COMMENTARIVM.</head>
<p>Divi Hieronymi de uiris illustribus librum nuper euoluenti mihi uenit in mentem
illius ea in re studium pro uiribus emulari uelle. ut sicut ipse de ijs, qui sub
euangelio erant, texuit historiam, ita et ego eorum qui in ueteris legis
uoluminibus continentur gesta breuis succinctaque narratione subnecterem. Vtile
ratus legentibus fore, si in his quoque proponantur tum uitia quę cauere
oporteat, tum uirtutes quas deceat imitari. In istis autem recensendis
apparebunt mira quędam dei opera, ut noscamus omnipotentem esse illum cui
seruimus erga poenitentes quidem pium et misericordem dominum, in peruicaces
autem et obduratos iustum uindicem atque ęquum prorsus utraque in parte
remuneratorem. denique ut manifestum sit, hunc solum super omnia et amandum
esse, quia bona bonis cęlestia largitur, et timendum quod iniquos atque impios
poena punit ęterna. Igitur eodem domino fauente atque adiuuante, ab ipsius
protoplasto, hoc est a primo humani generis parente initium capiamus. </p>
</div>
</front>
<body>
<milestone unit="page" n="25v"/>
<div type="prorsa-vita">
<head>
<add>Genesis</add>
</head>
<div>
<head>Adam </head>
<p> Adam post quinque dierum opera die sexto de limo terrę et spiraculo uitę ad
similitudinem Dei factus ponitur in paradiso uoluptatis, bonis gratuitis
donatur, nomina rebus imponit. Eua de costa eius dormientis fuit formata.
Serpentis fallacia decepti legem Dei pręuaricati sunt. Maledicitur primum
serpenti, deinde mulieri, postremo Adę. Eiecti de paradiso, ne de ligno
uitę comedant, passionibus subditi mortique addicti. Cherub ad paradisi
custodiam constitutum. Et illi quidem genuerunt primo Cayn agricolam,
deinde Abel, ouium pastorem. Qui, eo quod sacrificia sua gratiora essent, a
fratre Cayn per inuidiam interficitur. Cayn <sic>vero</sic> tanti
parricidii conscius de misericordia Dei desperauit hintrauitque in terra
Edom. Ibi genuit Enoch, hic Iared, hic Mauiahel, hic Mathusahel, hic
Lamech, qui primus duas accepit uxores, Adam et Sellam. Fit septuplum ultio
de Cayn, de Lamech septuagies septies. Adam genuit tertium Seth. Seth
autem genuit Enos. Adam uixit annos DCCCCXXX, Seth DCCCCXII, Enos DCCCCV,
Caynan DCCCCX, <milestone unit="page" n="26r"/> Malahelel DCCCXCV, Iared
DCCCCLXII, Enoch CCCLXV, et non apparuit, quia tulit eum Deus, Mathusalem
DCCCCLXIX, Lamech DCCLXXVII et genuit Noe.</p>
</div>
<div>
<head>Noe</head>
<p> Noe, uir iustus, genuit Sem, Cham, et Iapheth. Iussu Dei diluuium parantis
fabricauit arcam, cuius longitudo CCC cubitorum fuit, XL latitudo. Illo
ingresso arcam cum uxore et liberis et nuribus et omnis generis animantibus
inundantes aquę operuerunt terram, reliqua animalia suffocata sunt. Noe cum
his, qui in arca erant, superfuit et ab eo instauratum est hominum
pecudumque genus super terram. Aquę, quę montium iuga cubitis XV
superauerant, centesima quinquagesima die resederunt. Hisque cędentibus
arca ipsa tam diu incerta nauigatione uagata super montes Armenię sedit.
Noe cum omni comitatu de arca egressus obtulit holocaustum. Pepigit autem
cum illo Deus promisitque ei diluuium se ultra non inducturum. Post hęc Noe
plantauit uineam. Inebriatus detectis iacuit uirilibus. Cham ridens
retulit fratribus, et ipsi suis indumentis operuerunt pudenda patris. Qui
cum euigilasset, maledixit Chanaan, filio Cham, benedixit autem Sem et
Iapheth. Vixit annos DCCCCL.</p>
</div>
<div>
<head>Sem</head>
<p> Sem, Noe filius, genuit Arphaxat, hic Sale, hic Heber, hic Phalech, hic
Rheu, hic Saruch, hic Nachor, hic Thare, hic Abram et Nachor et Aram. Aram
genuit Loth. Vxor Abrahę fuit Sarai, uxor Nachor Melcha. Thare autem
eduxit eos de Hur Caldeorum, et habitarunt in Aran. Thare uixit annos
CCV.</p>
</div>
<div>
<head>Abram</head>
<p> Abram, Thare filius, benedicitur a Domino et eius iussu egressus de terra
sua cum Loth nepote familiaque sua uenit usque in Sichem et Conuallem
illustrem. Ibi posuit altare domino, alterum errexit in monte inter Bethel
et Hai. Ingressus Aegyptum de Sarai uxore sororem suam esse dixit. Quę ob
pulchritudinem sublata est in domum regis Aegypti. Rex diuinitus afflictus
inuiolatam restituit Abrahę, uiro eius. Abram de Aegypto cum suis ascendit
ad plagam australem. Auri argentique diues erat. Reuersus est ad montem,
ubi posuerat altare. Illic rebus auctis rixaque inter Abraę et Loth
pastores orta diuisi sunt. Loth circa Iordanem sibi regionem elegit
habitauitque Sodomis, Abram autem consedit in terra Chanaan. Pollicitus est
ei Dominus daturum se terram omnem <milestone unit="page" n="27r"/>
multiplicaturumque semen eius. <note place="margin-right">
<num value="3">III</num>.</note>Abram
deinde uenit secus uallem Mambre, quę est in Hebron. Bello inter reges orto
Senair, Ponthi Elamitarumque gentium et reges Sodomorum, Gomorę, Adamę,
Seboim, Segor concursum est in Valle siluestri, quę nunc dicitur Mare salis.
Fusis Sodomitis nuncioque accepto Abram cum CCCXVIII uernaculis egressus de
ualle Mambrę hostes inuadit, uictoria potitur, Loth captum et substantiam
eius recuperat. Accepta benedictione a sacerdote Melchisedech, decimas
omnium, quę acquisierat, offert. Regi deinde Sodomorum captiuos tantum
petenti largitus est et substantiam, nihil sibi reseruans pręter uictorię
laudem, Deo propicio partam. Rursum eidem a Domino promittitur semen
stellarum numero exęquandum. Credidit Deo, et reputatum est ei ad
iustitiam. Victimas mactat, dormienti prędicitur suorum seruitus. Per
uisum uidit clibanum fumantem et lampadem ignis transeuntem. Pollicetur ei
Dominus terrę possesionem a Nilo usque ad Euphratem. Ipsa autem Sarai, cum
sterilis esset, persuadet uiro, ut ex ancilla Aegyptia Agar sobolem
suscipiat. Ea uero grauida facta exprobrauit Sarai, dominę suę, ignominiam
sterilitatis. Hanc ob rem uerberibus affecta fugit. Ab angelo admonita
reuertitur paritque Hismahelem; gratias egit Deo.</p>
<p>Mambrę hostes inuadit, uictoria potitur,<note place="margin-right">Abraham
uictor.</note> Loth captum et substantiam eius recuperat. Accepta
benedictione a sacerdote <corr>Melchisedech</corr>, decimas omnium, quę
acquisierat<note place="margin-right">Decima.</note>, offert. Regi
deinde Sodomorum captiuos tantum petenti largitus est et substantiam, nihil
sibi reseruans pręter uictorię laudem, Deo propicio partam. Rursum eidem a
Domino promittitur semen stellarum numero exęquandum. Credidit Deo, et
reputatum est ei ad justitiam. Victimas mactat, dormienti prędicitur suorum
seruitus. Per uisum uidit clibanum fumantem et lampadem ignis transeuntem.
Pollicetur ei Dominus terre possessionem a Nilo usque ad Euphratem.</p>
<p>Ipsa autem Sarai, cum sterilis esset, persuadet uiro, ut ex <milestone unit="page" n="3v"/> ancilla Aegyptia Agar sobolem <milestone unit="page" n="27v"/> suscipiat. Ea vero grauida facta exprobrauit
Sarai, dominę sue, ignominiam sterilitatis. Hanc ob rem uerberibus affecta
fugit. Ab angelo admonita reuertitur paritque Hismahelem; gratias egit Deo.
Porro, cum Abram Deo loquente pronus cecidisset in faciem, ait ei Dominus:
<q>Deinceps uocaberis Abraham, quia pater multarum gentium.</q> In
signum promissi huius accipit Abraham circumcisionem. Sarai quoque, post hęc
dicta Sara, peperit filium Isaac. Benedicitur Hismaheli et ipsi Isaac dieque
illo Abraham cum suis est circumcisus. Haud multo post apparuit ei Dominus
in ualle Mambre.<note place="margin-left">Deus trinus et unus.</note> Tres
uidit et unum adorauit. Sarra, cum audiret, quod filium esset paritura,
risit post ostium tabernaculi quasi incredula. Iam enim et uir et ipsa
senuerant. A Domino repręhensa risisse se negauit. Abraham per angelum
admonitus de futura Sodomorum euersione et Gomorreorum: <q>Ne perdas,</q>
inquit, <q>Domine, justum simul cum impio! </q>Respondit Dominus, si decem
ibi inuenirentur justi, quod parceret ciuitati. Abraham abiit et
peregrinatus est Gerraris. Dixit Saram sibi esse sororem, et rex Gerrarę
Abimelech eam sibi uendicauit. Mox ab angelo monitus intactam <milestone unit="page" n="28r"/> restituit uiro. Orante Abraha<note place="margin-right">IIII.</note> uxor regis et ancillę pepererunt ei,
cum sterilitate damnatę fuissent ob Sarram ablatam. Isaac octauo, quo natus
erat, die circumcisus est. Abraham in gratiam Sarrę Agar ancillam cum filio
eius eiecit. Abraham cum Abimelech et Phicol foedus percussit pacis. Locus
uocatus Bersabe, et ibidem puteus iuramenti, quibus in locis diu habitauit
Abraham. Vt Deo obediret, immolare uoluit filium suum unigenitum Isaac.
Inhibitus a Domino mactat arietem. Locum appellat <mentioned>Dominus
uidet.</mentioned> Benedicitur a Domino, et in Bersabe reuertitur. Sarra,
cum uixisset annos CXXVII, uita decessit in ciuitate Arbee. Veniens Abraham
luxit illam. Filii Heth rogati sepulturę ius ei cęssere. Ille uero, cum
emere uellet Speluncam duplicem ab Ephron, filio Seor, gratis oblatam noluit
accipere nisi solutis CCCC siclis argenti. Ibi sepelit Sarram idque filii
Heth ratum habuere. Amissa Sarra Ceturam accepit uxorem, de qua genuit
filios, quos a filio Isaac separauit. Vixit annos CLXXV et ipse in spelunca,
quam emerat, sepultus quieuit.</p>
<milestone unit="page" n="28v"/>
</div>
<div>
<head>LOTH</head>
<p>LOTH, filius Aram, nepos Abrahę, Sodomę duos angelos suscepit hospitio. A
quibus uiolentiam Sodomitarum auertere uolens duas filias uirgines
stuprandas offerebat. Illi uero, dum magis hospites expeterent, a Deo puniti
sunt cęcitate. Loth inde cum uxore eductus monetur, ut in monte se saluet,
sed ipse exorauit, ut maneret in Segor. Cui ciuitati propter eum Deus
pepercit. Super Sodomam autem et Gomorram sulphurem et ignem pluit easque
funditus euertit. Vxor Loth contra angelicum mandatum post tergum respiciens
uersa est in statuam salis. Loth cum filiabus suis de Segor ascendit montem
mansitque in spelunca. Filię cum illo ebrio concubuerunt. Maior peperit ei
Moab, a qua Moabitę, minor Ammon, a quo Ammonitę. Nihil ultra relatum
comperio de Loth.</p>
</div>
<div>
<head>HISMAHEL</head>
<p> HISMAHEL, Abrahę de Agar ancilla filius, ab ipso Abraham Sarra uxore
suadente eiectus est una cum matre. Agar ergo cum filio exturbata sitiens
atque esuriens per solitudinem errabat. Posito puero sub arbore recessit,
ne expirantem uideret. Mox angeli indicio intuita puteum repleuit utrem
aqua et reuersa filium, quem reliquerat, refocillauit potu. Qui cum
adoleuisset, factus est sagittarius. <milestone unit="page" n="29r"/>
Patrem Abraham sepeliuit fratre Isaac<note place="margin-right">V.</note>
adiuuante. Vixit annos CXXXVII.</p>
</div>
<div>
<head>ISAAC</head>
<p> ISAAC, <sic>Abrahe</sic> filius, duxit uxorem Rebecham, Bathuelis filiam,
filii Melchę, uxoris Nachor, fratris Abrahę. Abiit enim seruus senior
Abrahę in Messopotamiam ad urbem Nachor quęsitum uxorem Isaac. Rebecha
autem hauriens aquam ad puteum extra ciuitatem dedit ei camellisque eius
potum, et ipse non ingratus donauit eam inauribus aureis et armillis.
Frater Rebechę Laban suscepit eum hospitio cum camellis. Is uero non ante
quicquam ibi gustaturum se dixit quam Rebecham pro Isaac impetrasset.
Accepta uxore Isaac consolatus est de obitu matris Sarrę. Prędicitur
Rebeche duos populos esse in eius utero et quod maior minori seruiturus
esset. Gemellos peperit, Esau et Iacob. Esau tamen prior egressus est.
Iacob matri, Esau patri charior erat. Esau cognominatus est Edom. Iacob
ius primogeniturę emit ab eo pro pane lentisque edulio. Deinde fame
compulsus abiit ad Abimelech, Palestinorum regem, in Gerrara. Et cum in
Aegyptum proficisci uellet, angeli promissis inhibetur. De Rebecha dixit:
<q>Soror mea est. </q> Arguitur simulationis. Fecit sementem, et
centuplum <milestone unit="page" n="29v"/> collegit. Fit diues. Palestini
inuidentes puteos obstruxerunt. Ille alios fodit ad torrentem Gerrarę.
Pastoribus iurgia inter se conserentibus puteum alterum uocauit
<mentioned>Calumniam, </mentioned>alterum <mentioned>Inimicicias.
</mentioned> Tertium fodiens, quia nemo obstitit, appellauit
<mentioned>Latitudo. </mentioned> Ascendit in Bersabee. A Domino
benedicitur. Serui eius puteum foderunt, cui nomen indiderunt
<mentioned>Abundantia. </mentioned> Urbem uero uocauerunt Bersaben.
Senuit Isaac, et Rebechę dolis decęptus benedixit filio suo Iacob.
Conquestus Esau pręreptam sibi benedictionem in animo habuit post obitum
patris fratrem interficere. Hanc ob rem Rebecha misit eum ad Laban, fratrem
suum, in Aram. Mox ad uirum Isaac conuersa uereri se ait, ne Iacob uxorem
accipiat de filiabus Heth. Pater ergo reuocatum misit in Messopotamiam.
Ipse uita defunctus est in ciuitate Mambre, hęc est Ebron. Isaac cum
uixisset annos CLXXX, Esau et Iacob, filii, eum sepulturę mandarunt.</p>
</div>
<div>
<head>IACOB </head>
<p> IACOB ab Isaac patre benedictus et a Deo dilectus mittitur in Messopotamiam
ad Bathuelem, Rebechę patrem, ut de filiabus Laban, auunculi, ducat uxorem.
Pergens Aram, cum in uia obdormisset, uidit scalam usque in cęlum
<milestone unit="page" n="30"/> extensam, angelos quoque<note place="margin-right">VI.</note> ascendentes et descendentes. Cui
<sic>scale</sic> Dominus innixus promittit ei se daturum terram illam,
in qua dormiebat, regnumque eius per orbem propagandum prędixit. Iacob a
somno excitus locique religione commotus: <q>Quam terribilis, </q>inquit,
<q>locus iste! </q> Tulit lapidem, quem capiti supposuerat, oleoque
superfuso errexit in titulum. Vocauit urbem Bethel, quę prius Luza.
Cunctorum, quę sibi Deus daturus esset, decimas<note place="margin-right">Decimę.</note> uouit. Profectus ad plagam orientalem Rachelem obuiam
cum patris ouibus uenientem osculo excępit. Laban, Rachelis pater, eum
amplexatus domum perduxit. Factis sponsionibus Iacob pro Rachele sibi
promissa seruiuit annos septem, et data est ei Lya lippa, Rachelis soror.
Alios ergo septem annos, ut Rachelem acciperet, seruiuit. Dominus
conclusit Rachelis uentrem. Lya uero peperit ei Ruben, Symeon, Leui et
Iudam desiitque parere. Rachel autem loco sui supposuit uiro Balam, famulam
suam, quę peperit ei Dan et Neptalim. Lya quoque, cum generare cessasset,
tradidit pro se Zelpham ancillam, de qua ille genuit Gad et Asser. Ruben
repertas in agro mandragoras obtulit Lyę matri. Has illa prębuit <milestone unit="page" n="6v"/>Racheli pro concubitu cum Iacob, et enixa est
quintum filium Isachar, sextum Zabulon et filiam Dinam. Rachel deinde a
Domino exaudita peperit Ioseph. Post hęc Iacob, cum in patriam redire
pararet, a Laban accepit partem gregis uelleris uarii, ne discederet,
seruiuitque ei annis sex. Hinc quidem ualde ditatus est pecudum foetu,
camellis, asinis, seruis, ancillis. Porro, ut inuidiam uitaret filiorum
Laban, a Domino monitus inde recessit. Amne transmisso pergebat ad montem
Galaad, quando Laban inimico animo eum persecutus affuit, sed somnio
territus ab iniuria temperauit. Idola tamen requisiuit a Rachele clam
ablata. Quibus illa insidens uoti expertem dimisit. Tunc ille et Iacob
amicicię foedus inierunt errexitque Iacob lapidem in titulum. Super
congestos lapides conuiuati sunt. Eos appellarunt <mentioned>Aceruum
testimonii, </mentioned>quod est Galaad. Et Laban quidem reuersus est
de nocte consurgens, Iacob autem ibidem mansit. Inde proficiscens occurrit
angelis Dei uocauitque locum Manaim, hoc est <mentioned>Castra.
</mentioned> Ad placandum fratrem suum Esau <sic>premittit</sic> nuncios,
offert munera, subiicit se dicens: <q>Hęc dat Esau domino seruus eius Jacob.
</q> Surgens transit uadum Iaboch. Vir cum eo <milestone unit="page" n="31r"/> luctatus est usque mane et benedicens ei: <q>Non Jacob,
</q>inquit,<note place="margin-right">VII.</note>
<q>sed Israhel uocaberis. </q> Iacob locum uocauit Phanuel dicens: <q>Vidi
Dominum facie ad faciem. </q> Claudicauit, quia luctator neruum femoris
eius contigerat. Atque ideo non edunt neruum filii Israhel usque in
pręsentem diem. Obuium sibi Esau septies adorauit usque ad terram pronus,
et ille tanta hominis mansuetudine superatus amice amplexus est illum. Esau
reuertitur in Seyr, Iacob autem uenit in Sochot. Ibi fixis tentoriis
appellauit locum Sochot, id est <mentioned>Tabernacula. </mentioned> Inde
transit in Salem, Sichimorum oppidum in terra Chanaan. Hanc proxime
habitauit. Empto agro errexit altare inuocauitque fortissimum Deum Israhel.
<note place="margin-right">Dina rapta</note> Ibi Dina, Lyę filia, rapta
est a Sichem, filio Emor Euei, principe terrę illius. Mox cum patre uenit
ad Iacob et petiit eam sibi uxorem. Acceperunt circumcisionem et mutuis
coniuncti sunt connubiis. Die uero tertio filii Iacob Symeon et Leui, Dinę
fratres, cum armis in urbem irruerunt occisisque uiris et pręda facta,
mulieribus uero ac pueris in captiuitatem abactis Dinaque errepta abiere.
Iacob diuinitus monitus abiecit deos alienos. Inaures eorum infodit post
Sichem <milestone unit="page" n="7v"/> sub terebinto. Deinde ascendit Luzam
in terra Chanaan, cognomento Bethel. Aedificat altare, locum appellat
<mentioned>Domum Dei. </mentioned> Deus enim ibi fratrem fugienti
apparuit. Illic Debbora, Rebechę nutrix, mortua sepelitur sub quercu.
Arbor dicta <mentioned>Quercus fletus. </mentioned> Iterum apparens Dominus
benedixit ei. Cum uenissent in terra Effrata, Rachel extincta est pariendo.
Nomen filio inditum Benoni, id est <mentioned>Fiius doloris mei.
</mentioned> Pater ipsum uocauit Beniamin, id est <mentioned>Filium dexterę.
</mentioned> Illam autem sepeliuit in uia, quę ducit Bethlem. Fixit
tabernaculum trans <mentioned>Turrem gregis. </mentioned> Ruben filius rem
habuit cum concubina eius Bala neque id latuit illum. Venit ad patrem Isaac
in Mambre, hęc est Ebron. Ibi eum ipse et Esau sepelierunt. Fame plebem
affligente misit decem ex filiis in Aegyptum ad comparanda frumenta. Deinde
ipse quoque cum reliqua familia profectus in Aegyptum consedit in Gessen.
Cęssit ei pharao rex possessionem optimo in loco Ramesses. Ibi generatione
multiplicatus permansit annos XVII. Inuisit eum filius Ioseph
<sic>egrotantem</sic>. Ille duobus eius filiis benedixit, Effraim et
Manasse, minoremque primogenito maiorem fore dixit. Tunc ad Ioseph
conuersus: <q>Do tibi, </q>inquit, <q>partem unam extra sortem, quam armis
uendicaui <milestone unit="page" n="31r"/> de ditione Amorrei. </q>
<note place="margin-right">VIII.</note> Post hęc morte imminente de filiis
suis prophetauit: <q>Ruben, </q>ait, <q>non crescas, quia ascendisti cubile
patris tui. Symeon et Leui, uasa iniquitatis. Juda, adorabunt te filii
patris tui. Non auferetur sceptrum de Juda nec dux de femore eius, donec
ueniat qui mittendus est, </q>et reliqua de Christo tunc futuro.
<q>Zabulon, </q>inquit, <q>habitabit in littore maris. Isachar, asinus
fortis. Dan iudicabit populum suum. Fiat Dan coluber in uia. Gad
accinctus pręliabitur. Asser, pinguis panis eius. Neptalin, ceruus
emissus. Joseph accrescens et decorus, </q>benedixitque ei. <q>Benjamin,
lupus rapax, mane comedet prędam et uespere diuidet spolia. </q> Hi
duodecim capita duodecim tribuum. Idem mandauit, ut in Spelunca duplici
sepeliatur. Sepeliuit eum Ioseph. Locus uocatus <mentioned>Planctus
Aegypti. </mentioned> Vixit annos CXLVII.</p>
</div>
<div>
<head>ESAV</head>
<p> ESAV, Abrahę filius primogenitus, sua primogenita uendidit (ut diximus)
fratri Iacob, a quo benedictionem patris Isaac sibi subreptam
<sic>egerrime</sic> tulit, ita ut de illo interficiendo cogitaret.
Fecissetque indignationi suę satis, nisi eius benignitate ac blanditiis
placatus animi <sic>egritudinem</sic>
<milestone unit="page" n="8v"/> remisisset. Idem accepit uxores de filiabus
Chanaan. Ex Ada natus est ei Eliphaz, e Basemath Rahuel, ex Olibama Iehus,
Iehedon et Chore. Discedens a fratre Iacob habitauit in monte Seyr. Ipse
est Edom. Hinc Idumei. Nihil pręterea de illo memorat Scriptura. </p>
</div>
<div>
<head>IOSEPH</head>
<p> IOSEPH, de Rachel filius Iacob, fratres suos criminis pessimi apud patrem
accusauit. Fratribus odio erat, quod magis a patre diligeretur. Somnium
uidit, manipulos fratrum adorantes manipulum suum; iterum solem et lunam et
stellas XI adorantes se. Missus a patre de ualle Ebron uenit in Sichem.
Fratres adiit pascentes in Dothaim. Dum deliberant eum interficere, ne id
agerent, Ruben intercessit. In cisternam ueterem illum deturbarunt, ut
saltem fame periret. Mox Iuda hortante extractum Madianitis negociatoribus
inde transeuntibus uendidere XX argenteis. Tunicam autem eius in sanguine
<sic>hedi</sic> intinctam obtulerunt patri a fera deuoratum mentientes.
Madianitę secum abductum uendunt Phutifaro eunucho, militię pharaonis
magistro. Ioseph igitur, cum domini sui domum gubernaret, ab uxore eius
adamatus manuque pręhensus relicto effugit <sic>palio</sic>. Ab eadem
tentati adulterii insimulatus mittitur in carcerem. <milestone unit="page" n="33r"/> Prępositus carceris uinctis illum pręesse iussit.<note place="margin-right">VIIII.</note> Contigit autem, ut duo, qui illic
erant, pincerna et pistor regis, dormiendo somniassent. Pincerna uitem
uidit cum trina uuas ferente propagine seque expressum inde in calice uinum
regi obtulisse. Id Ioseph interprętatus post triduum liberandum dixit
obsecrans, ut tunc meminisset sui apud regem. Pistori uero uisum fuit, quod
tria canistra farinę in capite gestaret, quam aues aduolantes certatim
consumpsere. Hoc Ioseph significare ait pistorem capite mulctandum et in
patibulo suspensum ab auibus lacerandum. Pincerna liberatur, sed prę
lętitia oblitus est interpretis sui. Veruntamen cum pharao uidisset per
quietem boues de fluuio ascendentes, septem crassas et septem macras atque
ab his illas deuorari, alias etiam conspicatus esset in culmo uno septem
spicas plenas et septem tenues moxque illarum pulchritudinem in harum
transisse exilitatem, suggessit ei de Ioseph, qui erat in carcere. Qui
eductus dixit septem annos fore ubertatis et septem famis. Ob hoc monuit,
ut frugum ubertatis pars quinta in horreis reponeretur. Rex pręfecit illum
domui suę plebisque regendę. Dedit annulum in manu eius uestibusque donatum
<milestone unit="page" n="9v"/> saluatorem mundi appellauit. Despondit
ei uxorem Assenez, Phutifar filiam, sacerdotis Heliopoleos. Tunc Ioseph
erat annorum XXX. Nati sunt ei liberi Manasses et Ephraim. Transactis
ubertatis annis fameque succedente distribuebat Aegyptiis frumenta pro
pecunia. Per illud tempus Iacob decem filios suos frumentatum misit in
Aegyptum. Beniamin apud se manere iussit. Cum uenissent, cognouit eos
Ioseph ipse ab illis incognitus. Dissimulans, qui esset, objicit eis, quod
loca exploratum aduenerint et captos mittit in carcerem non inde exituros,
donec fratrem, quem reliquum esse dixerant, uenire facerent. Deinde, ut hoc
pręstarent, abire dimissi Symeone obside relicto. Oneratis ergo iumentis
frumento recessere. Pecuniam, quam pro eo soluerant, in saccis comperiunt.
Rem patri indicant et Beniamin secum ad regem deducendum postulant. Flebat
Iacob et nolebat eum a se dimittere. Cęterum fame inualescente compulsus
est iterum eos mittere una cum Beniamin et muneribus resinę, mellis,
storacis, stactes, terebinti <milestone unit="page" n="34r"/> et amigdalarum
ac pro comparando frumento<note place="margin-right">X.</note> duplam
pecuniam, ratus errore factum, ut illa superior in saccis relicta esset.
Ioseph omnes domi exceptos perquam laute aluit. De pecunia reperta fecit
gratiam. De epulis, quę ante singulos ponebantur, quincuplum positum est
ante Beniamin. Erat enim frater Ioseph uterinus. Bibentes inebriati sunt.
Ille interim impleri saccos frumento iubet et in his ęs pro eo solutum
includi, insuper in sacco Beniamin cyphum suum argenteum. Cum abiissent,
misit post illos dispensatorem, qui cypho in sacco Beniamin inuento furti
coargutum reduxit ad Ioseph pro seruo. Tunc et reliqui reuersi sunt.
Quorum Iudas ad genua Ioseph prouolutus rogauit, ut uicaria seruitute
fratrem sibi redemptum iri concederet, ne forte pater ipse, cui saluum
Beniamin reducturum se promiserat, nimio dolore deficeret. Ioseph tandem
fratribus se manifestum fecit. Iniuriam ab his olim acceptam remisit.
Iussit, ut simul cum patre sese in Aegyptum transferant quam primum, quod
adhuc quinque anni famis restarent. Dimisit eos cum plaustris, asinis et
stolis. Exinde Iacob <milestone unit="page" n="10v"/>moerorem in lętitiam
conuertit. <q>Vadam</q>inquit, <q>et uidebo filium meum Ioseph, antequam
moriar. </q> Aduentanti patri occurrit Ioseph in Iessen amplexatusque
est eum. Eidem concessit rex pharao terram Iessen et possessionem Ramesses.
Ioseph Aegyptiis iam pecunia uacuis pro pecore commutabat frumentum.
Deficiente pecore accepit possessiones, ita ut cuncta subiiceret regi
pręter terram sacerdotum. Distribuit fundos ad sementem faciendam quinta
parte prouentus debita regi. Ea possessionum conditio deinceps seruata.
Joseph patrem defunctum fleuit, aromatibus conditum sepeliuit. Ipse autem
uixit annos CX. Sepultus in Aegypto et postea, sicut mandauerat, ad Terram
promissionis a Moyse translatus.</p>
</div>
<div>
<head>IVDAS</head>
<p> IVDAS, filius Jacob, Sue Chananei filiam duxit uxorem. Quę peperit ei Her
et Onan et Sela. Her coniugem accepit Tamar. Peccauit Domino, et occisus
est. Onan patris iussu, ut sobolem fratri suo mortuo suscitaret, iungitur
cum Thamar, ueruntamen ne illa conciperet, proiiciebat semen in terram. Ob
hoc flagitium et ipse de cęlo ictus periit. Thamar autem in patris reuersa
est domum. <milestone unit="page" n="35v"/> Porro Iudas mortua Sue
coniuge<note place="margin-right">XI.</note> abiit ad ouium tonsores.
Thamar autem sub meretricio latens habitu pacta est cum illo concubitum pro
hedo. Arabonem accepit. Discessit grauida, fornicationis accusatur coram
Iuda. Iubetur comburi, sed prolatis in medium, quę ab eo acceperat, donis
liberatur dicente Juda: <q>Iustior me est, quia non tradiderim eam filio meo
Selę</q>. <note place="margin-right">Gemelli</note> Illa igitur
gemellos peperit: Phares, qui prior est natus, et Zaram, qui prior uisus est
manum protulisse. A Juda ultra non fuit cognita. De illo pater
prophetauit: <q>Iuda, </q>inquit, <q>adorabunt te filii patris tui</q>... et
reliqua, ut supra est dictum. </p>
</div>
<!-- dovde 3. 7. -->
</div>
<div>
<head> EXODVS</head>
<p> MOYSES, de domo Leui, infantulus a matre secundum flumen exponitur. Pręceperat
enim pharao pueros Hebreos, mox ut nati essent, interfici. Filia regis inuentum
adoptauit eumque Moysen nuncupauit, hoc est <mentioned>Assumptum de aqua.
</mentioned> Qui adultus Aegyptium Hebreos percutientem interemit absconditque
in sabulo. Metuens tamen fugit in terram Madian. Sacerdotis Raguel filias a
uiolentia pastorum tutatus est. Eiusdem filiam Sophoram duxit uxorem, de qua
natus est ei Gersan et Eliezer. Moritur rex Aegypti, et ad filios <milestone unit="page" n="11v"/> Israhel uociferantes respexit Deus, quos rex iste
multo labore exercitos diu afflixerat. Moyses oues Ietro, soceri sui, pascebat,
quando apparuit ei Dominus in flamma rubi in monte Dei Oreb. Rubus ardebat, et
non comburebatur. Iussus est soluere calciamentum. Abscondit faciem non ausus
aduersus Deum aspicere. Iubetur adire pharaonem (sic Aegyptii reges suos
uocabant) ut peteret dimitti populum Israhel de Aegypto inducendum in terram
lacte ac melle manantem. Pręcepitque Deus, cum dimissi fuerint, ne abeant
uacui. Dedit autem Moysi ad fidem faciendam signa facere. Hinc ille uirgam
uertit in serpentem, manum perfudit lepra et sanauit, aquam mutauit in
sanguinem. Iussus est cum fratre Aaron loqui ad populum. Loquente Aaron et
Moyse signa faciente populus pręstitit eis fidem et pronus adorauit Deum.
Pharao iratus magis eos flagellauit. Ad colligendas paleas missos lateresque
fingendos, cum imperata perficere nequiuissent, <sic>flagelis</sic> cędi iussit.
Porro Moysi pro illis solicito promisit Deus ipsorum liberationem.
<q>Constitui te, </q>inquit, <q>deum pharaonis et Aaron erit propheta tuus.
Tu loqueris ei et ipse ilud referet pharaoni. Ego autem indurabo cor regis,
et non audiet uos. </q> Erat Moyses annorum LXXX, Aaron LXXXIII. Aaron
coram pharaone uirgam in colubrum conuertit. Hoc idem egerunt malefici regis;
uirga tamen Aaron eorum uirgas deuorauit. Aarone fluuium uirga percutiente aqua
uersa est in sanguinem, et pisces mortui. Itidem fecerunt incantatores.
Durauit sanguis dies VII. Pharao induratus populum non dimisit. Aaron super
Aegyptum induxit ranas, quę omnes mortuę sunt Moyse Deum depręcante. Aarone
autem percutiente puluerem uirga facti cyniphes homines iumentaque infestabant.
Malefici, cum hoc efficere nequiuissent, dixerunt: <q>Digitus Dei est hic. </q>
In domum regis et super Aegyptum Dominus misit muscas, pręter terram Iessen,
ubi populus Israhel erat. Volebat rex, ut coram se sacrificarent. Moyses uero
detrectauit, ne immolando ea, quę Aegyptii adorant, animos eorum magis
irritarent. Petiit ergo trium dierum in solitudinen secessum. Promisit rex id
se permissurum, et orante Moyse Dominus depulit nuscas. Sed pharao promissis
non stetit. Mortuaque sunt Aegyptiorum animalia saluis gregibus populi Israhel.
Aarone et Moyse cinerem spargentibus orta ulcera homines <milestone unit="page" n="12v"/> et iumenta et maleficos ipsos dolore affecerunt. Moyse uirgam in
cęlum extendente grando mixta igni cuncta in agro uastauit pręter terram Iessen.
Triticum et far, quia serotina erant, non sunt lęsa. Supplicante Moyse
cęssauit grando. Pharao tamen populum pedem efferre prohibuit. Extendit uirgam
Moyses, et uenit locusta consumpsitque quicquid grandini reliquum fuerat.
Rursum illo orante Deus locustas in mare demersit. Pharao tamen in duritia sui
cordis perseuerauit. Sed cum Moyses manus in cęlum extendisset, exortę tenebrę
horribiles triduum durauerunt. In loco autem filiorum Israhel lux erat.
Pharaoni eos dimittere absque armentis uolenti Moyses non assensit. Ille
indignatus ei post hęc accessum ad se interdixit. Moysi uero Dominus pręcepit,
ut a uicinis et amicis accepta mutuo supellectile discederent. Et: <q>Adhuc,
</q>inquit, <q>una plaga tangam pharaonem, et dimittet uos. </q> Igitur onne
primogenitum morte sublatum est, dimisitque populum pharao. Illi autem mutuatis
uasis ac uestibus abierunt de Ramesse in Sochot, uirorum sexcenta ferme milia,
pręter famulos ac mulieres. Habitauerant in Aegypto annos CCCCXXX. Noctu inde
educti sunt. Ea nox ipsis obseruabilis fuit. Phase appellata, id est
<mentioned> Transitus. </mentioned> Ex eo primogenita Deo sanctificata.
Dominus populum Moyse duce per uiam deserti secus Mare rubrum circumduxit.
Profecti de Sochot castrametati sunt in Ethan. Pręcessit eos Deus in columna
nubis per diem, per noctem in columna ignis. Reuersi castra fixerunt e regione
Phiairoth inter Magdalum et mare contra Belsephon. Pharaone persequente per
medium mare diuisis aquis iter fecerunt, Aegyptios eodem ingressos operuit mare.
Populus timuit Dominum. Moyses gratias egit Deo; eidem laudes dixerunt Maria
prophetissa, soror Aaronis, mulieresque cęterę cum tympanis et choris. De Mari
rubro uenerunt in desertum Sur. Ibi defectu aquę laboratum est. Venerunt in
Marath. Hic erat quidem aqua, sed amara. Sitientes murmurauerunt. Moyses
misso ligno amaritudinem aquę uertit in dulcorem. Profecti in Helim consedere
iuxta aquas. Venerunt in desertum Syn inter Helim et Synai. Illic esurientes
musitarunt. Vesperi coturnix castra operuit. Mane collegerunt manna per
circuitum castrorum ad mensuram gonor. Reseruatum usque mane, quod Moyses, ne
facerent, pręceperat, uermibus scaturiuit. Die sexto singuli duplam mensuram
collegere. <milestone unit="page" n="3v"/> Septimus enim quiete sanctificatus
erat, et quod pro illo die seruatum est, mansit incorruptum. Erat autem man
quasi semen coriandri, album, mellei saporis. Aaron in uase collectum posuit in
tabernaculo ad memoriam posterorum. Quadraginta annis hoc cibo usi sunt. De
Syn uenerunt in Raphidin. Iterum murmurarunt ob aquę penuriam. Moyses
percussit uirga petram Oreb, et fluxerunt aquę. Nomen loco inditum
<mentioned>Tentatio. </mentioned> Cum Amalechitis ibi pugnatum est Iosue
duce. <note place="margin">Oratio</note> Moyse manibus elatis orante uincebant
Israhelitę, demissis succumbebant. Sustinere coeperunt Aaron et Hur manus eius
atque ita uictoria potiti sunt, dicente Domino: <q>Delebo memoriam Amalech sub
cęlo. </q> Iethro et Sophorę cum liberis aduentantibus obuiam processit
Moyses mutuoque se salutarunt. Moyses populum iudicabat, sed Ietri consilio
diuisit onus, ut maiores causas ipse cognosceret, minores autem tribuni,
centuriones, quinquagenarii, decani deciderent. Ietro in regionem suam
reuertitur, illi uenerunt in solitudinem Synai. Ibi Moyses ascendit in montem
ad Dominum. Descendens populum sanctificat. Lauarunt uestimenta sua paratique
in die tertio loquentem audire Dominum uxoribus abstinuerunt. Die tertio
coepere tonitrua audiri, micare fulgura ceteraque tetra fieri. Populus ad
radices montis substitit. Mons fumabat. Mandat Dominus, ut Moyses et Aaron
ascendant, reliqui maneant, ne moriantur. Dat pręterea pręcepta populo, quę
decalogo continentur. Populus territus retro cęssit et ad Moysen: <q>Loquere,
</q>inquiunt, <q>nobis tu, non Dominus, ne forte moriamur. </q> Dominus autem
datis pręceptis, quę obseruent, Moysi pollicetur se subiecturum eis Eueum,
Cananeum et Etheum posuitque terminos a Mari rubro ad Palestinam et a deserto ad
flumen. Scripsit Moyses Domini sermones, posuit altare, duodecim tribuum XII
titulos erexit. Obtulerunt holocausta XII uitulos. Moyses Volumen foederis
coram legit; illi omnes assensi sunt. Deinde Moyses et Aaron, Nadab et Abiu et
septuaginta seniores Israhel, cum in montem ascendissent, uiderunt Deum Israhel:
sub pedibus eius, quasi opus lapidis saphirini et ueluti cęlum, quando serenat.
Ascendit Moyses montem fuitque ibi XL diebus et totidem noctibus. Dominus
mandat fieri sanctuarium uasaque, quę talentum auri appenderentur, item alia ad
cultum spectantia diuinum. <milestone unit="page" n="114v"/> Aaron cum filiis
iubetur fungi sacerdotio, facere sibi uestes ad gloriam et decorem, in quibus
ministrent Domino. Talium autem operum fabri fuere Beseleel, Huri filius, et
Ooliab, filius Achisamech. Moysi in monte datę sunt duę Tabulę testimonii
lapideę digito Dei scriptę. Interim Aaron populo compellente uitulum de
mulierum inauribus conflauit ab iisdem adorandum. Moyses ergo iubetur
descendere. Dominum iratum pręcibus placat. Descendens uiso uitulo Tabulas ad
radicem montis confringit, deinde uitulum conterot et: <q>Siquis est Domini,
</q>inquit, <q>iungatur mihi! </q> Congregati sunt ad eum filii Leui, qui eius
iussu die illo interfecerunt uigintitria fere milia honinum. Benedixit eis et
reuersus Deum obsecrauit: <q>Aut dimitte eis, </q>inquit, <q>aut dele me de
Libro! </q> Respondit: <q>Qui peccauerit, delebo eum, tu autem uade!
</q> Igitur percussit populum pro reatu uituli. Ad Moysen uero: <q>Ascende,
</q>inquit, <q>in terram, quam patribus promisi. Ego non ascendam tecum, quia
populus durę ceruicis es, ne forte disperdam te in uia. </q> Hoc audito
populus fleuit. Ingrediente Moyse tabernaculum columna nubis descendebat et ad
ostium stabat. Loquebatur Dominus Moysi facie ad faciem. Iosue non recedebat
de tabernaculo. Moyses petiit ostendi sibi faciem Domini, qui respondit:
<q>Ostendam omne bonum tibi et miserebor cui uoluero et clemens ero in quem
mihi libuerit. Non poteris autem uidere faciem meam. Non enim uidebit me
homo et uiuet. Stabis super petram et uidebis posteriora mea, faciem non
uidebis. </q> Excisis Moyses duabus tabulis instar priorum de nocte ascendit
montem. Inuocauit nomen Domini, accepit pręcepta et in tabulis conscripsit.
Apparuit facies eius cornuta. Posito super facie uelamine locutus est ad
populum. Illo iubente perfectum est tabernaculum et sanctuarium et reliqua.
Labrum posuit inter tabernaculum et altare implens aqua, in quo ipse et Aaron
manus pedesque lauarent cum filiis suis, quoties ingrederentur tectum foederis
et ad altare accederent. Operuit nubes tabernaculum et gloria Domini impleuit
illud. Nec poterat Moyses ingredi tectum. Nubes per diem incubabat tabernaculo
et ignis per noctem.</p>
</div>
<div>
<head> LEVITICVS</head>
<p> Moysi de tabernaculo loquens disponit Dominus de sacrificiis faciendis et
oblationibus et primitiis et <milestone unit="page" n="15v"/> uictimis et
hostiis et aliis <corr>huiusmodi</corr>. Ipse Moyses deinde Domino iubente
congregauit coetum ad ostium tabernaculi obtulitque Aaronem et filios eius.
Lauit illos pontificalibusque indutos unxit et consecrauit, sicut pręceperat
Dominus. Die septimo peracta est consecratio. Die autem octauo dixit Moyses ad
Aaronem: <q>Iube populum offerre sacrificium, hodie Dominus apparebit eis.
</q> Consummato sacrificio Leuitę populo benedixerunt, et apparuit gloria
Domini. Ignis inde egressus holocaustum adipesque deuorauit super altare.
Turbę in faciem ruentes laudauerunt <sic>Dominium</sic>. Nadab et Abiu,
Aaronis filios, quia thuribulis ignem imposuerunt alienum, ignis a Domino
prosiliens peremit. Moyses pręcipit Aaroni et filiis eius, capita ne nudent,
uestimenta ne scindant, ne forte moriantur, ad plangendum ne egrediantur de
tabernaculo, eo quod oleum unctionis esset super illos. Moysi pręterea Dominus
dat leges de mundis animalibus et immundis, de muliere pariente, de generibus
leprę, de mundatis ab ea, de uiro patiente seminis fluxum, de muliere sanguine
fluente, ne Aaron sancta sanctorum ingrediatur quotidie et huiusmodi aliis;
pręterea de matrimonio, de messe et uindemia, de dolo malo aliisque multis;
deinde de sabbati obseruatione et ut blasfemans nomen Domini lapidetur, de
possessionibus uendundis uel emundis, de uotis soluendis, de decimis offerendis.
Pręcepta seruantibus cuncta prospera pollicetur Dominus, contraria minatur non
seruantibus. </p>
</div>
<div>
<head>NVMERI</head>
<p> Moyses Domino iubente censum agit populi. Numero compręhendit familias tribuum
singularum pręter tribum Leui, quam postea censuit. Accipit legem de
consecrandis et quomodo illi benedicere debeant filiis Israhel. Ingressus
tabernaculum captabat responsum, quando audiuit uocem loquentis de
propiciatorio, quod erat super arcam inter duo Cherub. Fecerunt Phase in monte
Synai. Dominus ad Moysen: <q>Tubis duabus argenteis, </q>inquit, <q>conuocabis
principes et mouebis castra. </q> Profecti de deserto Synai peruenerunt in
solitudinem Pharan. Pręcedebat arca, quę cum eleuaretur, dicebat Moyses:
<q>Surge, Domine, et dissipentur inimici tui et fugiant, qui oderunt te, a
facie tua! </q> Cum autem deponeretur, subdebat: <q>Reuertere, Domine, ad
multitudinem exercitus Israhel! </q> Extremam castrorum partem ignis
absumpsit, eo quod fastidito man saginam <milestone unit="page" n="16v"/>
Aegypti expetissent. Moyses Domini iussu LXX seniores deligit, qui secum
subirent laborem regendi populum. Coturnicum agmen uentus in castra detulit.
Carnes adhuc sub dentibus eorum erant, et percussi sunt plaga magna. Locus
dictus <mentioned>Sepulchra concupiscentię. </mentioned> Inde egressi uenerunt in
Asseroth. Maria et Aaron de Moyse oblocuti exprobrando ei uxorem Aethiopissam.
Quam ob rem Dominus iratus ait: <q>Siquis fuerit inter uos propheta Domini, in
uisione apparebo ei uel per somnium loquar ad illum. At Moysi, seruo meo,
ore ad os loquar; palam et non per enygmata et figuras Deum uidet. Quare
ergo non timuistis detrahere ei? </q> Hic Maria lepra perfusa Moysi pręcibus
curatur. De Asseroth pergentes fixerunt tentoria in deserto Pharan. Mandante
Domino misit Moyses XII uiros ad explorandum terram Chanaan. Appellauit Osee,
filium Nun, Iosue. Illi ergo pergentes usque ad Torrentem botri absciderunt
palnitem cum uua, quem duo uiri in uecte portauerunt; adeo grandis erat. De
malis quoque granatis et ficis attulerunt. Post dies XL ad Moysen reuersi in
Pharan, quod est Cades, nunciarunt potentiam terrę. Populus de uictoria
desperatus aduersus Moysen <sic>musitauit</sic>. Chaleb unus de explooratoribus
ad spem rei potiundę hortabatur, sed alii intercessere. Turba fleuit. Moyses
et Aaron proni ceciderunt coram populo. Cumque Iosue et Chaleb eos confidere
iuberent, parum abfuit, quin a concione commota lapidarentur. Apparuit gloria
Domini super tabernaculum, et Dominus per Moysen increpuit incredulitatem eorum.
Minabatur eis pestilentiam, quando Moyse supplicante pepercit. Dixit tamen
illos, qui Moysen petulanter lacessierunt, terram patribus promissam non
uisuros, quodque tantum seruum suum Chaleb inducet in eam et Iosue et paruulos
populi, reliquorum cadauera in solitudine iacebunt. Sed et filii eorum uagi
erunt annos XL per solitudinem errantes. Mane primo uerticem montis ascenderunt
Moyse castrisque relictis. Amalechitę et Chananei persecuti sunt eos cędendo
usque Horma. Dominus pręcepit, ut ingressi terram oblationem offerant et pro
peccato sacrificium. Quendam sabbato ligna colligentem lapidibus Domino iubente
obruerunt. Pręcepit Dominus, ut faciant fimbrias in memoriam <milestone unit="page" n="17v"/>mandatorum suorum. Insurrexerunt aduersus Moysen filii
Leui uolentes et ipsi fungi sacerdotio. Propterea quidem Chore, Datan et Abiron
terrę hiatu repente absorpti sunt et ignis a Domino egressus CCL uiros incensum
offerentes interfecit. Domino per Moysen iubente Eleazarus, Aaronis filius,
thuribula in igne iacentia collegit in laminasque producta affixit altari. Die
postero murmurauit multitudo aduersus Moysen et Aaronem dicens: <q>Interfecistis
populum Domini. </q> Et cum eos insultarent, illi ad tabernaculum fugerunt.
Domino autem scelus ulciscente iam multitudinem uastabat incendium, quando pro
illis Aaron iussu Moysi offerens thimiama depręcatus est cessauitque uastatio.
Desyderata sunt eo die, pręter eos qui in seditione Chorę periere, tredecim
uirorum milia et septingenti. Pręcepit Dominus, ut acceptis XII uirgis in
singulis singula tribuum nomina inscribant et ait: <q>Quem ex his elegero,
germinabit </q>uirga illius. Germinauit uirga Aronis in tribu Leui et
relata est in tabernaculum in signum rebellium filiorum Israhel. Questi sunt,
quod, quicunque accedit ad tabernaculum Domini, moriatur. Aaronem et filios
eius Dominus pręfecit sacrario, Leuitas ministerio, pręcipiens, ne accedant ad
uasa sanctuarii neque ad altare. Dixitque ad Aaronem: <q>In terra eorum nihil
possidebitis: ego pars et hereditas tua in medio filiorum Israhel.
<note place="margin">Decima</note> Filiis autem Leui dedi omnes decimas in possessionem
pro ministerio, quo seruiunt mihi. Leuitę decimam partem decimę offerant
Domino. </q> Pręcipit post hęc de uictimis et aqua aspersionis, qua
mundentur. <q>Quicquid, </q>inquit, <q>tetigerit immundus, immundum erit.
</q> Venerunt in desertum Syn, mansit populus in Cades. Ibi mortua Maria
sepelitur. Defectu aquę murmurarunt. Moyses percussit silicem uirga, et
egressę sunt aquę. Locus dictus <mentioned>Aqua contradictionis. </mentioned> Hic
peccauerunt Moyses et Aaron. Ideo populum in Terram promissionis non
induxerunt. Moyses rege Edom transitum per terram suam prohibente diuertit cum
suis ad montem Hor. <note place="margin">Aaron moritur</note> Ibi Aaron uita decessit. In
locum eius suffectus est Eleazar. Aaronem mortuum luxit populus diebus
triginta. Chananeorum rex Arad prędam de Israhele tulit, Israhel autem uoto
suscepto inuadens illum interfecit urbesque eius euertit. Locum uocauerunt
Horma, id est <mentioned>Anathema. </mentioned> Profecti de Hor per uiam, quę ducit ad
Mare rubrum, itineris laborem <sic>pertesi</sic> murmurauerunt. Ob hoc Dominus
<milestone unit="page" n="18v"/>immisit ignitos serpentes. Moyses pro illis
orauit serpentemque ęneum Domino iubente suspendit in ligno. Quem cum
aspicerent percussi, sanabantur. Inde profecti castrametati sunt in Oboth, inde
in Ieabarim, inde ad torrentem Zareth, inde contra Arnon. Ibi uisus est puteus,
super quo ad Moysen locutus Dominus aquam eis ministrauit. Inde perrexerunt in
solitudinem Mathana, inde in Nahalihel, inde in Bamoth. Miserunt nuncios ad
Seon, regem Ammoreorum. Ille transitu negato pugnauit in Iassa et superatus
est. Israhel possedit terram eius et in urbibus habitauit. Ascenderunt per
uiam Basan. Occurrit eis Og, rex Basan. Fuderunt eum et rerum potiti sunt.
Inde castrametati sunt in campestribus Moab. Balach, filius Sephor, rex Moab,
uocauit Balaam, filium Beor, ariolum, ut deuoueret Israhelen. Qui a Domino
inhibitus e contrario bona ei optabat. Asina locuta est. Ille ter benedixit
regis aduersariis ac de iisdem prophetauit. Morabantur in Sethim, quando cum
filiabus Moab fornicati sunt. Deos earum adorauerunt; initiati sunt Belphegor.
Ex Domini iussu dixit Moyses: <q>Occidat unusquisque proximos suos, qui
sacrificarunt Belphegor!</q> Phinees, Eleazari filius, uidit Israhelitam
palam intrantem ad scortum Madianitidem, et inuadens ambos pugione confodit in
genitalibus cessauitque plaga a filiis Israhel. Occisa sunt autem
uigintiquatuor milia hominum. Iussit quoque Dominus, ut in Madianitas cęde
grassentur, quia in idolo Belphegor deceperant eos et in Zochi, filia ducis
Madian. Imperat Dominus Moysi et Eleazaro, ut numerent filios Israhel a XXX
annis supra et per tribus <corr>diuidant</corr> terram. Filii Leui in his non
sunt censi. Nullus in isto censu inuentus est ex illis, qui olim numerati erant
a Moyse et Aarone in Synai pręterquam Chaleb et Iosue. Lex a Domino dicta est
de successionibus. Iubetur Moyses ascendere montem Abarim, ut consyderet
terram, quam Dominus daturus est filiis Israhel, et cum uiderit eam, moriatur
sicut et Aaron. <q>Quia, </q>inquit, <q>offendisti me in deserto Syn in
contradictione multitudinis. </q> Moyses iussu Domini Iosue, filium Nun,
statuit in locum suum coram populo. Dominus pręcipit, quę holocausta quotidie
offere debeant filii Israhel, quę die sabbati, quę in Kalendis mensium. Phase
Domini solemnis, azima, dies septimus sanctus, dies primitiarum, dies clangoris
et tubarum, dies expiationis, lex uotorum. Phinees cum duodecim milibus
Israhelitarum subiugat Madianitas, mares interfecit et cum Balaam ariolo reges
<milestone unit="page" n="19v"/>quinque, reliquos egit in prędam, urbes
incendit. Moleste tulit Moyses, quod mulieribus pepercisset, iussitque omnes
interimi pręter puellas et foeminas uirgines. Eleazar legem tulit, ut, quę per
flammam transire queant, flamma expientur, cętera aqua purgationis diluantur.
Mandat Dominus prędam ex ęquo diuidi, quinquagesimam dari sacerdoti ac Leuitis.
Pugnatorum ne unus quidem defuit. Aurum Domino obtulerunt. Moyses tribui Gad,
Ruben et Manasse possessionem dedit citra Iordanem. Iubet per Moysen Dominus,
ut in terra Chanaan trans Iordanem ad internicionem disperdant habitatores.
<q>Siquos, </q>inquit, <q>reliqueritis, infesti uobis erunt. Et quicquid
illis cogitaueram facere, aduersum uos conuertam. </q> Diuiditur per tribus
terra Chanaan. Leuitis dantur ad habitandum XLVIII oppida. Lex de homicidis
lata. <q>Profugi, </q>inquit, <q>in urbe maneant, donec pontifex maximus
moriatur. </q> Lex, ne qua mulier extra suam tribum nubat.</p>
</div>
<div>
<head>DEVTERONOMIVM</head>
<p> Moyses ad populum uerba faciens dicta factaque eis a Domino recenset, a monte
Oreb usque huc. Admonet pręterea, ut pręcepta Dei obseruent et ea doceant
posteros. De morte sua prędicit. Tres ciuitates separat trans Iordanem ad
confugium illorum, qui nolentes occiderint proximum suum. Hę fuerunt: Bosor,
Ramoth et Golan. Docet populum cerimonias et iudicia eosque ad pręcepta
perficiunda hortatur. Prędicit de uictoria aduersus gentes futura. Enumerat,
quot bona, si Domini pręcepta obseruauerint, consecuturi sint. Commemorat, quod
ducti sint per desertum XL annis, ut tentarentur, an mandata custodirent, quod
pluerit eis manna, ut ostenderet, quod non in solo pane uiuat homo, quod denique
uestimentum illorum uetustate non defecerit nec pes tam diu per solitudines
uagando subtritus sit. <q>Caue, </q>inquit, <q>ne, postquam affluxeris bonis,
efferatur cor tuum et non recorderis Domini, Dei tui. Peribitis , si non
parueritis. </q> Delicta eis pręterita exprobrat, quoties Deum irritauerint
et ipse irritatum precibus suis placauerit. Iubet eos circumcidere prępucium
cordis, diligere proximos, soli Domino seruire, cuius beneficio multiplicati
sunt, cum non nisi in LXX animabus descenderint in Aegyptum. Proponit eis bona,
si obedierint, mala, si non obedierint. Benedictio dicta in monte Garizim,
maledictio in monte Hebal. Iubet euerti idola gentium et in loco, quem elegerit
Dominus, <milestone unit="page" n="2Ov"/> holocausta offerri, sanguinem cum
carnibus ne comedant. Iubet et eum, qui idola colenda suaserit, lapident et
reliqua. <q>Sacerdotes, </q>inquit Dominus, <q>et Leuitę non habeant
hęreditatem cum aliis; ego hęreditas eorum. </q> Moyses pręterea ait: <q>CXX
annorum sum hodie; non possum ultra ingredi. </q> Prędicit de uictoria Iosue
duce consequenda terraque possidenda. In tabernaculo ei et ipsi Iosue in
columna nubis apparens Dominus futura reuelauit. Cantauit Moyses canticum:
<q>Audite, cęli, quę, loquor</q>... et cętera quę sequuntur. De Christi
aduentu prophetauit, tribubus benedixit. Ipse Domini iussu de campestribus Moab
ascendit super montem Nebo in uerticem Phasga contra Hierico, et ostendit ei
Dominus omnem terram Galaad. Atque ibi mortuus et sepultus est. Non cognouit
homo sepulchrum eius usque in pręsentem diem. Vixit annos CXX. Mortem eius
luxerunt per dies XXX. Non surrexit propheta in Israhel sicut Moyses. </p>
</div>
<div>
<head>IOSVE</head>
<p> IOSVE, filius Nun, repletur spiritu sapientię, dux Israhel constituitur post
Moysem. Hortatur eum Dominus, ut cum populo transeat Iordanem, ostenditque ei
terminos terrę per eum obtinendę. Mittit ille duos exploratores in urbem
Hierico, quos domi exceptos Raab meretrix quęrentibus non prodidit. Et hi
quidem periculo liberati post triduum reuersi sunt ad Iosue trans Iordanem.
Ipse mouit castra de Sethim mansitque apud Iordanem tribus diebus. Transiturus
iussit Leuitas pręcedere cum arca, reliquum neminem appropinquare arcę ad
spacium duum milium cubitorum. Pręeunte arca Domini transierunt Iordanem per
siccum diuidentibus se aquis. Iosue iubente Domino XII uiros per tribus
delectos XII tollere lapides iussit de Iordane in memoriam miraculi seruandos et
alios XII de terra in Iordane colloocare. Magnificauit eum Dominus, et
obedierunt ei sicut Moysi. Illis de alueo ascendentibus reuersę sunt aquę ad
cursum suum. Die decimo castrametati sunt in Galgalis. Ibi posuerunt lapides,
quos de Iordane tulerant. Gentes miraculo audito timuerunt. Iosue iussu Domini
circumcidit secundo filios Israhel, quia, qui supererant, non erant circumcisi.
Manserunt eodem in loco, donec sanarentur. Loco inditum nomen Galgala. Ibidem
fecerunt Phase, in campestribus Hierico. Comederunt de frugibus terre, et manna
defecit. Apparuit angelus cum gladio euaginato adorantique Iosue dixit:
<q>Solue calciamenta de pedibus! <milestone unit="page" n="21v"/> Locus
enim, in quo stas, sanctus est.</q>
<note place="margin">Hierico corruit</note> Inde monitu Domini obsessam Hierico
circumiuit cum bellatoribus semel per diem. Die autem VII, dum sacerdotes arcam
circumferentes buccinis clangunt et reliquus populus acclamat, muri ciuitatis
funditus corruere. Capta urbe, nequis aliquid tangeret, edictum est, quod
anathema esset ciuitas. Aurum, argentum, uasa auri ferrique Domino dedicata ac
reposita in thesauris eius. Reliqua omnia igni consumpta ciuesque interfecti.
<note place="margin">Raab</note> Sola Raab meretrix ob meritum pietatis cum suis
conseruata. Iosue maledixit illi, quicumque ciuitatem <note place="foot">var
quincunque <sic>ciutatem</sic>
</note> Hierico reędificare uoluerit. <note place="margin">Achan</note> Achan, filius Charni, de tribu Iuda, tulit de
anathemate palium coccineum, CC siclos argenti, regulam auream quinquaginta
siclorum. Mox Iosue misit tria uirorum milia ad oppidum Hay oppugnandum.
Fugati fuere sex et triginta amissis. Iosue per responsum didicit rei male
gestę causam fuisse peccatum Achan. Hunc lapidauerunt et cuncta quę illius
erant, filii, pecudes, tabernaculum, supellex igni exusta. Tunc lapidum aceruo
super Achan congesto placatus est Dominus. Vallis, in qua iacuit, uocata
Hachor. Vrbem Hay captam incenderunt, uiros interfecerunt, prędam inter se
diuiserunt, regem suspenderunt, super depositum lapides congesserunt. </p>
<p>Iosue de illis Iordanis duodecim lapidibus ędificauit altare in monte Hebal
obtulitque holocaustum. Scripsit super lapidem Moysi legem. Quę autem scripta
erant in Volumine, exposuit. Sex reges in illum conspirauerunt. Gabaonitę se de
longinquo aduenisse fingentes pacem ab illo sibi inpetrarunt. Conuictos mendacii
noluit perire, ne pactum uiolaret, sed in seruitutem redegit ad populi usum.
Quinque reges uenerunt oppugnatum Gabaon, quia Gabaonitę Israhelitis iuncti
erant, sed a Iosue fusi fugatique sunt. <note place="margin">Lapidibus pluit. Sol et luna
steterunt</note> Persequente eos Iosue de cęlo lapidibus pluit pluresque
hostium ea pluuia quam gladio periere. Iubente Iosue sol et luna steterunt.
Quinque reges in spelunca concludi iussit saxis ad ostium aduolutis, reliquos
internicione tolli imperat. De spelunca eductos calcari super colla fecit dicens
sic se cęteros conculcaturum. Eosdem interfectos in stipitibus suspendit,
depositos in spelunca sepeliuit. Eodem die Macedan cepit et Lebnan et Lachim et
regem Gazer, qui in subsidium Lachis uenerat, fudit in <milestone unit="page" n="22v"/>Heram. Cepit etiam Eglon, Ebron, Dabir, omnem terram montanam,
meridianam atque campestrem et cum regibus Assaroth uno impetu reuersusque est
in Galgala. Reges Iabin, Iobab, Semeron, Acsaph, reges quoque aquilonis,
Chananeus ab oriente et occidente et Amoreus et Etheus et Pherezeus et Iebuseus
et Eueus congregati sunt ad aquas Meron aduersus Israhel. Iosue autem ope diuina
fretus inuasit eos, fudit fugauitque et persecutus est usque ad Sydonem magnam.
Equos eorum Domino sic iubente subneruauit, currus <sic>conbussit</sic>.
Reuersus expugnat Asor atque incendit. Reliqua oppida capta uastauit interfectis
regibus incolisque terrę. Ea tamen, quę in <sic>collibus</sic> posita erant,
seruauit. Prędam uiritim diuisit. Terram filiis Israhel tradidit possidendam et
quieuit a pręliis. Numerus regum debellatorum XXXI. Leuitę urbes aliquot
accęperunt, in quibus habitarent, et suburbia ad pabulum iumentorum. Caleph,
Iephone filius, Cenezeus, quoniam inter exploratores a Moyse missos uera
retulerat, superuixit illis, qui in solitudine penere, annos XLV, hoc est usque
ad annum ętatis suę quintum et octogesimum. Accepit possessionem a Moyse
promissam montem Hebron, ante dictum Cariatharbe. Adam maximus ibi inter Enachim
situs est. Ciuitates filiorum Iuda CXV. Iebuseum, habitatorem Hierusalem, non
potuerunt filii Iuda delere habitaruntque cum illis usque in pręsentem diem.
Singulis tribubus datę possessiones. Tabernaculum testimonii in Sylo fixerunt.
Peracta terrę diuisione dederunt filii Israhel possessionem Iosue duci. Rubenitę
et Gaditę et dimidia tribus Manasse dimissi, ut redirent in terram possessionis
suę trans Iordanem, ad tumulos fluminis in terra Chanaan posuerunt altare. Filii
ergo Israhel, rati eos idolatriam commisisse, parabant se ad pugnam. Cęterum
comperta condendi altaris causa desierunt. Posuerant enim illud in signum, quod
ius haberent ad ipsos accedendi. Vocauerunt altare <mentioned>Testimonium nostrum,
</mentioned>quod Dominus ipse sit Deus. Iosue iam ętate confectus beneficia a Domino
collata coram populo recenset et alia insuper sperari iubet, si ea, quę in lege
Moysi scripta sunt, obseruare conentur. Sin autem ad gentium ritum declinauerint
eisque se iunxerint per connubia et amicicias, tunc sciant se a Domino de terra
delendos pręualentibus aduersariis.</p>
<p>
<milestone unit="page" n="23v"/> Cunque illi Deum constanter colendi fidem
obtulissent, posuit eis pręcepta in Sichem scripsitque in lapide, quem
collocauit sub quercu in sanctuario Domini in testimonium percussi inter se
foederis. Tunc demum dimisit tribus in possessiones earum. Post hęc mortuus est,
cum esset annorum CX. Sepelitur in Thamnat Sarę in monte Ephraim. Ossa uero
Ioseph, quę tulerant de Aegypto, sepelierunt in Sychem.</p>
</div>
<div>
<head>IVDICVM</head>
<div>
<head>IVDA</head>
<p>IVDA tribus in locum successit Iosue ducis, quę iuncta sibi tribu Symeon
subiugarunt Chananeum et Pherezeum. Interfecerunt in Bezech uirorum
decemmilia. Adonibezech fugientem consecuti sunt. Capto absciderunt summas
manuum pedumque partes, et ipse confessus est idem se fecisse LXX regibus.
Inde perductus in Hierusalem uita decessit. Filii autem Iuda captis
Hierosolymis ciues interfecerunt, donos incenderunt. Oppręsserunt Chananeum
in Saphath. Angelus Domini in Galgalis increpuit Israhelem, quod ex gentibus
quosdam delere noluerint dicens in ruinam ipsorum reseruatos. Fleuit populus
et <mentioned>Locus flentium </mentioned>appellatus. Post obitum Iosue fornicati sunt
in Baal et Astaroth; ideoque passi direptiones nec resistere aduersariis
ualebant. Dominus autem suscitauit iudices, qui illos de angustiis
liberarent. Sed ne his quidem paruerunt. Itaque seruatę sunt gentes, a
quibus uexarentur traditusque est Israhel Cusanrasathaim, Mesopotamię regi,
in seruitutem per annos octo.</p>
</div>
<div>
<head>OTHONIEL</head>
<p>OTHONIEL, filius Cenez, iudicum primus, Israhelem, cum eos erroris
poenituisset, de seruitute gentium uindicauit in libertatem regemque
oppressit. Et quieuit terra annis XL.</p>
</div>
<div>
<head>AIOTH</head>
<p>AIOTH, filius <sic>Gera</sic>, filii Gemini, ambidexter, cum defuncto
Othoniele filii Israhel rursum pręuaricati essent seruissentque Egbon,
Moabitarum regi, XVIII annis ac tandem poenitentes ad Dominum exclamassent,
liberauit illos. Hic nempe ad regem Eglon cum muneribus missus finxit se
habere aliquid secreti, quod soli loquatur, atque seorsum euocatum
interemit. Inde uenit in Seyrath coactaque Israhelitarum manu uada Iordanis
occupat et decemmilia Moabitarum interficit. Terra a pręliis quieuit annos
LXXX.</p>
</div>
<div>
<head>SENGAR</head>
<p>SENGAR, filius Anath, in demortui Aioth locum suffectus de Palestinis neci
sexcentos dedit uomere uno.</p>
</div>
<div>
<head>DELBORA</head>
<p>DELBORA, <sic>prophetis</sic>, uxor Lapidoth, populum <milestone unit="page" n="24v"/> iudicabat in monte Ephraim, quando post mortem Aioth filii
Israhel ad idola prolapsi opprimuntur a <sic>Iabin</sic>, rege Chanaan,
seruieruntque ei annis XX. Regii exercitus dux erat Sysara. Illa autem
uocato Barach, Abinoen filio, de Cedes Neptalim, a Domino monita pręcepit
ei, ut cum decem milibus filiorum Neptalim et Zabulon ascendat montem
Thabor. Abiit ergo Barach una cum Delbora descendensque de monte in fugam
uertit inimicos. Sysara dux fugiens peruenit ad tentorium Iahel, uxoris
Aber, Cynei. Illa receptum operuit, quasi apericulo latebram indulgens, sic
autem opertum adacto tempori clauo interfecit. Superuenienti Barach ostendit
mortuum. Ex illo filii Israhel, cum illos delicti poenituisset, opprimere
coepere regem Iabin, donec eum delerent. Delbora et Barach canticum Domino
pro uictoria cecinerunt de omnibus laudem Deo tribuentes. Quieuit terra per
annos XL.</p>
</div>
<div>
<head>GEDEONI</head>
<p>GEDEONI, Ioas filio, de tribu Manasse, cum ob idolatrię peccatum filii
Israhel a Madianitis per annos VII oppręssi fuissent et poenitentes
clamassent ad Dominum, apparuit angelus sub quercu in Ephra dicens, quod per
ipsum Dominus liberaturus esset Israhel et Madianitas oppręssurus. Petiit
Gedeon signum et, dum sacrificium offert sub quercu, tetigit illud angelus
uirga, et igne de petra micante <milestone unit="page"/> consumptum est.
Angelus non comparuit. Gedeon ędificauit altare uocauitque illud
<mentioned>Domini pax. </mentioned>Imperante Domino destruxit aram Baal et
cognomentum accępit Hierobaal, id est <mentioned>Fortis contra Baal.
</mentioned>Succidit lucum, ędificauit altare in uertice petrę, obtulit duos
tauros holocaustum Domino. Ciues poscebant Gedeonem ad mortem a Ioa, patre
eius, qui ait: <q>Si deus est Baal, uindicet se de illo, qui suffodit aram
ipsius. </q>Madian et Amalech castrametati sunt in ualle Iezrahel.
Gedeon uero conuocatis filiis Abiezer et Manasse et Asser et Zabulon et
Neptalim petiit a Domino uictorię futurę signum. Id fuit ros in uellere
terra circa sitiente et rursus uellus siccum terra circa ex rore madente.
Gedeoni in expeditionem eunti a Domino pręceptum est, ne multitudini
confideret faceretque reuerti timidos. Ex his reuersa sunt uigintiduo milia,
cum eo decem milia remansere. Hos etiam iussus duxit ad aquas, et tantum
trecenti, qui manu ad os biberant, remanserunt, qui uero flexo poplite os
immerserant, ad tabernacula sua rediere. Cum his ergo trecentis in certamen
prodiit. Castra autem Madian erant in ualle collis excelsi. Gedeon a Domino
admonitus descendit in castra illorum cum Phara puero et audiuit quendam
narrantem somnium <milestone unit="page" n="25v"/> suum alteri, quod panis
subcinericius ordeaceus euerterit castra Madian. Qui audiebat, interprętatus
est dicens hunc esse Gedeonis gladium. Reuersus Gedeon trecentos suos
diuisit in partes tris cum tubis et lampadibus lagenarum opercubo contectis.
Cecinit tuba, simul omnes insonuerunt fractisque lagenis fulserunt lampades.
Territi hostes terga dedere, fugientes mutua se cęde trucidabant atque
Gedeon uictoria est potitus. Qua audita illi, qui erant in monte Ephraim,
uada Iordanis pręoccuparunt, ubi interfectis Oreb et Zeb, ducibus Madian,
capita eorum detulerunt trans Iordanem ad Hierobaal et aduersus eum iurgati
sunt, quod ipsos ad id bellum non uocauerit. Ille uero, ut sedaret tumultum,
cęssit eis partem prędę, eo quod et ipsi inimicorum duces interemissent.
Transiuit Iordanem et a uiris Sochoth panem petiit. Ab his irrisus recessit.
Venit in Phanuel, sed ibi quoque passus est repulsam. Zebee et Salmana,
Madianitarum reges, fuso eorum exercitu cępit. Regressus ad Socoth septem et
septuaginta principes regionis illius super spinas et tribulos contriuit.
Turrim Phanuel euertit, oppidanos interfecit. Zebe et Salmana, qui fratres
eius occiderant, occidit. Israhelitis eum regnare uolentibus non assensit.
Quinimmo prędam omnem illis cęssit inaures tantum reseruans, de quibus fecit
ephot et posuit in ciuitate sua Ephra. Quieuit terra XL annis. Filii fuere
illi LXX. De concubina in Sichen genuit Abimelech. Eo defuncto auersi sunt
filii Israhel post Baalim et erga domum eius ingrati impiique fuere.</p>
</div>
<div>
<head>ABIMELECH</head>
<p>ABIMELECH, Gedeonis filius, per auunculos suos persuasit Sichimitis, ut eis
dominaretur. Accepit ab illis LXX pondo argenti de phano Baal Berith. Ex eo
conduxit milites uenitque ad domum patris sui in Ephra. LXX fratres suos
interfecit super lapidem unum. Euasit Ioathan, minimus fratrum, qui
conscendens montem Garizim in parabola locutus est: <q>Ierunt ligna,
</q>inquit, <q>ut ungerent super se regem</q>... Inde illis, qui Abimelech
regem constituerant, maledixit fugitque in Bera. Abimelech autem regnauit
annis <num value="3">III</num>. Sichimitę ei infensi posuerant insidias in montibus. Zebul autem,
prępositus ciuitatis, per nuncios hoc retulit ipsi Abimelech. Qui nocte
consurgens tetendit insidias, consedit in Ruma. Zebul autem de oppido Galael
sociosque eius ob suspicionem extrusit, eiectos <milestone unit="page" n="26v"/> persecutus est. Eodem die expugnauit Sychem, captam solo
ęquauit, sparsit salem, incolas interfecit. Nonnullos in phanum Berith
confugientes circumfusis arborum ramis fumo et igni necauit. Obsedit oppidum
Thebes. Oppidanis in turrim compulsis, dum portis ignem admouet, mulier
quędam cerebrum eius molaris fragminis ictu sauciauit. Ipse uero, ne a
muliere interemptus diceretur, ab armigero suo se interfici iussit. Atque
hic quidem tales pro fratricidio poenas dedit. Super Sichimitas quoque uenit
<sic>Ioathami</sic> maledictio, eo quod Abimelechum passi essent
dominari.</p>
</div>
<div>
<head>THOLA</head>
<p>THOLA, filius Phua, patrui ipsius Abimelechi, de tribu Isachar, post eum dux
iudexque fuit annis tribus et uiginti.</p>
</div>
<div>
<head>IAIR</head>
<p>IAIR, Galadites, post Tholan annis XXII. Fuere illi triginta filii.</p>
</div>
<div>
<head>TEPTE</head>
<p>TEPTE, Galadites, Galaad filius de meretrice genitus, cum eum ipsius Galaad
liberi de paterna domo cieuissent, habitauit in terra Thob. Bellum
interneciuum erat inter Ammonitas et Israhelitas. Maiores natu de Galaad
Iepte ducem populi constituerunt. Defuncto enim Iair filii Israhel ad idola
prolapsi peccauerant et a Domino traditi sunt sub Palestinorum potestate
seruieruntque eis annis duodeuiginti. Clamauerunt ad Dominum, et non
exaudiuit eos. Deinde confitentes peccata sua idola de finibus suis
proiecerunt, et placatus est Dominus. Igitur Ammonitę tentoria sua fixere in
Galad. Israhelitę autem castrametati sunt in Masphat proponentes, ut, qui
primus dimicare coeperit aduersus hostem, ille dux sit populi Galad. Iepte
itaque dux creatus positis in Masphat castris per nuncios monuit regem
Ammonitarum, ne uastaret fines Israhel. Ipse uero restitui sibi petiit
terram suam, quam illi per uim occupauerant. Respondit Iepte restitutioni
nequaquan teneri, quod iusto bello partum sit quodque Deus ipse concesserit
possidendum nec quisque longo tempore repetierit. Inde uotum uouit Domino,
si uictor redierit, quodcunque animal de domo sua egressum primo sibi
occurrerit, id se immolaturum. Parta uictoria redeunti occurrit filia eius
unigenita. Ea dimissa per duos menses in montibus errauit suam plangens
uirginitatem. Rediens patris uotum impleuit. Exin mos fuit, ut filię Israhel
annuatim conuenientes lugeant Ieptę filiam diebus quatuor. Post hęc Iepte
filios Ephraim cum uiris Galad aduersum se uenientes fudit ac, nequis
effugeret, uada Iordanis pręoccupauit. Capti Ephraimitę <milestone unit="page" n="27v"/>iugulabantur. Siquis enim iussus dicere
<mentioned>seboleth, </mentioned>quod interprętatur spica, respondisset
<mentioned>cheboleth, </mentioned>hic de Ephraim esse depręhendebatur. Ceciderunt
ex eis quadragintaduo milia. Iepte iudicauit Israhel annis VI.</p>
</div>
<div>
<head>ABESSAN</head>
<p>ABESSAN de Bethleem, cui fuere XXX filii et totidem filię, iudicauit annis
VII post eum.</p>
</div>
<div>
<head>AHIALON</head>
<p>
<sic>AHIALON</sic>, Zabulonites, post Abessan iudicauit annis decem.</p>
</div>
<div>
<head>ABDON</head>
<p>ABDON, filius Hellel, Pharatonites, cui fuerunt XL filii et ex his XXX
nepotes, iudicauit annis VIII. In Pharatone Ephraim fuit sepultus in monte
Amalech.</p>
</div>
<div>
<head>SANSON</head>
<p>SANSON, Manuę filius, de tribu Dan, hos insecutus iudex et dux populi Israhel
fuit, de quo ita traditur: Cum ob idolatriam seruissent Palestinis XL annis,
angelus apparuit uxori Manuę, quę sterilis erat, et ex ea nasciturum
prędixit nazareum, qui populum uindicabit in libertatem. Hoc ipsa retulit
marito. Angelus autem iterum ambobus apparens insinuauit illis nato puero,
quid facto opus esset. Manue quęrenti nomen angelus respondit: <note place="margin">Angeli
nomen mirabile</note>
<q>Quid quęris nomen meum, quod est mirabile? </q>Manue obtulit hedum et
libamina Domino super petram. Angelus autem per flammam altaris ascendit in
cęlum. Id illi cernentes proni adorauerunt. Mulier peperit filium nomine
Sanson. Coepit spiritus Domini esse cum eo in Castris Dan, inter Saraa et
Esthahol. Adultus descendit in Thamnata, adamauit mulierem Palestinam. In
uineis oppidi leonem manibus decerpsit. </p>
<p>Reuertens uidit in ore leonis mortui examen apum et fauum mellis. Cum autem
inisset cum illa, in cuius amorem exarserat, matrimonium, in nuptiali
conuiuio proponit problema sodalibus, qui erant XXX: <q>De comedente,
</q>inquit, <q>exiuit cibus et de forti egressa est dulcedo. </q>Non
ualentibus illis hoc soluere a coniuge eius didicere. Ipse coniugis
proditione offensus descendit Ascalonem, XXX uiros interfecit, eorum spolia
dedit his pro sponsione, qui problema soluerant. Inde relicta coniuge
recessit. Illa uero alium sibi accępit maritum. Rediit Sanson tempore
messis. Prohibitus intrare ad illam, in caudis trecentarum, quas cęperat,
uulpium, faces alligauit hisque in segetem Palestinorum dimissis incendio
cuncta uastauit. Palestini mulierem et patrem eius, quia damni causa
fuerant, comburunt. Sanson plurimos ex illis trucidauit habitauitque in
spelunca petrę Ethan. Palestini ascendunt in terram <milestone unit="page" n="28v"/> Iuda, castra ponunt in Lechi aduersus tribum Iuda poscentes
dari sibi Sansonem. Tribus ergo Iuda uinctum, ipso sic uolente, tradunt eis.
At ille fractis uinculis maxilla asini de terra sublata mille uiros
interficit. Nomen loci inditum Ramatulechi, hoc est <mentioned>Eleuatio maxillę.
</mentioned>Sitiens clamauit ad Dominum. Et ecce, de molari maxillę egressę sunt
aquę, quibus sedauit sitim. Locus uocatus <mentioned>Fons inuocantis de maxilla.
</mentioned>Deinde ingressus Gazam adit meretricem. Palestini in portis custodiam
ponunt. Ille autem ualuis euulsis euasit. Dalidam in ualle Soreth adamauit
sibique coniunxit. Ea promissis corrupta solicitauit uirum sciscitans, in
quo esset eius fortitudo et quali uinculo constrictus teneri posset. Ter
mulierem elusit, quarto uerum indicauit. Ligatus primo funes abrupit
neruiceos, iterum canipeos, qui nunquam in opere fuerant, tertio clauum alte
in terra defixum, cui per septem capillos alligatus fuerat, euulsit.
Postremo, quia nazareus erat, id est consecratus Domino ab utero matris suę
raso capite captus est mulieris proditione. Captum igitur oculisque orbatum
Gazam adducunt et immolantes deo Dagon gratias agunt. Ipsum <milestone unit="page"/> autem in
carcerem coniiciunt. Deinde eductum ignominię causa inter duas columnas,
quibus conuiuantium domus fulciebatur, constituunt. At ille dextra leuaque
appręhensis columnis ipsam concussit donum seque met et tria fere milia
Palestinorum oppressit ruina, ita ut multo plures moriens interfecerit quam
olim uiuens. Sui sepelierunt eum inter Saraa et Esthaol, in sepultura patris
eius Manuę. Iudicauit Israhel annis XX.
</p>
</div>
</div>
<div>
<head>REGVM</head>
<div>
<head>SAMVEL</head>
<p>SAMVEL, Helcanę et Annę filius, de tribu Ephram, matris pręcibus a Domino
impetratus nascitur. Cum enim illa uouisset, si marem pareret, eum se Deo
dedicaturam (unde Samuel <mentioned>A Deo postulatus </mentioned>interprętatur),
genitum et ablactatum immolato uitulo obtulit Heli sacerdoti in Sylo. Ille
ergo adultus ministrabat ante faciem Domini, quando Heli Helchanę et Annę,
parentibus eius, benedixit. Postea Dominus peccante Heli transtulit
sacerdotium ad Samuelem. Cessauerat uisio manifesta. Heli in lectulo cubabat
oculis iam caligantibus; Samuel somnum capiebat sub tabernaculo, in quo erat
arca, quando ter a Domino uocatus <milestone unit="page" n="29v"/>putabat se
ab Heli uocari. Quo negante, cum <milestone unit="page"/>quarto uocaretur,
respondit: <q>Loquere, Domine! </q>Dominus prędixit mala Heli futura et
domui eius. Quę cum euenissent, sanctificatus est Samuel et factus est
propheta fidelis in Israhel. Iterum et apparuit Dominus in Sylo. Idem
conuertit populum ab idolis Baalim et Astaroth ad dei ueri cultum.
Congregauit Israhelitas in Masphat. Orauit pro eis, et ipsi fleuerunt et
ieiunauerunt peccata sua Domino confitentes. Palestini irruerunt aduersus
Israhel. Samuel obtulit holocaustum clamauitque ad Dominum pro populo.
Commisso pręlio exterruit Dominus inimicos tonitru ac fragore cęsique sunt a
filiis Israhel. Samuel erexit lapidem inter Masphat et inter Sen. Loco nomen
inpositum <mentioned>Lapis adiutorii. </mentioned>Recepit urbes a Palestinis olim
captas. Iudicabat populum, ędificauit altare in Ramatha. Cum senuisset,
filios suos iudices constituit In Helem et Abiam. His iudicium
peruertentibus populus petiit sibi regem. Moleste id tulit Samuel.</p>
<p>Quęsiuit a Domino, quid facto opus esset. Iussit Dominus, ut obsequeretur eis
in ipsorum perniciem, eo quod spreuerant Deum spernendo a Deo electum
Samuelem. Samuel igitur prędixit eis, quali seruitutis iugo opprimendi erant
sub rege. In proposito <milestone unit="page"/> pertinaciter manentibus Saulem unxit regem Domino
ita iubente exposuitque ei legem regni. Mox ad populum: <q>Constitui,
</q>inquit, <q>super uos regem. Nunc, siquis uestrum a me unquam Ięsus
fuerit, dicite, ut ei faciam satis. </q>Negarunt se quicquam habere,
quod de illo conquerantur. Orauit pro eis hortatusque est, a Domini cultu ne
recedant, ne pereant ab ipso destituti. Saulem arguit delicti et de
successore alterius tribus eidem prędixit. Agag, Amalechitarum regem, cui
capto Saul pepercerat, frustatim concidit Domino iubente. Vngit in regem
Dauidem de tribu Iuda. Regnante adhuc Saule mortuus est Samuel et sepultus
in Ramatha.</p>
</div>
<div>
<head>SAVL</head>
<p>SAVL, filius Cis, de tribu Beniamin, primus Hebreorum rex fuit. Cis, pater
eius, perdiderat asinas. Misit Saulem cum puero illas quęsitum. Quęrendo
igitur transierunt per montem Ephraim, per Salissa, per Salim, per Gemini,
et non inuenerunt. Veniunt in agrum Suph. Diuertunt ad Samuelem, ut sibi de
asinis <sic>diuinet</sic>. Samuel Sauli inuentas esse dixit et ipsum fore
regem. Vnxit ergo eum affirmans a Deo electum esse. Conuocat populum in
Masphat, ut regem sibi eligant. Latebras petierat Saul, inuentus adducitur
et, cum super omnes humeris capiteque emineret, <milestone unit="page" n="30v"/>acclamauit populus: <q>Viuat rex! </q>Saul domum <milestone unit="page"/>suam abiit in Gabaa et, qui Deo chari erant, secuti sunt
illum. Filii autem Belial sequi contempsere. Boues ante se agens uenit in
agrum. Insiluit in eum spiritus Domini. Furens utrumque bouem concidit in
frusta; ea in omnes mittens terminos ait: <q>Sic fiet bobus illius, qui
Saulem secutus non fuerit et Samuelem. </q>Censum egit filiorum Israhel.
Castra Ammonitarum afflixit. Cum autem uellet populus illos perdere, qui eum
contempserant, inhibuit. Samuele populum conuocante in Galgala constituerunt
Saulem regem, immolauerunt Deo et lętati sunt. Regnauit recte per biennium,
reliquo tempore contra legem. Cum decem milibus uirorum innumerabilem
Palestinorum exercitum fudit persecutusque est eos a Machmis usque
<sic>Haialon</sic>.</p>
<!-- napomena: na strani 23. ispravila sam tiskarsku pogrešku <q>gnerationem</q>, dodano e sam stavila u uglate zagrade -->
<p>Ionatam filium morte damnauerat, quod contra edictum die illo, quo inimicos
fugientes persequebatur, parum melis gustasset, sed ille populi
intercessione liberatus est. Saul autem firmato regno uicinas gentes
infestabat. Graue bellum erat ei cum Palestinis. Vicit Amalechitas. Iussus
omnes internitione delere, Agag regi capto pepercit et gregibus et uestibus
eius. Et quoniam non obediuit, poenituit Deum ei regnum detulisse. Samuelem
a se recedere uolentem tenuit sciditque eius palium. Samuel autem prędixit
sic regnum ipsum ab eo <milestone unit="page"/> esse scindendum tradendumque meliori. Spiritus
Domini recessit a Saule, et uexabat eum spiritus nequam. Datus est illi
Dauid puer, quo cytharam percutiente leuius habebat se. Et Dauid quidem
factus est eius armiger. Qui cum Goliam gygantem ex prouocatione
interemisset, causa fuit Saulis uictorię in Palestinos. Mulieres cecinerunt:
<q>Percussit Saul mille, et Dauid decemmilia. </q>Ob hoc exarsit in eum
Saul capitali odio. Domi receptum lancea impetiit, ille declinato ictu
effugit. Deinde amiciciam simulans Merob filiam ei despondit. Mox ea alteri
data tradidit ei Michol, magis a Dauide dilectam. Sed rursum a Palestinis
deuictis redeunti lancea minatus est. Ille fugiens uenit ad Samuelem in
Ramatha. Saul autem Ionatham filium transfigere telo uoluit, quod insidias a
se factas Dauidi indicaret. Sacerdotes Nobę interfecit, quod Dauidem
fugientem suscepissent. Cumque rescisset Dauidem uersari in deserto Maon,
obsedit montem, sed accepto nuncio, quod Palestini uastarent Iudeam,
protinus recessit. Locum uocauerunt <mentioned>Petram diuidentem.
</mentioned>Palestinis profligatis latebras Dauidis uestigatum rediit. Ventris
purgandi gratia speluncam ingreditur. In ea latebat Dauid, qui cum incautum
occidere <milestone unit="page" n="31v"/> posset, noluit. <milestone unit="page"/> Hac re cognita
Saul placatur et abiit domum. Rursum tamen in illum indignatus sponsam eius
Michol alteri tradidit, ipsum autem cum multa militum manu obsedit sub colle
Achillę. Dauid noctu ingressus tentorium poterat perimere dormientem, sed
abstinuit. Ob hoc rursum Saul reconciliatus est illi. Qui tandem graui
Palestinorum bello in Gelboe monte oppręssus cum suis periit. Victores caput
eius pręcisum ubique ostentarunt. Arma posuerunt in templo Astaroth, corpus
truncum suspenderunt in muro Bethsan. Habitatores autem Iabes Galad nocte
tulerunt cadauera Saulis et filiorum eius. Ea combusta sepeliere in nemore
Iabes. Regnauit Saul (ut Eusebius ait) annos XL.</p>
</div>
<div>
<head>DAVID</head>
<p>DAVID, Iesse filius, de tribu Iuda, de oppido Bethlem, pascebat oues patris
sui, quando a Samuele unctus est in regem futurum. Hic Saulem spiritu
immundo agitatum cytharę sono refocillabat. Fit deinde armiger eius. Goliam
Palestinum ad certamen prouocantem interfecit. Reliqui in fugam conuersi
regi Sauli cęssere uictoriam. Cum Ionatha, Saulis filio, amiciciam iniit.
Dux magisterque militum fuit. Et quoniam magis eius uirtus in plebe
laudabatur, incidit in regis inuidiam. Rex <milestone unit="page"/> primo uoluit eum interimere,
deinde per beniuolentię simulationem filiam suam Michol eidem despondit.
Mittit ipsum in Palestinos et cum uictoria redeunti insidias parat. Dauid
ergo domi suę ab armatis obsessus per fenestram elapsus est. Fugiens uenit
ad Samuelem, et qui illuc ad ipsum compręhendendum missi fuerant, prophetare
coepere nihil ei iniurię inferentes. Eo iratus Saul et ipse accedens nihil
ei nocuit, sed prophetans nudus incessit. Vnde natum est prouerbium: <q>Num
et Saul inter prophetas? </q>Mox inde quoque Dauid fugiens a Ionatha
admonitus latebram petiit. Ob id sane parum abfuit, quin Ionathas ipse a
patre interficeretur. Dauid transtulit se Noben. Ab Achimelech sacerdote
panes accepit et Golię gladium. Abiit ad Achim, Getheorum regem, apud quem
insanię simulatione capitis uitauit periculum. Venit ad speluncam Odolam.
Plurimi de tribu Iuda illuc ad eum conueniunt et ipse Gaddi prophetę monitu
profectus est in terram Iuda. Saul interim sacerdotes Nobę, qui fugientem
cibo armisque iuuerant, iussit interfici. Solus Abiatar, Achimelechi filius,
effugiens uenit ad Dauidem et ab eodem <milestone unit="page" n="32v"/>
benigne susceptus apud ipsum mansit. <milestone unit="page"/>Postea Dauid
Ceilam, suę tribus ciuitatem, ab inimicis obsessam liberat. Fugiens Saulem
uenit in Ziph. A Zipheis proditur, a Saule obsidetur. Sed cum audisset Saul
Palestinos irruisse in regnum, dimisso Dauide recessit. Dauid uenit in
Engadi. Latuit in spelunca, in qua Sauli uentris exonerandi causa diuertenti
clam accedens oram clamidis abscidit. Eo abeunte egressus clamauit, quod
necis eius potestatem habuerit. Saul autem fide eius comperta placatus
abiit. Dauid <note place="margin">Nabal Abigail</note> uenit in Pharan. Animaduertere in
Nabalem ingratum parabat, sed uxoris eius Abigail blanditiis lenitus
destitit. Eam non multo post mortuo Nabale sibi copulat. Alteram etiam
duxit, Achinoen. Saul Micolam, quam ei spoponderat, tradidit Phalto. Ille,
dum in colle Achillę a Saule obsideretur, noctu tentorium eius ingressus,
cum dormientem perimere posset, cypho tantum et hasta sublatis abiit.
Hancobrem rursum ei Saul est placatus. Dauid uero illius inconstantię
conscius, ut ipsum securius deuitaret, fugit in Palestinam ad regem Achim.
Habitauit cum suis in Sicelech. In gentiles grassatur, et spolia se referre
Israhelitarum simulat. Achis cum Saule conflicturus ipsum sibi sociat.
Veruntamen, cum exercitui <milestone unit="page"/> suspectus esset, iussit eum redire. Dauid autem
reuersus in Sicelech offendit ciuitatem ab Amalechitis uastatam uxoresque
suas inde abductas. Currit post eos cum suis sexcentis. Quingentis tamen ad
sarcinas relictis cum centenaria tantum militum manu inimicos assecutus
pręda recuperata uictor rediit in Sicelech, ubi accepto Israhelitanę cladis
nuncio, quę in Gelboe contigerat, uictorię suę lętitam uertit in luctum
perditionis alienę. Flere coepit Saulem et Ionatham et reliquos, qui tunc
cęsi erant. Illum, qui Saulem saucium ab ipso Saule rogatus percusserat,
interfici iussit. Montibus Gelboę maledixit. Ascendit in Hebron, ungitur in
regem. Iabitis, qui Saulem sepelierunt, benedixit. Dum autem Iesbosetus,
Saulis filius, Abnero autore regnat Ierosolymis, quod fuit per bienium,
interim Dauid regnabat in Hebron super Iudam. Illic nati sunt ei fillii.
Tandem Iesbosetus cum Abnero dissidens Micolam Dauidi restituit. Abnero
quoque suadente Israhel ipsum Dauidem regem recepit. Atque inde Abnerum ab
Dauide amice susceptum Ioab per inuidiam interemit. Iesbosetum etiam filii
Renon dormientem in lecto interficiunt. Caput eius afferunt ad Dauidem
<milestone unit="page" n="33v"/> in Hebron, qui eos quidem morte <milestone unit="page"/>
mulctauit. Caput autem, quod attulerant, sepeliri iussit. Cunctę tribus in
Hebron conuenientes Dauidem regem salutauerunt. Cum omni igitur
Israhelitarum comitatu uenit Hierosolymam. Iebuseos inde expulit. Arcem Syon
muniuit. Ab Hiramo, Tyri rege, accepit materiam ad regiam construendam.
Duxit etiam alias uxores. Palestinos bis superat in Raphidim. Arcam ab eis
redditam secum reduxit. Quam primo deduci iussit in domum Obededon, deinde
in urbem. Et cum duceretur, ante illam lętanter tripudiauit. Quam rem cum ei
uxor Micol exprobraret, sterilitate damnatur. Deliberabat ille Domino
templum ędificare, sed per Nathan prophetam didicit id filio reseruari.
Domuit Palestinos. A Moabitis exegit tributum. Fregit Adadezerum, Sobę
regem, equosque eius subneruauit. Syros fecit tributarios et per Ioabum,
magistrum militię, Idumeos uastauit. Ionathę, filio Miphiboseto, agros
auitos concessit et eundem mensę suę consortem fecit. Sibam seruum cum
filiis arua illius colere iussit. Anon, Ammonitarum regis, conducticios
fudit Ioabo duce, cum ille legatos eius male accepisset. Sobabum, Adadezeri
militię principem, exercitu eius profligato interfecit. Eius auspiciis Ioab
uastat Ammonitarum fines, Rabbam obsidet. Interea <milestone unit="page"/> Dauid Bersaba, Vrię
coniuge, abutitur, grauidam facit et uirum eius ab inimicis interficiendum
destitui iubet. Per Nathan prophetam sceleris commissi arguitur; poenitenti
ignoscitur. Puero de adulterio genito ęgrotante dolet, mortuo consolatur.
Post hęc Bersabe iam ei legitime iuncta genuit <note place="margin">Salomon</note>
Salomonem. Dauid obsessam a Ioabo Rabbam superuenies capit, regi diadema
aufert, populum trucidat. Hierosolymam uictor redit. Patitur dissidia suorum
inter se liberorum. Ammon uitiat Thamar, Absalonis sororem. Absalon uocatum
in conuiuio intermit et fugit in Gessur. Reconciliatus patri affectat
regnum, cogit exercitum. Dauid autem metuens fugit, Cliuum oliuarum flens
ascendit. Chusim mittit, ut iungatur Absaloni et Achitophelis intercędat
consiliis. A Siba seruo dominum suum Miphibosetum defectionis accusante
munera accępit et bona accusati ei cęssit. Absalonem deuitans uenit in
Baurim. Semei maledictis oneratur. Achitophel ab Absalone petit
duodecimmilia uirorum, ut regem persequatur. Chusi dissuadet. Rex Chusi
sententiam secutus, ipse totis uiribus regem inuadere parat. Ea de re Chusi
per internuncios regem facit certiorem et ad fugam hortatur. Achitophel
<milestone unit="page" n="34v"/> doloris impatiens, cum sententiam Chusi
<milestone unit="page"/> suę pręlatam uidisset, suspendio sibi mortem consciuit. Dauid cum suis
oppidum Castra ingreditur. Absalon Iordane transmisso cum Amasa, militum
pręfecto, castrametatur in Galad. Dauid a regibus Ammonitarum accipit
subsidia. Tribunos constituit Abisan et Etheum. Hi direxerunt aciem in
Absalonem. Rex in oppido subsedit. Commisso pręlio Absaloniani cęduntur.
Ipse Absalon fugiens subter arborem per capillos ramis implicatur, Ioabi
telis confoditur. Rex nece eius audita lachrymas fudit et omnibus, qui
factionis eius erant, pepercit. Amasam, eius ducem, Ioabi sui collegam
fecit. Victori Hierosolymam reuertenti occurrit prima tribus Iuda. Semeus
supplex pro maledictis impetrat ueniam. Deinde fit ei obuiam Siba cum
filiis. Miphiboset habitu adueniens lugubri de Sibę serui aduersum se
perfidia conquestus est. Iussit rex, ut bona inter se diuidant. Inuitauit
Berzelaum Galaditen, ut secum Ierosolymis habitaret. Ille senectam excusans
ętatem filium Chanaan pro se illi reliquit. Cęterę tribus cum Iuda altercatę
sunt, quod sine aliis regi occurrere maturassent. Seba, Bochri filius, mouit
seditionem. Rex Ierosolymam ingreditur. <milestone unit="page"/>Concubinas
ab Absalone dudum pollutas a se separat. Ducibus, ut Sebam persequantur,
negocium dat. Ioab Amasam collegam per dolum interficit et cum Abisa fratre
Abelam obsidet, quo Seba confugerat. Seba autem ab Abelanis interempto
recessit et reuersus est Hierusalem. Famem iam triennem patiente populo, eo
quod Saul non seruauerit fidem Gabaonitis olim a Iosue datam, iisdem
Gabaonitis rex Dauid tradidit ad supplicium uiros de dono Saulis septem,
quos illi suspenderunt. Respha mater ibi sedit eorum custodiens corpora, ne
ab auibus lacerarentur. Dauid transtulit ossa Saulis a Iabitis ad terram
Beniamin, et fames populum pręmere desiit. Pugna inita cum Palestinis
Iesbenodob regem Dauidem iam percussurus exceptus telo Abisę cadit. Rex
ultra non est permissus exire ad pręlium. Qui tandem ab omnibus inimicis
liber cecinit laudes. Domino ac pro acceptis ab eo beneficiis gratias egit.
Morti proximus psalmos cantauit, mysteria Christi uenturi prędixit. Tribuum
censum arroganter egit et in poenam peccati trium malorum optione proposita
pestilentiam elegit. Vidit angelum percutientem.</p>
<p>
<milestone unit="page" n="35v"/> Statuit altare in area <milestone unit="page"/> Areunę. Obtulit
holocausta, et cessauit morbus. Cum per ętatem effoetis uiribus
frigeret,<note place="margin">Abisac</note> Abisac, Sunamitis puella, cum ipso cubans
eum calefaciebat; neque ab eo fuit uitiata. Adonias, Dauidis ex Agitha
filius, appetiit regnum, cum ipse iurasset Salomonem post se regnaturum.
Viuente igitur rege Salomon inungitur et in solio collocatur. Id uidentes
qui cum Adonia erant, metu perculsi effugere. Adonias uero supplex exorat
ueniam et Salomonem regem salutat. Dauid moriens dat pręcepta Salomoni: ut
Deum colat, in Ioabum animaduertat, Semeum terrore compescat et, si
peccauerit, puniat, ut denique Berzelai liberos in charis habeat. Obiit et
in arce Syon est sepultus. Regnauit annis XL, in Hebron VII, Hierosolymę
XXXIIII.</p>
</div>
<div>
<head>SALOMON</head>
<p>SALOMON, Dauidis de Bersabe filius, educandus traditur Nathano prophetę.
Adultus, a patre in solio collocatur, ut regnet. Adonię, qui regnum sibi
uendicare nitebatur, supplici pepercit. Mox autem idem molientem interfici
iussit. Abiatarum sacerdotem, qui illum secutus fuerat, eiecit iubens,
uthabitet in <sic>Anatoth</sic>, in agro suo, expers sacerdotii. Et impletum
est diuinum oraculum super domum Heli in Sylo. <milestone unit="page"/> Ioabum per manum Banaię
mulctauit, Banaiam ipsum militię ducem fecit, Abiatari sacerdotium Sadocho
contulit. Semeo sub capitis periculo, extra moenia ne egrediatur, imperauit.
Post triennium egressum capite puniuit. Filiam pharaonis accępit uxorem.
Pręcepta patris obseruauit. Immolauit in Gabaon et in altare mille hostias
obtulit. Apparente ei per somnium Domino ac dicente: <q>Pete tibi quod uis,
</q>petiit cor docile, ut iuste iudicaret inter bonum malumque discernens.
Et quoniam sapientiam elegit, non solum petita accępit sed etiam diuitias et
gloriam et, si Deo fuerit obediens, longęuitatis promissionem. Veniens in
sanctam ciuitatem obtulit holocausta, fecit conuiuium. Iudicio facto de
pueris inter matres <sic>eorum</sic> dixerunt sapientiam Dei in illo esse ad
faciendum iudicium. In domo eius principes XI, pręfecti annonę diuersis in
regionibus XII. Cuncta eius ditionis erant a flumine Palestinę usque ad
fines Aegypti. Victus domesticus per singulos dies chori similę XXX, farinę
LX, boues pingues X, pascuales XX, arietes C, excepta ceruorum uenatione,
caprearum, bubalorum et auium altilium. Habebat pręsepia equorum <milestone unit="page" n="36v"/> currilium XL milia, equestrium XII milia. <milestone unit="page"/>
Sapientissimus omnium erat. Aedidit parabolarum tria milia, carminum quinque
milia. Disputauit de lignorum natura, a cedro usque ad hysopum. Disseruit de
iumentis et uolucribus, de reptilibus, de piscibus. A cunctis orbis partibus
ueniebant auditum sapientiam eius. Ad templi ędificationem mittebat ei
Hiram, Tyri rex, ligna cedrina et abiegna. Ipse autem rependebat ei XX milia
chororum tritici, olei purissimi choros XX per singulos annos. Erant
operariorum XXX milia. Ex his quolibet mense X milia in Libanum mittebantur.
Eorum qui onera baiulabant erant LXX milia, latomiorum in montibus LXXX
milia et qui illis pręerant tria milia et trecenti. Regis Hiram cementarii
lapides dolauerunt in fundamentum templi. Biblii parauerunt ligna et lapides
reliquos. Anno CCCCLXXX egressionis filiorum Israhel de Aegypto, anno autem
<num value="3">III</num> regni Salomonis ędificari coepta domus Domini. Tunc ad eum Dominus:
<q>Si, </q>inquit, <q>in pręceptis meis ambulaueris, firmabo sermonem
meum, quem locutus sum ad Dauidem, patrem tuum. Habitabo in medio uestri
et non derelinquam populum meum Israhel. </q>Anno <num value="3">III</num> mense Zio fundatum
est templum et anno XI mense Bul perfectum est in omni opere suo
utensilibusque <milestone unit="page"/> uniuersis. Aedificauit ergo illud annis VII rex Salomon.
Regiam uero sibi ędificauit annis XIII. Condidit et domum Saltus Libani.
Struxit et domum uxori suę, pharaonis filię. Artificem regis Hiram
accersiuit de Tyro, qui ex ęre duas fudit columnas cum epistiliis. Has
posuit in porticu templi. Columnam <sic>dextram</sic> nuncupauit Iachin, id
est <mentioned>Firmitatem, </mentioned>leuam Booz, id est
<mentioned>Fortitudinem. </mentioned>Fecit mare ęneum fusile. Fecit bases X,
quinque posuit ad dextram templi, quinque ad sinistram, mare autem ad
dextram contra orientem ad meridiem. Fecit lebetes, scutras et anulas in
domo Domini, omnia de auricalco. Fecit altare aureum, mensam panum
propositionis auream, candelabra ex auro puro, X lucernas, forcipes,
hydrias, fuscinulas, phialas, mortariola et thuribula ex auro purissimo.
Cardines ostiorum domus sancti sanctorum et ostiorum domus templi ex auro
erant. Omne autem argentum et aurum, quod dedicauerat Dauid, reposuit
Salomon in thesauris templi. Hoc autore translata fuit arca cum tabernaculo
de Syon in Hierusalem. Sacerdotes et Leuitę arcam portabant. Salomon autem
et reliqui pręcedendo oues bouesque immolabant. <milestone unit="page" n="37v"/> Postquam posita <milestone unit="page"/>est arca in sanctis
sanctorum, gloria Domini sub figura nubis impleuit templum. Rex benedixit
toti ecclesię Israhel et pro acceptis quidem beneficiis gratias egit, pro
accipiendis uero genuflexus manibusque ad cęlum expansis depręcatus est.
Deinde cunctos ad seruanda Dei mandata exhortatus mactauit uictimas boum
XXII milia, ouium CXX milia. Dedicauit templum, festa celebrauit pro
dedicatione templi dies VII, die VIII dimisit populum. Apparuit ei Dominus
per quietem et ait: <q>Exaudiui orationem tuam, sanctificaui domum hanc. Si
ambulaueris coram me sicut pater tuus, ponam thronum regni tui super
Israhel in sempiternum, sicut promisi Dauidi, seruo meo. Sin autem
auersi fueritis, auferam Israhel de superfacie terrę, quam dedi eis et
templum proiiciam. </q>Exactis decem annis circa templi ędificationem
dedit Salomon Tyri regi Hiram XX oppida Galileę, quę ille reuisens non
probauit uocauitque ea Terram Chabul, id est <mentioned>Displicentiam. </mentioned>Et
misit Salomoni XX talenta auri. Post hęc Salomon reędificauit Gazer, quam
olim captam et incensam Cananeo interempto rex pharao tradiderat in dotem
filię sue, uxori eius. Idem construxit Bethoron, <sic>Baalath</sic>,
Palmiram et omnes uicos eius, qui absque <milestone unit="page"/>muro erant. Vicinas gentes fecit
tributarias. Constituerat super opera prępositos DL. Ter per singulos annos
offerebat holocausta. Fecit classem in Asiongaber. Allata sunt ei de Ophir
talenta auri CCCCXX. Regina Saba uenit, ut uideret sapientiam eius operumque
magnificentiam, et confessa est plus oculis depręhendisse se quam fama
perceperat. Dona quoque obtulit regi CXX talenta auri et uim aromatum multam
atque gemmarum. Chassis etiam regis Hiram de Ophir attulit ligna thina multa
gemmasque pręciosas. De lignis thinis fecit fulcra domus Domini et suę
cytharasque et lyras. <note place="margin">Saba</note> Reginę autem Sabę dedit quęcunque
ipsa petierat. Quotannis pendebantur ei talenta auri DCLXVI pręter illa, quę
mittebant uectigales et negotiatores et reges Arabię ac duces. Fecit scuta
aurea CC, peltas CCC. Ea posuit in domo Saltus Libani. Fecit thronum de
ebore uestiuitque auro. Cuncta uasa potoria erant aurea, supellex domus
Libani uniuersa ex auro purissimo. Erant ei currus CCCC, equitum XII milia.
Illo regnante tanta fuit copia argenti Ierosolymis quanta et lapidum, tanta
cedrorum quanta et sycomorum. <milestone unit="page" n="38v"/> Adducebantur
ei equi de Aegypto et de Choa. <milestone unit="page"/>Mulieres adamauit
alienigenas fueruntque illi uxores DCC, concubinę CCC. Hę quidem
subuerterunt cor eius, ut gentium deos coleret, quibus et phana in monte
posuit. Quamobrem iratus Dominus: <q>Scindam, </q>inquit, <q>regnum tuum de
manu filii tui et dabo illud Hieroboam, seruo tuo, non tamen totum
propter Dauidem, seruum meum. </q>Suscitauitque illi aduersarios Adad
Idumeum et Razon, filium Eliada, regem Syrię, et Hieroboam, filium Nabath,
Ephrateum, seruum eius, quem ipse constituerat super tributa domus Ioseph.
Hunc Salomon decreuit perdere. Ideo ipse fugit ad Sesac, Aegypti regem,
mansitque apud illum usque ad obitum Salomonis. Salomon autem regnauit annis
XL. Sepultus est in ciuitate Dauid. Successit in regno Roboam, filius
eius.</p>
</div>
<div>
<head>ROBOAM</head>
<p>ROBOAM, Salomonis filius, ut in demortui patris loco rex crearetur, uenit in
Sichem. Populus ad eum locutus est, ut onus sibi a patre eius impositum
eleuaret. Ille autem iuuenum potius quam sensum secutus consilium:
<q>Addam</q>, inquit, <q>super iugum uestrum. Pater meus cecidit uos
flagellis, ego cedam scorpionibus. </q>Quibus uerbis illi irritati
secesserunt ab eo. Iuda tantum tribus remansit cum illo. Aduram, quem ad
exigenda tributa miserat, lapidauerunt. Ipse autem Roboam fugit in
Hierusalem. <milestone unit="page"/> Post hęc Israhel accersitum Hieroboam super se regem
constituit. Tunc Roboam congregata tribu Iuda et Beniamin adsciuit sibi
CLXXX milia bellatorum pugnaturus cum Israhel. Cęterum ipse Dominus id
inhibuit per prophetam <sic>Semeiam</sic> loquens ei. Peccauit Iuda
impietate gentium, et quinto anno regni Roboam Sesac, rex Aegypti, thesauros
Ierosolymarum despoliauit. Regnauit Roboam Ierosolymis annis XVII. Vnius et
quadraginta annorum erat, quando regnare coepit. Mater eius fuit Naama
<sic>Ammonitis</sic>. Sepultus est in ciuitate Dauid. Successit in regno
Abia, eius filius, de quo dicemus, cum de aliis regibus Iuda tractare
coeperimus. Nunc reges Israhel ordine seruato exponentur.</p>
</div>
</div>
<div>
<head>REGES ISRAHEL</head>
<div>
<head>HIEROBOAM</head>
<p>HIEROBOAM, filium Nabath, Ephrateum, Salomon constituerat super tributa domus
Ioseph. Huic obuiam factus <sic>Ahias</sic> Sylonites, propheta, palium
nouum, quo indutus erat, scidit in partes decem et ait: <q>Dominus locutus
est: scindam regnum de manu filii Salomonis et dabo tibi X tribus, illi
autem unam propter seruum meum Dauid. </q>
<note place="margin">Una tribus dicitur Iuda
et Beniamin propter eos qui Hierosolymis regnarunt de una
<sic>triba</sic> Iuda</note>
</p>
<p>
<q>Tu si in precęptis meis ambulaueris, ero tecum et tradam tibi Israhel.
</q>Animadauertit autem Hieroboam, quod propterea Salomon machinaretur ipsi
necem. Fugit in Aegyptum <milestone unit="page"/>atque illic usque ad obitum eius moratus est. Tunc
demum ab iis, qui ab Roboamo defecerant, uocatus regnum ultro sibi oblatum
accępit. <milestone unit="page" n="39v"/> Aedificauit Sichem in monte
Ephraim ibique habitauit. Condidit Phanuel ac, ne populus ad sacrificandum
Ierosolymam sępius petendo ad Roboam conuerteretur, fecit duos uitulos
ęneos; alterum posuit in Bethel, alterum in Dan, ut illos adorarent. Struxit
phana in excelsis, constituit sacerdotes, qui non erant de tribu Leui, et
ipsemet accessit, ut adoleret incensum. Vir autem de Iuda uenit in Bethel et
stans contra altare prophetauit mala domui Hieroboam. Ille extendit manum
iubens eum appręhendi. Cunque manus illa aruisset, pręcante uiro Dei
restituta est. Cęterum ipso a uia sua pessima non recedente Dominus domum
eius delere decreuit. Hieroboam Abia, filio suo, egrotante suggessit uxori,
ut mutato habitu abiens in Sylo Ahiam prophetam consulat super puero. Venit
mulier, Ahias autem pręmonitus a Domino ait: <q>Vxor Hieroboam, quare aliam
te simulas? Dic uiro, hęc dixit Dominus: Quia male operatus es, inducam
mala super domum tuam. Te uero in urbem introeunte morietur puer.
Israhel quoque percutiet Dominus, eo quod irritauerint eum in diis
alienis. </q>Illa uenit <milestone unit="page"/>in Thersa, et puer moritur, Hieroboam autem
regnauit annis XXII. <sic>Successit</sic> in regno filius eius Nadab.</p>
</div>
<div>
<head>NADAB</head>
<p>NADAB, Hieroboami filius, regnauit annis duobus super Israhel. Fecit malum in
conspectu Domini, et Baasa, <sic>Ahię</sic> filius, de tribu Isachar,
interfecit eum in Gebethon et in loco eius coepit regnare deleuitque domum
Hieroboam iuxta uaticinium Ahię Sylonitis.</p>
</div>
<div>
<head>BAASA</head>
<p>BAASA, Ahię filius, de tribu Isachar, ascendens in Iudam ędificauit Rama.
Occidit Nadab regem, ut modo dictum est, et regnum occupauit deleuitque
domum Hieroboam. Regnauit in <sic>Thersa</sic> annis XXIIII. Ambulauit in
uiis impietatis Hieroboam. Hanc ob rem illius quoque domum delendam prędixit
Dominus per prophetam Iehu, Anani filium, quem ipse Baasa interimi fecit.
Post hęc moritur Baasa et regnum suscipit filius eius Hela.</p>
</div>
<div>
<head>HELA</head>
<p>HELA, Baasę filius, regnauit in Thersa super Israhel annis II. Hunc
temulentum Zambri, seruus eius interfecit et regnauit super Israhel.</p>
</div>
<div>
<head>ZAMBRI</head>
<p>ZAMBRI Helam, dominum suum, uino obrutum interimit occupatque regnum.
Extinxit domum Baasę, quemadmodum Iehu propheta prędixerat. Regnauit diebus
VII. <milestone unit="page" n="40v"/> Exercitus enim Israhel obsidebat <milestone unit="page"/>
Gebethon, Palestinorum urbem, et audita nece regis Helę fecerunt super se
regem Amri dimissaque Gebethon obsidione cinxerunt Thersam. Zambri autem
amissa fugę spe cum regia domo simul se concremauit. Tunc diuisus est
Israhel. Pars sequebatur Thebni, filium Gimeth, pars Amri. Mortuus est
Thebni et regnauit Amri.</p>
</div>
<div>
<head>AMRI</head>
<p>AMRI regnauit super Israhel annis XII. Aedificauit Samariam. Male operatus
est. Successit ei ipsius filius Achab.</p>
</div>
<div>
<head>ACHAB</head>
<p>ACHAB, Amri filius, regnauit in Samaria super Israhel. Duxit uxorem Iezabel,
filiam <sic>Ethbaal</sic>, regis Sydoniorum. Posuit aram Baal, plantauit
lucum. Omnium pessimus fuit. Helias Thesbites prędixit ei siccitatem
famemque futuram. <sic>Abdias</sic> dispensator agnoscens Heliam indicauit
regi. At rex: <q>Tune es, </q>inquit, <q>ille Helias, qui conturbas Israhel?
</q>Respondit: <q>Non ego turbaui Israhel, sed tu et domus tua sequendo
Baalim. </q>Tunc Helias idoli sacerdotes falsitatis conuictos interfecit
ascenditque uerticem Carmeli, et terra irrigata est imbribus. Achab abiit in
Iezrahel. Benadab, rex Syrię, obsedit Samariam. Propheta consolatus est
Achab regem promittens ei uictoriam. Meridie igitur egressus Achab fudit
fugauitque Syros. Anno <milestone unit="page"/>sequenti commissum est pręlium in Aphec et de Syris
desyderata sunt peditum centummilia die uno. Reliqua XXVII milia, quę
confugerant in oppidum Aphec, oppręssit murus. Regi autem Benadab
supplicanti pepercit Achab. Sed quidam prophetę filius arguit eum dicens:
<q>Quia dimisisti uirum morte dignum, erit anima tua pro anima eius et
populus tuus pro populo eius. </q>Contempsit illum Achab et ingressus
est Samariam. Concupiuit uineam Naboth Iezrahelitę. Iezabel ergo nomine
regis scripsit ad Iezrahelitas, ut insimulantes illum, quod maledixerit Deo
et regi, lapidibus <sic>interficerent</sic>. Quo extincto uineam possedit
Achab. Helias autem Samariam ueniens ait ad eum: <q>Hęc dicit Dominus:
Occidisti, insuper possedisti. In loco hoc, in quo linxerunt canes
sanguinem Naboth, lambent quoque sanguinem tuum, et delebo domum tuam
sicut Hieroboami et Baasę. Canes quoque comedent Iezabel in agro
Iezrahel. </q>Achab scidit uestimenta sua, operuit se cilicio,
ieiunauit, dormiuit in sacco. Et quia humiliauit se, distulit Dominus malum
domus eius in diebus filii eius. Iosaphat, rege Iuda, et Achab, rege
Israhel, parantibus recuperare Ramoth Galad de manu regis Syrię <milestone unit="page"/> prophetę
Baal illis prospera concinebant, quando Iosaphat suadente uocatus est
propheta Domini Micheas, filius Iemla. Tunc Sedechias, filius Chanaan,
cornua sibi fecit ferrea et ad Achab conuersus ait: <q>His uentilabis
Syriam, donec deleas eam. </q>Micheas econtra fugam prędixit Israhel et
mortem Achab. Ob hoc commotus Sedechias percussit Micheam in
<sic>maxiliam</sic> dicens: <q>Mene ergo dimisit spiritus Domini et locutus
est tibi? </q>Achab etiam iussit Micheam trudi in carcerem, donec ipse
reuertetur. Inito certamine Achab sagittę ictu interficitur. Cadauer relatum
Samarię sepelitur et, sicut prędictum fuerat, canes sanguinem eius
linxerunt. Regnauit annis XXIII suscepitque regnum filius eius Ochozias.</p>
</div>
<div>
<head>OCHOZIAS</head>
<p>OCHOZIAS, Achabi filius, Samarię rex, seruiuit Baal patris matrisque secutus
impietatem. Cum cecidisset per coenaculi sui cancellos, misit seruos
consultum Belzebub, deum Acharon, utrum sic collisus conualesceret. Hinc
Helias Thesbites ab angelo monitus occurrit illis dicens Ochoziam moriturum.
Rex ira percitus misit quinquagenarium suum, ut Heliam compręhensum
adduceret. Ad inuocationem autem Helię ignis cęlo delapsus deuorauit eum et
quinquaginta qui cum illo erant. Submisit rex alterum <milestone unit="page"/> quinquagenarium. Huic quoque accidit sicut primo. Tertium seruauit
humiliatio: adueniens flexit genua et ueniam est pręcatus. Tunc Helias
angeli monitu descendit securus et simul cum illo adiit regem atque ita
fatus est, sicut antea dixerat. Mortuus est igitur Ochozias, cum regnasset
annis II. Ioram frater successit ei in regno.</p>
</div>
<div>
<head>IORAM</head>
<p>IORAM, Achabi filius, Ochozię frater, rex Israhel, sustulit statuas Baal,
quas posuerat pater suus, sed ab impietate Hieroboami non recessit. Cum
Iosaphat, rege Iuda, et rege Edom perrexerunt per desertum Idumeę aduersus
Mosam, Moabitarum rege, eo quod noluerit ultra dare tributum regi Israhel.
Cunque defectu aquę laborarent, petierunt Heliseum, ut sitientibus
subueniret. Qui iratus in Ioram regem: <q>Vade, </q>inquit, <q>ad prophetas
patris tui! Ne respexissem quidem te, nisi uultum Iosaphat, regis Iuda,
erubescerem. </q>Ipso tandem Heliseo iubente adduxerunt psaltem, fossas
fecerunt, et continuo repletę sunt aquis. Prędixit eis uictoriam de Moab.
Moabitę congregati steterunt in terminis; aquas uiderunt fluere rubras
ratique sanguinem esse Israhel mutuo inter se cęsorum: <q>Nunc pergamus,
</q>inquiunt, <q>ad prędam! </q>
<corr>Cum autem</corr> accessissent ad castra Israhel,
<milestone unit="page" n="42v"/> illi consurgentes oppręsserunt eos.
Oppida <milestone unit="page"/> demoliti sunt, agrum optimum lapidibus oppleuerunt, fontes aquarum
obturauerunt, omnia ligna fructifera succiderunt iuxta Helisei uaticinium.
Rex ipse Moabitarum obsessus in tanta rerum angustia filium suum
primogenitum obtulit diis holocaustum super muro. Videntes Israheiitę
facinus tam crudele soluta obsidione abierunt. Rex Syrię bellum aduersus
Israhelitas gerens intellexit arcana sua consilia Heliseum nequaquam latere
atque ipsa inimicis releuari; obsedit illum in Dothaim. Heliseo orante Syri,
a quibus obsidebatur, oculis capti sunt. Cęcos duxit in Samariam. Toram
uolebat eos perdere; Heliseus prohibuit fecitque abire illęsos; neque ultra
uenerunt in terram Israhel latrones Syrię. Porro Benadab, rege Syrię,
Samariam obsidente caput asini in ciuitate uenumdabatur LXXX argenteis,
<sic>quarta</sic> pars <sic>cabi</sic> stercoris columbini V argenteis.
Mulier quędem coram Ioram aduersus alteram exclamauit, quod, cum inter se
conuenissent, ut filios comederent, suo iam comesto illa subtraxerit eum,
qui ipsius erat. Ioram dolore affectus scidit uestimenta sua et apparuit
cilicium ad carnem intrinsecus. Mox dolore in furorem uerso misit
satellites, qui Heliseum interficerent. Ille <milestone unit="page"/> in spiritu rem intelligens
clauso domus ostio necem euasit. Poenituit Ioramum propositi sui in Heliseum
et ab eodem prophetante audiuit <q>Hęc dicit Dominus: In tempore hoc cras
modius simile uno statere erit et duo modii hordei statere uno in porta
Samarię. </q>Cuidam de principibus non credenti: <q>Videbis, </q>inquit,
<q>oculis tuis, et inde non comedes. </q>Cum ergo Dominus in Syros
tonitrum excitasset, relictis omnibus diffugerunt. Egressus populus diripuit
castra Syrię et de uictus copia ita euenit, sicut prędixerat Heliseus. Atque
ille incredulus ad portam urbis turba irruente ellisus animam efflauit.
Ioram deinde cum Ochozia, rege Iuda, pugnans aduersus Azahel, regem Syrię,
in Ramoth Galad saucius rediit uenitque, ut curetur, in Iezrahel. Ochozias
inuisit ęgrotantem. Interim Heliseus Iorami seruum Iehum ungi fecit in regem
Israhel, ut disperdat domum Achab. Iehu igitur coniurauit contra Ioram et
profectus est in Iezrahel. Ioram autem cum Ochozia, rege Iuda, exiens
occurrit ei in agro Naboth Iezrahelitę et ait: <q>Pax est Iehu?
</q>Respondit ille: <q>Quę pax? </q>Territus Ioram conuertit se, ut fugeret.
Iehu fugientem percussit sagitta. Mortuum iussit proiici in agro Naboth.
Venit in Iezrahel. <milestone unit="page" n="43v"/> Pręcipitari fecit <milestone unit="page"/>
Iezabelem per fenestram, quod plenius mox exponemus, cum de Iehu
tractabimus. Ioram regnauit annis XII. Successit Iehu.</p>
</div>
<div>
<head>IEHV</head>
<p>IEHV per unum de filiis prophetarum ab Heliseo missum in Ramoth Galad
ungitur, ut in Samaria regnet, diciturque ei: <q>Hęc dicit Dominus: Vnxi te
regem super Israhel. Percuties domum Achab, domini tui. Iezabel autem
comedent canes in agro Iezrahel nec erit, qui sepeliat eam. </q>Tunc
serui Ioram posuerunt palia sub pedibus Iehu, cecinerunt tuba atque
dixerunt: <q>Regnabit Iehu!</q>Hinc igitur coniuratione facta in Ioram
profectus est in Iezrahel, ubi erat Ioram. Quem obuiam egressum moxque in
fugam conuersum appetiit sagitta atque confecit iussitque proiici cadauer in
agro Naboth. Ochozias autem, rex Iuda, qui cum Ioram erat, fugit in
Iezrahel. Illo ingressus Iehu Iezabelem, Achabi uxorem, de fenestra
pręcipitari iussit. In uia iacentem equi ungulis conculcauerunt. Mandauit,
ut mortuam sepelirent, sed non inuenerunt nisi eius caluariam pedesque et
palmas. Reliquum corpus canes lacerando consumpserant iuxta uerbum Domini
per os serui eius Helię. Erant Achabo LXX filii in Samaria. Scripsit Iehu ad
optimates, et iussu ipsius occiderunt illos. <milestone unit="page"/> Capita occisorum in cophanis
reposita miserunt ad Iehum in Iezrahel. Reliquos uero de domo Achab, qui
erant in Iezrahel, interfecit ipse. Venit Samariam. Duos et LXX fratres
Ochozię, regis Iuda, iugulari iussit, cum uenientibus occurrisset. Ingressus
autem urbem reliquias domus Achab tolli imperauit. Et quod a Domino per
prophetam iussum fuerat, impleuit. Deinde, cum fingeret sacrificare se uelle
idolo Baal et congregati essent sacerdotes et prophęte Baal in templo, misit
milites, qui illos occiderunt. Statuam Baal combusserunt et eodem in loco
fecerunt latrinas. Iehu igitur deleuit quidem Baal de Israhel, sed tamen
nequaquam dereliquit uitulos ęneos Hieroboam. Dixitque illi Dominus: <q>Quia
omnia, quę erant in corde meo, fecisti contra domum Achab, filii tui
usque ad quartam g[e]nerationem sedebunt super thronum Israhel.
</q>Cęterum, cum non recederet a peccato Hieroboam, Dominum offendit et
Azahel, rex Syrię, uastauit fines Israhel. Regnauit Iehu in Samaria annis
XXVIII. Successit ei filius Ioachan.</p>
</div>
<div>
<head>IOACHAN</head>
<p>IOACHAN, Iehu filius, Samarię rex, fecit malum secutus impietatem Hieroboam,
et Dominus tradidit Israhel in <milestone unit="page" n="44v"/> potestatem
Azahel, regis Syrię, et <milestone unit="page"/> Benadabi, filii eius. Deinde ad pręces Ioachan
dedit Dominus saluatorem Israheli et liberatus est. Nec adhuc tamen
recesserunt ab errore Hieroboam lucusque permansit in Samaria. Non erant
reliqui Ioachan regi nisi L equites, X currus et X milia peditum. Vsque adeo
attriuerat eos rex Syrię. Regnauit Ioachan annis XVII. Suscepit regnum Ioas,
eius filius.</p>
</div>
<div>
<head>IOAS</head>
<p>IOAS, filius Ioachan, non deseruit stultitiam Hieroboam in uitulis adorandis.
Inuisit Heliseum aduersa ualitudine laborantem et miseratione motus fleuit.
Cui Heliseus iussit accipere arcum superponensque manus manibus regis atque
ita emissa sagitta per fenestram orientalem ait: <q>Sagitta salutis Domini
contra Syriam. </q>Rursum ait: <q>Percute iaculo terram! </q>Quater
percutienti dixit: <q>Si quinquies percussisses aut sexies, percussisses
Syriam usque ad internicionem. Nunc autem tribus uicibus percuties eam.
</q>Mortuo rege Syrię Azahel successit in regno Benadab, eius filius. Quo
regnante recuperauit Ioas oppida Israhel, quę Azahel subegerat regnante
Ioachan. Ad hęc tribus uicibus percussit Syriam et oppida reddidit Israheli.
Postea capto in pręlio Amasia, rege Iuda, uictor irruit <milestone unit="page"/> Ierosolymam,
murorum partem demoliuit, diripuit thesauros, obsides accepit et in Samariam
rediit. Regnauit annos XVI. In demortui locum successit filius eius
Hieroboam.</p>
</div>
<div>
<head>HIEROBOAM</head>
<p>HIEROBOAM, filius Ioas, Samarię rex, male operatus est, sed terminos Israhel
restituit, quod futurum prędixerat dominus per <sic>bonam</sic> prophetam.
Regnauit annis XLI. Eo defuncto regnauit filius eius Zacharias.</p>
</div>
<div>
<head>ZACHARIAS</head>
<p>ZACHARIAS, filius Hieroboam, Samarię rex, fecit malum, et conspirauit
aduersus eum Sellum, filius Iabes, regnauitque illo interempto. Et completa
est quarta generatio Iehu sedens super thronum Israhel in Samaria. Regnauit
Zacharias menses VI et locum eius occupauit Sellum.</p>
</div>
<div>
<head>SELLVM</head>
<p>SELLVM, filius Iabes, rex Israhel, Zacharię regis (ut diximus) molitus est
cędem. Quo morte sublato regnauit, sed non ultra mensem unum. Vt enim et
ipse pateretur, quod alteri intulerat, Manahen, Gaddi filius, interfecit eum
et interfecto regnauit.</p>
</div>
<div>
<head>MANAHEN</head>
<p>MANAHEN, filius Gaddi, de Thersa ascendens in Samariam interfecit Sellum
regem et loco eius potitus uexauit Thersam et fines eius, eo quod ei de
Samaria reuertenti <milestone unit="page" n="45v"/>noluerint <milestone unit="page"/> aperire; mulieres interfecit pręgnantes eorum uentres
discindens. Male operatus est, et tributum pendere coepit Phul, Assyriorum
regi. Edictum fecit principibus uiris Israhel, ut singuli eidem regi
singulis annis exoluerent siclos argenti L. Regnauit annis X. Successit ei
Phaceia, eius filius.</p>
</div>
<div>
<head>PHACEIA</head>
<p>PHACEIA, filius Manahen, regnauit super Israhel annis II. Fecit enim malum,
et Phacee, Romelię filius, cede oppręssit illum et qui cum illo erant uiros
L. Erat autem ductor militum eius. Eo igitur per dolum sublato regnare
coepit.</p>
</div>
<div>
<head>PHACEE</head>
<p>PHACEE, Romelię filius, dux militum Phaceię regis erat, quando illo
interempto regnum arripuit. Fecit malum, et uenit Theglatphalasar,
Assyriorum rex, magnamque populi partem captiuam transtulit in Assyriam.
Ipsum autem Phacee interfecit Osee, filius Hela, atque eo sublato regnauit
super Israhel. Phacee uero regnauit annis XX.</p>
</div>
<div>
<head>OSEE</head>
<p>OSEE, filius Hela, interfecto Phacee rege suscepit regnum Israhel. Impius in
Deum fuit, et factus est tributarius Salmanasar, Assyriorum regis. Qui
rebellare uolentem obsedit, captum atque uinctum misit in carcerem. Regno
igitur potitus omnes transtulit in Assyrios. <milestone unit="page"/> Peccauerat enim Israhel
lapsus in cunctis gentium immundiciis. Seruiebant idolo Baal, consecrabant
filios et filias per ignem, diuinationi operam dabant et auguriis nec audire
<sic>curarunt</sic> Dominum per prophetas dicentem: <q>Reuertimini a
uiis uestris pessimis! </q>Repulitergo illos Dominus a conspectu suo, et
non remansit nisi tribus Iuda. Rex autem adduxit uiros de populis suis
eosque in ciuitatibus Samarię pro filiis Israhel collocauit. In istos, quia
Dei uultum contempserant, leones de siluis irruebant ac plurimos laniabant.
Id illi sibi accidere rati, quod morem colendi Deum Israhel nescirent,
adducto sacerdote didicerunt quidem nitum religionis, sed tamen deos patrios
non deserebant. Nonnulli etiam, qui erant de Sepharuaim, filios suos igni
comburebant diis Sepharuaim Adramelech et Anamelech simulque Deum Israhel
colebant. Regnauit Osee annis IX.</p>
<p>Nunc de regibus Iudę restat dicendum.</p>
</div>
</div>
<div>
<head>REGES IVDA</head>
<div>
<head>ABIA</head>
<p>ABIA, filius Roboam, rex Iuda, patri successit in regno. Bellum cum
Hieroboam, rege Israhel, assidue gessit. Circumdatus ab exercitu eius
clamauit ad Dominum, et <milestone unit="page" n="46v"/> uictoria potitus
est. Oppida in deditionem accepit. <milestone unit="page"/> Vxores habuit XIIII, filios XXII,
filias XVI. Regnauit annis <num value="3">III</num>. Successit illi in regno Asa filius.</p>
</div>
<div>
<head>ASA</head>
<p>ASA, Abię filius, rex Iuda, iustus fuit. Abstulit effoeminatos, idola
exclusit, matrem a sacris Priapi auertit, simulachra confregit. Intulit in
templum argentum, aurum, uasa, quę pater Abia dedicauerat. Habebat secum
scutatorum hastatorumque de Iuda trecenta milia, de Beniamin scutatorum et
<sic>sagittariorum</sic> ducentaoctoginta milia, quando egressus
aduersus cum Zara Aethiops cum bellatorum decies centenis milibus et cum
trecentis curribus. Asa inuocauit Dominum; territi Aethiopes terga dedere,
quos ille persecutus cęcidit ad internicionem. Tulit spolia, uastauit oppida
Gerrarę. Ingentem predam pecorum camellorumque abegit. Victor Hierosolymam
reuersus est. Bellum perpetuum gessit aduersus Baasam, Israhel regem. Hanc
ob rem regem Syrię Benadab largitione corruptum ab amicicia eius auertit
sibique confoederauit. Qui quidem Benadab missis aduersum Israhel copiis
Ahion, Dan, Abel, Ceneroth terramque Neptalim subegit. Asa autem tulit
lapides de Rama et ligna <milestone unit="page"/> ędificauitque Gabaa Beniamin et Maspha. Anani
prophetam sibi exprobrantem, quod in rege Syrię magis quam in Domino
fiduciam haberet, mitti iussit in neruum. Ob hoc quidem Dominus plurimos de
populo morte mulctauit. Ille autem anno XXXVIIII regni sui pedum dolore
decessit. Cum aromatis sepelierunt eum et Iosaphat, filius eius, successit
in regno.</p>
</div>
<div>
<head>IOSAPHAT</head>
<p>IOSAPHAT, Asę filius, rex Iuda, urbes muniuit, pręsidia disposuit. Dominus
fuit cum eo, quia in uiis Dauidis ambulauit. Munera sibi ultro oblata a
populo accepit; diuitiis pręstitit et gloria. Misit Leuitas et sacerdotes,
ut peragrando urbes Iuda docerent populum leges Domini: Nemo eum bello
lacessiuit. Palestini uectigal argenti deferebant, Arabes arietum
septemmilia et septingentos ac totidem hircos. Cum Achab, rege Israhel,
ascendit aduersus Syros. Circumdatus ab inimicis clamauit ad Dominum, et
Dominus uim hostium ab eo auertit. Hinc reuertenti occurrit Iehu propheta et
increpans illum ait: <q>Impia prębes auxilium; iram Domini merebaris, sed
intercesserunt opera tua bona, eo quod abstuleris lucos de terra Iuda et
pręparaueris cor tuum, ut requireres Dominum, Deum patrum tuorum.
</q>
<milestone unit="page" n="47v"/> Porro ipse Iosaphat iudices
constituit, Amariam sacerdotem rebus, quę ad Dei cultum pertinent, pręfecit,
Zabadiam pręesse iussit iis, quę ad regem spectarent. Cum hoste congressurus
indixit ieiunium, ad Dominum orauit. Coram Domino ceciderunt proni et
adorauerunt eum. Ipse statuit cantores, qui exercitum pręcedendo Deum
laudarent. Contigit ergo Domino pro Iuda stante, ut inimici inter se
digladiantes mutuis uulneribus conciderent. Iosaphat et Iuda uix per triduum
colligere ualuerunt spolia. Die quarto in ualle benedixerunt Dominum (inde
dicta est <mentioned>Vallis benedictionis</mentioned>) quieuitque regnum. Sed quoniam
cum Ochozia, impiissimo rege Israhel, societatem fecerat, classis, quam
struxerant in Asiongaber, ut mitterent in Tharsis, naufragio interiit, quod
futurum prophetauerat Eliezer, filius Dodau de Maresa. Regnauit Iosaphat
annis XXV. Successit ei Ioram, eius filius.</p>
</div>
<div>
<head>IORAM</head>
<p>IORAM, filius Iosaphat, rex Iuda, fratres suos interemit, ut bona eorum
usurparet. Athaliam, regis Achab filiam, duxit uxorem. In Deum impietate
lapsus est. Rebellarunt ab eo Edom et Lobna. Dereliquerat enim Deum patrum
suorum, excelsa fabricauerat, Iudam fornicari fecerat. Quamobrem denunciauit
<milestone unit="page"/> ei per litteras Helias propheta, quod eum populumque eius percussurus
esset Dominus plaga magna, liberos insuper et uxores et substantiam eius,
ipsum uero uteri langore affectum emissis uitalibus periturum. Palestini
igitur et Arabes afflixerunt Iudam, domum regis desolauerunt, liberos quoque
et uxores diripuerunt. Vnus ex liberis, qui minimus natu fuerat, reliquus ei
fuit, nomine Ioachaz. Ipse autem alui profluuio consumptus extabuit. Non
fecit ei populus, sicut aliis consueuerat, exequias nec in sepulchro regum
sepeliuit. Regnauit annis VIII. Successit in regno filius eius Ochozias.</p>
</div>
<div>
<head>OCHOZIAS</head>
<p>OCHOZIAS, filius Ioram, rex Iuda, impius in Deum fuit et id quidem impulsu
Athalię, suę matris, Achabi filię. Perrexit cum Ioram, filio Achab, rege
Israhel, aduersum Azahel, Syrię regem, in Ramoth Galad. Ioram uulneratus
rediit in Iezrahel. Ochozias inuisit eum. Ambo egressi obuiam Iehu, filio
Namsi, a quo insidias passi, cum fugerent, Ioram configitur sagitta,
Ochozias periculum elapsus intrat Iezrahel. Deinde eum Iehu compręhendit in
Samaria latitantem atque interfecit. Sepelierunt illum, eo quod esset de
domo Iosaphat. Athalia autem, mater eius, <milestone unit="page"/> perdidit omnem stirpem Ioram,
pręter Ioam, Ochozię filium, quem internicioni subtractum absconderat
Iosabeth, regis Ioram filia, Ioadę sacerdotis uxor et ipsius Ochozię soror.
Ioas itaque latuit in domo Domini annis VIII, quibus regnauit Athalia.
Ochozias regnauit anno uno. Athalię ergo successit Ioas.</p>
</div>
<div>
<head>IOAS</head>
<p>IOAS, Ochozię, regis Iuda, filius, ab amita Iosabeth et Ioiada pontifice
occultatus, ne ab auia sua Athalia interficeretur, cum reliquos fratres eius
ipsa regnandi causa occidisset. Deinde anno regni Athalię VII Ioiada
pontifex cum in illam coniurasset, produxit e latebris Ioam diademaque
imposuit ei et palam inunctum regem salutauit. Omes, qui aderant, manibus
plaudentes dixerunt: <q>Viuat rex! </q>Hoc clamore consternata Athalia uenit
in templum. Tunc Ioadę pontificis iussu centuriones iniecerunt ei manus et
extra templum tractam iuxta pallatium occiderunt. Ioada autem inter Deum et
regem et populum pepigit, quod ab eius cultura non recederent. Itaque aras
Baal destruxerunt, simulachra contriuerunt, sacerdotem Baal Mathan
interfecerunt. Posuit Ioiada custodes in domo Domini. Ioas uero in regiam
translatus <milestone unit="page"/> super throno regum sedit, et lętatus est populus et ciuitas
quieuit. Septem annorum erat Ioas, quando regnare coepit. Rectus fuit coram
Domino, quandiu erudiuit eum Ioiada. Excelsa tamen non abstulit. Iussit, ut
pecuniam pro pręcio animę uel sponte oblatam accipiant sacerdotes et ex ea
sarta tecta templi reficiant. Hoc illi neglexere usque ad tertium et
uigesimum regis annum. Quare uetuit quidem rex eos ultra pecuniam accipere,
sed in gazophilatium inferri. Inde dabatur pręfectis cementanorum per manum
scribę regii et Ioiadę pontificis. Pecunia uero pro peccatis oblata
sacerdotum erat. Porro defuncto Ioiada pontifice adorauerunt regem ipso
renuente, dereliquerunt Dominum, idolis seruierunt. Zachariam, Ioiadę
filium, <note place="margin">Zacharias lapidatus</note> prophetantem lapidauerunt in a trio
templi Ioa rege iubente, tametsi patris eius beneficio tum uitam tum regnum
fuerit assecutus. Deo autem tot impietates ulciscente Syri numero pauci
ingentes Iuda copias superant atque prosternunt. Rex etiam Syrię Azahel
expugnata Geth obsedit Hierosolymam, sed a Ioa omni argento, quod in templo
et in pallatio erat, accepto recessit. Non multo post <sic>Iosachar</sic>
filius Semath, et Iosaphat, filius Somer, <milestone unit="page" n="49v"/>
<milestone unit="page"/>
conspirantes interfecerunt Ioam. Ioas itaque regnauit annis XL. Sepultus est
in ciuitate Dauid, sed non in sepulchro regum. Successit filius eius
Amasias.</p>
</div>
<div>
<head>AMASIAS</head>
<p>AMASIAS, Ioę, regis Iuda, filius, iustus fuit coram Domino. Interemit
interfectores patris, filiis autem eorum pepercit, ne derogaret legi.
Decemmilia Idumeorum strauit in Valle salinarum. Expugnauit Petram et
appellauit eam Iezechel. Ioam, regem Israhel, ad certamen prouocauit. Illis
ducibus acies concurrerunt ad Bethsames, oppidum Iudę. Copię Iudę fugientes
in castra se recęperunt. Ioas uictor Amasiam captum duxit Hierosolymam,
interrupit murum, spoliauit urbem, obsides accepit et rediit in Samariam.
Amasias post mortem Ioę, regis Israhel, uixit annos XXV. Coniurauerunt in
eum, et fugit in Lachis. Illo ibi interfecto Azariam, eius filium,
constituerunt regem Iuda. Amasias autem regnauit annis XXIX.</p>
</div>
<div>
<head>AZARIAS</head>
<p>AZARIAS, qui et Ozias, Amasię filius, rex Iuda, ędificauit Ahilath, dimicauit
aduersum Palestinos. Deiecit murum Geth, construxit oppida in Azoto et in
Palestina, domuit Palestinos et Arabes in Gorbaal habitantes. Ammonitę eius
tributarii erant. Turres Hierosolymis ędificauit, cisternas <milestone unit="page"/> in solitudine
fodit, pecudum greges aluit. Operam dabat agriculturę. Exercitum habuit
duorum milium et sexcentorum principum, sub quibus erant trecenta et septem
hominum milia cum quingentis, omnes ad bellum apti. Sed idem elatione mentis
Deum neglexit; incensum super altare Azaria sacerdote reclamante adolere
uoluit, quod sacerdotum officium erat, et lepra in <sic>facie</sic> eius est
orta ac deinceps uixit leprosus. Ioatan filius gubernabat pro illo populum,
defuncto successit in regnum. Ipse autem Azarias regnauit annis LII.</p>
</div>
<div>
<head>IOATHAN</head>
<p>IOATHAN, Azarię filius, rex Iuda, pietate in Deum ac bene gestis rebus
clarus, portam domus Domini sublimissimam ędificauit, urbes et castella
construxit. Regem Ammonitarum in pręęlio uicit. Pendebant ei Ammonitę
talenta argenti C, chororum tritici decemmilia et totidem hordei. Huic uita
defuncto successit filius Achaz. Ipse regnauit annis XVI.</p>
</div>
<div>
<head>ACHAZ</head>
<p>ACHAZ, Ioathani filius, rex Iuda, impie in Deum se gessit. Filium suum iuxta
ritum gentium consecrauit. In lucis et excelsis uictimas immolauit
incensumque adoleuit. Deo scelus hoc ulciscente Razin, Syrię rex, et Phacee,
rex Israhel, obsederunt eum in urbe Hierosolyma, <milestone unit="page" n="50v"/>
<milestone unit="page"/> quam quidem expugnare nequiuerunt. Sed inde decędens rex
Syrię Hailam cępit eiectisque Iudeis posuit in ea Medos et Syros. Achaz uero
ad aliena auxilia conuersus magnam auri argentique uim misit
Theglatphalasar, Assyriorum regi. Hinc ille contra Syros insurgens uastauit
Damascum et Rasin regem interfecit. Achaz autem, ut gratias referret regi,
perrexit in occursum eius usque Damascum muneraque multa obtulit. Deinde
uiso <sic>altari</sic> Damasci iniunxit Vrię sacerdoti, ut tale sibi in
templo faciundum curaret. Eo facto reuersus obtulit holocausta aliaque multa
prophana atque impia fecit in domo Domini. Exinde Zechrei de Ephraim occidit
Maasiam filium et Ezricam, ducem eius, et Helcanam, ab eo secundum. Filii
quoque Israhel duxerunt captiuorum de Iuda ducentamilia utriusque sexus
prędamque immensam ad Samariam. Sed crudelitatis coarguti ab <sic>Oded</sic>
propheta captiuos restituerunt. Palestini etiam cęperunt urbes Iuda
Bethsames, Ahylon, Gadiroth, Socho, Thaman et Gamizo cum uiculis eius. Achaz
uita defunctum Hierosolymis sepelierunt, sed non in sepulchro regum.
Regnauit annis XVI. Successit filius eius Ezechias.</p>
</div>
<div>
<head>EZECHIAS</head>
<p>EZECHIAS, filius Achaz, pietate in Deum magis <milestone unit="page"/> quam regno nobilis, excelsa
dissipauit, statuas contriuit, lucos succidit, serpentem Moysi ęneum
<sic>confregit</sic> et in Domino, Deo Israhel, sperauit. Regi
Assyriorum non seruiuit. Palestinorum fines uastauit. Anno regni eius IIII
Salmanasar, Assyriorum rex, inuasit Samariam, anno VI ea potitus est et
populum transtulit in Assyriam. Hoc autem illis accidit, quia Deum suum
reliquerant ad deos conuersi alienos. Anno XIIII Senacherib, Assyriorum rex,
quibusdam Iudę oppidis ui subactis castrametatus est in Lachis. Misit ad
illum Ezechias dicens: <q>Peccaui, recede a me! </q>Pactusque XL talenta
dedit ei. At ille accepta pecunia fefellit fidem misitque Tartan et Rapsacen
cum magna militum manu ad Hierosolymam oppugnandam. Rapsaces pręfectos, qui
in muris erant, nunc terrebat minis, nunc promissis alliciebat. Illi nihil
responderunt. Sic enim edixerat Ezechias. Retulerunt tamen regi Rapsacis
uerba. Rex scidit uestimenta et sacco coopertus templum ingressus est. Mox
per nuncium suas angustias Rapsacisque in Deum blasphemias exposuit Esaię
prophetę rogans eum, ut oret Dominum pro reliquiis popuhi Iuda. Respondit
Esaias: <q>Hęc dicit Dominus: Noli timere. Ego immittam spiritum regi
<milestone unit="page" n="51v"/> Assyriorum et reuertetur in terram
suam <milestone unit="page"/> et deiiciam eum gladio in terra sua. </q>Audiuit Senacherib, quod
Aethiopum rex Tharaca incurreret Assyrios moxque <sic>recessurus</sic>
scripsit ad Ezechiam, ne fiduciam haberet in Deo suo. Ezechias orauit pro
populo ad Dominum et a propheta audiuit dicente: <q>Hęc dicit Dominus:
Exaudiui te super Senacherib superbum. Reducam eum in uiam, per quam
uenit. Tibi autem erit signum: hoc anno comede, quę repereris, secundo,
quę sponte nascuntur, tertio seminate et metite. Reliquię domus Iuda
saluabuntur. Assyrius non ingredietur urbem hanc. Saluabo eam propter me
et Dauid, seruum meum. </q>Nocte illa angelus Domini percussit in
castris Senacherib CLXXXV milia Assyriorum. Rex primo diluculo uisis mortuis
reuersus est Niniuen et, dum adorat in templo Nesrath, deum suum, ab
Adramelech et Sarasar occiditur. Isti fugerunt in Armeniam, et in regno
successit filius eius Asaraddon. Ezechias morbo affectus a Domino per Esaiam
audiuit, quod moreretur. Sed dum ad parietem conuersus pręcatur et luget,
Dominus misertus protendit uitam illius annos XV pollicens insuper ipsum
ciuitatemque eius liberaturum se de manu regis Assyriorum. Esaias posuit
massam ficorum super ulcus eius et pristinę sanitati illum restituit.
Promissi autem adimplendi signum fuit reductio <milestone unit="page"/> umbrę per lineas, per quas
iam descenderat decem gradibus in horologio Achaz. Merodach, Babyloniorum
rex, misit ad eum legatos cum muneribus gratulatum, quod conualuisset. Ipse
uero gloriabundus omnes suas opes eis ostendit. Sed ne peccasse se nesciret,
per Esaiam prędictum est omnem gazam illam prędam fore Babyloniorum atque ex
liberis eius quosdam Babylonio regi seruituros. Respondit Ezechias: <q>Bonus
sermo Domini. Sit tantum pax et ueritas in diebus meis! </q>Regnauit
annis XXIX. Successit ei Manasses filius.</p>
</div>
<div>
<head>MANASSES</head>
<p>MANASSES, Ezechię filius, rex Iuda, impiissimus in Deum fuit: ędificauit
excelsa, errexit aras Baal, plantauit lucos, cęli sydera adorauit et coluit,
filium traduxit per ignem, auguria obseruauit, idolum luci posuit in templo
Domini. Propterea quidem Dominus minatus est inducturum se mala super
Hierusalem eamque deleturum. Cęterum ille multum sanguinis innoxii effudit
in Hierusalem. Post hęc captus ab Assyriis poenitentiam egit coram deo
patrum suorum, et restituit eum Dominus in regnum. Correctus igitur omnem
impietatem abiecit, fit ex pessimo optimus. Altare Domini, quod olim
destruxerat, instaurauit immolauitque super illud, simulque populo Iudę
pręcepit, ut seruiant Domino, <milestone unit="page" n="52v"/>
<milestone unit="page"/> Deo suo
Israhel. Duodecim annos natus regnare coepit, regnauit autem annis LV. Eo
defuncto regnauit filius eius Ammon.</p>
</div>
<div>
<head>AMMON</head>
<p>AMMON, Manassę filius, male operatus est, idola coluit et domi sedens a
seruis fuit interfectus. At uero populus uicem eius dolens in coniuratos,
qui em interfecerant, insurrexit et ad unum trucidauit. Ammon ipse annis
duobus regnauit et loco eius Iosiam filium crearunt regem.</p>
</div>
<div>
<head>IOSIAS</head>
<p>IOSIAS, filius Ammon, rex Iuda, patrię religionis studiosissimus fuit. Anno
regni sui XVIII misit Saphan scribam ad Helchiam, sacerdotem magnum, iubens,
ut pecunia a populo in templum illata daretur fabris per prępositos domus
Domini ad instaurandum sarta tecta templi. Tunc repertus est Liber legis in
domo Domini. Quo perlecto rex Iosias uestimenta sua scidit dicens: <q>Magna
ira Domini in nos est accensa, quia non audierunt patres nostri pręcepta
libri huius. </q>Et continuo misit consultum Oldam propheten, quę
respondit: <q>Hęc dicit Dominus: Ecce ego adducam mala super locum istum et
habitatores eius, quia dereliquerunt me et litauerunt diis alienis. Te
autem, quoniam audisti uerba Voluminis et perterritum est cor tuum <milestone unit="page"/> et
fleuisti coram me, colligam ad patres tuos in pace, ne uideant oculi tui
mala, quę inducturus sum super locum istum.</q>Rex ascendens in templum
uerba Libri foederis legit cunctis audientibus et pepigit pro eis, quod
ambulabunt post Dominum ac pręcepta eius custodient. Cunctis pacto huic
acqueiscentibus omnes immunditias, omnes sustulit abominationes. Celsorum
sacerdotes interfecit et reuersus Hierosolymam fecit Phase Domino, quale non
fuit factum a diebus iudicum. Non fuit rex, qui huic esset pręferendus.
Veruntamen non est auersus furor Domini contra Iudam propter impietates
Manassę regis. Ascendit ergo pharao, rex Aegypti, aduersus Assyriorum regem.
Iosias autem profectus ei obuiam inito certamine uulneratur, ex uulnere in
Magedo moritur. Hierosolymis sepelitur. Octo annorum erat, quando regnum
adiit. Regnauit annis XXX. Successit filius eius Ioachaz.</p>
</div>
<div>
<head>IOACHAZ</head>
<p>IOACHAZ, Iosię filius, rex Iuda, Deo Israhel contempto gentium idola coluit
atque Deo ulciscente impietatis suę poenas dedit. Vinxit eum pharao Nechao
in Reblata; inde transtulit in Aegyptum, ne Hierosolymis regnet. Ciuitati
<milestone unit="page" n="53v"/> mulctam imposuit centum talentorum <milestone unit="page"/>
argenti, unius auri. Loco illius regem creauit Heliachin, fratrem eius, quem
mutato nomine appellauit Ioakim. Ioachaz autem regnauit mensibus <num value="3">III</num>, donec
fuit translatus.</p>
</div>
<div>
<head>IOAKIM</head>
<p>IOAKIM, Iosię filius, rex Iuda, ipse quoque fratris Ioachaz impietatem
secutus Deum offenderat. Vriam prophetam interfecerat. Inde compulsus est
pendere tributum Nechao pharaoni, Aegypti domino, deinde annis <num value="3">III</num> seruire
Nabuchodonosor, Babylonis regi. Et cum ab eo contra iusiurandum desciuisset,
Deus iratus latrunculos immisit, qui Iudam disperderent propter scelera
Manassę. Regnauit Ioakim annis XL. Mortuo successit filius Ioachin.</p>
</div>
<div>
<head>IOACHIN</head>
<p>IOACHIN, qui et Iechonias, filius Ioakim, rex Iuda, etiam ipse gentillium
errore pollutus diuinam in se prouocauit iram. Ob hoc quidem Caldeorum
exercitus Hierosolymam uallauit obsidione. Et cum ipse rex Nabuchodonosor
urbem oppugnaturus superuenisset, egressus Ioachin se suaque eius tradidit
potestati. Nabuchodonosor igitur anno regni sui VIII uinctum illum abduxit
in Caldeam transtulitque omnia ab Hierosolymis ad Babylonem pręter pauperes
plebis. Constituit autem <sic>Matthaniam</sic>, patruum eius, Iudę regem, et
hoc suppresso <milestone unit="page"/> nomine uocauit Sedechiam. Ioachin autem, siue Iechonias,
regnauit mensibus <num value="3">III</num>, diebus X. Post hęc, cum eum peccati sui poenituisset,
anno XXXVII translationis ab <sic>Euilmerodach</sic>, Babylonis rege,
eductus de carcere super throno regum collocatur, donantur ei uestes, datur
panis, constituitur annona in diem, toto tempore uitę suę.</p>
</div>
<div>
<head>SEDECHIAS</head>
<p>SEDECHIAS, qui ante Matthanias, patruus Ioachin, rex Iuda, in Deum impius,
Hieremiam aduersa prophetantem contempsit, a rege Babylonis desciuit. Anno
IX regni eius Nabuchodonosor rex obsedit Hierosolymam et ad XI Sedechię
annum inualuit fames in ciuitate. Fugerunt ab ea propugnatores nocte, fugit
et Sedechias. Sed Caldei compręhensum adducunt ad regem in Reblata. Rex
iratus ipso spectante liberos eius interfici iussit, deinde illi oculos
errui mandauit atque ita uinctum abduxit in Babylonem. Deinde uenit
Nabuzardan, Babylonii exercitus ductor, et ingressus urbem incendit domum
Domini et quęque principum uirorum habitacula igni consumpsit, muros urbis
demolitus est et eos, qui reliqui erant, transtulit. Fecit tamen agricolis
atque <milestone unit="page"/> operariis terrę potestatem manendi, qui uellent. Vasa templi ęnea,
argentea, aurea et columnas ęneas tulit secum in Babylonem. Sacerdotes autem
et ędituos et omnes optimates, quos reperit, destinauit ad regem in Reblata.
Regis iussu interfecti sunt. Itaque translatus est Iuda de terra sua ad
alienos, quibus seruierunt. Sedechias regnauit annos XI. Successit
Godolias.</p>
</div>
<div>
<head>GODOLIAS</head>
<p>GODOLIAM, filium Ahicam, filii Saphan, pręfecit rex Nabuchodonosor iis, qui
relicti erant in terra Iuda. Et qui dispersi fuerant conuenerunt ad eum in
Maspha. Venit Ismahel, Nathanię filius, uir stirpis regię, cum decem aliis
et interfecerunt Godoliam atque illos, qui circa eum erant in Maspha.
Populus repentino tumultu consternatus transtulit se in Aegyptum.</p>
<p>Hactenus de regibus, nunc dicendum de transmigratis.</p>
</div>
</div>
<div>
<head>ESDRAS</head>
<div>
<head>IOSVE</head>
<p>IOSVE, filius Iosedech, et Zorobabel, filius Salathiel, per Cyrum, Persarum
regem, de Babylone dimissi ędificauerunt altare Hierosolymis Deo Israhel,
obtulerunt holocausta, egerunt solennitatem, tabernaculorum, fundauerunt
templum. Plebs lętabunda laudabat Deum. Seniores autem, qui prioris templi <milestone unit="page"/>
fundationi interfuerant, lugebant. Samaritani inuidentes Cyro de
Hierosolymitis rebellionis iniecerunt suspicionem. Vnde compulsi sunt
intermittere templi ędificationem regnantibus Cyro, Dano, Assuero, qui et
Artaxerxes, usque ad tempora secundi Darii. Quo regnante ipsi Zorobabel et
Iosue templum ędificare coepere. Anno autem Darii VI opus coeptum
absoluerunt. Eo perfecto obtulerunt sacrificia, pasca et azima cum lętitia
et exultatione celebrarunt.</p>
</div>
<div>
<head>ESDRAS</head>
<p>ESDRAS, <sic>Saraię</sic> filius, de genere Aaron, cum filiis Israhel et
filiis sacerdotum et Leuitarum anno Artaxerxis regis VII ascenderunt de
Babylone et mense quinto Hierosolymam peruenere. Porro Esdras ipse animum
intendit, ut inuestigaret legem Domini et populum in ea erudiret. Artaxerxes
pręterea dedit ei diploma, in quo scriptum erat: <q>Cuicunque libuerit in
regno meo de populo Israhel et sacerdotibus et Leuitis ire Hierosolymam,
uadat tecum. Aurum et argentum Deo Israhel oblatum tale et fac de illo
iuxta uoluntatem Dei tui. Vasa quoque, quę dicata sunt ei, trade in
conspectu eius. Quicquid insuper opus fuerit ut impendas, dabis de
thesauro et fisco regum et a me usque argenti talenta C, <milestone unit="page" n="55v"/> ad frumenti <milestone unit="page"/> choros C, ad uini bathos C, ad
olei totidem, ad salis uero absque mensura. Ego Artaxerxes rex statui
atque decreui. Sacerdotibus et earum ministris non imponatur uectigal
nec tributum. Esdras autem constituat iudices et pręsides populo.
</q>Tunc Esdras: <q>Benedictus, </q>inquit, <q>Dominus deus patrum
nostrarum, qui dedit hoc in corde regis. </q>Congregatis igitur qui
redire cupiebant de Babylone, prędicauit ieiunium, ut Dominus dirigat uiam
eorum. Auxilium autem a rege poscere supersedit, ne Dei sui potentię minus
confidere uideretur apud regem. Delectis XII sacerdotibus appendit argentum,
talenta DCL, uasa argentea C, auri talenta C, crateras aureas XX, uasa
quoque ęris et auri. Congregati ad flumen <sic>Ahaua</sic> manserunt tribus
diebus. Atque ubi peruentum est Hierosolymam, die quarto appenderunt
argentum et aurum et uasa. Obtulerunt holocausta: uitulos XII, arietes XCVI,
agnos LXXVII, hircos pro peccato XII. Esdras, cum audisset, quod populus
Israhel miscuerit semen cum gentibus connubia cum illis contrahendo, ingenti
affectus dolore scidit palium et tunicam, capillos uellicauit et barbam,
sedit moerens usque ad sacrificium uespertinum. Surgens <milestone unit="page"/> flexit genua,
manus ad Dominum expandit et orauit pro populo. Populus ad orantem conuenit
et fleuit. Esdras uero die illo neque comedit neque bibit lugens
transgressionem eorum, qui uenerant de captiuitate. Vi Iuda et Beniamin,
consensere, ut cum uxoribus, quas de gentibus acceperant, faciant diuortium
et ab iis genitos abdicent. Eiecere igitur uxores suas cum filiis earum, ut
legi Dei obedirent.</p>
<p>------------------------</p>
</div>
</div>
<div>
<head>NEEMIAS</head>
<p>NEEMIAS, Helchię filius, erat Susis pincerna Artaxerxis regis. Anno XX regni eius
dimissus urbis Hierosolymę muros coepit ędificare. Vicinę gentes eum irrisione
et subsannatione lacessebant. Aedificatę sunt portę: porta Gregis, porta
Piscium, porta Vetus, porta Vallis, porta Sterquilinii, porta Fontis, porta
Equorum. Aedificato iam muro ęmuli, quos inuidię stimulus agitabat, aduersus
Israhelitas insurrexerunt. Neemias pro suis depręcatus est Deum, posuit in muris
excubias, in ciuitate armatos omnesque hortatus est, ne timerent, sed in Domino
confiderent. Quam quidem rem inimici cum animaduertissent, a proposito illos
oppugnandi destiterunt. Neemias ad opus perficiendum <milestone unit="page" n="56v"/> est reuersus. <milestone unit="page"/> Oppressos foenore liberauit, bona iisdem ablata
restituit. Murale ędificium, quod reliquum erat, die secunda et quinquagesima
fuit <sic>consummatum</sic>. At uero inuidi illi terrebant Neemiam et eidem
insidiabantur. Neemias pręterea censum egit populi ac sacerdotum, quosdam autem
de sacerdotio eiecit, eo quod eorum nomina in censu non inuenisset.</p>
</div>
<div>
<head>TOBIAS</head>
<p>TOBIAS, ex tribu et ciuitate Neptalim, in urbe Niniuę captiuus sub Salmanasar,
Assyriorum rege, suis conterraneis eodem translatis, quicquid poterat, libenter
impartiebat. Olim in Samaria cum esset liber, nunquam adorauit uitulos
Hieroboam, sed <sic>statutis</sic> temporibus pergebat Hierosolymam et in templo
Deum Israhel adorabat. Primitias decimasque fideliter persoluebat. De Anna uxore
genuit filium Tobiam, quem Deum timere et a peccatis pro uiribus
<sic>contineri</sic> docuit. Non fuit contaminatus in escis gentilium. Dedit
illi Deus gratiam coram rege. Eos, qui secum capti fuerant, frequenter inuisens
consolabatur et ad patientiam instruebat. Veniens in Rages X talenta argenti
Gabello sub chyrographo dedit. Senacherib rex, qui in demortui Salmanasar <milestone unit="page"/>
locum successerat, exosos habuit filios Israhel. Quos Tobias, quantum poterat,
rebus necessariis iuuabat quosque ille occiderat, hic sepeliebat. Et ipse
comprehendi iussus, ut perimatur, effugit nudus cum filio et uxore. Non eum
deseruit Deus. Die XL Senacherib a filiis suis interficitur. Tobias reuertitur.
Bona quę pauloante amiserat, restituuntur. Parat prandium, contribules inuitat.
Audit Israhelitam in platea iacere iugulatum. Surgens a mensa nihil gustauit,
priusquam iugulati cadauer domum retulisset. Lugens panem manducauit et hominis
corpus, quod attulerat, in uesperum tumulauit. Admonebatur ab amicis, ne se
periculo exponeret. Ille tamen ab operibus pietatis et in proximos miserationis
non cessabat Deum magis metuens quam regem. Contigit, ut ei dormienti de nido
harundinum stercus cadens oculos excęcaret. Nequaquam ipse turbatus est, sed Deo
gratias egit patientissime casum hunc ferens. Cum aliquando pro texturę opera
uxor ei hedum mercedis loco sibi traditum attulisset, nolebat ille accipere
dubitans, ne forte furtiuus esset. At ipsa indignata nimię superstitionis eum
redarguit, quasi cui <milestone unit="page" n="57v"/> male cesserint <milestone unit="page"/> elemosinę
operaque pietatis. Hoc autem Tobias moderate tolerans pręces cum lachrymis
obtulit Deo et sputum suum recipi in pace petiit. Cunque se iam moriturum
putaret, Tobię filio accersito dat primum pręcepta salutis, deinde mandat, ut
pergens ad ciuitatem Rages a Gabello debitum exigat argentum. Ille dicto audiens
continuo accipit chyrographum et Raphaele angelo duce profectus est in Mediam.
Venit ad flumen Tygrim, piscem capit et angeli monitu piscis exenterati cor et
fel et iecur tollit ac seruat. Ambo perueniunt Rages; apud Raguelem hospitantur.
Nam et ipse erat de tribu Neptalim. Tobias recipit uxorem Sarram, eius filiam,
quę iam septem uiris fuerat orbata, antequam ab ullo illorum fuisset contacta.
Quicunque enim ei copulari uolebat, a demone Asmodeo necabatur. Tobias igitur
peracta cęna ad sponsam introductus partem iecoris dudum capti piscis ponit
super prunas ad demones effugandos. Asmodeus ab angelo ligatur in deserto. Ipse
cum sua sponsa primis tribus noctibus pręcationi uacarunt, antequam
copularentur. Raguel saluo genero lętus per duas hebdomadas eum apud se
retinuit. <milestone unit="page"/> Eidem dimidium bonorum suorum cęssit, in reliquis fecit hęredem.
Angelus a Tobia rogatus Gabellum ad nuptias inuitat. Conuiuantur simul. Interim
Tobię pater et mater de absente filio tristantur. Dimisso tandem Raguele Tobias
et Raphael et Sarra ueniunt Carras ancillis et seruis comitantibus. Quibus uisis
et cognitis gauisi sunt Tobię parentes. Tobias ab angelo edoctus fele illo
piscis linitis patris oculis uisum ei restituit. Reparato uisu Tobias pater Deo
gratias egit; omnes lętati sunt. Ductori, nescientes quod esset angelus,
offerebant pro mercede dimidium bonorum. Quo ille recusato pręcepit, ut de
omnibus Deo gratias agerent. Deinde confessus se esse angelum Domini Raphaelem e
conspectu eorum statim sublatus est. Illi admirantes narrare coeperunt mirabilia
Dei. Tobias pater ait: <q>Deus castigauit nos propter iniquitates nostras et
ipse saluauit nos propter misericordiam suam</q>. Postremo prophetauit de
dispersione Iudeorum et Christi aduentu Hierusalemque cęlesti. Sex et
quinquaginta annorum erat, quando oculis captus est. Cęcus uixit annos IIII,
post cęcitatem XLII. Totius uitę illius fuere anni CII. Sepultus est in ciuitate
<milestone unit="page" n="58v"/> Niniue. <milestone unit="page"/> Moriens prędixit proximum Niniue
interitum, liberationem filiorum Israhel, templi reparationem. Salutaria monita
suis dedit et posteritas eius in conuersatione sancta permansit.</p>
</div>
<div>
<head>IVDIT</head>
<p>IVDIT uidua uiros uirtute, foeminas sanctitate superauit. Bethulię in superiori
domus secreto cubiculo cum ancillis morabatur. Super lumbos cilicium gerens
quotidianis ieiuniis carnis lasciuiam refrenabat. Forma insignis, diuitiis
potens, nobilis genere in tribu Simeon. Iam annos <num value="3">III</num> et menses VI in uiduitate
exegerat, quando Olophernes a Nabuchodonosor, Assyriorum rege, cum ingentibus
copiis ad occidentis prouincias missus eius imperio subiugandas, cum iam
Ciliciam et Mesopotamiam domuisset, Damasci agrum uastasset, lucos deorum
arasque euertisset, et tantum Nabuchodonosor deus esse crederetur, — uenit
tandem in terram Gabaa, oppida in deditionem accepit. Tunc filii Israhel in
terra Iuda sibi metuentes loca munierunt seque pręparauere ad resistendum.
Omnes, qui Hierosolymis erant, in ieiuniis et supplicationibus sese
humiliauerunt. Sacerdotes induti sunt ciliciis, infantes pueros prostrauerunt
contra faciem templi, altare cilicio operuerunt et <milestone unit="page"/> toto corde Deum
pręcabantur. Olophernes interim obsidet Bethuliam. Achior illum admonet de
conditione et ritu Israhelitarum. Olophernes compręhensum misit Betulianis, ut
oppido capto ipse simul puniatur. Dixerat enim Iudeos insuperabiles esse, nisi
cum deo suo deliquissent. Ciuitatem oppugnat Olophernes. Ciues auxilium a Domino
implorant et, cum siti laborarent, insultant in Oziam principem, quod non se
tradiderit Assyriis, priusquam siti perirent. Ozias pepigit cum eis traditurum
se ciuitatem, si intra quinque dierum spacium a Domino missum non fuerit
auxilium. Percrebuit res ista Iudit uiduę, et domo egressa coram pręsbiteris
Chabri et Charmi repręhendit factum Ozię atque ipsos orare iubet, ut Deus
Israhel consilii, quod mente agitabat, adiuuet propositum. Deinde ingressa
cubiculi sui oratorium induit se cilicio, cinere sparsit caput, prostrata
clamauit ad Dominum. Peracta oratione Abram uocat, ancillam suam, deponit
cilicium, ungit se odoribus et ornat urbemque egressa adit Olophernem. Ille
forma eius captus benigne susceptam, nequid timeat, hortatur. Ipsa ex composito
illum urbe potiturum pollicetur. Iubente Olopherne cibum potumque ei de suo
ministrari conuiuio <milestone unit="page" n="59v"/> non assensit, ne <milestone unit="page"/> in escis
ethnicorum contaminaretur, seque sibi uiaticum attulisse dixit. Impetrat ab illo
copiam ultro citroque cum ancilla sua commeandi. Die quarto inuitata uenit ad
Olophernis conuiuium, comedens tamen et bibens de his, quę secum portauerat.
<q>Postquam exempta fames epulis mensęque remotę</q>, Olophernes ebrius per
lectum distenditur ac sopitur. Illa sensim accedens arrepto eius gladio amputat
dormienti caput, amputatum tradit ancillę. Eo in peram misso exeunt, quasi ad
orandum, nemine prohibente. Intrant ciuitatem. Ciues re cognita metum in gaudium
uertunt, Deo gratias agunt et eam, quę tantum facinus ausa fuerit, laudibus
prosequuntur. Caput in muro, ut omnibus spectaculo esset, suspendunt et armis
muniti in hostem turmatim prodeunt. Illi duce amisso conterriti uertuntur in
fugam. Hi persecuti sunt eos cędendo usque ad fines regni. Interim reliqui ciues
descendunt et castra ab Assyriis derelicta spoliant. Alii autem a pręlio
redeuntes exuuias uicti hostis referunt secum. Ioachin, pontifex maximus, de
Hierosolymis uenit, populo gratulatur, Iudit uiduę benedicit, pudiciciam eius
laudibus effert, cuius merito uictoriam ei concesserit <milestone unit="page"/> Dominus de tam graui
aduersario, qui omnia terrore compleuerat. Tunc quęcunque Olophernis fuerant,
nemine refragante tradita sunt ipsi Iudit. Exultauit ciuitas, canticum cecinit
Iudit Domino non ad se, sed ad illum referens uictorię laudem atque gloriam.
Populus abiit Hierosolymis adoratum, holocausta obtulit in templo et cum his
canopeum. Victorię donum trimestri gaudio fuit celebratum. Peracta celebritate
ad sedes proprias reuersi sunt. Iudit magna apud omnes habita. A morte Manassę,
uiri sui, in uiduitate sancta permansit. Vixit annos CV. Abram seruam manumissam
reliquit. Luxit eam populus diebus VII. Ipse uictorię dies apud Hebreas per
annos plurimos celebris fuit.</p>
</div>
<div>
<head>HESTER</head>
<div>
<head>MARDOCHEUS</head>
<p>MARDOCHEUS, filius Iair, de stirpe Saul et tribu Beniamin fuit. Hic Susis
captiuus Hester, fratris sui <sic>Abihail</sic> filiam, parentibus orbatam
sibi adoptauerat. Assuerus autem, Persarum rex, reginam Vasthi, quod dicto
sibi audiens non fuisset, repudiarat. Ac proinde Egeo eunucho datum est
negocium, ut puellas quasque pulcherrimas perquireret <milestone unit="page" n="60v"/> et, quę <milestone unit="page"/> ex illis magis placeret regi, in locum repudiatę
succederet. Hanc igitur Hester, quia forma spectabilis erat, obtulit
Mardocheus eunucho. Quam cum ille decenti uestitu ornatam introduxisset, eam
rex ex omnibus sibi elegit uxorem. Porro Mardocheus, dum forte ad regię
domus ianuam staret, audiuit ibi quosdam inter se coniurantes, ut
interficiant regem, et detulit crimen ad reginam, illa ad regem. Capti, qui
coniurauerant, suspensique perfidię poenas dedere. Rex autem Mardochei
factum in annalibus referri iussit, ut opportuno tempore parem illi, qui
sibi saluti fuerat, gratiam redderet. Erat per idem tempus <note place="margin">Aman</note>
Aman, de stirpe Agag, secundus a rege. Omnes illum adorabant pręter
Mardocheum, qui nefas putabat eum deferre honorem homini, quo Deus ipse
colebatur. Id Aman iniquo animo ferens persuadet regi, ut edicto iubeat
deleri Iudeos, qui in regno eius erant, proinde ac pacis quietisque
turbatores. Exiit edictum; metus et moeror Iudeorum animos occupauit.
Mardocheus more suę gentis in re tam tristi scidit uestimenta et sacco
coopertus cinere caput aspersit. Tunc Hester cognita mestitię
afflictionisque causa <milestone unit="page"/> contempto capitis periculo adiit regem. Omnes enim,
qui non accersiti aulam ingrediebantur, iugulari mos erat pręter illos,
aduersum quos rex uirgam auream extendisset. Rex igitur uisa Hester uirgam
protendit. Illa adorato rege ipsum et Aman simul inuitauit ad conuiuium,
quod parauerat. Eo conuiuio rex delectatus ait reginę: <q>Libere a me petas,
quicquid uolueris, nullam latura repulsam. </q>Illa gratias egit, sed
petitionem in diem distulit posterum. Nocte autem illa rex diaria euoluens
legit, quemadmodum a Mardocheo detecta coniuratione seruatus esset. Ipsum
igitur Aman accersitum interrogat, quo illum honore affici oporteret, quem
rex plurimum diligeret. Aman uero de se id inquiri ratus respondit debere
regiis indutum uestibus, diademate coronatum nobilissimo equo imponi,
phaleris aureis gemmatisque ornato atque ut pręcipuus de principibus teneat
equum eius et per fora plateasque eum deducens clamitet: <q>Sic honorabitur,
quem rex prę cęteris obseruari uoluerit. </q>Dum autem Aman talia sibi
uendicare uellet, iussus est hoc ipsum pręstare Mardocheo, quem oderat
<milestone unit="page" n="61v"/> plurimum. <milestone unit="page"/> Pręterea reginę Hester
poscenti concessum est, ut edictum mortis in Iudeos irritaretur seque illis
aduersum persecutores suos uindicandi ius esset; Aman quoque in ea cruce,
quam Mardocheo parauerat, suspensus inuidię in Iudeos poenas daret. Versa
est itaque Iudeorum anxietudo in lętitiam; agitarunt inter se conuiuia.
Filios Aman, qui X erant, omnes in patibulis suspenderunt et de uulgo
plurimos, qui ipsis infensi fuerant, trucidandos curarunt fauentibus urbium
pręfectis, dum et regem timent et Mardocheum uerentur, quem rex a se
secundum iam constituerat. Dies liberationis festus habitus apud Iudeos per
annos omnes. Hic dicendum restat: <q>Iustus es, Domine, qui iniustos
persecutores iuste punis et in te sperantes nunquam deseris.</q>
</p>
</div>
<div>
<head>IOB </head>
<p>IOB in terra Hus simplex et rectus ac timens Deum fuit. Erant ei VII filii,
<num value="3">III</num> filię, VII milia ouium, <num value="3">III</num> milia camellorum, D iuga boum, D asinę,
familia multa nimis. Magni habitus fuit inter orientalis. Filii eius
quotidie mutua inter se actitabant conuiuia. Ille summo mane surgens pro
singulis holocausta offerebat. Sed dum a Domino laudatur, Sathanas inuidit:
<q>Nunquid, </q>ait, <milestone unit="page"/>
<q>frustra Iob timet Deum? </q>Accepta igitur
potestate in cuncta, quę eius erant, boues, asinos et pueros illius tradidit
Sabeis in prędam, oues et pueros igne consumpsit, camellos et custodes dedit
Caldeis, filios et filias euersa domo, in qua conuiuabantur, oppręssit
ruina. Tot calamitatum acceptis nunciis Iob scidit uestimenta sua et tonso
capite in terra prostratus adorauit dicens: <q>Nudus egressus sum de utera
matris meę, nudus illuc reuertar; Dominus dedit, Dominus abstulit; sicut
Domino placuit, ita factum est; sit nomen Domini benedictum. </q>Iterum
Sathanas exibita sibi potestate in corpus eius, ulcere pessimo totum
uulnerauit. Iob ergo a planta pedis usque ad uerticem capitis putridus,
testa saniem deradebat iacens in sterquilinio. Obprobratus increpitusque ab
uxore ait: <q>Si bona suscepimus de manu Domini, mala quare non suscipiamus?
</q>Ab amicis uisitatus prima non agnoscitur, usque adeo fuerat deformatus,
deinde agnitus comploratur. Scissis uestibus et sparsis puluere captibus per
dies VII nihil ei locuti sunt cernentes in eo dolorem esse supramodum
uehementem. Ipse autem os suum aperiens: <q>Pereat, </q>inquit, <q>dies, in
qua natus sum et nox, in qua dictum <milestone unit="page" n="62v"/>
est: conceptus est homo!</q>Demum ait: <q>Nonne <milestone unit="page"/> dissimulaui? Nonne
quieui? Et uenit super me indignatio. </q>Cęterum ad miserię cumulum ab
amicis etiam non tam consolatur quam arguitur dicentibus, quod Deus aliquo
offensus peccato tot mala ipsi inflixerit. Respondit Iob grauius esse quod
patitur quam pro magnitudine peccatorum, quę commisit. Et tamen:
<q>Affligens me, </q>inquit, <q>dolore non parcat, nec contradicam
uoluntati Dei mei. </q>Deinde ait: <q>Militia est uita hominis super
terram et sicut dies mercenarii dies eius. </q>Postremo se peccatorem
fatetur et: <q>Peccaui, </q>inquit, <q>quid faciam tibi, o custos hominum,
cur non tollis peccatum meum? </q>Post hęc innocentia sua fretus:
<q>Indica mihi, </q>inquit, <q>cur me ita iudices? Manus tuę fecerunt me
et plasmauerunt me totum in circuitu et sic repente pręcipitas me?
</q>Responderunt amici minora eum pati quam eius meretur iniquitas. Iob
autem ait occulta esse Dei iudicia: <q>Veruntamen etiam si occident me,
</q>inquit, <q>in ipso sperabo. Vias meas in conspectu eius arguam et ipse
erit saluator meus. Quis potest facere mundum de immundo conceptum
semine? Nonne tu, qui salus es? </q>Rursum amicorum contumeliam sustinet
repręhendentium, quod nimis arroganter <milestone unit="page"/> Deum alloquatur et superbe.
Respondit Iob: <q>Consolatores onerosi estis. </q>Denique: <q>Hęc passus
sum, </q>inquit, <q>absque iniquitate manus meę, cum haberem mundas ad
Deum pręces. Non peccaui et in amaritudinibus moratur oculus meus.
Libera me, Domine, et pane me iuxta te et cuiusuis manus pugnet contra
me! </q>Iterum ab amicis increpitus: <q>Vsque quo, </q>ait,
<q>affligitis animam meam? Miseremini mei, miseremini mei saltem uos,
amici mei. Scio enim, quod redemptor meus uiuit, et in nouissimo die de
terra surrecturus sum, et rursum circumdabor pelle mea et in carne mea
uidebo Deum. Quem uisurus sum ego ipse, et oculi mei conspecturi sunt,
et non alius. Reposita est hęc spes mea in sinu mea. </q>Dicunt ei, quod
impii prosperitas cito mutetur in contrarium. Respondet Iob: <q>Quare ergo
impii quandoque usque in finem prosperitatibus perfruantur? Seruantur
ergo in <sic>diem</sic> perditionis et post mortem puniuntur. </q>Rursum
illi exprobrant, quod nonnisi ob peccatum tanta mala uenerint super eum.
Respondit ipse: <q>Probabit me Deus quasi aurum, quod per ignem transit.
Donec deficiam, non recedam ab innocentia mea. </q>Deinde enumerat opera
<milestone unit="page" n="63v"/> pietatis, in quibus, <milestone unit="page"/> cum sanus esset,
exercebatur. Proinde conqueritur, quod iniuste de ipso iudicant amici. Deus
postremo interrogat ipsum Iob de occultis rerum causis, quasi arguens eum,
quod inquisient, cur ipsum ita afflixerit. Hinc ille se in hoc peccasse
fatetur: <q>Insipienter, </q>inquit, <q>locutus sum. Ipse me repręhendo et
ago poenitentiam in fauilla et cinere. </q>Post hęc omnia laudauit
Dominus seruum suum Iob reddiditque illi, quęcunque olim amissa fuerant,
duplicia. Contigerunt enim ei quatuordecim milia ouium, sex milia
camellorum, mille iuga b[ou]m, mille asinę, sed tamen ut olim septem filii
et tres filię. Gratulati sunt ei amici eius, et quem ante exasperauerant,
eidem nunc blandiuntur. Vixit autem Iob post flagella hęc annis CXL. Mortuus
est senex et plenus dierum.</p>
</div>
</div>
<div>
<head>HELIAS ET HELISEVS</head>
<div>
<head>HELIAS</head>
<p>HELIAS Thesbites, habitator Galaad, prophetię et miraculorum uirtute nobilis,
Achab, regi Israhel, famem propter scelera eius futuram ausus est prędicare.
<q>Hęc dicit Dominus, </q>inquit, <q>si erit annis his ros et pluuia,
nisi iuxta oris mei uerba. </q>Vt autem euitaret iniquissimi regis
persecutionem, a Domino monitus recessit et abscondit se in torrente
Charith. <milestone unit="page"/> Ibi a coruis pascitur. Abiit in Sareptam. A muliere uidua
paupercula suscipitur, et quę in necessitate <note place="margin">
Elemosina
</note>prophetam pauit, pro pugillo farinulę et modico oleo non defuit illi
farina in hydria nec oleum in lecyto, donec pluuiam daret Dominus super
terram. Eiusdem mulieris filius paruulus cum fuisset mortuus, ad orationem
Helię reuixit. Erat fames in Samaria. Rex Achab in pascuis occurens Helię:
<q>Tune es Helias, </q>inquit, <q>qui conturbas Israhel?</q>Audacter
ille respondit: <q>Non ego turbaui Israhel, sed tu et domus tua sequendo
Baalim. </q>Et tunc quidem in monte Carmello coram Israhel proposuit
prophetis Baalim, ut offerant ad altare duos boues in holocaustum et super
altero boue inuocent illi deum suum, ipse autem super altero Deum Israhel.</p>
<p>Tum qui exaudient per ignem, ipse sit Deus. Inuocarunt illi Baal, et non
exaudiuit. At Helias ad euidentius ueri experimentum quatuor hydrias aquę
ter infundi fecit super ligna holocausti. Et tamen inuocato Deo Abraham,
Isaac et Iacob continua de cęlo lapsus ignis absumpsit holocaustum. Conuerso
ad ueri Dei cultum populo Helias appręhendi <milestone unit="page" n="64v"/>
iussit prophetas Baal et perductos ad torrentem <milestone unit="page"/> Cyson interfecit. Tunc
ascendit uerticem Carmeli, et repentina imbrium uis terram inundauit. Achab
abiit, Helias autem uenit in Iezrahel. Mox impiissimę Iezabelis, uxoris
Achab, minas fugiens transtulit se ad oppidum Iuda Bersabee. Et dum a Domino
finem uitę petit, somno opprimitur. Ad tactum angeli expergefactus reperit
ad caput panem subcinericium et uas aquę. Refocillatus iterum se quieti
dedit, sed rursum excitatus cum comedisset et bibisset, in fortitudine cibi
huius ambulauit XL diebus et XL noctibus usque ad montem Dei Oreb mansitque
in spelunca. Conquestus est coram Domino de idolorum cultu, prophetarum cęde
et sui persecutione. Stetit in monte, et Dominus transiens in spiritu
uehementi et igne imperauit ei, ut maturaret ire Damascum et ungeret Azahel
regem super Syriam et Iehu, filium Namsi, super Israhel et Heliseum, filium
Saphat, prophetam pro se, in desolationem filiorum Israhel, pręter illa
septemmilia, qui non adorauerunt Baal. Profectus Helias offendit Heliseum
iugis boum duodecim arantem. Misit palium suum super eum. Ille autem
mactauit boum par coxitque in aratro et distribuit populo. <milestone unit="page"/> Inde fugiens
secutus est Heliam et famulabatur ei. Cum Benadab, Syrię rex, graui bello
Samariam pręmeret, prędixit Helias de illo uictoriam. Achab igitur fudit
fugauitque Syros. Rursum eidem Helias prędixit mala uentura propter uineam
Naboth Iezrahelitę, quam ipse Achab possederat illo nece sublato. Idem
propheta Ochoziam, Israhel regem, prędixit moriturum cum egrotaret, eo quod
misisset consultum Belzebub, deum Acharon utrum uiueret. Ochozias id inique
ferens misit milites, ut Heliam compręhenderent. Duos quinquagenarios cum
iis, qui cum illis erant, ad inuocationem Helię ignis de cęla descendens
afflauit atque interemit. Tertium, quia submisse se gesserat, non attigit.
Postremo, cum tollendus esset a Domino, percussit palio Iordanem et
diuidentibus se aquis per siccum transiuit. Heliseo discipulo contulit
duplicis spiritus sui uirtutem et igneo curru sublatus abiit. Toto triduo
quęsitus inueniri nequiuit, quia Dominus transtulerat eum cum corpore
uiuum.</p>
</div>
<div>
<head>HELISEVS</head>
<p>HELISEVS, filius Saphat, factus est Helię prophetę discipulus, cum ille
arantem (sicut dictum est) comperisset. Quando autem Helias a Domino fuit
sublatus, ipse uirtute <milestone unit="page" n="65v"/> magistri sui <milestone unit="page"/>
repletus clarere miraculis coepit. Reuertens Helię palio percussit Iordanem
et ad secundum ictum diuisis aquis pertransiit. Dum esset Hierico, fonti
mortifero ac pestilenti salubritatem impertiuit. Terram sterilem
foecunditate donauit. Ascendit in Bethel. Ibi pueros ipsum irridere ausos
duo leones lacerarunt. Ille perrexit ad montem Carmellum, deinde in
Samariam. Ioram, rex Israhel, et Iosaphat, rex Iuda, in expeditionem
profecti aduersum Mesam, regem Moab, in itinere solitudinis aquę defectu
laborabant. Heliseus, fossas ut facerent, iussit. Et impletę sunt aquis.
Victoriam quoque eis de hoste futuram prędixit. Mulieri uiduę atque inopi,
cui creditor pro debita pecunia duos liberos abstulerat in seruitutem, olei
copiam in uasis, quę illa a uicinis commodato acceperat, ebulire fecit. Hinc
mulier uendito oleo redemit liberos et creditori satisfecit, de reliquo ipsa
cum familia sua uixit. Apud Sunam ciuitatem mulieri sterili et uiro eius iam
seni, ut filium generarent, a Domino pręcibus impetrauit. Ad hunc ipsum
eorum filium iam pene puberem, cum mortuus esset, misit cum baculo seruum
suum Gezi, sed baculus super mortuum positus nihil profecit. Venit Heliseus,
et ipse <milestone unit="page"/> extendit se super puerum; statim sanum ac uiuum his, qui genuerant
eum, restituit. In Galgalis pulmentum amarissimum missa farina in ollam, in
qua coctum erat, dulce reddidit. Viginti panibus ordeaceis centum uiros
satiauit, ita ut pransis adhuc cibus superesset. Naman, regis Syrię
principem, a lepra curauit septies in Iordane lotum. Munera ab eodem oblata
noluit accipere, ne uenale faceret, quod gratis acceperat. Cunque illa Gezi
per cupiditatem et dolum ellicuisset, lepram, qua Naman liberatus fuerat,
incurrit uixitque leprosus. Quodam ad Iordanem fluuium materiam cędente
ferrum securis excussum cum in aquis mergeretur, Heliseus misso ligno ferrum
ab imo fundo enatare fecit et lignario restitui. Idem obsessus a Syris in
Dothaim Deum pręcatus cęcos reddidit et mox illęsos atque etiam uisu
restituto illuc redire fecit, unde uenerant. Benadab, rege Syrię, Samariam
obsidente cum iam in eo res esset, ut Samaritani fame compulsi hosti se
traderent, cras a Domino liberandos prędixit et pro penuria copiam uictus
affuturam. Nocte proxima horrendo quodam fragore audito Syri territi
relictis omnibus diffugere. Ciues egressi direptis <milestone unit="page" n="66v"/> hostium castris omnium rerum copia affluxerunt. <milestone unit="page"/> Idem
propheta prędixit famem septem annorum futuram. Cum esset Damasci, prędixit
Benadab, Syrię regis, mortem et Azahelem in eius locum successurum. Idem
Domino iubente unxit Iehu in regem Israhel ad disperdendam domum Achab.
Prędixit Ioram, regis Israhel, interitum et uxoris Achab Iezabelis crudelem
quidem necem, sed pro mentis minime indignam. Aduersa ualitudine affectus
cum a Ioa, rege Israhel, inuiseretur, prędixit Syriam ter ab eo affligendam.
Post hęc uita decessit. Veruntamen sepultus quoque miraculo non caruit.
Hominis quippe cadauer in sepultura cius deiectum, cum sepulti ossa
tetigisset, reuixit atque is, qui erat mortuus, a mortuo prophetę corpore
iterum uiuens exiit.</p>
</div>
</div>
<div>
<head>QVATVOR PROPHETAE</head>
<div>
<head>ESAIAS</head>
<p> ESAIAS, filius Amos, uir nobilis a regibus Iuda originem trahens,
prophetauit in diebus Ozię, Ioathan, Achaz et Ezechię regum Iuda. Hic
Ezechiam regem, cum Syrorum exercitus urbem obsedisset et ciuitatem magis
fames quam arma <sic>pręmerent</sic>, tum cibi copiam tum obsidionis
liberationem propediem futuram sperare iussit. Et tunc quidem Assyrii
(sicut dictum est supra) ab angelo cęsi sunt. Idem <milestone unit="page" n="67"/> regi mortem imminere nunciauit. Et tamen Domino miserante
propagata sunt ei uitę spacia longiora, cum ipsum peccasse poenituisset.
Prędixit Iudeorum ad Babylonem translationem et inde postliminio reditum.
Mala quoque futura denunciauit Caldeis, Moabitis, Syris, Aegyptiis, Tyriis,
<sic>Aethipibus</sic> ob illorum superbiam. Deinde angelus calculo
tangit os eius ostendens purioribus labiis eum loqui oportere de ueritate
Euangelii quam de umbra Legis antiquę. Atque hinc uaticinari coepit de
Virginis partu dicens: <q>Ecce uirgo concipiet et pariet filium. Egredietur
uirga de radice Iesse et flos </q>(Christus) <q>de radice eius ascendet.
</q> Dumque celerem <corr>tantę</corr> rei optat euentum, clamat: <q>Rorate,
cęli desuper et nubes pluant Iustum! Aperiatur terra et germinet
Saluatorem! </q> Huius autem generationis arcanum admirans: <q>Quis,
</q>inquit, <q>audiuit unquam tale? Et quis uidit huic simile? </q> Christum
quoque humanatum in spiritu aspiciens lętatur et ait: <q>Paruulus natus est
nobis et filius datus est nobis. Surge, illuminare, Hierusalem, quia
uenit lumen tuum et gloria Domini super te orta est. </q> Vidit et magos
ab oriente dona Domino ferentes et <milestone unit="page" n="67v"/>
prophetat dicens: <q>Omnes de Saba uenient aurum et thus deferentes et
laudem Domino annunciantes. </q> Vidit idem Herodis persecutionem et
pueri Iesu cum matre fugam in Aegyptum cum ait: <q>Ascendet super nubem
leuem </q>(hoc est Mariam nullo prorsus delicti onere grauatam) <q>et
ingredietur Aegyptum. Et mouebuntur simulachra Aegypti a facie eius.
</q> Aiunt enim ipso Aegyptum ingresso simulachra deorum, quos Aegyptus
colebat, corruisse. Vaticinatur etiam de Ioanne, Domini pręcursore, dicens:
<q>Vox clamantis in deserto: Parate uiam Domino, rectas facite in
solitudine semitas Dei nostri! </q> Quin etiam, cum ipse Dominus a
Ioanne baptizaretur, Patris uocem ad eum de cęlo lapsam, sicut in Euangelio
legimus, ita in hoc propheta audimus: <q>Ecce, </q>inquit, <q>seruus meus,
suscipiam eum, electus meus, complacuit sibi in illo anima mea.
</q> Seruum uocat eum, qui formam accepit serui, ut nos a diaboli seruitute
errueret. Nam quare quoque mittendus esset, declarat propheta, dum illum
sic loquentem profert: <q>Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me; ad
annunciandum mansuetis misit me, ut mederer contritis corde et
prędicarem captiuis indulgentiam et clausis apertionem</q>. Manifestat,
quę etiam miracula facturus erat: <milestone unit="page" n="68"/>
<q>Tunc</q>, inquit, <q>aperientur oculi cęcorum et aures surdorum patebunt.
Tunc saliet sicut ceruus claudus et aperta erit lingua mutorum.
</q> Prophetauit pręterea de eucharistię mysterio, in quo sub panis uinique
specie Christum sumimus. <q>Faciet, </q>inquit, <q>dominus exercituum
omnibus populis in monte hoc </q>(id est in ecclesia) <q>conuiuium
pinguium, conuiuium uindemię, pinguium medulatorum, uindemię defecatę.
</q> Et alibi: <q>Dabit tibi Dominus panem arctum et aquam breuem et non
faciet auolare a te ultra doctorem tuum. </q> Quippe qui in Euangelio
ait: <q>Et ego uobiscum sum usque ad consumationem sęculi. </q> Passionem
quoque pro nobis susceptam ita explicat propheta iste, ut pręteritam
uideatur rememorare, non futuram prędicere. <q>Non est, </q>inquit,
<q>species ei neque decor; langores nostros ipse tulit et dolores
nostros ipse portauit. Vulneratus est propter iniquitates nostras;
disciplina pacis nostrę super eum et liuore eius sanati sumus: oblatus
est, quia ipse uoluit. </q> Postremo ait: <q>Tradidit in mortem animam
suam et cum sceleratis reputatus est et pro transgressoribus rogauit.
</q> Audimus enim in Euangelio deprecantem: <q>Pater, ignosce eis, quia
nesciunt, quid faciunt. </q> In eodem propheta de Domini <milestone unit="page" n="68v"/> ad inferos descensu, de resurrectione a mortuis,
de ascensione ad cęlos prędictum apparet, quod nos euenisse confitemur. Ad
descensum spectat, quod scribere ipse iubetur, cui dicitur: <q>Scribe,
uelociter spolia detrahe, cito prędare! </q> Spoliauit quippe Saluator
noster infernum patres inde educendo secum ad paradisum transferendos.
Iccirco ipse ait: <q>Gloriosos terrę humiliabo, portas ęreas conteram et
uectes ferreos confringam. </q> Ad resurrectionem refertur illud, quod
ait propheta: <q>Et erit sepulchrum eius gloriosum. </q> Ascensum autem
designat id, quod idem propheta admiratur dicens: <q>Quis est iste, qui
uenit de Edom, tinctis uestibus de Bosra, iste formosus in stola sua,
gradiens in multitudine fortitudinis suę? </q> Edom rubeus
interprętatur, Bosra angustia siue tribulatio. Veniebat autem Dominus de
rubedine sanguinis, quem in cruce fudit, tinctis uestibus non colore coccini
uel purpurę, sed patientia angustiarum et tribulationum, quas pro nostra
sustinuit salute. Formosus uero erat in stola corporis, immortalitatis et
incorruptionis luce induti. Gradiebatur autem in multitudine fortitudinis
suę, quia propria <milestone unit="page" n="69"/> uirtute ferebatur in cęlum
angelorum lętantium turba comitatus. Ad hęc idem propheta prędixit de
Spiritu Sancto super credentes mittendo, de apostolis ad prędicandum et
baptizandum destinandis. De primo dicitur: <q>Effundam spiritum meum super
semen tuum; </q>de secundo: <q>Super muros tuos, Hierusalem, constitui
custodes; tota die et nocte non tacebunt. </q>De tertio: <q>Effundam
aquam super sitientem et fluenta super aridam. </q>Et iterum:
<q>Sitientes, uenite ad aquas! </q> Idemprophetauit de gentium
conuersione ab idolis ad Christum: <q>In die illa, </q>inquit, <q>radix
Iesse </q>(id est Christus) <q>stat in signum populorum, ipsum gentes
depręcabuntur. In die illa inclinabitur homo ad factorem suum. In die
illa audient surdi uerba Libri et de tenebris et caligine oculi cęcorum
uidebunt. Et erit, </q>inquit, <q>desertum in Chermel et Chermel in
saltum reputabitur. </q>Item: <q>Lętabitur deserta </q>(id est
gentilitas destituta a ueritatis cognitione) <q>et exultabit solitudo et
florebit quasi lilium. In cubilibus, in quibus prius dracones habitabant
</q>(quando uidelicet demonia pro diis habebant) <q>orietur uiror calami et
iunci </q>(hoc est Scripturę in credendo et compunctionis in poenitendo.
Calamus enim usui <milestone unit="page" n="69v"/> est scribentibus et
iuncus aculeum, quo pungat, habet). Ad idem pertinet, quod Dominus ait:
<q>Educam cęcos in uiam, quam nesciunt, et in semitis, quas ignorant,
ambulare eos faciam. Ponam tenebras coram eis in lucem et praua in
recta. </q> Ac nequis adhuc putet ad solos Iudeos missum Christum,
Patrem audiat ei loquentem: <q>Parum est, </q>inquit, <q>ut sis mihi seruus
ad suscitandas tribus Iacob et feces Israhel conuertendas. Dedi te in
lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrę. </q> Hinc sane
de Ecclesia Christi sublimanda ac dilatanda dicitur: <q>Erit in nouissimis
diebus pręparatus mons Domini in uertice montium, eleuabitur super
colles. </q> Quid enim altius, quid erectius Ecclesia, ex his, qui in
diis errauerunt, congregata et super petram – Christum - fundata et
apostolorum prędicatione constructa et ędificata? De qua idem propheta ait:
<q>Aedificabunt filii peregrinorum muros tuos et reges eorum
ministrabunt tibi. </q> Etenim ipsi principes, qui destruere Ecclesiam
nitebantur aduersus fideles sęuiendo, ad Christum tandem conuersi Ecclesiam
eius oblatis donariis ditauere. Et hoc est, quod eidem Ecclesię propheta
ait: <q>Suges lac gentium et mamilla regum lactaberis. </q> Alia pręterea
multa de Ecclesia <milestone unit="page" n="70"/> uaticinatus Esaias nec de
ipsa Iudeorum tacuit perfidia, qui Christum sibi promissum, cum uenisset,
non recęperunt. <q>Dominus, </q>inquit, <q>locutus est: Filios enutriui et
exaltaui, ipsi uero spreuerunt me. </q> Et iterum ait: <q>Dixit Dominus:
Vade et dices populo huic: Audite audientes et nolite intellegere.
</q> Et rursum quęritur Dominus dicens: <q>Quis cęcus nisi seruus meus et
surdus nisi ad quem nuncios misi? </q> Vnde nuncii isti ad ipsos Iudeos
in Euangelio aiunt: <q>Vobis oportuit primum prędicari uerbum Dei, sed quia
repellitis illud, ecce conuertimur ad gentes. </q> Post hęc poenam
quoque obstinatis denunciat propheta: <q>Terra, </q>inquit, <q>uestra
deserta desolabitur et derelinquetur filia Syon. </q>Et iterum: <q>Ruit
Hierusalem, quia lingua eorum et adinuentiones eorum contra Dominum.
</q>Et rursum: <q>Auferam sepem eius et erit in direptionem. </q> Demum ait:
<q>Hęc dicit Dominus: Ecce in <corr>iniquitatibus</corr> uestris uenditi
estis et in sceleribus uestris dimisi matrem uestram. </q> A Romanis
talia passi sunt et adhuc per orbem dispersi in peruicacia impietatis suę
perseuerant. <note place="margin">Christus Deus</note> Negant Messiam, id est Christum,
Deum esse et ab hoc ipso propheta erroris conuincuntur. Quod enim Christus
<milestone unit="page" n="70v"/> Deus sit et non tantum homo purus, ipse
idem qui in Apocalypsi ait: <q>Ego sum Alpha et Omega, principium et finis,
</q>hic dicit: <q>Ego primus et ego nouissimus et absque me non est Deus.
Quis similis mei? </q>
<note place="margin">Trinitas</note>
<milestone unit="page"/> Negant quoque in Deo
trinitatem, et tamen idipsum apud hunc prophetam habent: <q>Manus mea
fundauit terram et dextera mea mensa est cęlos. Ex tempore antequam
fierent, ibi eram; et nunc Dominus Deus misit me et spiritus eius. Hęc
dicit <sic>Dominis</sic> Deus, redemptor tuus, sanctus Israhel. </q> Qui
mittitur Filius est, qui mittit Pater est et spiritus eius Spiritus Sanctus
est. Quis autem ista loquitur, nisi qui mittitur, Filius? Ergo sicut Pater
Deus est, ita et Filius Deus est, cum propheta dicat: <q>Hęc dicit Dominus
Deus. </q> Spiritus quoque Patris nihil aliud est nisi Deus, cum in Deo
nihil accidens sit. Nec tamen tres Deos esse dicimus, sed tres personas in
uno Deo, tres proprietates in una diuinitatis substantia. Confundantur
igitur Iudei increduli, et prophetę sui uerissimo testimonio superati
nobiscum sentiant. Aut si adeo peruersi sunt, Esaiam ipsum, cui plurimum
autoritatis tribuunt, rursum mendacem fuisse asserant. Cum enim cuncta hic
relata in nullo prorsus ab euangelistarum nostrorum narrationibus
discrepent, necesse est illos aut utraque admittere ut uera aut <milestone unit="page" n="71"/> utraque ut falsa refutare. Sentio me parumper a
proposito digressum, dum docere studeo euangelistas nostros non esse a
prophetis diuersos, sed quod illi futurum prędixerant, hoc istos impletum
testari. Iam reliqua prophetę huius uaticinia prosequamur. In his legimus
Domini nostri aduersus diabolum uictoriam et idolorum cultum in eius aduentu
periturum. De Diabolo ait: <q>Hęc dicit Dominus: Captiuitas a forti tolletur
et, quod ablatum fuerit a robusto, saluabitur. </q> De idolorum
interitu: <q>Contaminabis, </q>inquit, <q>laminas sculptilium argenti tui et
uestimentum conflatilis auri tui et disperges ea sicut immunditiam
menstruatę.</q>Deinde ait: <q>Confractus est Bel, contritus est Nabo,
facta sunt simulachra earum bestiis et iumentis. </q>Prophetauit
pręterea de iudicio in fine sęculorum futuro, de mortuorum resurrectione, de
damnatorum supplicio, de beatorum gloria. <q>Dominus, </q>inquit, <q>ad
iudicandum ueniet cum senibus populi sui et principibus eius. Ecce
Dominus in igne ueniet, et quasi turbo quadriga eius, reddere in
indignatione furorem suum et increpationem suam in flamma ignis, quia in
igne Dominus diiudicabit et in gladio suo ad omnem carnem. Percutiet
terram uirga oris sui et spiritu labiorum suarum interficiet impium,
</q>
<milestone unit="page" n="71v"/> hoc est Antichristum. <q>Stellę,
</q>inquit, <q>cęli et splendor earum non expandent lumen suum. Obtenebratus
est sol in ortu suo et luna non splendebit in lumine sua. </q>Porro de
<corr resp="#NJ">mortuis resurrecturis</corr>:<q> Ossa uestra, inquit, quasi herba germinabunt.
</q>
<corr resp="#NJ">De damnandis</corr> dicit:<q> Congregabuntur congregatione unius fascis in lacum
et claudentur ibi in carcere. Vermis earum non morietur et ignis earum
non extinguetur.</q>De beatificandis autem et in cęlesti regno
collocandis ait:<q> Non esurient neque sitient et non percutiet eos ęstus et
sol. Et erit opus iustitię pax et cultus iustitię silentium et securitas
usque in sempiternum. Erit mensis ex mense et sabbatum ex sabbato.
</q>Nullus quippe finis est in cęlo felicitatis,sicut nec miserię in
inferno. Omnium horum, quę breuiter attigimus, licet in Euangelio aliis
uerbis expręssa sint; idem tamen sensus est, eadem intelligentia. Nihil ergo
in Veteri Nouaque Scriptura discrepans, <corr>nihil diuersum</corr>; et nostram adiuuat
religionem et Iudeorum arguit perfidiam. Atque hanc quidem ob rem
longiusculus fui in recensendis huius prophetę testimoniis. In reliquis
autem dicenda summatim perstringendo erimus breuiores. De <milestone unit="page"/> uitę eius exitu
aiunt: sub Manasse rege sectum fuisse in duas partes, cum ei ob scelera
diuinam denunciasset uindictam. Sepultus fuit sub quercu Rogel iuxta
torrentem aquarum, quem olim Ezechias rex terra iniecta obstruxerat. Nunc
reliqua, sicut proposuimus, prosequamur.</p>
</div>
<div>
<head>HIEREMIAS</head>
<p>HIEREMIAS, Helchię filius, fuit de sacerdotibus, qui fuerunt in Anathot, in
terra Beniamin. Anathot erat uiculus tribus milibus ab Hierosolyma distans.
Hic in matris utero sanctificatus dicitur; uirginitatem seruauit. Puer adhuc
prophetare coepit. Prophetauit autem in diebus Iosię et Sedechię, regum
Iuda. Visiones eius fuere: uirga uigilans, olla succensa, mulier adultera,
lumbare putridum, duo calathi pieni ficubus, alter malis, alter bonis. In
his figurationibus <sic>designabatur</sic> futura aduersus impios Dei
uindicta: ciuitas igni uastanda, populus ad idola conuersus, regnum Iuda
uitiorum labe corruptum, peruersi denique et in perfidia pertinaces ueluti
pessimę ficus proiiciendi, poenitentes autem Dei miseratione suscipiendi
atque saluandi. Multo antehac populo Israhel in Assyriam translato
<milestone unit="page" n="72v"/> alienigenarum <milestone unit="page"/> colonię Samariam
possederunt. Etenim a captiuitate decem tribuum (ut Iosephus tradit) usque
ad transmigrationem duarum fluxere anni CXXX, menses VI, dies X. Cum ergo
Hieremias collo cathenis obuoluto captiuitatem per Caldeos futuram
prędicaret, Ananias pseudopropheta cathenas eius confregit illis uictoriam
pollicens, qui uincendi erant. Neque ipsi ea simulatio cessit impune: illo
anno mense septimo, sicut Hieremias prędixerat, morte sublatus est. Interim
primarii ciuitatis adulationibus magis quam ueritati fauentes insultarunt
prophetę in necem eius promptum, nisi <sic>Ahicam</sic>, filius Saphan,
intercessisset. Sed tamen hoc periculo liberatus proiicitur in lacum luti et
in carcerem truditur. Anno autem regni Sedechię XI capta a Caldeis urbe
liberatur. Habitauit cum Godolia in Masphat. Prędixit populi post annos LXX
a Babilone reditum, Christi quoque aduentum et, quę ille passurus esset,
pręuidit, postremo, ultimę diei iudicium super omnes futuram. Trenos ędidit
lugens ruinas Hierosolymę populique captiui calamitatem. Apud
<sic>Thaphnis</sic> in Aegypto a plebe lapidibus obrutus occubuit. <milestone unit="page"/> Multa
ibi eum religione Aegyptii uenerabantur, quod ab ictu aspidum tueri eos
crederetur, cum olim uiuus a pharaone rogatus de loco quodam serpentum
multitudinem effugasset.</p>
</div>
<div>
<head>EZECHIEL</head>
<p>EZECHIEL, Buzi filius, cum Ioachin, rege Iuda, qui et Sedechias dicitur,
captiuus ductus est in Babylonem. Trigesimo ętatis suę anno, captiuitatis
quinto, exorsus est ad concaptiuos prophetare. Fuit de sacerdotali genere,
sicut et Hieremias. Vidit secus flumen Chobar uentum ab aquilone furentem,
id est mala ab ea orbis parte super terram uentura. Sic enim et in Hieremia
est scriptum: <q>Ab aquilone pandetur malum super omnes habitatores terrę.
</q>Aspicit quatuor animalia, in quibus quatuor figurauit euangelistas.
Describit rotam in rota - Vetus Testamentum Nouo copulatum. Cernit
firmamentum, super firmamento thronum, super throno quasi hominis aspectum,
hoc est Dei filium, hominem futurum et paterna maiestate fulgentem.</p>
<p>Accipit librum intus et fons scriptum, quia, quę in Lege abdita erant, ea
manifestari oportebat in Euangelio. Comedit uolumen, et factum est dulce
sicut mel in ore eius. Scriptura enim diuina, quanuis horreat <milestone unit="page" n="73v"/> in cortice, dulcescit in nucleo; omnis gloria eius
abintus. Idem propheta per alias rerum uisiones aduersa denunciat Iudeis,
maxime quia lege Dei derelicta post gentium ritus conuertebantur. Prophetas
quoque, qui se uidere, quod non uident, simulant, Dei iudicio damnandos
asserit. Per sorores Oolam et Oolibam, quę fornicatę sunt, Samariam et
Hierusalem perfidię arguit. Ob hoc sane alteram datam Assyriis, alteram
Caldeis. Malum prędicit futurum Aegypto et Idumeę. Prophetat de iudicio, de
Antichristo, de diabolo. In fine describit ciuitatem cum templo in monte
positam, hoc est Ecclesiam super montem, qui Christus est, fundatam. Per
singulas ędificii partes singula Ecclesię sacramenta designat pręceptaque
uirtutum et institutiones ad Dei cultum pertinentes. Quomodo autem uita
defunctus sit, uel ubi sepultus, nusquam memini me legere. Reor tamen illic
eum obisse, ubi et prophetant, atque illic etiam sepulturę mandatum
fuisse.</p>
</div>
<div>
<head>DANIEL</head>
<p>DANIEL, Babylone captiuus, cum ęqualibus sibi pueris Anania, Missahel, Azaria
nutritus in aula regis Nabuchodonosor noluit contaminari in cibis de mensa
regis, sed a pręfecto <sic>Asphanez</sic> obtenta gratia legumina ęsitauit.
Data est illi dono Dei intelligentia uisionum et somniorum. Regis somnia,
quę magi nosse nequiuerunt, ipse interprętatus est. Rex deinde tres eius
socios, cum statuam, quam errexerat, non adorassent, misit in fornacem multo
ardore furentem. Diuinitus liberatos admiratus iussit, ut quicunque Deum
Israhel blasphemasset, capite puniretur. Mortuo Nabuchodonosor successit in
imperia filius eius Balthasar. Et huic Daniel scripturam in pariete manu,
quę mirabiliter apparuerat, scriptam exposuit. Balthasaro successit Darius,
sub quo Daniel procerum inuidia mittitur in lacum leonum deuorandus. Non
attigerunt eum ferę, et Abachuch per capillum a Iudęa in Babylonem usque
delatus attulit ei prandium. Postero igitur die, cum mortuus crederetur,
educitur incolumis. Porro accusatores eius talione puniti a leonibus
laniantur. Ipse uero per somniarum suorum uisa prophetauit de regno
Antichristi sanctorumque persecutione. Angelo reuelante didicit, quod nemo
alius prophetarum, tempus pręscriptum Christi uenturi et per crucem
occidendi. <q>Et <milestone unit="page" n="74v"/> non erit, </q>inquit,
<q>eius populus, qui eum negaturus est. </q>Idem propheta Susannam ad
mortem inique damnatam adhuc puer diuinitus inspiratus liberauit et
accussatores manifesti mendacii conuictos lapidantibus obiecit. Durauit ipse
usque ad tempora Astiagis et Cyri, regum.</p>
</div>
</div>
<div>
<head>XII PROPHETAE</head>
<div>
<head>OSEE</head>
<p>OSEE, filius Beri, syncronos Esaię fuit. Prophetauit temporibus Ozię,
Ioathan, Achaz, Ezechię, regum Iuda, et Hieroboam, filii Iohę, regis
Israhel. Ex his Achaz, regem Iuda, et Hieroboam, regem Israhel, arguit
idolatrię sub figura uxoris fornicarię et filiorum fornicationum. Ob hoc
utrumque regnum prędicit a gentibus euertendum. Prophetat de aduentu Christi
et die tertia surrecturum a mortuis innuit. <q>Viuificabit nos, </q>inquit,
<q>post duos dies; in die tertia suscitabit nos. </q>Eundem de Iudeorum
perfidia lamentantem inducit ac dicentem: <q>Ego redemi eas, et ipsi locuti
sunt de me mendacia. </q>Et ob hoc quidem propheta regnum eorum per
Romanos prędixit euertendum. In Christo autem credituris Dei misericordiam
pollicetur. Pręterea de eucharistię sacramento in salutem fidelium
instituendo uaticinatur dicens: <q>Viuent tritico et germinabunt quasi
uinea; memoriale eius sicut uinum Lybani. </q>Atque hęc de propheta isto
memorię prodita in prophetarum libello habentur.</p>
</div>
<div>
<head>IOHEL</head>
<p>IOHEL, filius Fatuel, denunciauit Iudeorum terram ab inimicis uastandam atque
consumendam, et hoc sub metaphora erucę, bruci, locustę, rubiginis. Prędixit
populi a captiuitate dimissi ad suum natale solum reuersionem.</p>
<p>Vidit Spiritum Sanctum super Dei seruos effundendum. Prophetauit iisdem
regibus quibus Osee eademque tempore.</p>
</div>
<div>
<head>AMOS</head>
<p>AMOS, cum esset pastor, a Domino iussus est prophetare. Fuit de pastoribus
Thecuę, quod oppidum sex milibus passuum distare dicitur a Bethlem. Fuit
ille magis pręditus scientia quam politus sermone. Prophetauit iisdem
temporibus quibus Iohel, Naum, Ionas, Osee, Esaias. Prędixit aduersa decem
tribubus in Samaria. Illis quoque aduersa cecinit, qui crudeliter se habuere
in filios Israhel, hoc est Gazę, Palestinę, Tyro, Idumeę. Christi aduentum
prędicauit dicens: <q>Dominus de Syon rugiet et de Hierusalem dedit uocem
suam. </q>Christum pro argento uenditum quęritur. Vaccas pingues Samarię
carpens futuras in Ecclesia hereses designat. Peccantes ad poenitentiam
prouocat et pręcibus Dominum populo placare nititur. Infestum sibi habuit
Amasiam, sacerdotem Bethel. Hic eum a rege Hieroboam desciuisse detulit
atque eidem, pro ista in prophetam inuidia, decreta <milestone unit="page" n="75v"/> est poena dicente Amos: <q>Hęc dicit Dominus: Vxor tua
fornicabitur, filii cadent in gladio, domus diuidetur, in terra polluta
morieris. </q>Timeant igitur Dei uindictam, qui seruis eius inferunt
iniuriam. Hoc, quod de Amasia dicimus, in uolumine, quod <mentioned>Amos
</mentioned>inscribitur, est relatum. Hieronymus autem noster in pręfatione libri
ait Amos prophetam ab Amasia sacerdote frequenter plagis affectum et tandem
a filio eius Ozia interremptum sepultumque fuisse cum patribus suis in
Samaria. Idem de Ecclesia per Christum ędificanda, sicut cęteri fere omnes,
prophetauit.</p>
</div>
<div>
<head>ABDIAS</head>
<p>ABDIAS pauisse fertur centum prophetas in specubus latentes persequente eos
Achab, Samarię rege, et impiissima Iezabele, eius uxore, eo quod non
curuassent genua ante Baal. Et quia prophetas pauerat, meruit gratiam
accipere prophetandi. Prophetauit autem sub Iosaphat rege ipse et Micheas.
Locutus est contra Edom, id est contra populo Israhelitico infestos. Edom
enim dictus est Esau, qui persecutus est fratrem Iacob. Mystice uero
aduersum illos est sermo, qui heretica subuersi prauitate catholicam Christi
perturbant Ecclesiam. In Sebaste sepultum ferunt, quę tunc Samaria nuncupata
est, et nunc quidem iuxta sepulturas Helię et Ioannis Baptistę monumentum
eius cerni uenerationique haberi.</p>
</div>
<div>
<head>IONAS</head>
<p>IONAS, Amathi filius et (ut Hebrei aiunt) uiduę Sareptanę, quem puerum Helias
propheta mortuum reuocauerat ad uitam, iussus ire Niniuen, ut eos, qui illic
erant, arguat delicti, nauim conscendit, ut Tharsum fugeret, sed sęuiente
tempestate mittitur in mare, ut reliqui saluentur, Christi pro nobis in
mortem dati figuram gerens. A cęto deglutitur et, ut resurrectionis quoque
Dominicę typum pręferat, tertia die uiuus in siccum euomitur. Iterum iussus
adiit Niniuen; prędixit eius euersionem, sed poenitentiam agentibus Dominus
pepercit. Qua quidem in re significat nationes in prędicatione apostolorum
relictis idolis Christum suscepturas et Iudeos inuisuros. Quod in se
figurauit Ionas egre ferens non euenisse illa, quę prędixerat. Prophetauit
sub Ozia, rege Iuda, quando et Osee et Amos et Esaias.</p>
</div>
<div>
<head>MICHEAS </head>
<p>MICHEAS Morasthites prophetauit in diebus Ioathan, Achaz et Ezechię, regum
Iuda. Prędixit mala Samarię et Hierusalem, captiuitatem atque intentum.
Coram Iosaphat, <sic>rege</sic> Iuda, et Achab, rege Israhel, expeditionem
in regem Syrię parantibus, <milestone unit="page" n="76v"/> prophetę Baal
prospera eis canebant. Micheas autem, propheta Domini, prędixit fugam eorum
et Achab necem. Sedechias pseudopropheta indignatus ei colaphum incussit;
insuper sic percussum Achab misit in carcerem. Sed in eo bello interemptus
est Achab, et propheta, qui id futurum prędixerat, liberatus. Idem multa de
Christi uenturi temporibus prophetauit: in Bethlem nasciturum dixit, in
cęlum deinde ascensurum, in illum credentium persecutionem pręuidit et
tandem de persecutione ipsis quoque qui persequebantur credentibus
liberationem. Dixit de iudicio per ignem futuro et <FONT COLOR="#CC3300"><b>Iudeis</b></FONT> in fine
conuertendis atque saluandis.</p>
</div>
<div>
<head>NAVM </head>
<p>NAVM <note place="margin">
Niniue euersa
</note>propheta, a uico Galileę Helcheseus dictus, aduersus Niniuen acerbe
admodum declamat et Deo grauiter irascente funditus euertendam nunciat.
Prędicauerat hoc idem Ionas, sed Niniuitę poenitentiam agendo ueniam
impetrauerant et Dominus excidium, quod per prophetam minatus fuerat,
inferre noluit. Illi uero, cum a periculo liberati essent, audaciores facti
iterum pristinis uitiis sese immersere. Et quoniam ingrati erga eum, a quo
ueniam acceperant, extiterunt, merito euersi sunt. Is ergo magis Deum ad
uindictam prouocat, qui post remissum crimen iterum offendere non ueretur.
Porro in annalibus ueterum legimus Niniuen (alii Ninum appellant) ab
<sic>Arbace</sic> Medo dirutam ac solo ęquatam et Assyriorum imperium in
Medos fuisse translatum Hieroboam, Ioas filio, Samarię regnante et
Hierasolymis Ozia, Amasię filio. Post hęc propheta Saluatoris pręuidens
aduentum et simul gentilium deorum interitum credentes consolatur et ait:
<q>Ecce super montes pedes euangelizantis et annunciantis pacem. Belial
uniuersus interiit. </q>Tunc enim pax reddita est Ecclesię, cum sublato
mortiferę superstitionis cultu desiit in Christianos principum
persecutia.</p>
</div>
<div>
<head>ABBACUCH </head>
<p>ABBACUCH Babyloniis minatur et, quemadmodum Naum Assyrios ex Domini sententia
damnat, quod in captiuos decem tribuum impii fuerint, ita iste Caldeos
arguit, quod duri grauesque extitissent populo duarum tribuum Babylonem
translato. Cum Deo autem disputat, quare permittat, ut mali apprimant et
conculcent meliores se. <note place="margin">
Nota
</note> Et responsum accipit, quod suo tempore impii punientur et iusti
atque credentes ex fide uiuent. Hinc propheta inuehi incipit in uitia:
damnat superbiam, auaritiam, crudelitatem, dolum, idolatriam. Prophetat
pręterea dę aduentu Christi, de eius passione, qua oppręssa est diaboli
potestas, de apostolorum prędicatione, gentium <milestone unit="page" n="77v"/> conuersione, Iudeorum perfidia. Hanc ob rem ingenti affectus
lętitia: <q>In Domina gaudebo, </q>inquit, <q>et exultabo in Deo, Iesu meo.
</q>Babylon autem a Cyro, Persarum rege, capta seruiuit et ab eadem Iudei de
captiuitate liberati Hierosolymam rediere. Impletum est igitur Abbacuch
prophetę super Babylonios uaticinium.</p>
</div>
<div>
<head>SOPHONIAS</head>
<p>SOPHONIAS, filius Chusi, filii Godolię, filii <sic>Amarię</sic>, filii
Ezechię, prophetasse traditur in diebus Iosię filii Ammon, regis Iuda. Hic
in suis uaticiniis prędicit Hierosolymam Romanorum uiribus casuram.
Sacerdotibus praue uiuentibus exprobrat, idolatras maledictione lacessit,
principum increpat superbiam, damnat auaritiam, explicat terrores futuri
iudicii. Hinc fideles exhortatur, ut quęrant Dominum ea quę ipse pręcipit
obseruando, antequam iudicentur. Impios Ecclesię insultantes diuina uirtute
comprimendos prędicat, eos quidem sub nomine Philistinorum, Moabitarum,
Amonitarum, Aethiopum et Assyriorum designans. Tum demum attenuandos
pręmanet terrę deos et Christum a gentibus adorandum. Iudeos quoque in fine
conuertendos demonstrat: <q>Reliquię Israhel, </q>inquit, <q>non facient
iniquitatem nec laquentur mendacium. </q>
</p>
</div>
<div>
<head>AGGEVS</head>
<p>AGGEVS propheta locutus est ad Zorobabel, filium Salathiel, ducem earum, qui
de Babylone a Cyro dimissi Hierosolymam redierant, et ad Iesum, filium
Iosedech, sacerdotem magnum, qui tunc cum Zorobabele erat. Increpat primo
ignauiam eorum, quod post uetus destructum iactis iam noui templi
fundamentis deseruerint ędificationem rati nondum uenisse tempus eius
instaurandi, eo quod uicinę gentis incursionibus impedirentur. Docet ergo
annos LXX transmigrationis modo exactos esse, de quibus olim prędictum erat,
ut a iugo seruitutis Babylonicę soluerentur. Simul <sic>hortatur</sic> eos,
ut coeptum opus tempore Cyri et usque ad secundum annum Darii regis, qui a
Cyro quartus fuit, intermissum perficere curent; neque enim aliam ob rem spe
messis toties deceptos fuisse famemque passos quam ob desidiam domus Dei
construendę et in eo diuinę opis diffidentiam. Eosdem autem spe futuri boni
ad subeundum laborem excitat affirmans multo maiorem gloriam fore templi
secundi, quam fuerat primi. Glorificandum enim erat ipso ueri Messię
aduentu. Alioquin primum illud et operis magnificentia et auri argentique
copia longe nobilius fuisse satis constat. <milestone unit="page" n="78v"/>
Conuincuntur ista prophetę autoritate Iudei, qui Messiam nondum uenisse
contendunt. Si enim nondum uenit, quomodo plus glorię secundo templo
adscribitur quam prima? Vt autem ex hoc, quod dicimus, magis glorificandum
intelligerent, priusquam de gloria eius intulisset, de aduentu <name>Messię
</name> prophetauit: <q>Veniet, </q>inquit, <q>desyderatus cunctis gentibus.
</q>Ab omnibus quippe desyderari debuit, qui pro omnium salute erat
uenturus. Post hęc propheta iubetur sacerdotes interrogare Legem. Et quoniam
ex ipsorum responsionibus patuit pollutos uixisse, incusat obstinationem
earum et criminatur, cum ait: <q>Percussi uos uento urente et arugine et
grandine omnia opera manuum uestrarum, et non fuit in uobis, qui
reuerteretur ad me, dicit Dominus. </q>Vaticinatur postremo de gentilium
ad Christum futura conuersione, de potestate demonum reprimenda et
Saluatoris regno in Deum assumendo, ut, qui in humilitate nostrę humanitatis
apparuit, in suę diuinitatis maiestate super omnes dominetur. Prophetauit
Aggeus Darii regis anno II mensis sexti die primo, mensis septimi die primo,
mensis noni die XXIIII.</p>
<p>---------------------</p>
</div>
<div>
<head>ZACHARIAS</head>
<p>ZACHARIAS, filius Barachię, filii Addo, etiam ipse eodem anno quo Aggeus
prophetauit, postea tamen quam ille coepisset mense secundo. Per multas
uisionum figuras de his, quę futura erant, uaticinatus est. Vidit uirum
ascendere super equum ruffum in myrteto, qua uisione nunciauit Deum in
gentes iratum et Iudeis facilem atque placatum. Vidit quatuor cornua, quę
uentilauerant Iudam et Israhel et Hierusalem. Vidit mox quatuor fabros ea
deiectum uenientes. Vidit uirum cum funiculo mensorum, ut eo metiatur futurę
Ecclesię magnitudinem augente eam atque protegente Christo Domino. Vidit
Iesum, sacerdotem magnum, sordibus indutum mortalitatis ac passibilitatis,
ablato autem eiusmodi uestimento coopertum mutatoriis immortalitatis et
incorruptionis in sua resurrectione mortisque deuictę gloria. Vidit lapidem
unum – Christum - absque ulla delicti scoria nitidum ac purum et montem
magnum – Sathanam - eidem in idolo aduersantem. Duę autem oliuę, quę super
candelabrum apparuerunt, duo Testamenta sunt. In illo Messias futurus
designatur, in hoc pręsens ostenditur. Vidit uolumen uolans - uolumen
maledictionis aduersus impios atque iniustos. Vidit amphoram egredi et
talentum plumbi portari mulieremque sedentem in medio <milestone unit="page" n="79v"/> amphorę, in media mensurę scelerum plenę, atque angelum
dicentem: <q>Hęc est impietas. </q>Proiecit ergo eam angelus tanquam
puritati suę contrariam et massam plumbi, peccatorum grauitatem, infudit in
os eius, ut pascatur mala, quod commisit. Vidit egredi duas mulieres
habentes alas quasi milui, quę amphoram hanc transtulerunt in terram Senaar,
quę est terra Babylonis. Mulieres hę mihi quidem uidentur esse heresis et
idolatria, quę mensuram et pondus scelerum suorum transtulerunt in infernum,
in locum foetoris et confusionis. Senaar enim foetor interprętatur et
Babylon confusio. Vidit quadrigam Euangelii et equos eius alias ruffos
martyrio, alios nigros carnis castigatione, alios albos castitatis puritate,
alios uarios diuersarum uirtutum gratia. Prędixit Ecclesiam sub Iesu,
sacerdote magno, ędificandam atque ex Iudeis gentibusque congregandam.
Prędixit dispersionem illorum Iudeorum, qui erga Christum incredulitate
obdurandi erant. Denunciauit mala Syrię et Palestinę futura. Consolatus est
autem Ecclesiam aduentum prędicans Saluatoris: <q>Exulta, </q>inquit,
<q>satis, filia Syon, iubila, filia Hierusalem! Ecce rex tuus ueniet
tibi, Iustus et Saluator; ipse pauper et ascendens super asinum et super
filium asinę. </q>Subiungit inde prophetans de cruce Christi, de Spiritu
Sancto apostolis mittendo, de prędicatione miraculisque eorum ac de gentibus
religionem Christi suscepturis, de corporis quoque et sanguinis Christi
futuro mysterio: <q>Quid, </q>inquit, <q>bonum est et quid pulchrum nisi
frumentum electorum et uinum germinans uirgines? </q>Prędixit hoc
secundum templum armis Romanorum destruendum, Christum Iudeis pro pecunia
tradendum: <q>Appenderunt, </q>inquit, <q>mercedem meam XXX argenteis.
</q>Prophetauit postremo de Antichristi aduersus Ecclesiam decertatione et
eius interitu fideliumque salute, de sacramento baptismatis, de Iudeorum
repudio, de Christi passione, de martyrum fide, de ultimo Christi ad
iudicandum aduentu, de Hierusalem cęlesti a sanctis hominibus perpetuo
perenniterque habitanda.</p>
</div>
<div>
<head>MALACHIAS</head>
<p>MALACHIAS, XII prophetarum postremus, ipse quoque diuinitus inspiratus
prophetauit Iudeos in Esau primogenito reprobandos, Christianos uero in
Iacob benedicendos: <q>Iacob, inquit Dominus, dilexi, Esau autem odio habui.
</q>Hinc arguere coepit propheta sacerdotum uitia: <milestone unit="page" n="80v"/> in <sic>cogitanda</sic> cordis <sic>immunditiam</sic>, in operando
quęstus cupiditatem, in sacrificando erga diuina irreuerentiam. Docet autem,
qualem oporteat esse sacerdotem: pacis cupidum, pietatis cultorem, ueri
studiosum, iustitię incumbentem, alios ab iniquitate auertentem legisque
diuinę non ignarum: <q>Labia, </q>inquit, <q>sacerdotis custodiunt scientiam
et legem requirent ex ore eius, quia angelus Domini exercituum est.
</q>Deinde repręhendit impietatem earum, qui, dum improbis rem prospere
cędere uident, Deum uel iniustum uel humana non curare dicere audent. Porro,
ut errorem hunc refellat, uaticinatur de aduentu Christi iudicioque futuro.
Prędicit Ioannem Baptistam in primo Domini aduentu uiam pręparaturum atque
ita uenturum illum ad templum suum - Virginis Intactę uterum - ut, qui ante
tempora natus est Deus ex Deo, hic idem in tempore homo nascatur ex homine.
Hunc ipsum fare asseuerat, qui purgabit poenitentes, damnabit obstinatos,
igni inextinguibili torquebit maleficos, adulteros, periuros atque illos qui
operarium sua fraudant mercede, uexant uiduam et pupillum, opprimunt
aduenam, Deum non timent nec uerentur. Omnes autem ad poenitentiam prouocat
et emendatis atque correctis bona <milestone unit="page" n="81"/> pollicetur
ęterna. Heliam uenturum prędicit, antequam ueniat dies Domini magnus et
horribilis. Prophetauit Babylone, quando Aggeus et Zacharias.</p>
<p>Hęc de prophetis. Restat, ut dicamus de Machabeis, ducibus prępositisque
Iudeorum.</p>
</div>
</div>
<div>
<head>EX LIBRIS MACHABEORVM</head>
<div>
<head>MATHATIAS</head>
<p>MATHATIAS sacerdos, Ioannis, filii Symeonis, sacerdotis, filius fuit. Huic
fuere quinque filii: Ioannes, Symon, Iudas, Eleazarus et Ionathas. Consedit
in monte Modin. Quo cum uenissent Antiochi regis legati (sub illo enim erat
tunc Iudea), compellere populum coeperunt, ut idola adorarent. Multis ergo
subuersis Mathatias cum liberis constanter magnoque animo restitit nec
promissis nec minis ullis motus, ut Antiocho obtemperaret. Quin etiam eo
processit audacię, ut Iudeum quendam, idolo palam sacrificantem, inuadens
super aram trucidaret simulque illum, qui ab Antiocho missus fuerat,
occideret aramque idoli demoliretur ac destrueret. Cum iis, qui in fide
permanserant, fugit in montes. Antiochi milites, qui Hierosolymis erant,
illos persecuti inuadunt die sabbati; nolentes repugnare occidunt. Putabant
enim illi non licere sibi die sabbati arma tractare, et <sic>mari</sic> maluerunt quam
Deum offendere. Itaque mille ferme ex <milestone unit="page" n="81v"/>
<note place="margin">
Sabbatum
</note> eis tunc traduntur cecidisse. Maxima quidem dolori ea calamitas
Mathatię fuit. Tunc seniorum consulta decretum est fas esse etiam sabbatis
certare hoste lacessente. Post hęc Mathatias collecta uirorum manu oppręssit
Legis pręuaricatores, quorum nonnulli fugientes ipsis idolorum cultoribus
sese iunxere. Iussit autem Mathatias aras deiici, pueros circumcidi, hostem
persequi. Atque idem Deo fauente prospera in pręlio fortuna est usus.
Postremo uita decedens liberos hortatus est, in Dei ope sperarent et
inimicos me metuerent, Symoni, qui consilio pręstabat, obedirent, Iudas
autem, corporis atque animi uiribus insignis, militię dux esset.
Benedicensque eis animam reddidit. Sepultus est in Modin anno ętatis suę
centesimo quadragesimo sexto.</p>
</div>
<div>
<head>IVDAS</head>
<p>IVDAS, cognomento Machabeus, Mathatię sacerdotis filius, dux creatus
Apollonium, Samarię pręfectum, aduersum Israhelitas insurgentem fusis
fugatisque eius copiis interfecit spoliisque potitus est. Seronem, Syrię
principem, cum multa pugnatorum manu egressum usque Bethoron ipse cum paucis
fregit. Desyderati sunt ex illis mille trecenti uiri, reliqui fuga elapsi
sunt in Palestinam. Quamobrem rex Antiochus coacta quam maximo potuit
exercitu datisque stipendiis cum Iuda confligere parabat. Veritus autem, ne
satis suppeteret pecunia, in Persidem ad exigenda tributa est profectus.
Cęterum cum dimidia copiarum parte Lysiam reliquit mandans, ut reliquia
Israhel persequatur. Lysias igitur Ptolomeum, Dorimini filium, et Nicanorem
et Gorgiam duces misit cum XL milibus peditum et LXX milibus equitum in
Iudeam. Profecti applicuerunt Amaum. Iudas cum suis uenit in Masphat. Qui
aduersus tantam hostium multitudinem Dei auxilium implorantes ieiunauerunt
operti ciliciis et aspersi cinere caput et moerentium more uestibus circa se
dissutis ac dilaceratis. Expanderunt libros Legis, ornamenta sacerdotalia,
primitias decimasque attulerunt sollicitarunt nazareos, ut pręcibus ad Deum
fundendis insisterent. Pręterea Iudas constituit duces, tribunos,
centuriones, pentacontarchos, decuriones. His autem, qui metu perculsi
pugnam detrectabant, ut domum redirent, permisit. Cum reliquis castrametatus
est ad Amaum in parte australi. Tunc assumens Gorgias quinque milia peditum
et mille equites delectos accessit ad astra Iudę noctu, <milestone unit="page" n="82v"/> ubi nemine reperto ratus est Iudeos fugere et
easdem in montibus quęsitum abiit. At uero, postquam illuxit, apparuit Iudas
in campo cum tribus milibus uirorum tantum ac pene inermium. Inita pugna
uictor euasit, fugientes persecutus est usque Gezeron. Ceciderunt ex illis
fere tria milia. Reuersus Iudas uetuit rapere spolia, ne ab iis, qui cum
Gorgia in montibus stabant, inuaderentur. Cęterum Gorgiani quoque mente
confusi fugam fecere. Iudas autem ad castrorum spolia reuersus est. Iterum
non ultra decemmilia militum secum habens Lysiam cum LV milibus peditum et V
milibus equitum in aciem egressum superauit ad Bethoron. Hinc Hierosolymam
profectus expiauit sancta, obtulit sacrificium, adorauit Dominum gratias
agens pro uictoria. In monte Syon posuit pręsidium. Idumeos Arabasque
afflixit. Filios Bean in turrim compulsos igni absumpsit, Timothei,
Amonitarum ducis, copias contriuit, ciuitatem Iazer cępit. Symone fratre
Galileis in subsidium misso gentium, quę illum inuaserat, exercitum
profligauit. Ipse uero cum Ionatha, fratre altero, capit Besor, expugnat
Masphat et alias quidem subiugat Galaditidis ciuitates. Iterum cum Timotheo
congressus superat. Venit in Syon nemine ex iis, quos secum duxerat, amisso.
Deinde regem Antiochum cum centummilibus peditum, uigintimilibus equitum et
XXXII elephantis obuium commisso pręlio uicit. <note place="margin">
Eleazarus
</note> Inter pugnandum Eleazarus, Saurę filius, per medios irrumpens cuneos
elephantum, quo rex uehebatur, subeundo transfodit ruentisque belluę pondere
oppręssus periit. Iudas post hęc Nicanoris castra deiiciens ipsum interimit.
Cum Romanis societatem iniit. Hi Demetrio minati sunt, nisi missos faceret
Iudeos. Cum Bachide et Alchimo, Antiochi militum pręfectis, congressus
plurimis interemptis multitudine inimicorum obrutus periit. Cęteri fuga
dilapsi sunt. Corpus precio redemptum sepelierunt in oppido Modin Symon et
Ionathas fratres. Atque talis finis Iudę Machabei, fortissimi uiri ac bello
strenui ducis, fuit.</p>
</div>
<div>
<head>IONATHAS</head>
<p>IONATHAS, Mathatię filius, in demortui Iudę locum omnium suffragiis
subfectus, ut Bachidis, Antiochenorum pręfecti, uitaret insidias, recessit
cum suis et in deserto Thecuę ad lacum Asphalti consedit. Vbi uero audiuit
Bachidem copias ultra Iordanem <milestone unit="page" n="83v"/> traduxisse,
Ioannem fratrem ad Nabatheos auxilia petitum misit. Sed in itinere filii
Iambri ex Mada illum adorti intercępere. Neque hoc eis cęssit impune.
Ionathas enim et Symon ipsos, puellam sponsam a Mada ad uirum deducentes, ex
insidiis aggressi trucidarunt festiuusque illis nuptiarum dies uersus est in
luctum. Hinc peracta fraternę cędis ultione reuersi sunt ad Iordanem.
Commisso pręlio fuderunt Bachidis aciem. Ionathas fugientes insecutus mille
ferme ex illis cędendo prostrauit. Cum reliquis Bachides Hierosolymam
contendit (Antiocho enim tunc seruiebat ciuitas) Iudeorumque ueritus uires
oppida muniuit et locis opportunis, ut hostis accessum impediret, pręsidia
posuit. Ipse in Syriam ad regem abiit ac per biennium ab armis est cessatum.
Quinquaginta Iudei a Bachide pecunia corrupti insidiabantur Ionathę duci,
quos ille depręhensos occidi iussit et cum suis Bethbeson oppidum ingressus
uictu atque armis illud muniuit Symoneque fratre cum pręsidio ibi relicto
profectus oppressit aduersarios Odaren et fratrem eius et Phaseronis gentem.
Interim Symeon oppidi, in quo ipse a Bachide obsidebatur, portas cum
armatorum manu egressus illius turmam fudit fugauitque. Bachides ergo
retrocędens et iam periculo liber illos, quorum consilio ad oppugnandam
accesserat ciuitatem, ut parum sibi fidos morte mulctauit. Deinde toties
belli fortunam tentare haud tutum ratus, cum Ionatha pacem iniit. Post hęc
Ionathas Machmis consedit pręsidens populo et a suorum consortia impios
repellens. Postea Alexandra cognomento Nobili, Antiochi filio, Ptolomaidem
occupante Demetrius aduersus illum moturus Ionatham per litteras petiit, ne
Alexandrum ope aliqua iuuaret, pacisque obsides misit. Ionathas remissis
obsidibus ei expediendi exercitus potestatem fecit, pacem ita habiturus, ut
neutri neque oneri neque iuuamento existat. Iam ipse Ionathas Hierosolymam
receperat ab hoste destitutam; muros, qui demoliti fuerant, instaurandos
curauit, arcem Syon muniuit. Cęterum Alexander quoque Ionathę amiciciam
quęrens regia illi dona destinauit, purpureum indumentum aureamque coronam.
Ionathas autem non tam donis captus quam malorum memor, quę Iudei olim a
Demetrio passi fuerant, iunxit se Alexandro. Alexander igitur <milestone unit="page" n="84v"/> manum conserens cum Demetrio superat. Deinde
Ptolomei, Aegypti regis, filiam Cleopatram accipit uxorem. Cum utroque
Ionathas Ptolomaide illos conueniens contrahit societatem. Emuli ex Israhel
accusabant Ionatham coram rege. Rex uero repulsis accusatoribus induit eum
purpura et, ne cui aduersus illum interpellare liceret, edixit. Ionathas
ergo tali honore affectus Hierosolymam rediit. Per idem tempus Apollonius, a
Demetrio Celesyrię pręfectus, Ionatham ad pugnam prouocauit. Ionathas autem
cum fratre Symone et X milibus militum expugnat Ioppen. Mox cum Apollonia
castris ad Azotum positis sedente committit pręlium. Victi Apolloniani terga
uertunt et fugientes intra Azoti muros sese recipiunt Dagonis dei, qui ibi
colebatur, opem frustra implorantes. Ionathas enim capit ciuitatem, captam
incendit, idoli templum dirruit, cuncta flammis cędibusque compleuit;
suntque armis atque igni octo fere milia hominum absumpta. Hac uictoria
potitus uenit <sic>Ascalonem</sic>, deinde Hierosolymam spolia secum ferens
et rei feliciter gestę laudem. Alexander honoris gratia fibulam auream, quod
insigne stirpis regię erat, dono misit ei. Acharon quoque cum eius agro in
possessionem concessit. Per dies illos rex Aegypti Ptolomeus Philometor
occupauerat oppida Syrię, quę erant ditionis generi sui Alexandri. Huc regem
Ionathas adiens salutauit. Idem Ptolomeus filiam suam Alexandro ablatam
tradidit Demetrio et ingressus Antiochiam geminum diadema sibi imposuit,
Aegypti atque Asię. Alexander erat in Cilicia, metuens autem Ptolomeum abiit
in Arabiam. Zabdiel Arabs eum interemit, interempti caput mittit Ptolomeo.
Mortuo Ptolomeo regnat Demetrius. Ionathas oppugnare coepit arcem Syon. Eam
tunc tenebant Macedones et transfugę Iudei. A Demetrio desistere iussus
illum cum muneribus Ptolomaide adiit. His acceptis Demetrius arcis
recipiendę ipsi gratiam fecit. Ille arce recępta misit eidem auxiliariorum
tria milia. Triphon quippe id agebat, ut Antiocho, Alexandri filio, paternum
regnum restitueretur. Demetrius autem, cum Antiohię esset, plurimorum, qui
in ipsum coniurauerant, insidias passus ad auxilium Iudeorum, quos Ionathas
miserat, confugit. Hi repente arreptis armis pro rege stant, coniuratos et
ciues coniurationis conscios <milestone unit="page" n="85v"/> trucidant, res
diripiunt, regem periculo liberant, urbem incendunt. Qui internicioni
superfuere, a Demetrio necem eorum miserante impetrant ueniam. Sed tamen
rerum potitus erga illos, quorum uirtute seruatus fuerat, ingratus fuit.
Ipsis absque stipendio dimissis Ionatham quoque uexare coepit. Interim
Triphon Antiochiam ingressus Antiochum puerum in solio regni collocat.
Antiochus per nuncios commendat se Ionathę et Symoni, eius fratri, quos
Demetrius infestabat. Ionathas autem oppida Iudę rebus necessariis munire
non cessabat. Venit ei auxilio exercitus Syrię. Ascalonem ueniens amice
suscipitur. Gazam portas sibi claudentem obsedit, suburbana deprędatus est,
uicos incendit, submittentibus se fide data acceptisque obsidibus pergit
Cades Galileę aduersus eos, qui Antiocho regnum inuidebant. Interea Symon in
Iudea relictus capit Bethsuram. Ionathas autem ad lacum Genesar cum
aduersariis confligit. Suis ad fugam conuersis Dei opem inuocat. Substitit
acies, et in pręlium reuersus uictor euadit. Fugientes persecutus usque
Cades ac tribus hominum milibus cęsis Hierosolymam rediit. Per legatos cum
Romanis et Spartiatis redintegrat amiciciam. Post hęc Demetrii pręfectis
occurrit in Amathite regione. Qui territi focis per noctem succensis, quo
fugam dissimularent, antequam illuxisset, discessere. Mane re comperta
Ionathas eas insecutus, cum assequi nequiuisset, iam enim flumen Eleuterum
transmiserant, diuertit iter ad Arabas Zabadeos improuidosque oppręssit.
Interim, dum ille Damasci fines perlustrat, Symon frater ad Ascalonem usque
perueniens Ioppen occupat et ei pręsidium imponit. Ionathas Hierosolymam
reuersus deliberatione cum senioribus habita castella locis opportunis
ędificat, muro interiecto urbem ab arce separat, moenium partem, quę
orientem spectabat, collapsam reparat. Symon Adiada et Sophala construit.
Porro Triphon in animo habens Antiochum ab Asia pellere Bethsan ire
contendit ibi Ionatham per dolum opprimendi causa. Processerat obuiam
Ionathas cum ingenti militum manu. Ille uenientem amice atque humaniter
excepit aliud lingua foris promens, aliud celans in corde. Multis denique
blanditiis persuadet, ut dimisso exercitu secum cum paucis ad Ptolomaidem
pergat, ob hoc se uenisse testatus, ut eam ipsi traderet. Vbi autem
Ptolomaidem ingressi sunt, Ionathas compręhenditur et, qui illum comitati
fuerant, <milestone unit="page" n="86v"/> mille uiri interficiuntur. Militum
phalanx a Triphone missa ad reliquum Ionathę exercitum persequendum pugnę se
credere diffidens reuertitum. Illi autem in Iudeam regressi ducem dolo sibi
ereptum planxere. Aduersarii uero ad delendum Iudeorum regnum occasionem
sibi datam gaudebant. Sed Iudei Symonem, et ipsum strenuum bello uirum, sibi
ducem constituunt. De quo nunc dicemus.</p>
</div>
<div>
<head>SYMON </head>
<p> SYMON post fratris Ionathę captiuitatem dux creatus collegit exercitum,
muros urbis muniuit pręsidiaque disposuit. Ionatham, Absalomi filium, cum
militum manu misit Ioppem. Quo ille ueniens eiectis, qui in arce erant,
ipse in pręsidium mansit. Tryphon a Ptolomaide mouit Ionatham captiuum
secum trahens. Cum Iudeis collocutus eum pro argento Demetrio regi debito
se retinuisse dixit dimissurus, si sibi pendantur argenti talenta centum et
duo eius liberi obsides dentur. Symon, <corr>tametsi</corr> maligni hominis
insidias ac dolos non ignoraret, decipi tamen ab eo quam a suis ut nimium
crudelis odio haberi maluit, et quod petebatur, persoluit. Ille uero solita
usus perfidia non dimisso Ionatha mouit exercitum per uiam, quę ducit Ador,
Symeone cum suis uestigia eius subsequente. Et accessit proxime
Hierosolymam uolensque illis, qui in arce Syon erant, Symonis aduersariis,
prębere annonam, sed niue alta impeditus diuertit item Baschamam uersus.
Quo cum peruenisset, Ionatham, quem simulata amicicia deceperat, simulque
liberos eius morte sustulit et Ptolomaidem rediit. Eorum corpora Symon in
Modin patrio sepulchro condidit superposuitque ędificium cum pyramide,
uirtuti memorięque eorum dedicatum. Triphon deinde perfidię suę artibus ad
altiora nitens Antiochum regem, dum cum illo familiariter colloqueretur,
perimit atque Asię regnum occupat. Symon interea a Demetrio per legatos
Iudeę immunitate impetrata obsedit Gazam et in deditionem acceptam ab idolis
expiauit. Illi post hęc qui in arce Syon erant, cum fame compellente sese
ei tradidissent, fide sibi data recesserunt. His eiectis ipse ibidem
habitauit. Et iam ętate grauatus Ioannem filium militibus pręfecit. Is
Gazaram habitatum concessit. Post hęc in Iudea diu a bello cessatum est.
Symon igitur Gazarę, Bethsurę, Hierosolymę et arci Syon dominatus est
nemineque eum armis lacessere auso <milestone unit="page" n="87v"/>
tranquilla fruebatur quiete. Societatis foedus cum Romanis et Spartiatis
repetiit conditionibus in tabella ęrea conscriptis. Clipeum aureum minarum
mille per Numenium Romanis misit. Illi ipsum immunitate libertateque
donarunt. Ipse quoque Antiochus, Demetrii filius, cum Symone populoque
Israhelitico amiciciam confirmauit paternis concessionibus multa quidem
addens et plura promittens, cum primum pulsis aduersariis regnare coepisset.
Numenius pręterea a senatu Romano ad Ptolomeum attulit litteras, quibus
iubebatur, me Iudeas oppugnaret neue oppugnantibus auxilium ferret. Hoc idem
imperatum Demetrio, Attalo, Arabę, Arsaci ac cęteris orientis principibus.
Antiochus autem, qui tam benigne Symonem ante appellauerat, cum castra ad
Doram fixisset ibique obsedisset Triphonem, duo auxiliorum milia donaque
plurima sibi a Symone missa repudiauit. Et occasionem indicendi belli
quęrens per Attenobium legatum repetiit ab eo Ioppem, Gazaram, arcem Syon
urbemque Hierosolymam. Cunque tam improbę petitioni Symon nequaquam
acquieuisset, ille cum classe et pedestri equestrique exercitu misit
Cendebeum, ut Iudeam inuaderet. Cum his copiis Cendebeus uenit Iamniam et
incursionibus uastare Iudeę fines coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon ipsi Ioanni ac Iudeis omnibus, ut pro patrio solo libere
pugnarent, pręcipit. Ioannes igitur cum XX milium uirorum exercitu uenit ad
Modin. Primo mane surgens cum ad torrentem Cedronem applicuisset, uidit
exaduerso in ulteriore ripa stare ingentes Cendebei copias. Continuo citato
equo torrentem pertransiit, quem cęteri secuti cum sacris tubis
increpuissent, Cendebeus et qui cum illo erant in fugam uersi Cedronem
castellum intrant. Ioannes ad portas usque fugientes insecutus cędebat. Inde
uictor decedens castella in agro Azothi cum iis, qui ad ea confugerant,
concremauit. Duobus hostium milibus interemptis in Iudeam rediit. Illis
diebus Ptolomeus, Abobi filius, oppidi Hierico pręfectus, ipsum Symonem
illic appulsum Matathiamque et Iudam, eius liberos, ad conuiuium, quod in
arce parauerat, <milestone unit="page" n="88v"/> inuitatos per dolum
suscepit. Postquam enim cibo potuque sese repleuissent, incautos armis
oppressit ac trucidauit scripsitque regi sublatis tandem inimicis ei se
regionem traditurum. Certos cum armis Gazaram mittit, qui Ioannem, tertium
Symonis filium, militię ducem, interficerent. Ioannes autem, insidiarum
huius Ptolomei non ignarus, captos illos, qui se proditum uenerant, occidi
iussit. Reliqua Ioannis gesta finisque eius in libris bibliacis, unde ista
conlegimus, non habentur. Atque ut extremam operi manum imponamus, breuiter
deinceps explicabimus Onię sacerdotis et aliorum quorundam in Deum pietatem,
qui occidi pręoptarunt quam pręuaricari.</p>
</div>
<div>
<head>ONIAS </head>
<p> ONIAS pontifex magnus Antiochi regis, cognomento Magni, tempore Hierosolymis
erat. Cum autem Symon, de tribu Beniamin, templi prępositus, Apollonium,
Tharseę filium, Celesyrię ducem, adiens ad spoliandum Hierosolymitanum
ęrarium concitasset idque ille regi retulisset, datum fuit negocium
Heliodoro. Qui Hierosolymam ueniens cum exposuisset, cuius rei gratia ab
rege missus fuerit, Onias intercessit nefas esse dicens ea per uim
intercipi, quę ad sustentationem uiduarum pupillorumque reposita
seruarentur. Ediuerso ille regię autoritati atque imperio obsequendum esse
asseuerabat. Dies ergo statuta exequendi tam impium regis mandatum ubi
affuit, fit in ciuitate tumultus miserandaque trepidatio. In templo ab
omnibus pariter Deo supplicatum, uti sacra deposita salua inuiolataque tueri
uellet. Tunc ostendit Deus humanas uires frustra aliquid conari ipso
aduersante. Etenim Heliodoro cum armatis satellitibus circa ęrarium iussa
regis exequente, ecce, apparuit equus cum irato minacique sessore, qui se
conuertens calcibus illum afflixit. Mox alii duo equites uisi sunt, qui
eundem flagellis cędendo semiuiuum de loco eiecerunt. Prostratus iacebat
ille, populus uero gratias agens Deo consolabatur. Porro Onias duram
hominis sortem miseratus pro illo hostiam obtulit Deo cum pręcibus. Atque
iterum iidem equites affuere Heliodorum monentes, ut Onię sacerdoti gratias
ageret pro uita sibi illius pręcationibus donata. Hoc tantum effati a
conspectu hominum sese subtraxere. Heliodorus igitur actis Onię gratiis re
infecta rediit ad regem et, quę sibi contigerant, ordine narrauit. Non
multo post <milestone unit="page" n="89v"/> ab rege interrogatus, quem
deinceps mittendum censeret: <q>Hostem</q>, inquit, <q>tuum mitte, o rex, ut
flagellatum, si tamen uiuus euaserit, recipias. Diuina quippe loco illi
uirtus inest, quę ęrarii depeculatores acerrime punit.</q> Post hęc
Symon ille, sacrilegii huius impulsor, falsa quadam delatiome Oniam
suspectum reddidit Seleuco regi. Venit Onias, ut delata confutando se
purgaret. Neque emim difficile erat falsum crimen diluere. Sed interim
mortuo Seleuco Antiochus, cognomento Nobilis, regnum suscepit. Nec tamen
Onias malorum hominum caruit inuidia. Menelaus, quia promissam regi
pecuniam regio exactori non soluerat, sacerdotio priuatus uoluit Onię locum
occupare. Vasa itaque templi furto sublata impendit Andronico, ut Oniam
interficiat. Andronicus autem, cum se Onię suspectum sciret, periurio illum
fallit ac de loco tuto euocatum perimit. Crimen defertur ad regem ipsoque
iubente Andronicus ibidem, ubi Oniam occiderat, necatur. Menelaus uero
accusatus, ne capite mulctaretur, pecunia se redemit. Atque hic finis Onię,
Deo gratissimi sacerdotis, fuit.</p>
</div>
<div>
<head>ELEAZARVS</head>
<p> ELEAZARVS, scribarum princeps, cum uidisset Antiochi Epiphanis iussu Iudeos
ad gentilium ritum compelli, sabbata non custodiri ac <sic>pene</sic>
neminem esse, qui se Iudeum profiteri auderet - depręhensi sabbatum
obseruare igni cremabantur, duę mulieres, quę filios circumciderant,
paruulis ad ubera alligatis in pręceps missę sunt - ille tamen intrepidus
per supplicia occidi maluit quam contra Legem carnem gustare porcinam.
Amici aliam pro ea supponebant suadentes, ut acciperet. Ille autem ne
putari quidem uoluit legis diuinę pręuaricator, ne forte credentibus, quod
porcinam comedisset, exemplum esset pręuaricationis. Igitur ductus ad
supplicium, cum cęderetur, dixit ęquo animo se et dolores et mortem ferre
propter Deum et legem ipsius olim Moysi populoque datam.</p>
</div>
<div>
<head>MACHABEI </head>
<p> MACHABEI septem fratres tam fortes fuere in sustinendis pro lege Dei poenis
quam illi Mathatię filii bello strenui duces in pręlio cum hostibus
commitendo. Septem erant et, cum suillam edere cogi nequiuissent, iussit
rex primogenito linguam amputari, cute caput denudari, manus pedesque
pręcidi et sic truncum corpus in sartagine torreri, reliquos quoque in
proposito persistentes eodem confici supplicio. Aderat mater spectatrix
<milestone unit="page" n="90v"/> morientium tam crudeli cęde filiorum,
non illos quidem lugens, sed exhortans, ut forti animo cruciatus tolerarent:
satius esse multoque pręstabilius Deo non offenso mori quam offenso uiuere;
meminerint pręsentium tormentorum malum futuri pręmii bono compensandum; hoc
ęternum perpetuumque fore, illud momentaneum breueque esse. Restabat
adolescentior filius, qui nequaquam fratrum poenis territus neque regis
pollicitationibus motus magno animo exprobrari coepit immanitatem
sęuitiamque tyranno et tam minas eius quam blanditias contemptui habere.
Rex ira percitus durioribus hunc consumpsit poenis quam quibus sex alios
iam occiderat. Mater, quę in tormentis ad patientiam animauerat filios,
lęta expirantium exitum spectauit. Et cum postremo loco etiam ipsa
torqueretur: <q>Pro lege Dei nostri, </q>inquit, <q>longe mihi melius est
mortuos sequi natos quam Deo peccando uitam omnibus mundi deliciis
<sic>referctam</sic> ducere. </q> Quem ego istorum magis mirer,
nescio, nisi quod leuius puto ferre tormenta quam in tormentis positos
spectare eos, quos genuimus, nobis non dissimiles.</p>
</div>
<div>
<head>RASIAS</head>
<p> RASIAS, uir nobilis et iam senior, sed tota ętate continentię proposito
clarus et clarior adhuc in tuenda erga Deum pietate legeque eius obseruanda,
Nicanoris, teterrimi omnium tyranni, minas contempsit neque ullo tormentorum
metu cogi potuit, ut suscepto prophanę religionis ritu pollueretur. Ac ne
forte, dum ipse torquetur, Dei sui cultus impiis ludibrio esset, uim illorum
spontanea morte pręuenit gladioque se feriens de satis arduo loco saucium
corpus in pręceps dedit atque adhuc spirans intestina rupto uentre dilapsa
proiicit in turbam. Neque oblitus est Deum suum inuocare, uitę ac spiritus
dominatorem, ut illa sibi redderet in resurrectione mortuorum in fine
futura. Atque ita uita est defunctus. Credendum est non sine diuino
instinctu eum in se perimendo sua usum fuisse manu. Alioquin omnibus
pręceptum est: <q>Non occidas</q>. Occidit autem hominem etiam is, qui
semetipsum perimit.</p>
</div>
</div>
<div type="prorsa-epilogus">
<head>
<add>epilogus</add>
</head>
<p> Hic opusculi nostri finis. Pro quo tibi, summe Deus, omnium, quę pie ac iuste
fiunt, autori, gratias ago et, ut legentibus ista, quę scripsimus, ad uitę
sanctioris institutionem beatitudinemque adipiscendam proficere facias, precor.
Tum, siquid in eloquendo peccatum est, ut mihi ignoscas, oro habita
fragilitatis <milestone unit="page" n="91v"/> imperitięque meę ratione. Quamuis
enim facultas mihi defuerit ad rem purius exactiusque explicandam, non me tamen
deseruit uoluntas ad seruiendum tibi fidelibusque tuis quam potui officiosius,
ut omnes mira uirtutis tuę opera breui uolumine compręhensa in arctumque
collecta rememorantes ad te laudandum, te prędicandum magis excitentur atque
exardescant. Cuius unius in immensum effusa gloria nec uerbis enarrari nec
cogitatione potest compręhendi. Omnis autem conatus noster eo uertitur, ut te,
qui infinitus es, super omnia diligendo tecum sine fine uiuamus.</p>
</div>
</body>
<back>
<div type="index">
<head>Index librorum</head>
<gap reason="omisimus"/>
</div>
<div>
<head>Index hominum</head>
<gap reason="omisimus"/>
</div>
<div type="epigramma">
<head>Bibliopola ad lectorem</head>
<gap reason="alibi"/>
<l>
<ptr target="http://ffzg.hr/klafil/croala/cgi-bin/getobject.pl?c.4:5.croala.16179"/>
</l>
</div>
</back>
</text>
</TEI>
Marulic, Marko (1450-1524) [1517]: De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica, Verborum 29840, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vir-ill.xml].
|
