Marulic, Marko (1450-1524) [1507]: Vita diui Hieronymi, versio electronica, Verborum 10681, ed. Darko Novakovic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vita.xml].
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc xml:id="marul-mar-vita">
<titleStmt>
<title>Vita diui Hieronymi, versio electronica</title>
<author key="marul01">
<name xml:lang="hr">Marulić, Marko</name>
<date>1450-1524</date>
</author>
<editor>Darko Novaković</editor>
<respStmt>
<resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<p>Digitalizat modernog kritičkog izdanja (1994), bez kritičkog aparata.</p>
</editionStmt>
<extent ana="D">Mg:D Verborum 10681</extent>
<publicationStmt>
<p>elektronska verzija: Digitalizacija hrvatskih latinista, znanstveni
projekt na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu,
Hrvatska. <date when-iso="2008-05">Srpanj 2009</date>
</p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl type="repo" ana="digital">Digitalna verzija: CroALa</bibl>
<bibl>
Vita diui Hieronymi pręsbiteri a Marco Marulo ędita: adiectis miraculis quę de illo Cyrillus Nazarethi episcopus commemorat in summamque redactis breuiorem
Marulić, Marko <date>1450–1524</date>
Novaković, Darko
Colloquia Maruliana III.
Split
Književni krug
1994
p. 25–66
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<abstract>
<p/>
</abstract>
<settingDesc>
<p/>
</settingDesc>
<particDesc>
<p/>
</particDesc>
<langUsage>
<language ident="lat" xml:lang="hrv">latinski</language>
</langUsage>
<creation>
<date when="1507" period="15xx_1_third">1507</date>
</creation>
<textClass>
<keywords scheme="typus">
<term>prosa</term>
</keywords>
<keywords scheme="aetas">
<term>Litterae renatae (1400-1600)</term>
<term>Saeculum 16 (1501-1600)</term>
<term>1501-1550</term>
</keywords>
<keywords scheme="genre">
<term>prosa oratio - vita</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
<name>Luka Špoljarić</name>
<date>2012-03-04</date>
Novo, unificirano zaglavlje.
</change>
<change>
<date>2009-07-03</date>
<name>
<ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref>
</name>
TEI zaglavlje uređeno prema PhiloLogic obrascu.
Uklonjene suvišne oznake.
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<front>
<div type="poesis" met="elegiacum">
<head>IC. XC.
Pro sanctissimo patre Leone
decimo Pont. max. M. Maruli
oratio
</head>
<l>Pontifici da Christe tuo quę posco Leoni:</l>
<l> Apta illi et populis commoda posco tuis.</l>
<l>Ecclesiam regat ille tuam moderamine tanto</l>
<l> Non possum melius dicat ut ipsa regi.</l>
<l>Commissisque sibi gregibus sic pręsit, hiantes</l>
<l> Vt procul a caulis cogat abesse lupos.</l>
<l>Illo autore feri tollantur pręlia Martis</l>
<l> Et iam pacis amor pectora fida liget.</l>
<l>Illius auspicijs uicti domitique prophani</l>
<l> Sub leges nostrę religionis eant.</l>
<l>Illo iter in cęlum post hęc monstrante fideles</l>
<l> Dimissis terris regna beata petant.</l>
<l>Talia si dederis, non soli, Christe, Leoni</l>
<l> Sed cunctis sequimur qui tua signa dabis.</l>
<l>Est commune bonum quicquid conceditur uni:</l>
<l> Omnes membra sumus, omnibus ille caput.</l>
</div>
</front>
<body>
<div>
<div>
<head>Vita diui Hieronymi pręsbiteri a Marco Marulo ędita: adiectis miraculis quę
de illo Cyrillus Nazarethi episcopus commemorat in summamque redactis
breuiorem.</head>
<div>
<p> Legimus diui Hieronymi pręsbiteri uitam autore incerto. Quisquis tamen
ille fuit, primo non satis narrandi ordinem tenuisse mihi uidetur, cum
pleraque ante dicantur postea dicenda, ita ut confundat potius legentis
mentem quam instruat, deinde nonnulla memoratu digna omississe, quę et
sanctitatem hominis plenius indicare et nobis exemplo esse poterant.
Quam ob rem illa eadem, suo in quo gesta sunt ordine, perscribere et
alia quędam quę minime tacenda esse duxi, adijcere decreui, breuiter
quidem cuncta perstringens, pręter illa quę uel ipsum de se loqui
continget uel aliorum testimonijs affirmare oportebit, hoc est
Augustini, Eusebij, Cyrillij, Seuerique Sulpicij. Nihil intactum
prętermittam quod de illo usquam legere potui, ne tantus ac talis uir
sua laude (quantum in me est) fraudetur; non quod illi quicquam nostra
addere possit laudatio (quem nemo satis digne laudauit), sed ut eius
acta quomodo possumus recensendo, tum ad amandum tum ad imitandum magis
accendamur. Nemo me, quod de illo scribere audeam, temeritatis accuset.
Debet enim non tantum disertissimi cuiusque, uerum et omnium ore
prędicari, in quo nihil quod omnibus optandum sit desyderatur. Sed iam
quod proposuimus, narrare incipiamus.</p>
</div>
<div>
<p> Hieronymus pręsbiter (ut ipse de se testatur in calce libri illius quem
<name>De uiris illustribus</name> inscripsit) patre Eusebio natus,
oppido Stridone, quod a Gotthis euersum Delmatię quondam Pannonięque
confinium fuit, una cum parentibus Romam uenit. Puerullus adhuc
litterarum studijs traditus in grammatica Donatum habuit pręceptorem, in
rhetorica Victorinum. Et iam Gręca Latinaque litteratura excultus, cum
nondum XX annorum esset, scholam ad se publice delatam aperuit et
pręcipere coepit. Sic enim ad uirgines deo dicatas de ipsarum
institutione scribens ait: <q>Me ante quam uicesimum ętatis annum
attingerem urbs Roma in summum elegerat magistrum in omnibus pęne
liberalibus artibus.</q> Quum igitur tantum in tam tenera ętate
profecisset, nouem deinde et uiginti annos natus a Liberio Pontifice
Maximo pręsbiter cardinalis est creatus. Post hęc Liberio in Arrianam
heresim delapso et Constantio Imperatore catholicos persequente, cum
plerique metu perculsi latebras peterent, ipse constanter pro ueritate
stetit nullum ueritus periculum, pręterquam ne alij uel territi uel
decępti subuerterentur. Et quoniam persecutionis procella iam ecclesię
turbauerat bona, a Paula uidua Romana, quę et genere et sanctitate
nobilis erat, uitę sustentamenta accepit, eamque non minus caste quam
familiariter coluit. Multa extant quę illi et Eustochio eius filię
pręcipienda conscripsit. Eandem postea de Blesillę et Paulinę filiarum
obitu consolatus est. Hinc sane captata occasione clerici quidam
carpere famam eius coepere, qui ante ipsorum uitia fuerat insectatus.
Proteruorum enim est, dum uitam corrigere nolunt, non solum non obedire
correptoribus, uerum etiam irasci. Aiunt cum antelucana hora ad
ecclesiam laudis sacrificium Deo oblaturus ire consuesset, pro uirili
tegumento muliebrem tunicam sibi ab inuidis suppositam indutum
processisse atque ob hanc ignominię notam Roma decędere decreuisse.
Vtcunque fuerit, propius mihi uero uidetur, ea quę dicenda restant
consyderanti, non tam malorum inuidiam, qua nusquam caruit, eum
pertimuisse, quam locum ubi liberius expeditiusque Deo seruiret quęrere
uoluisse. Hanc suam ab urbe profectionem ad Ruffinum ita ipse
describens <q>Mense</q>, inquit, <q>augusto, flantibus
ethesijs, cum sancto Vincentio pręsbitero et adolescente fratre et
alijs monachis, qui nunc Hierosolymę commorantur, nauim in Romano
portu conscendi, maxima me sanctorum frequentia prosequente ueni
Regium, in Syllaceo littore paululum steti, ubi ueteres didici
fabulas, et pręcipitem fallacis Vlissis cursum et Syrenarum cantica
et insatiabilem Carybdis uoraginem. Cumque mihi accolę illius loci
multa narrarent darentque consilium, ut non ad Prothei columnas sed
ad Diones portum nauigarem: illum fugientium et turbatorum, hunc
securi hominis esse cursum - malui per Maleas et Cycladas Cyprum
pergere. Vbi susceptus a uenerabili episcopo Epiphanio ueni Antiochiam. Fruitus sum communione Pontificis confessorisque
Paulini, et deductus ab eo media hyeme intraui Hierosolymam. Vidi
miracula multa, et quę prius ad me fama pertulerat, oculorum iudicio
comprobaui. Inde contendi ęgyptum, lustraui monasteria Nytrię et
inter sanctorum choros aspides latitare perspexi.</q> Hęc
ille.</p>
<p> Porro dum nimio plus gentilium librorum maximeque Ciceronis lectione
delectaretur et Hierosolymam uersus nauigaret, diuinitus mulctatus omnem
curam ad diuina perdiscenda conuertit. Qua de re in epistola ad
Eustochium sic ipse de se confitetur et ait: <q>Cum annos plurimos
domo parentibus sorore cognatis et, quod his difficilius est,
consuetudine lautioris cibi propter cęlorum regna me castrassem et
Hierosolymam militaturus pergerem, bibliotheca quam mihi Romę summo
studio ac labore confeceram, carere non potui. Itaque miser ego
lecturus Tullium ieiunabam. Post noctium crebras uigilias, post
lachrymas, quas mihi pręteritorum recordatio peccatorum ex intimis
uisceribus elliciebat, Plato sumebatur in manibus. Siquando in
memet reuersus prophetam legere coepissem, sermo horrebat incultus,
et quia lumen cęcis oculis non uidebam, non oculorum culpam putabam
esse, sed solis. Dum itaque me antiquus serpens illuderet, in media
ferme quadragesima medullis infusa febris corpus inuasit exhaustum
et sine ulla requie (quod dictu quoque incredibile est) sic infelicia membra depopulata est, ut
ossibus uix hęrerent. Interim parabantur exequię et uitalis animę
calor toto frigescebat corpore, in solo tantum tepente pectusculo
palpitabat, cum subito raptus in spiritu ad tribunal iudicis
pertrahor, ubi tantum luminis et tantum erat ex circumstantium
claritate fulgoris, ut proiectus in terra sursum aspicere non
auderem. Interrogatus conditionem Christianum me esse respondi. Et
ille qui pręsidebat, 'Mentiris', ait, 'Ciceronianus es, non
Christianus. Vbi enim thesaurus tuus, ibi et cor tuum.' Illico
obmutui, et inter uerbera (nam cędi me iusserat) conscientię magis
igne torquebar, illum mecum uersiculum replicans, 'In inferno autem
quis confitebitur tibi?' Clamare tamen coepi et eiulans dicere:
'Miserere mei, Domine, miserere mei.' Hęc uox cum inter flagella
resonaret, tandem ad pręsidentis genua prouoluti qui astiterant
precabantur ut ueniam tribueret adolescentię, ut errori locum
penitentię daret, exacturus deinde cruciatum, si gentilium
litterarum libros aliquando legissem. Ego qui tanto constrictus
articulo uellem etiam maiora promittere, deierare coepi et nomen
eius obtestans dicere, 'Domine, si unquam habuero codices sęculares,
si legero, te negaui.' In hęc sacramenti uerba dimissus reuertor ad
superos, et mirantibus cunctis oculos aperio, tanto lachrymarum
imbre perfusos, ut incredulis fidem facerem ex dolore. Nec uero
sopor ille inanis fuit, aut uana somnia quibus sępe deludimur.
Testis est tribunal ante quod iacui, iudicium quod timui – ita mihi
nunquam contingat incidere in talem quęstionem ! – liuentes habuisse me scapulas, plagas sensisse post somnium, et tanto
dehinc studio diuina legisse, quanto mortalia non ante
legeram.</q>
</p>
<p> Hoc somnium sibi tanquam periuro a Ruffino pręsbitero obiectum ita
diluit ut dicat non esse credendum somnijs, et si credendum sit, iurasse
se nolle legere gentilium litteras, non autem antehac lecta uelle
obliuisci, quod factu impossibile erat, cum etiam senes reminiscantur
quid in puerili egerint ętate. Quod autem hoc ita sibi contigerit,
libro in epistolam Pauli ad Galathas <num value="3">III</num>. cum Paula et Eustochio loquens
ait: <q>Nostis et ipsę quod plus XV anni sunt, ex quo in manus meas
nunquam Tullius, nunquam Maro, nunquam gentilium litterarum quilibet
autor ascendit. Et siquid forte inde dum loquimur obrepit, quasi
antiqui per nebulam somnij recordamur</q>.</p>
<p> Cum ergo omne studium ad diuina contulisset, Constantinopolim profectus
Gregorium Nazanzenum eiusdem urbis episcopum sacrarum scripturarum
habuit pręceptorem. Quibus deinde alijs in discendo magistris usus
fuerit, quadam ad Pamachium epistola declarat dicens: <q>Dum essem
iuuenis, miro discendi feruebam amore, nec iuxta quorundam
pręsumptionem ipse me docui. Apollinarem Laodicenum audiui
Antiochię frequenter et colui. Iam canis spargebatur caput, et
magistrum potius quam discipulum decebat, perrexi tamen Alexandriam, audiui Didymum. In
multis ei gratias ago, quia quod nesciui didici, quod sciebam, illo
docente non perdidi. Putabant me homines finem fecisse discendi.
Veni rursus Hierosolymam et Bethleem. Quo labore, quo pręcio
Barabanum nocturnum habui pręceptorem? Timebat enim Iudeos, et
alterum mihi exhibebat Nicodemum.</q>
</p>
<p> Hebraicis itaque perdiscendis litteris operam dedit, ut diuinis adhuc
scripturis plenius erudiretur. Hoc ad Rusticum monachum scribens
testatur cum ait: <q>Dum essem iuuenis et solitudinis me deserta
uallarent, incentiua uitiorum ardoremque naturę ferre non poteram.
Quę cum crebris ieiunijs frangerem, mens tamen cogitationibus
ęstuabat, ad quam edomandam cuidam fratri qui ex Hebreis crediderat
me in disciplinam dedi, ut post Quintiliani acumina Ciceronisque
fluuios grauitatemque Frontonis et lenitatem Plinij, alphabetum
discerem, stridentia anhellantiaque uerba uix meditarer. Quid ibi
laboris insumpserim, quid sustinuerim difficultatis, quoties
desperauerim, quotiesque cessauerim et contentione discendi rursus
incęperim, testis est conscientia tam mea qui passus sum, quam eorum
qui mecum uitam duxerunt. Et gratias ago Domino quod de amarissimo
semine dulces fructus capio.</q>
</p>
<p> Cęterum pręter hanc Hebraicam Caldaicam quoque linguam sibi quęsisse, ut
Danielem interpretari posset, confitetur in ipsa huius prophetę
pręfatione ita dicens: <q>Post Quintiliani et Tullij lectionem et
flores rhetoricos cum me in linguę huius pistrinum inclusissem et
multo sudore multoque tempore uix coepissem stridentia
anhellantiaque uerba resonare, et quasi per criptam ambulans rarum
desuper lumen aspicere, impegi nouissime in Danielem, et tanto tedio
affectus sum ut desperatione sumpta omnem ueterem laborem uoluerim
contemnere. Verum adhortante me Hebreo et illud sua lingua crebrius
ingerente, 'Labor improbus omnia uincit', qui mihi uidebar sciolus
inter eos, coepi rursum esse discipulus Caldaicus. Et ut uerius
fatear, usque in hodiernum diem maius possum sermonem Caldaicum
legere quam sonare.</q>
</p>
<p> His igitur apprime instructus disciplinis Vetus instrumentum prius de
Gręco, deinde de Hebreo in Latinum transtulit sermonem, et quę Latina
fecit, maiorem eorum partem ęditis commentarijs exponere curauit, ut suo
loco monstrabimus.</p>
<p> In Syria cum iuuenis adhuc monachorum lustraret tuguria, ad papę Euagrij
possessionem deuolutus cum Malcho monacho iam sene colloquitur, et
sicuti ab ipso audierat, uitam eius conscribit. Reliquos quoque ibi
monachos contemplatus imitari coepit. Tutum se fortasse ab hominum
iniuria in solitudine putabat, sed etiam illic ipsum inuenit inuidia: ab
Arrianis infestatur, pugnas hereticorum patitur. Et cum molestias uix
ferret, ad Damasum Pontificem maximum lamentabundus ita scribit:
<q>Ego Christi uestem Romana in urbe sucipiens, nunc barbaro
Syrię limite teneor. Verum (ut ait gentilis Poeta) cęlum non animum
mutant qui trans mare currunt. Ita me incessanter inimicus post
tergum insecutus est, ut maiora in solitudine bella nunc patiar.
Hic enim pręsidijs fulta mundi Arriana rabies fremit. Hic in tris
partes scissa ecclesia ad se rapere festinat. Monachorum circa
commanentium antiqua in me surgit autoritas. Ego interim clamito:
'Siquis cathedrę Petri iungitur, meus est.'</q> Hęc ille.</p>
<p> Quam autem uere sincereque de religione senserit atque scripserit,
testis est Gelasius Pontifex in suis Decretalium libris ita inquiens:
<q>Ruffinus uir religiosissimus plurimos ecclesiastici operis
ędidit libros, nonnullas etiam scripturas interpretatus est. Sed
quoniam beatus Hieronymus in aliquibus eum de arbitrij libertate
notauit, illa sentimus, quę per dictum beatissimum Hieronymum
sentire cognouimus, et non solum de Ruffino, sed etiam de uniuersis
quos uir supra memoratus zelo Dei et fidei religione repręhendisset.
Item Origenis nonnulla opuscula quę beatus Hieronymus non repudiat,
legenda suscipimus, reliqua uero omnia cum autore suo dicimus
reijcienda</q>. Hęc Gelasius.</p>
<p> Quantum autem uel eloquio uel eruditione pręstiterit, opera eius quę in
manibus habentur indicio sunt. Quid tamen et alij insignes doctrina
uiri de illo senserint, hic referre operę precium puto.</p>
<p> Beatus Augustinus episcopus in Iulianum hereticum scribens ita illum
alloquitur: <q>Nec sanctum Hieronymum pręsbiterum contemnendum
arbitreris, qui Gręco et Latino insuper et Hebreo eruditus eloquio,
ex occidentali ad orientalem transiens ecclesiam in locis sanctis
atque sacris litteris usque ad decrepitam uixit ętatem.</q>
Cuius nobis eloquium ab oriente in occidentem ad instar solis lampadis
resplenduit. Omnes denique, qui ante illum aliquid ex utraque orbis
parte de doctrina ecclesiastica scripserant, legit. Nec aliam hac de re
quam prędixi tenuit prompsitque sententiam. Si sic Augustinus, quis
aliter audet uel dicere uel sentire?</p>
<p> Seuerus quoque Sulpicius, qui ijsdem temporibus fuit, in suo de beati
Martini episcopi miraculis dialogo (eius enim discipulus fuit)
Posthumianum monachum de beato Hieronymo adhuc in terris degente inducit
sic loquentem: <q>Inde digressus</q>, inquit,<emph> {Bethleem
oppidum petij, quod ab Hierosolymis sex milibus separatur, ab
Alexandria autem XVI mansionibus abest. Ecclesiam loci illius
Hieronymus pręsbiter regit. Nam parochia est episcopi qui
Hierosolimam tenet. Mihi iampridem Hieronymus superiore illa mea
peregrinatione compertus facile obtinuerat ut nullum mihi expetendum
rectius arbitrarer. Vir enim pręter fidei meritum non solum Latinis
atque Gręcis, sed Hebreis etiam litteris ita est institutus, ut se
illi in omni scientia nemo audeat comparare.} </emph>Et post
pauca:<q>Ego,</q> inquit, <q>ut dicere institueram,
apud Hieronymum sex mensibus fui, cui iugis aduersum malos pugna
perpetuumque certamen consciuit odia perditorum. Oderunt eum
heretici, quia eos impugnare non desinit. Oderunt eum clerici, quia
uitam eorum insectatur et crimina. Sed plane boni eum omnes et
admirantur et diligunt. Nam qui eum hereticum esse arbitrantur,
insaniunt. Vere dixerim: catholica hominis scientia sanaque
doctrina est. Totus semper in lectione, totus in libris est. Non
die, non nocte requiescit: aut legit aliquid semper aut scribit.
Quod nisi mihi fuisset fixum animo et promissum Deo teste
propositum eremum adire, uel exigui temporis puncto a tanto uiro
discedere noluissem.</q> Hactenus Posthumianus.</p>
<p> Pręterea quanta illi ingenij promptitudo, quanta dictandi facilitas
affuit, ex dictis eius discere possumus, ita ut quędam diu multumque
meditatum crederemus, nisi ille ex tempore prolata atque ędita fassus
fuisset. Libellum ad Fabiolam, in quo longo disertoque sermone de
uestibus Pontificis ac sacerdotum, de tabernaculo uasisque sacrificij
pertractans tropologiam eorum explanat, sic concludit, ut dicat: <q>
Hęc ad unam lucubratiunculam, cum iam funis solueretur a littore et
nautę crebrius inclamarent, propero sermone dictaui quę memoria
tenere poteram, et quę diuturna rationali pectoris mei lectione
concesseram, satis intelligens magis me loquendi impetu quam iudicio
scribentis fluere et more torrentis turbidum proferre
sermonem.</q>
</p>
<p> Idem ad Dardanum exponens terram promissionis iuxta anagogen, sic in
calce epistolę ait: <q>Hęc tibi, uir eloquentissime, iam duplicis
pręfecturę honore transacto, nunc in Christo honoratior tumultuaria
et breui lucubratione dictaui, ne uiderer omnino reticere. Eodem
enim tempore, immo eodem mihi die, et litterę tuę redditę sunt et
meę expetitę, ut aut tacendum fuerit aut incompto eloquio
respondendum. Quorum alterum pudoris, alterum charitatis est.
</q>Denique aliam quandam satis longam epistolam concludens: <q>
Hęc lucubratiuncula, inquit, tanta est ad lucernę lumen celeritate
perfecta, ut notariorum manus lingua pręcurreret.</q>
</p>
<p> Hęc de eruditione, studio ingenioque uiri et in persecutionibus
patientia et in fide constantia satis dicta sint. Nunc ipsam uitę
sanctitatem consyderemus explicemusque primum eius ad solitudinem
secedendi desiderium, deinde secessum ipsum et inter ferarum cubilia
cęlestem hominis conuersationem, ut appareat (sicuti initio diximus) non
tam aduersariorum iniuria compulsum quam uoto uitę perfectioris illectum
Romam deserere uoluisse. Quam enim offensam illius animus perferendo
uincere non potuisset, qui ad Oceanum aliquando scribens
<q>Vtinam</q>, inquit, <q>ob Domini mei nomen atque
iustitiam, cuncta gentilium turba me persequatur et tribulet!
Vtinam in opprobrium meum stolidus hic mundus exurgat, tantum ut
ego merear a Christo laudari, et suę pollicitationis sperare
mercedem!</q>
</p>
<p> Quanto autem intimi cordis desyderio eremum affectarit, epistola ad
Theodorum abbatem reliquosque in deserto commorantes missa ostendit.
Quam hic apponere, cum breuis admodum sit, non erit molestum:</p>
<p>
<q> Hieronymus pręsbiter Theodoro cęterisque Anachoritis in Domino salutem. Quam uellem nunc uestro interesse conuentui, et
admirandum consortium, licet isti oculi non mereantur, aspicere,
tota cum exultatione complecti! Spectarem desertum omni amoenius
ciuitate, uiderem desolata ab accolis loca quasi ad quoddam paradisi
instar sanctorum coetibus obsideri! Verum quia hoc mea fecere
delicta, ne consortio beatorum insereretur obsessum omni crimine
caput, iccirco obsecro, quia uos impetrare posse non ambigo, ut me
ex istius tenebris sęculi uestro liberetis oratu. Et ante dixeram
pręsens, et nunc per litteras uotum indicare non cesso, quod mens
mea omni ad id studium cupiditate rapiatur. Nunc uestrum est, ut
uoluntatem sequatur effectus. Meum est ut uelim, obsecrationum
uestrarum est ut uelim et possim. Ego ita sum quasi a cuncto grege
morbida aberrans ouis. Quod nisi me bonus pastor ad sua stabula
humeris impositum reportarit, lababunt gressus et in ipso conamine
uestigia concident assurgentis. Ego sum ille prodigus filius, qui
omni quam mihi pater crediderat portione profusa necdum me ad
genitoris genua submisi, necdum coepi prioris a me luxurię
blandimenta depellere. Et quia paululum non tam desiui a uitijs,
quam coepi uelle desinere, nunc me nouis diabolus ligat rethibus,
nunc noua impedimenta proponens maria undique circumdat et undique
pontum. Nunc in medio constitutus elemento nec regredi uolo nec
progredi possum. Superest ut oratu uestro Sancti Spiritus aura me
peruehat et ad portum optati littoris prosequatur.</q>}</p>
<p> Vt igitur carnis petulantiam spiritui repugnantem uitę asperitatibus
edomaret, eremum petijt. Vbi qualiter se habuerit, ad Eustochium
uirginem scribens docet, cum ait: <q>Quoties ego ipse in eremo
constitutus, et in illa uasta solitudine, quę exusta solis ardoribus
horridum monachis pręstat habitaculum, putabam me Romanis interesse
delicijs. Sedebam solus, quia amaritudine repletus eram. Horrebant
sacco membra deformia et squalida cutis situm ęthiopicę carnis
obduxerat. Quotidie gemitus, quotidie lachrimę, et siquando
repugnantem somnus imminens obrepsisset, nuda humo uix ossa hęrentia
collidebam. De cibis uero et potu taceo, cum etiam languentes
monachi aqua frigida utantur, et coctum aliquid comedisse luxuria
sit. Ille igitur ego qui ob Gehennę metum tali me carcere ipse
damnaueram, scorpionum tantum socius et ferarum sępe choris
intereram puellarum. Pallebant ora ieiunijs, et mens cogitationibus
ęstuabat. In frigido corpore et ante hominem carne iam pręmortua
sola libidinum incendia bulliebant. Itaque omni auxilio destitutus
ad Iesu iacebam pedes, rigabam lachrymis, crine tergebam, et
repugnantem carnem hebdomadarum inedia subiugabam. Non erubesco
confiteri imbecillitatis meę miseriam, quin potius plango me non
esse qui fuerim. Memini me clamantem diem crebro iunxisse cum
nocte, nec prius a pectoris cessasse uerberibus, quam redisset
Domino imperante tranquillitas. Ipsam quoque cęllulam meam quasi
cogitationum consciam pertimescebam et mihimet iratus et rigidus
solus deserta penetrabam. Sicubi concaua uallium, aspera montium,
rupium pręrupta cernebam, ibi meę orationis locus, ibi illud
miserrimę carnis ergastulum collocabam. Et ut mihi testis est
Dominus, post multas lachrymas, post cęlo inhęrentes oculos,
nonnunquam uidebar mihi agminibus interesse Angelorum et lętus
gaudensque cantabam: 'Post te in odorem unguentorum tuorum
curremus'.</q>
</p>
<p> Hunc suum in spiritu raptum ineffabilemque uisionem etiam in illo opere,
quod ad uirgines Deo dicatas scripsit, confitetur dicens: <q>Scio
quid loquor, charissimę: nam ut meam insipientiam loquar, ego
homunculus sic abiectus, sic uilis in domo Domini, adhuc uiuens in
corpore angelorum sępe choris interfui, de corporis per hebdomadas
sustentationibus et nutrimentis nihil sentiens diuinę uisionis
intuitu. Post multorum forte dierum spacia pręscius futurorum
corpori redditus flebam quid ibi manens felicitatis habebam, quid
inenarrabilis delectationis sentiebam. Testis est ipsa trinitas
quam cernebam nescio quo intuitu, testes sunt et ipsi beati spiritus
qui aderant, testis et conscientia mea, qui tantis bonis ipse
fruebar, quanta et qualia nescit proferre mollities corporis
mei.</q> Cum igitur tantam solitarię uitę dulcedinem degustaret,
iure suo dicere potuit ad Rusticum monachum scribens: <q>Viderint
quid alij sentiant. Vnusquisque suo sensu ducitur: mihi oppidum
carcer et solitudo paradisus est;</q> et rursum ad Heliodorum in illam
prorumpere uocem: <q>O desertum Christi uernans, o solitudo in qua
illi nascuntur lapides, de quibus in Apocalypsi ciuitas magni regis
construitur, o eremus familiarius Deo gaudens! Quid agis frater in
sęculo, qui maior es mundo? Quamdiu te tectorum umbrę premunt?
Quamdiu fumosarum urbium carcer includit? Crede mihi, nescio quid
plus lucis aspicio. Libet sarcina corporis abiecta ad purum ętheris
uolare fulgorem, </q> et reliqua quę ibi ille non minus eleganter
prosequitur quam uere, nihil omittens quod ad persuadendum possit
desyderari. Hinc etiam discimus quantopere illum solitudo delectarit,
cum tam ardenter alios ad ipsam post se incolendam hortatus sit.</p>
<p> Cęterum quanuis in eremo manens de cęlestis beatitudinis contemplatione
ingentem caperet animi uoluptatem, ne tamen magnitudo reuelationum ipsum
extolleret, extremi iudicij recordatione, quasi qui se peccatorem
agnosceret, non parum terrebatur. Vnde homeliam quandam scribens ait:
<q>Quoties diem iudicij consydero, toto corpore contremisco.
Siue enim comedam siue bibam siue aliquid aliud faciam, semper mihi
uidetur illa tuba terribilis insonare auribus meis: 'Surgite mortui,
uenite ad iudicium!'.</q> Et iterum ad Cromatium et Heliodorum:
<q>Ego,</q> inquit, <q>in scelerum meorum latens
sepulchro, et peccatorum uinculis colligatus quotidie dominicum
illum de euangelio clamorem expecto: 'Hieronyme, ueni foras'. Ego denique omnia tuta
timeo.</q>
</p>
<p> Demum annis in eremo quattuor transactis, uel Dei iussu uel quod sibi
ita uisum, ut alij quoque suo exemplo suaque doctrina instructi salutem
consequerentur, Hierosolymam reuersus a Cyrillo episcopo impetrauit ut
ad Bethleem oppidum, quod sexto ab ea urbe distat lapide, iuxta pręsepe
Domini posito monasterio habitaret. Ibi primum ab eo institutum
matutinale officium ecclesia retinuit, et psalmos per ferias et horas
diuisos die noctuque decantare coepit. In fine cuiusque <q>'Gloria
Patri et Filio et Spiritui Sancto, sicut erat in principio et nunc
et semper et in sęcula sęculorum amen'</q>ab ipso additum
ferunt. Multos ibi habuit discipulos, in quibus Eusebium Cremonensem,
et uitę sanctitate et doctrina pręcipuum. Quem decedens monasterio in
locum suum suffectum pręesse iussit.</p>
<p> Cęterum quanuis ad proximiorem humano cultui sedem transisset, nihil
tamen de pristinę uitę rigore remisisse uidetur, cum epistolam illam
legimus, quę Augustini ad Cyrillum episcopum esse creditur. In ea
quidem ab ipso Eusebio Cremonensi sibi de Hieronymo significatum
scribit, quod postquam in solitudinem secessisset, uinum nunquam
gustarit, carnem nullam comederit, nec coctum aliquid in cibum
sumpserit, nisi bis in uita ęgritudine compulsus, quod pręterea nudum
corpus cilicino sacco texerit, ut carnis mollitiem uestis quoque
asperitate domaret, tunica uili rudique desuper indutus, quod denique ad
captandam quietem humi dumtaxat cubitarit et quotidianis ieiunijs usus
fuerit, semel tantum in die comedens, nec aliud quam panem, fructus,
olera, radices. Ait etiam eum semper post uesperum uacasse orationi
usque ad horam noctis secundam, et cum inde ad mediam noctem quieti
indulsisset, reliquum tempus aut legendo, aut scribendo consumpsisse,
tantisperque negotium istud ab ipso interpollatum, donec cibum sumeret.
Siquid se aliquando deliquisse meminisset, leuem etiam culpam ueluti
graue crimen lugere solitum et ad castigandum corpus flagello usum
maximeque cauisse nequod uerbum superuacaneum, inutile, ociosumue
proferret.</p>
<p> Proinde ut ab ijs qui uitam eius conscripsere relatum legimus, iam non
solum hominibus admirabilis uideri coepit, sed etiam a bestijs
sanctitatem eius nescio quo intellectu sentientibus coli et obseruari.
Die quadam cum fratribus (ut solebat) nonnihil de scripturis
dissereret, leo rugiens claustra coenobij irrupit. Territi fratres
diffugiunt. Ille nihil ferocię prę se ferens pedem Hieronymo porrigit
aculeo ligneo saucium, quem Sanctus intrepide manibus contrectans
exempto aculeo efficaciter curat. Fera iam mitis nusquam discedit.
Fratres confidentius accedere, seruitio eius uti. Cumque monasterij
asellum ad pascua missum custodiret, somno corripitur. Illo dormiente
quidam negociatores iuxta iter agentes uisum asellum secum abduxere.
Reuersus leo aselli amissi partes cogitur subire, onera ferre coepit.
Post dies aliquot ad pascua profectus forte conspexit eum ipsum asellum
cum camellis pondere grauatum uenire (negociatores illi redibant ex
ęgypto cum iumentis oleo oneratis) et infrendens accurrit. Homines in
diuersa diffugiunt, ipse asellum cum camellis ante se agens ad
monasterium compulit. Videntes monachi mirantur. Hieronymus camellos
curari iubet hospitibusque parari, ut benigne accipiantur. Mox illi
uenientes et peccatum confitentes ueniam impetrant, partemque olei
monasterio cędunt, insuper uouent in annos singulos cadum oleo plenum
eidem se oblaturos. Ex quo cognitum est, ei qui Deo fideliter seruiret
et feras bestias obsequium prębere, et homines uitę alimenta
impendere.</p>
<p> Hieronymus tandem assiduis diutinisque laboribus, legendo, scribendo,
ieiunando, deprecando fatigatus, nunquam conquiescens nisi cum somnum
caperet, et iam longa ętate fractus non poterat de stratu suo sese
erigere, nisi fune manu appręhenso, qui de tigno pendulus iacenti
imminebat. Et tamen iam decrepitus senex, quoquo modo poterat, suo erga
discipulos officio fungi nunquam cessauit. Cum enim effoeto corpore
consumptisque uiribus tremebundus pedibus incędere non satis ualeret,
sensuum tamen uigore in finem usque integro atque inoffenso fuit. Sed
cum iam tempus esset, ut, qui tam diu in mundi huius agone decurrendo
semper uicerat, coronam acciperet immarcessibilem, febri ęstuare coepit.
Cumque nosset diem sibi imminere postremum (sicut Eusebius de illo
traditum nobis reliquit, ad Damasum Portuensem episcopum et Theodonium
Romanum senatorem scribens), de lectulo in quo languens positus fuerat,
humi se collocari sacco suo coopertum iussit. Conuocatisque discipulis
monere atque hortari illos non destitit: Deum timeant, humilitatem
seruent, paupertatem colant; maioribus obediant, prępositos honorent;
ipsi autem prępositi delinquentes corripiant, et illi qui deliquerint
penitentiam agant; nunquam de Dei misericordia diffidant, pro Christi
nomine (si ita casus feret) mori ne timeant; honestis pijsque laboribus
exerceantur, gulę, uentri, ocio ne indulgeant; ieiunent, orent,
uigilent; fidem operibus probent; laudati ne se efferant, contempti ne
indignentur, cęteris omnibus documento sint; misericordiam custodiant,
iustitiam nunquam deserant, sed semper proficere nitantur; diabolo
resistant, amicos inimicosque diligant, contra omnia aduersa patientię
uirtute se arment; ueritatem colant, mendacium fugiant, uerbis ociosis
abstineant; de Deo assidue loquantur, Christum semper cogitent, sanctos
imitentur; malorum consortia deuitent et iustorum consuetudine
utantur.</p>
<p> His et huiusmodi pręceptis cum illos instruxisset, <q>Filiolli mei,
</q> inquit, <q>ego Domino iubente hinc decessurus Eusebium uobis
abbatem relinquo, ipsum tanquam me audite.</q> Ac postquam eos
lugentes satis consolatus esset, ad Eusebium conuersus eum quoque
qualiter fratribus pręesse debeat docuit. Et uidens ecclesiam Christi
adhuc hereticorum impietate non parum infestari, gaudere se dixit quod
Augustinum acerrimum post se illi relinqueret propugnatorem. Tunc
Eusebio mandat ut eidem Augustino et Theodonio senatori et omnibus
orthodoxis plurimum se commendet rogetque ut pro ueritate stent,
erroribus resistant et dum Christum ducem sequantur nullius uim
formident. Consolatis rursum discipulis datoque singulis pacis osculo,
totus ad Iesum conuertitur. Peccata confitetur, misericordiam implorat,
pręces cum lachrymis offert iniungitque discipulis, ut repente cum
spiritum reddiderit, corpus exanime humi iuxta pręsepe Domini sepeliant
et terram reddant terrę. O admirandam hominis humilitatem: cum tantus
esset, ut omni honore dignus haberetur, in puluere iacere uoluit, non in
lapideo sepulchro quod parauerat!</p>
<p> Mox carnis et sanguinis Domini sacramento (sicuti iusserat) sibi allato
pronus in terram prosternitur, et indignum se confitens multa cum
humilitate ueniam precatur nec a pectoris cessat uerberibus, donec ipsum
Dominum suum et Deum suum confitens ore sumeret, et iam ei se in terra
coniungeret, quo cum regnaturus erat in cęlo. Sumpto sacramento humi
unde surrexerat, se reclinat et quasi iam efferendus cancellatis supra
pectus manibus: <q>Nunc dimittis seruum tuum, Domine,
</q> inquit, <q>secundum uerbum tuum in pace, quia uiderunt oculi
mei salutare tuum quod parasti ante faciem omnium populorum, lumen
ad reuelationem gentium et gloriam plebis tuę Israel.</q> Vix
uerba finierat, cum lux repenti fulgore locum replens omnium perstrinxit
oculos, nec quisquam illum cernere potuit, dum animam exhalaret. Quidam
ex ijs qui aderant angelos testabantur sibi apparuisse, quidam uocem se
audisse inuitantis ac dicentis: <q>Veni, mi dilecte, ut a me
mercedem capias, pro cuius amore tot labores tam libenti animo
sustinuisti!</q>. Alij dicebant suis auribus ipsius Hieronymi
uerba se hausisse cum diceret: <q>Ecce iam ad te uenio, pijssime
Domine Jesu, suscipe seruum quem sanguinis tui precio redemisti!
</q> Lux abijt et ipse cum luce relicto corpore cęlum ascendit, ab eo
feliciter susceptus cui tam fideliter seruiuit. Per dies multos eodem
loci ubi iacuerat odor suauissimus fragrauit.</p>
<p> Ipsa transitus eius hora Cyrillus episcopus in spiritu raptus uidit
sanctam illam animam Christo et Angelis comitatam ferri ad cęlum, cumque
tacitus miraretur et stuperet quid hoc esset, audiuit animam esse
Hieronymi pręsbiteri modo uita defuncti; proinde ire Bethleem maturaret
et quę uiderat referendo discipulos eius consolaretur. Visio disparuit,
et episcopus ad se reuersus iussa nihil moratus peregit.</p>
<p> Eadem hora et Augustinus in epistola, cuius fecimus mentionem, sibi
Sancti animam Hippone apparuisse fatetur. Dum enim ad eum scribere
coepisset nosse uolens qualis quantaque illi uideretur esse beatorum
gloria, lux in cubiculo refulsit, uocem ipse audiuit, quę diceret se
esse illius animam ad quem scribere parabat et iam ad illam beatitudinem
fruendam properare, quam ipse qualis et quanta sit discere uellet. Eam
autem tantam ac talem esse ut nec lingua dicere nec auris audire nec
oculus uidere nec mortalium mens possit comprehendere. Ad hęc
interrogata sitne aliquid quod beatae animę cupiant et assequi non
possint, respondit beatos nihil aliud uelle, nisi quod Deus uult; quod
autem Deus uult, illud et haberi; quicquid ergo uolunt, habent. Aut
quid unquam eis deesse potest qui omnia habentem habent - Deum uidelicet
- a quo, in quo, et per quem omnia et sine quo nihil?</p>
<p> Post hęc Augustinus ijsdem litteris illa ipsa hora Turone Sęuerum
Sulpicium cum duobus monachis audisse scribit canentium et
cytharizantium choros multa cum luce cęlum uersus euntium, uocemque inde
delapsam quę nunciaret, Hieronymi pręsbiteri animam ab angelis ad
beatitudinis loca tunc portari pro laboribus pręmia recepturam.</p>
<p> Subiungit etiam Augustinus quarta deinde nocte post primam uisionem sibi
dormienti magnum angelorum agmen apparuisse. Inter quos duo uidebantur
luculenta admodum ac uenusta effigie uiri, per omnia pene similes, nisi
quod alter unam plus altero laureolam capite pręferret. Hos autem
quodam de turba referente didicit Ioannem Baptistam et Hieronymum
pręsbiterum esse, atque hunc duas quidem coronas accepisse, alteram
doctrinę, alteram castitatis, illum autem tres, eo quod et ipse quidem
docuerit ac uirginitatem seruarit, sed insuper pro asserenda ueritate
tuendaque iustitia occisus esset; tertiam itaque laureolam fuisse
martyrij.</p>
<p> Tale est etiam quod Cyrillus ad Augustinum scribit, post laudes
matutinales ante altare Ioannis Baptistę (erat enim solennis natiuitatis
eius dies) obdormienti sibi uisum. Vidit enim (ut ipse ait) multos
ecclesiam intrare luce quadam cęlesti insignitos. Inter quos duo
pręcipui pręclarique uidebantur et hi erant Ioannes Baptista et beatus
pręsbiter Hieronymus qui solus omnibus cęteris considere iussis exurgens
de Ioannis laudibus, ut natalem eius diem honoraret, sermonem fecit.
Deinde se erigens Ioannes gratias illi egit et cum multis ipsum uerbis
coram commendasset, in omnibus fere sibi similem fuisse dixit. Cyrillus
postea uisionem hanc, quę quanta essent Hieronymi merita testabatur,
publice populo enarrauit.</p>
<p> Sed redeat unde digressa est oratio. Sanctissimi uiri corpus elatum
condere uolentes, quanuis sepulchrum uacuum astaret, quod ipse uiuens in
saxo intra uestibulum speluncę sibi excidendum curauerat, non longe a
sepulturis Paulę et Eustochij, quę ante illum obdormierant in Domino,
effossa tamen tellure, quemadmodum iusserat, sepeliunt.</p>
<p> Interim hęc miracula ibi facta Eusebius eius discipulus enarrat: cęcus
tacto Sancti corpore uisum recuperat; alius qui surdus mutusque
aduenerat, utroque uitio liber redijt; multi quos immundus inuaserat
spiritus curati sunt; hereticus quidam ausus illi maledicta ingerere
protinus diriguit, mox etiam igne de cęlo tactus interijt. Quo uiso
cęteri territi erroremque suum agnoscentes catholicę ueritati adhęsere
et ille, quos uiuus impugnauerat, mortuus saluauit.</p>
<p> Vixit, si Eusebio credimus, annos XCVI; si Prospero in suo
<name>Chronicon</name> libro quinque minus; si illi, qui uitam eius
conscripsit, adhuc nouem demere necesse erit. Sunt qui ad superiorem
numerum tres addant: tam uarie scriptum comperio. In hoc tamen omnes
conuenere, anno Honorij Imperatoris XII. defunctum pridie Kalendas
Octobres. Peractis iam tandem exequijs affigendum est sepulturę
epitaphium, quod nostra rudi Minerua confectum ita habet:</p>
</div>
<div>
<head>Epitaphium</head>
<l>Condita Hironymi recubant hoc ossa sepulchro;</l>
<l> ipse colit celsi regna beata poli.</l>
<l>Disce quibus meritis, nostro dum uixit in ęuo,</l>
<l> tot bona nemo uni contulit ecclesię.</l>
<l>Correxit sacrę corrupta uolumina legis,</l>
<l> exposuit ueterum mystica uerba patrum,</l>
<l>errorum tenebras ueri splendore fugauit,</l>
<l> assiduus recti doctor et autor erat,</l>
<l>Et Latię et Graię callebat Palladis artes,</l>
<l> nouerat Hebraice Caldaiceque loqui.</l>
<l>His tamen ingenij magnis insignibus olim</l>
<l> sancte actę uitę gloria maior erat.}</l>
</div>
<div>
<head>Miracula eius post obitum</head>
<p> Post felicem uiri obitum Cyrillus Hierosolymitanus episcopus per
epistolam quę nota est omnibus Augustino sciscitanti miracula eius longo
admodum sermone studuit recensere. Ea ego in summam redacta breuiorem
hoc loco subiungam.</p>
<p> Heresim quandam inquit iam inualescentem, quod nec sanctorum animę
beatitudine fruerentur nec damnatorum poenas sentirent, donec in die
iudicij suis iterum corporibus iungi illas contigisset, beatus
Hieronymus Eusebio discipulo apparens repressit. Trium hominum cadauera
die uno ad ecclesiam delata et sacco eius contacta (sicuti ipse
pręmonuerat) populo spectante reuixerunt narraueruntque uidisse se et
sanctorum gaudia in paradiso et supplicia reorum in inferno, tum demum,
qua die una cum Eusebio iterum sibi migrandum esset e corpore,
prędixerunt. Hoc uiso miraculo heretici credidere ac tam perniciosus
error eodem die interijt, quo hi tres ad uitam redierunt. Eusebius
deinde, quo die sibi prędictum fuerat, una cum ipsis tribus qui
surrexerant feliciter obijt, hoc est uigesimo post die quam miraculum
istud euenisset. Sed interim multa a Cyrillo priuatim interrogati
reuelarunt, quotidie tamen ubertim flentes ex eorum recordatione quae
uiderant in inferno.</p>
<p> Sabinianus heresiarcha duas in Christo uoluntates ita fuisse asserebat
ut pleraque perficere nequiuerit quę uoluerit. Idque persuadere alijs
uolens opusculum nomine Hieronymi confecerat, quo illum quoque ita
quondam sensisse probaret. Eam heretici fallaciam ęgre ferens Siluanus
Nazarethi episcopus, dum cum illo contenderet, paciscitur ut, si die
crastini Hieronymus libellum illum minime suum esse miraculo aliquo non
ostenderet, sibi moriendum esset, sin autem indicaret, Sabinianus eandem
subire poenam cogeretur. Adueniente hora et necdum apparente miraculo
Siluanus morti addicitur. Fit hominum conuentus ad spectaculum; exultat
hereticus quasi qui iam uicisset. Sed Hieronymus, qui ueritatem semper
Domino adiuuante tutatus fuerat, tunc quoque mendacio obuiam iuit.
Spiculatoris gladium, ut Siluani ceruicem feriret elatum, illico
apparens retinuit, cumque coram affirmasset, nequaquam esse illud a se
scriptum, disparuit. Maiusque secutum est miraculum: Sabiniani caput
nemine feriente ad terram delabitur. Eo sic miserabiliter corruente
tremefacti discipuli errore deposito Siluanum episcopum sequi et
ecclesię adhęrere coepere.</p>
<p> Idem Siluanus diaboli pręstigijs, qui sumpta eius forma uim cuidam
honestę mulieri inferre conatus depręhendi se fecerat, infamatur,
persecutionem patitur, in publicum apparere non audet. Cęterum cum se
orationibus beato Hieronymo commendasset, quendam, qui sibi necem
inferre uoluit, conuerso in semet gladio mortuum concidisse uidit. Tale
facinus et alij nonnulli frustra conati idem passi sunt. Commota
ciuitas episcopum, quasi ipse eos peremisset qui perierant, ad poenam
deposcit. Sed pręsto illi affuit Hieronymus, manifesto plebi apparens
acerrimeque increpans coercuit eorum temeritatem. Conterriti episcopum
illesum dimisere. Tunc Sancti iussu diabolus omnibus uisibilem se
ostendit, ea forma qua ipsis illuserat, et confessus dolos euanuit.
Hieronymus ad Siluanum conuersus laudata eius patientia siquid se
uellet interrogat. Petijt ut iam uita decedens ipsum sequeretur. Quo
impetrato post horam expirauit uictisque tentationibus beatitudinis
pręmia recępit.</p>
<p> Duo nobiles ac diuites uiri Alexandrini, licet gentiles, audita
miraculorum fama quę Dominus per sanctum Hieronymum operabatur, pergunt
Bethleem uisendi reliquias eius gratia. Incidunt in latronum insidias.
Qui dum illos taciti persequerentur, ecce non paruam cum ijsdem
armatorum manum incedere uident et territi retro abeunt. Iterum non
plures quam duo apparent. Rem mirantur, depositisque armis quid hoc
esset sciscitatum post eos rursum currunt. Discunt tandem Sancti
meritis, ad cuius corpus uisendum ipsi iter habebant, id sibi
contigisse. Hi propere reuersi duci ac reliquis socijs a quibus missi
fuerant, miraculum deferunt. Et cum irriderentur opprobarenturque, ne
ludibrio quidem habiti tenere se queunt quin omnes palam hortentur ut
sceleri et latrocinijs finem statuentes ad inuisendum Sancti corpus
Bethleem simul ire festinent. At illi iam ex risu in furorem uersi
gladios stringunt. Sed cum stupescentibus membris ferire eos, a quibus
se illudi putabant, nequaquam ualerent, uim suis uiribus maiorem
aduersum se experti penitentiam agunt. Sanitatem recuperant, ad
uisendas Sancti reliquias ire maturant. Deinde ad optatum locum
peruenientes credunt, peccata confitentur, baptizantur. Erant numero
fere trecenti. Tot igitur saluati sunt, dum duorum salus Hieronymi ope
defenditur.</p>
<p> Duo iuuenes Romani ab urbe Syriam uersus reliquias huius Sancti uisendi
gratia tendunt. Iam Bizantium aduentantes ab apparitoribus capiuntur.
Coram Bizantij pręside homicidij accusati (duo autem ruri occisi
inuenti fuerant cędis autore incerto) crimen negant, ut qui eiusce rei
nihil omnino conscij essent. Sed dum torquerentur, dolore compulsi
fatentur se reos esse mali illius quod non commiserant. Damnati ergo
cum se precibus beato Hieronymo commendassent, percussi colla gladio
lędi nequeunt, in ignem proiecti ardorem non sentiunt, laqueo suspensi
ueluti in solo stantes uiuunt. Die octauo depositi liberantur et
Bethleem adeuntes uitam monasticam simul professi Deo in monasterio
seruire coeperunt, qui per Sancti sui merita ipsos tam pręsenti periculo
toties ac tam mirabiliter eripuisset.</p>
<p> Apud superiorem Thebaidam foeminarum monasterium fuit, satis opulentum,
si plus quam satis est non concupissent. His enim quę ibi degebant
moris erat nullam admittere in consortium nisi certum pecunię pondus
secum afferret. Apparens cuidam ex illis beatus Hieronymus mandat ut
reliquis nunciet sororibus, nisi ab auaritię scelere cito desisterent,
diuinam in se ultionem propediem expectarent. Admonitę irrident,
contemnunt, ludibrio habent nunciantem. Iterum atque iterum per uisum
illius, cuius animus a crimine aberat, frustra redargutę corrigere se
omnino noluerunt magis pecuniam diligentes quam Deum timentes. Ea una,
sicuti monita erat, foras exeunte monasterium protinus collapsum cęteras
omnes oppressit ruina. Atque hunc finem habuit pertinax illiciti
quęstus cupiditas. Quo tamen exitio per beatum Hieronymum fuissent
liberatę, si ei obtemperare uoluissent.</p>
<p> Hereticus quidam Hierosolymis publice disputans, cum sibi beati
Hieronymi sententia opponeretur, eum mentitum fuisse respondit, nec
ultra quicquam effari potuit, mutus illico et elinguis factus.</p>
<p> Alius Arrianę perfidię hereticus, in eandem incidens calumnię culpam,
dolore, quem uisceribus concepit, coactus in clamorem prorupit, se a
Hieronymo torqueri dicens atque in eodem clamore perseuerans ad uesperum
expirauit.</p>
<p> Alius eiusdem insanię hereticus imaginem Sancti in tabella depictam
conspicatus, gutturi illius gladium furibundus infixit. Sed neque manum
inde neque gladium auellere potuit, donec iudicis iussu, cui per quietem
Hieronymus cum uulnere illo apparuerat, compręhensus poenas daret. Cum
autem ad supplicium duceretur (ea perfidi hominis ferocia erat):
<q>Penitet me</q>, inquit, <q>quod non ita uiuum ut
pictum iugularim!.</q> Quam ob rem, ante quam ad damnatorum
locum deductus esset, lapidibus a plebe obrutus interijt et ab imagine
illa in testimonium perpetrati sceleris cruor effluxit.</p>
<p> Ioannes ipsius Cyrilli, qui ista quę recitamus miracula memorię
prodidit, nepos ac forma ęgregius iuuenis a Persis captus Persarum regi
annum seruiuit. Tedio tandem seruitutis affectus beato Hieronymo
identidem se commendare coepit. Sed a rege deprehensus quod reditum in
patriam desyderaret, carceri traditur. Nocte dormienti Hieronymus
apparet qui manu appręhensum atque eductum Bethleemi in domo episcopi
patrui sui sistit. Iuuenis a somno excitus uix agnouit se de carcere
domum translatum. Mirantibus cunctis et re sicuti contigerat comperta,
post Deum beato Hieronymo gratię actę, qui se inuocantibus tam
efficaciter adesse soleret.</p>
<p> Quędam monialis iuuencula et forma pręstans uirgo, sed non minus uitę
sanctitate insignis, atque secundum Deum Deique Genitricem beato
Hieronymo imprimis deuota, cum a iuuene quodam uisa adamaretur, magi
incantationibus misso demone frustra tentatur: Demon quippe uiso ibi
beati Hieronymi simulachro territus fugit. Magum reuersus uerberat; re
autem cognita magus conuertitur. Iuuenis uero propositi sui desperans
laqueo sibi uitam eripit.</p>
<p> Ruffus Cyrilli nepos adolescens duo de uiginti annos natus diem obijt.
Cyrillus, quia sibi charus erat, quid de anima eius contigisset nosse
cupidus, cum beatum Hieronymum pręcaretur, uidit iuuenem igneis cathenis
terribiliter colligatum, qui propterea poenam illam se pati dixit quod
de aleę crimine, cuius lusu libenter utebatur, nunquam neque penitere
neque confiteri sibi curę fuerit; abhorreant ab hac culpa qui tale
euadere cupiunt supplicium et ipsum, qui hoc ad aliorum correctionem
reuelare dignatus est, obsecrent, ne tale aliquid committant, ac de ante
commissis ut penitentiam agant.</p>
<p> Alius aleę lusu amissa grandi pecunia ex animi indignatione maledicta
beato Hieronymo irrogare ausus repentino fulminis ictu interijt.</p>
<p> Tres iuuenes apud Tyrum aleę studiosi procaci ausu se etiam inuito beato
Hieronymo lusum suum et incepturos et finituros dixerunt. Mox multis
cernentibus terrę hiatu absorpti pręstare nequiuerunt quod
promiserant.</p>
<p> Erat militi cuidam Hierosolymis filius duodecim annos natus, qui ob
nimiam patris indulgentiam licenter talorum lusum tesserarumque
sectabatur. Cumque cum ipso patre luderet nec sibi iactus ad uotum
succederent, ait: <q>A lusione ista nisi uictor non exurgam, uel inuito Hieronymo, qui aleam
prohibet!</q> Vix uerba finierat, cum a demone formam ęthiopis
assimulato raptus nusquam comparuit nihilque fuit patri relictum pręter
lachrimas moeroremque orbitatis, ne et ipse poena careret, qui suum sic
educauerat filium. Crudelis est pater qui delinquentes non castigat
liberos.</p>
<p> Hoc quod sequitur, Cyrillus Nicolao Cretense archiepiscopo referente,
qui ad uisendas beati Hieronymi reliquias Bethleem aduenerat, se
didicisse ait. Cum apud Candidam Cretę ciuitatem sacerdos quidam
perditissimis moribus famęque detestandę uita decedens in ecclesia
fuisset sepultus, magni atque horrendi strepitus prima et secunda nocte
auditi populum terruere. Die tandem illucescente conueniunt ad
ecclesiam orantque sibi reuelari quid hoc esset. Iam
crassari in plebem pestilentia coeperat. Apparuit ante altare beatus
Hieronymus. Iubet scelesti hominis cadauer exhumari et de ecclesia
eiectum ignibus tradi; sic enim pestilentiam desituram. Quo<hi> </hi>dicto ex oculis euanuit. Re autem sicuti iussum fuerat peracta
morbus cum fragore illo simul cessauit. Exinde apud Cretenses beatus
Hieronymus in magna ueneratione haberi coeptus.</p>
<p> Idem Nicolaus retulit in eadem ciuitate fuisse iuuenem quendam, Tito
nomen erat, beati Hieronymi deuotissimum castitatisque amatorem. Qui
cum ad uicesimum usque ętatis suę annum seruasset uirginitatem, puellam
tandem forma insignem deperire coepit duxitque uxorem. Omnem denique
quem in Deum habebat affectum in illam transfudit. Deum ergo deserens a
Deo deseritur: fratrem suum cum uxore in lecto depręhendens ambos
interimit. Inde fugiens latrocinia per annos decem exercuit. Cum tamen
beato Hieronymo orationem facere, sicuti solitus erat, non omitteret,
Hieronymus tandem sub mercatoris habitu iuxta iter agens apparuit. At
eum ille cum socijs inuadens, ut perimat et spoliet, ubi audiuit non
esse mercatorem sed Hieronymum doctorem, cui ipse quotidie preces
offerret, simul cum socijs repenti stupore correpti subsistunt. Et ille
sui unius causa se uenisse dicens, ut a flagitio desisteret
penitentiamque ageret hortabatur; hactenus enim Dei ultionem, ne in eum
sęuiret, a se inhibitam fuisse; ultra si peccare pergeret, iram Dei
sensurum. Post monita disparuit. Iuuenis autem cum socijs ad
penitentiam conuersi et beato Hieronymo se commendantes eremi loca
petiere, Deo deinceps seruiendo, cum ante seruissent diabolo. Vno
igitur per gratiam beati Hieronymi requisito multi a perditione liberati
salutem adepti sunt.</p>
<p> Monachus quidam iuuenis in superioribus ęgypti partibus manens patre
ęgrotante et filium suum uidere cupiente, perrexit astititque patri. Et
cum eidem simul cum domesticis ministrando forte accidisset, ut sororis
manum manu tangeret, diu inuiolata castitas concupiscentię flammam
concępit. Longe alius quam recesserat ad monasterium redijt. Iam neque
comedere potest, neque dormire, dum cogitationibus ęstuat. Dum ergo
reliquos occupat sopor, nocte intempesta ipse exurgens uoluit de
monasterio exire, sed claues quibus claustra aperiret non inuenit.
Miratur et posthac multo diligentius notat locum ubi repositę sunt,
frustra tamen, cum rursum non repertis clauibus ad cęllam redire coactus
sit. Sic plures transeunt noctes, nec tamen ille miser a tam foedo
proposito conquiescit. Habebat autem secum in cęlla pictam beati
Hieronymi imaginem, quam semper adueniens genuflexus reuerenter
salutabat. Beatus ergo Hieronymus alteri monacho apparens iussit
fratrem moneret ut ab impura turpique cogitatione iam tandem desistere
uellet. Se namque ob ipsum salutandi cultum sibi quotidie impensum
procurasse ne cogitatum scelus perficeret. Admonitus frater
dissimulauit neque se correxit.</p>
<p> Quin immo, quo citius quod iam disposuerat perageret, cessauit ante
Sancti imaginem genuflectere. Sancti igitur auxilio ad tempus
destitutus claues reperit, reseratis claustris exit, paternas ędis noctu
clam ingreditur, seque in lectulo sororis dormientis tacitus collocat.
Illa expergefacta et hominem iuxta se sentiens pauida exclamat.
Concurrit ad clamorem familia, et priusquam concupitum nefas
perpetraret, frater depręhenditur. Quid autem facturus uenerat non
confitendo prodit. Abijt animi confusus, et tandem diaboli insidias
secum consyderans in se reuertitur, penitentiam suscipit ac beato
Hieronymo gratias agit, quod ne in pertinacia quidem sua se perire
permiserit. Nam si facto etiam sicuti uoluntate peccasset, haud ita
facile ad penitentiam fuisse rediturum. Igitur uigilantior posthac sui
custos factus et submissior pręsbiteri nostri cultor, pie ac religiose
uitam finiuit.</p>
<p> Ait Cyrillus nuper sibi Damasi Portuensis episcopi litteras redditas,
quibus hoc quoque scriptum legit, quod Romę cardinalis quidam nomine
Cęlestinus, dum ineffrenis linguę procacitate in coetu Cardinalium
publice famam beati Hieronymi laceraret, dolore uiscerum correptus
intestinis per inferiora egestis expirarit.</p>
<p> Andreas cardinalis dum sanus in conuentu multorum consisteret
fabulareturque, repente concidit exanimis. Postremo cum peractis
exequijs iam in eo esset ut sepeliretur, exurexit uiuus. Dixit ob
uestium pompam lautitiamque ciborum se fuisse damnandum, nisi beato
Hieronymo pro se deprecante impetrasset ut corpori redderetur. Itaque
Sancti huius beneficio non tantum reuixit, sed etiam poenas euasit
ęternas: uitam enim correxit, ac bene deinde finiuit.</p>
<p> In superioribus ęgypti partibus Helię monacho in solitudine degenti ac
sanctitatis fama omnibus noto beatique Hieronymi quondam familiarissimo,
post orationem obdormienti uisum est uenisse se in regiam quandam
amplitudinis eximię ineffabilisque decoris, tribunal in medio positum et
coram iudice ibi sedente ac diuinę cuiusdam maiestatis radijs late
refulgente adductam episcopi Anconitani animam, quę clamore et eiulatu
sententiam illius pręueniens dignam se poena ęterna fatebatur, ob uitę
luxuriem et immodicam indumentorum pompam nimiumque epularum apparatum.
Iubente igitur iudice inde ab immundis spiritibus auersam fuisse et ad
inferos relegatam supplicijsque addictam sempiternis. Post hęc
Theodonij senatoris animam coram sisti et a demonibus quidem acriter
accusari, sed a beato Hieronymo defendi, qui eidem impetrauit ut poenis
ęternis libera purgatorio traderetur, post delictorum emundationem beata
futura, eo quod Theodonius nomen Sancti huius reuerenter in uita
habuisset.</p>
<p> Eodem tempore idem monachus uidit adolescentem pulcherrimum ad beatum
Hieronymum accurrisse, uotumque Petri patricij eius deuotissimi
retulisse, ut uidelicet a Domino sibi filium impetraret generandum; diu
enim cum uxore uixerat a patris nomine alienus. Dominus igitur Petri
desyderio et sancti precibus annuens prolis futurę gratiam fecit. Et
monachus Helias discusso sopore quę uiderat memoriter tenuit
fideliterque enarrauit. Denique nato filio Petrus gratias egit quod
beati Hieronymi meritis ipse diutinę sterilitatis ignominiam iam pater
factus deleuisset.</p>
<p> Sequitur illa Cyrilli uisio, qua Ioanni Baptistę Hieronymus noscitur
comparandus. Quam quoniam supra suo loco descripsimus, hic repetere
superuacaneum foret. Reliqua ergo uideamus.</p>
<p> Peracto, inquit, mense post depositionem, postridie ab octaua
Pentecostes plurimis adunatis episcopis ingentique hominum coetu corpus
beati Hieronymi exhumatum, ut in sepulchro marmoreo quod parauerant
poneretur. Sed prius in altari collocatum, ut ab omnibus uideri posset,
et hęc interim miracula secuta: sexdecim cęci tactu eius uisum
recuperarunt; tres a demonum uexatione soluti; filius unicus uiduę
cuiusdam, cum exanimis allatus esset, reuixit. Quod alius cernens
filium suum, qui iam triduum iacuerat in sepultura, protinus extumulat.
Cumque illum in scrobe, de qua corpus Sancti leuatum fuerat,
deposuisset, mox uiuum recępit.</p>
<p> Porro soluta funeralis pompę celebritate, cum iam diei uesper esset,
beati Hieronymi corpus (ut ait) in illo marmoreo monumento condidere;
sed mane rursum in sua pristina fouea iacere inuentum. Nocte sequenti
ipsi Cyrillo in quiete Hieronymus apparens dixit, corpus suum humi, ubi
primum sepultum fuerat, recubiturum, donec ab infidelibus Hierosolyma
capta seruire coeperit; inde ad Italiam translatum Romę diu permansurum.
Et hęc quidem Cyrillus partim uidisse se, partim audisse ad Augustinum
scribens testatus est.</p>
</div>
<div>
<head>Opera quae scripsit</head>
<p> Nequid autem huic lucubratiunculę nostrę deesse uideatur, libet in fine
singula, quę ab eruditissimo sanctissimoque homine conscripta sunt,
cursim referre, et quidem eorum primo indicem texere quę ipse confitetur
a se confecta usque ad XIIII. Theodosij Principis annum; deinde simul
cuncta quę adhuc extare comperimus et perlegimus recensebuntur, pręter
illa quę uel temporis longitudine uel Gothici belli uastationibus uel
hereticorum inuidia intercępta ad nostram usque ętatem perdurare
nequiuerunt. Igitur libro <name>De uiris illustribus</name> se in fine
subscribens ita ait: <q>Vsque in pręsentem diem, id est annum Theodosij
principis decimum quartum hęc scripsi: Vitam Pauli monachi.
Epistolarum ad diuersos librum I.Ad Heliodorum exhortatoriam.
Altercationem Luciferiani et Orthodoxi. Chronicon omnimodę historię.
In Hieremiam et in Ezechielem homilias XXVIII quas de Gręco in
Latinum uerti. De Seraphim et Osanna. De frugi et luxurioso filio.
De tribus quęstionibus legis ueteris. Homilias in Cantica canticorum
duas. Aduersus Helvidium de uirginitate Marię perpetua. Ad
Eustochium de uirginitate seruanda. Ad Marcellam lib. I.
Consolatoriam de morte filię ad Paulam. In epistolam Pauli ad
Galatas commentariorum lib. <num value="3">III</num>. In epistolam ad Titum lib. I. In
epistolam ad Philemonem lib I. In Ecclesiasten commentarios.
Questionum Hebraicarum in Genesim lib. I. De locis lib. I . De
Spiritu Sancto Dydimi in Latinum transtuli lib. I. In Lucam homilias
XXXIX. In psalmos usque ad sexdecim, tractatus VI. Captiui monachi
uitam et beati Hilarionis. Nouum testamentum Gręcę fidei reddidi.
Vetus iuxta Hebraicam transtuli. Epistolarum autem ad Paulam et
Eustochium, quia quotidie scribuntur, incertus est numerus. Scripsi
pręterea in Micheam explanationum lib II. In Sophoniam lib. I. In
Naum lib. I. In Abacuch lib. II. In Aggeum lib. I. Multaque alia de
opere prophetali, quę nunc habeo in manibus et necdum expleta sunt.
Aduersum Iouinianum lib. II et ad Pamachium apologeticum et
epitaphium.</q>
</p>
<p> Hęc Hieronymus. Postea uero uixit annos XXVII, si Prospero credimus
dicenti anno Theodosij iunioris XII ipsum obisse. In his ergo reliqua
ędidit. Sed quę nunc in manibus sunt, uel potius quę me perlegisse
nouerim, hęc sunt:</p>
<list>
<item>Ad Damasum Papam fidei expositio.</item>
<item> Ad eundem utrum in trinitate tres hypostases confitendę sint. </item>
<item> Ad eundem quęrit cui in Syria communicare debeat. </item>
<item>Ad eundem super quasdam quęstiones.</item>
<item> Ad eundem de Osanna expositio. </item>
<item> Ad eundem in uisionem Esaię. </item>
<item>Ad eundem de Seraphim et calculo.</item>
<item>Ad eundem de filijs frugi et luxurioso.</item>
<item>Ad eundem de quęstionibus Noui Testamenti</item>
<item>Ad eundem in Cantica canticorum secundum Origenem.</item>
<item>Ad eundem de 'Gloria patri' et 'Alleluia' in fine psalmorum
apponendo.</item>
<item>Ad eundem de oblationibus altaris et elemosynę.</item>
<item>In Montanum hereticum ad Marcellam.</item>
<item>In Montanum iterum.</item>
<item>In Iouinianum lib. II.</item>
<item>In Helvidium de beatę Marię uirginitate perpetua.</item>
<item>In Vigilantium de reliquijs sanctorum uenerandis.</item>
<item>In Vigilantium iterum.</item>
<item>In eundem tertio ad Riparium pręsbiterum.</item>
<item>In Lucipherianum dialogus.</item>
<item>In Pelagianos de libero arbitrio.</item>
<item>In eosdem dialogus lib. <num value="3">III</num>.</item>
<item>In errores 'Peri archon' Origenis ad Auitum.</item>
<item>In Ioannem Hierosolymitanum episcopum et Ruffinum pręsbiterum,
assertores Origenis.</item>
<item>In eundem Ioannem ad Theophilum papam Alexandrinum.</item>
<item>In Origenianos ad eundem.</item>
<item>De uictoria contra Origenianos gratulatoria ad eundem.</item>
<item>Iterum de uictoria ad eundem.</item>
<item>Ad eundem librum ab ipso ęditum laudat.</item>
<item>Origenis opera qualiter legenda sint ad Tranquillinum.</item>
<item>In hereticos quęrimonia ad Marcum pręsbiterum.</item>
<item>Contra Origenianos de Theophili episcopi strenuitate ad Pamachium
et Marcellam.</item>
<item>In detractores librorum suorum aduersum Iouinianum ad Pamachium.</item>
<item>In garulum monachum detractorem ad Domnionem.</item>
<item>De fide et heresi ad Marcellam.</item>
<item>Ad Alipium et Augustinum episcopos gratulatoria, quod Cęlestinam
heresim extinxerint.</item>
<item>In Ruffinum ad Pamachium et Oceanum.</item>
<item>In eundem quod dolose ipsum laudarit.</item>
<item>In eundem ad Pamachium et Marcellam lib. II.</item>
<item>In eundem epistola.</item>
<item>Ad Oceanum de unius uxoris uiro.</item>
<item>Ad eundem de uita Clericorum.</item>
<item>Ad eundem de perferendis opprobrijs.</item>
<item>Ad eundem consolatoria de obitu Fabiollę uxoris.</item>
<item>Ad eundem et Pamachium exhortatoria.</item>
<item>Ad Pamachium de optimo interpretandi genere.</item>
<item>Ad eundem consolatoria de morte Paulinę coniugis.</item>
<item>Ad Augustinum Hipponensem episcopum de zelo fidei contra
hereticos.</item>
<item>Ad eundem de hereticorum perfidia.</item>
<item>Ad eundem de sua ex Hebreo scripturarum translatione.</item>
<item>Ad eundem contentio super epistola Pauli ad Galathas.</item>
<item>Ad eundem de eodem.</item>
<item>Ad eundem de pace inter se ineunda.</item>
<item>Ad eundem epistolę duę.</item>
<item>Ad Euagrium de Melchisedech.</item>
<item>Ad eundem de pręsbiteri et diaconi dignitate</item>
<item>Ad eundem obiurgatoria quod Leuitam lapsum eiecerit et non potius
corripuerit cum charitate.</item>
<item>Ad Cromatium et Heliodorum episcopos translatio historię Ioachim.</item>
<item>Ad eosdem de Eusebij Cęsariensis martyrilogio.</item>
<item>Ad Cromatium et Eusebium de Bonoso.</item>
<item>Ad Paulinum quod occupatus nondum responderit duabus quęstionibus
ab ipso propositis.</item>
<item>Ad eundem de translatione Didymi De Spiritu Sancto.</item>
<item>Ad eundem de diuinę historię libris.</item>
<item>Ad eundem de conuersatione monastica et studio scripturę.</item>
<item>Ad Rusticum Narbonensem episcopum de uita et conuersatione
episcopi et septem gradibus clericorum ipsi commissis.</item>
<item>Ad eundem post promissam cum coniuge continentiam lapsum ut
penitentiam agat.</item>
<item>Ad Marcellinum et Anapsichiam de origine animę.</item>
<item>Ad Ruffinum de iudicio Salomonis.</item>
<item>Ad eundem de laudibus Bonosi.</item>
<item>Ad Vitalem pręsbiterum de Salomone et Achaz.</item>
<item>Ad Dardanum de terra promissionis.</item>
<item>Ad eundem de multiplici genere musicorum apud Hebreos.</item>
<item>Ad Aglasium de XI quęstionibus Noui Testamenti.</item>
<item>Ad Minerium et Alexandrum monachos de resurrectione carnis.</item>
<item>Ad Cyprianum pręsbiterum super psalmo LXXXVIII.</item>
<item>Ad eundem de 'min' et 'men' apud Hebreos.</item>
<item>Ad Desyderium exhortatoria ad loca sancta incolenda.</item>
<item>Ad eundem de pręcipuis ecclesię scriptoribus.</item>
<item>Ad Magnum oratorem urbis Romę quod sęcularium litterarum exemplis
uti licet.</item>
<item>Ad Sophronium de ęditione psalterij secundum Hebraicam ueritatem.</item>
<item>Ad Ctesiphontem de interiori et exteriori homine.</item>
<item>Ad eundem de obedientia, scientia, iuramento, uindicta, electis et
reprobis in iudicio.</item>
<item>Ad Rusticum monachum de uita monastica.</item>
<item>Ad Innocentium Papam de muliere septies percussa.</item>
<item>Ad Heliodorum exhortatoria ad eremum incolendum.</item>
<item>Ad eundem iam episcopum consolatoria de morte Nepotiani sui
nepotis.</item>
<item>Ad Exuperantium, ut abiecta sęculi militia Deo militet.</item>
<item>Ad quendam militem, ut potius Deo militet.</item>
<item>Ad Pręsidium diaconem de ratione cerei pascalis et ut eremum
adeat.</item>
<item>Ad Castrucium consolatoria de eius cęcitate.</item>
<item>Ad Iulianum consolatoria de morte uxoris et filij.</item>
<item>Ad Tyrasium consolatoria de morte filię.</item>
<item>Ad Gaudentium de Pacatula puella continentię destinata.</item>
<item>Ad Florentium epistolę familiares duę.</item>
<item>Ad Iulianum diaconem duę.</item>
<item>Ad Niciam hypodiaconum una.</item>
<item>Ad Chrysogonum Aquilegię monachum una.</item>
<item>Ad Antonium monachum una.</item>
<item>Ad Theodorum reliquosquę anachoritas una, qua petit ut sibi
adiumento sint ad sęculum relinquendum.</item>
<item>Ad Riparium una.</item>
<item>Ad Apronium una.</item>
<item>Ad Paulam et Eustochium de assumptione Marię matris Domini.</item>
<item>Ad Eustochium de uinculis Petri apostoli.</item>
<item>Ad ambas de psalterio quod correxerat iuxta LXX ęditionem.</item>
<item>Ad easdem de psalmis ad festa Saluatoris pertinentibus.</item>
<item>Ad Eustochium de uirginitate seruanda.</item>
<item>Ad Eustochium consolatoria de obitu Paulę matris.</item>
<item>Ad Marcellam de Ephod expositio.</item>
<item>Ad eandem de quinque quęstionibus Noui Testamenti.</item>
<item>Ad eandem super psalmo CXXVI.</item>
<item>Ad eandem sub titulo Paulę et Eustochij de locis sanctis Iudeę.</item>
<item>Ad eandem de decem nominibus dei apud Hebreos.</item>
<item>Ad eandem de 'alleluia', 'amen' et 'maranatha'.</item>
<item>Ad eandem quid sit diapsalma.</item>
<item>Ad eandem in Rethicum</item>
<item><FONT COLOR="#CC3300"><b>Gallicum</b></FONT>, quibus in locis male exposuerit Cantica canticorum.</item>
<item>Ad eandem de collatione ęditionis Aquilę cum Hebreis.</item>
<item>Ad eandem de laudibus Asyllę uirginis.</item>
<item>Ad eandem exhortatoria ut sęculum relinquat.</item>
<item>Ad eandem munerum ab ea missorum expositio.</item>
<item>Ad eandem pro muneribus gratiarum actio.</item>
<item>Ad eandem de Onaso contra detractores.</item>
<item>Ad eandem consolatoria de ęgrotatione Blesillę.</item>
<item>Ad eandem de patientia aduersitatum.</item>
<item>Ad eandem consolatoria de obitu Leę.</item>
<item>Ad Fabiollam de ueste sacerdotali.</item>
<item>Ad eandem de XLII mansionibus populi Israel ab ęgypto.</item>
<item>Ad Terentiam de uera circuncisione.</item>
<item>Ad Hedibiam de duodecim quęstionibus.</item>
<item>Ad Principiam uirginem super psalmum XLIII.</item>
<item>Ad eandem de uita et obitu Marcellę.</item>
<item>Ad Paulam urbicam de alphabeto Hebraico.</item>
<item>Ad Suniam et Fretellam in quibus cum Hebreo dissideat translatio
LXX super psalterium.</item>
<item>Ad Castorinam materteram de odio fugiendo paceque appetenda.</item>
<item>Ad Athletam de institutione filię.</item>
<item>Ad Demetriadem uirginem de uirginitate seruanda.</item>
<item>Ad eandem de uita perfecta.</item>
<item>Ad uirgines Deo dicatas exhortatoria.</item>
<item>Ad easdem uiuendi regula.</item>
<item>Ad Matutam de uirginali institutione.</item>
<item>Ad quasdam matrem et filiam in Gallia commorantes.</item>
<item>Ad Cęlantiam de modo uiuendi.</item>
<item>Ad Furiam de uiduitate seruanda.</item>
<item>Ad Saluinam de morte Nebridij.</item>
<item>Ad Geruntiam de monogamia.</item>
<item>Ad quasdam uirgines Deo dicatas ne quęrant Geruntij patris
hereditatem, cum sint mortuę sęculo.</item>
<item>Ad Asyllam de amicis fictis Paulę et Melanię familiaritatem sibi
imputantibus.</item>
<item>Ad uirgines Homonenses conqueritur quod sibi in charitate non
respondeant.</item>
<item>Ad uirginem exulem consolatoria.</item>
<item>Ad Theodoram uiduam Hispanam de morte Licinij.</item>
<item>Ad Susanam uirginem a diacono Sabiniano corruptam obiurgatio.</item>
<item>Item ad ipsum Sabinianum.</item>
</list>
<p> Post hęc quę citra dedicationem leguntur - non enim ad quenquam priuatim
scripta apparent - hęc sunt:</p>
<list>
<item>De fide et conuersatione Christianorum.</item>
<item>De membris Domini.</item>
<item>De quęstionibus Veteris Testamenti.</item>
<item>De diuersis leprę generibus.</item>
<item>De corpore et sanguine Christi.</item>
<item>Expositio psalmi XLI.</item>
<item>Expositio psalmi CVII.</item>
<item>Translatio Origenis in Cantica canticorum lib. II.</item>
<item>In Cantica canticorum lib. IIII.</item>
<item>Sermo de natiuitate Domini.</item>
<item>Sermo de epiphania.</item>
<item>Sermo de ieiunio quadragesimę.</item>
<item>Sermo de pasca et agni immolatione.</item>
<item>Sermo de eodem.</item>
<item>Sermo de Domini resurrectione.</item>
<item>Sermo de assumptione Marię.</item>
<item>Sermo de parentibus honorandis.</item>
<item>Tractatus de locis Iudeę per ordinem alphabeti.</item>
<item>De decem tentationibus quibus populus Israel in deserto Deum
irritauit.</item>
<item>De uiris illustribus.</item>
<item>De uigilijs.</item>
<item>De filijs frugi et luxurioso.</item>
<item>De penitentia et quis uere penitens.</item>
<item> Pręterea commentarij eius quos perlegi hi sunt:</item>
<item>In Genesim Hebraicarum quęstionum lib. <num value="3">III</num>.</item>
<item>In Osee prophetam lib. I.</item>
<item>In Iohelem lib. I.</item>
<item>In Amos lib. I.</item>
<item>In eundem lib. II.</item>
<item>In Abdiam lib. II.</item>
<item>In Ionam lib. I.</item>
<item>In Micheam lib. II.</item>
<item>In Naum lib. I.</item>
<item>In Abacuch lib. II.</item>
<item>In Sophoniam lib. II.</item>
<item>In Aggeum lib. I.</item>
<item>In Zachariam lib. <num value="3">III</num>.</item>
<item>In Malachiam lib. I.</item>
<item>In Esaiam lib. XVIII.</item>
<item>In Hieremiam lib. VI.</item>
<item>In lamentationes lib. <num value="3">III</num>.</item>
<item>In eius orationem lib. I.</item>
<item>In Ezechielem lib. XIIII.</item>
<item>In Danielem lib. I.</item>
<item>In parabolas Salomonis lib. <num value="3">III</num>.</item>
<item> In Ecclesiasten lib. I.</item>
<item>In omnes psalmos lib. I</item>
<item>Translatio psalterij iuxta Hebraicam ueritatem.</item>
<item>In Mattheum lib. IIII.</item>
<item>In Marcum lib. I.</item>
<item>In epistolam Pauli ad Romanos ad Heraclium fratrem secundum
Origenem lib. I.</item>
<item>In epistolam ad Galatas lib. IIII.</item>
<item>In epistolam ad Ephesios lib. <num value="3">III</num>.</item>
<item>In epistolam ad Titum lib. I.</item>
<item>In epistolam ad Philemonem lib. unus.</item>
</list>
<p>Post hęc uidimus Origenis homilias:</p>
<list>
<item>In Genesim.</item>
<item>In Exodum.</item>
<item>In Leuiticum.</item>
<item>In Numeros.</item>
<item>In Iesum Naue.</item>
<item>In librum Iudicum, omnes numero CXVII;</item>
</list>
<p>has quoque a beato Hieronymo Latinas factas constat.</p>
<p> Siquis plura extare nouerit, addat; ego adhuc non comperi. Ista autem
quę hic retulimus et multa quidem sunt si numerentur et si consyderentur
admiranda. Dabunt itaque mihi ueniam cęteri omnes ecclesiastici
scriptores, ita ego sentio, alijs defuisse aliquid peritię, alijs
eloquentię; qui autem utraque re sic pręstaret, fuisse neminem.
Sanctitatis uero uel meritorum comparationem facere non nostri iudicij
est sed diuini. Nouit ille, qui solus omnium sanctorum certissima
beatitudo est, quem magis et quem minus sui faciat participem. Ipsi
laus et gloria in sempiternum. Amen.</p>
<p> Summa: libri, tractatus, homilię, sermones, epistolę plus minus
CCCCXL.</p>
</div>
</div>
</div>
<div>
<head>In eos qui beatum Hieronymum Italum fuisse contendunt</head>
<p> Quum hęc scriberem, attulit mihi quidam librum nuper ęditum, <name>Supplementum Chronicarum</name> appellant. In eo scriptum erat Hieronymum non Delmatam esse, sed Italicum. Vehementer admiratus quęsiui autoris nomen. Vbi et ipsum Italum esse conspexi (Bergomensem enim se profitetur), <q>Zelum</q>, inquam, <q>habuit iste</q> (ut Apostolus ait), sed non secundum scientiam. Hieronymum quippe studiosus, quanuis Delmatam fuisse sciret, sancta quadam inuidia delinitus non indignum monacho putauit de alieno facere si posset suum.</p>
<p>
<q>Hieronymus</q>, inquit, <q>uir sanctissimus et doctor celeberrimus, Sanctę Romanę Ecclesię cardinalis pręsbiter, natione Italicus ex oppido Stridonis in Istria prouincia constituto, quod quidem a Gothis euersum fuerat Pannonię quondam Delmatięque confinium.</q>
</p>
<p> Quomodo, quęso, ista simul stare possunt, ut oppidum aliquod Pannoniam Delmatiamque disterminet, et in Istria sit, cum post Istriam Liburniam esse constet, Liburnię autem iunctam esse Delmatiam? Nisi forte aliquis de stirpe Aeneę Troiani inuentus sit <q>Ilium in Italiam portans uictosque penates,</q>aut tantam habens fidem, ut non solum montes, sed etiam cum montibus prouincias transtulerit, atque ita Delmatiam cum Stridone oppido de loco suo auulsam ultra Liburniam in Istriam usque iusserit euolare, ut Stridon (sicut Hieronymus ipse dixit) et prius in Delmatię Pannonięque finibus fuerit, et nunc (ut Bergomensis ait) in Istrię agro consistat. Equidem ista consyderans curiosius quęrere coepi, unde homini religioso ueritatisque professori hic error irrepserit, ut etiam pugnantia inter se asserere non dubitet, et inueni, ubi Longobardorum regni principium ostendere nititur, Blondum quendam Forliuiensem in medium produxisse; qui, cum Italię regiones describeret, tertiam decimam dixit Istriam esse, <q>in qua,</q>inquit, <q> Iustinopolis Ciuitas et Pola et Stridon oppidum, Sanctissimi Hieronymi patria, quod hodie Sdrigna appellatur.</q>
</p>
<p> Hęc Blondi uerba cum legissem, monachi Bergomensis pium simplicemque affectum mecum excusare coepi, et <q>Discipuli</q>, inquam, <q>error magistri culpa est.</q> Magister autem parum (ut mihi uidetur) scrutandę antiquitatis curiosus, nominis similitudine decęptus, Stridonem olim fuisse putauit quod nunc Sdrigna dicitur. Et tamen hoc saltem secum animaduertere debuerat: si Sdrigna Stridon est, quomodo Hieronymus dixit oppidum hoc inter Pannoniam et Delmatiam esse, et non potius inter Pannoniam et Istriam? Quęnam igitur ista nouitij autoris audacia, ut putauerit sibi magis quam Hieronymo de se loquenti homines credituros? Sibi, inquam, in Italia, et quidem post mille et ducentos annos genito, plus fidei habituros quam illi ipsi, qui patrię suę fines multo plenius exactiusque et uerius nosse potuit, tum a parentibus tum ab indigenis edoctus, quam quisquam alius externorum etiam illa sua ętate uiuens?</p>
<p> Videamus ergo, Bergomensis frater, Blondus iste pręceptor tuus talia asserens quam procul a uero sit. Italię fines Pomponius Mella, antiquissimus autor, qui ad mare Adriaticum spectant, ad Tergestum usque produxit, Strabo ad Polam, Plinius ad Arsiam fluuium, Ptolomeus quoque Istriam Italię finibus uidetur concedere; Pomponij libro <name>Geographię</name> suę secundo uerba hęc sunt: <q>Illyricis usque Tergestum, cętera Gallicis Italisque gentibus cinguntur.</q> Strabonis autem lib. VII. hęc: <q>usque ad Polam ciuitatem Istrię, huius temporis Imperatores Italię terminos extendere.</q> Plinij uero <name>Naturalis hist.</name> lib. <num value="3">III</num>. hęc: <q>Et nunc finis Italię fluuius Arsia.</q> Ptolomei denique lib. <num value="3">III</num>. hęc: <q>Post Istriam Italię ora, inde Liburnię, aut Illyrici.</q> Patet igitur ad Arsiam usque siue Polam Istrię esse finem, et inde primam Illyrici partem, quę Liburnia dicitur, incipere. Plinio quoque ita dicente: <q>Arsię gens Liburnorum iungitur usque ad flumen Titium. Pars eius</q>, inquit, <q>fuere Mentores, Hymani, Encheleę, Dudini, et quos Callimachus Peucetias appellat, nunc totum uno nomine Illyricum uocatur.</q> Idem ait: <q>Liburnię finis et initium Delmatię Scardona.</q> Tantum igitur ab Istria distat Delmatia, quanta est Liburnię totius longitudo. Quod si Delmatia nostra tam inde procul abesse noscitur, quo pacto Stridon oppidum non aberit? Quod Delmatiam cum Pannonia disterminare a Hieronymo, ibidem nato, ibidem adulto, et conuersato dictum est, ut igitur cognoscas Stridonem non illud oppidum esse, quod nunc (ut Blondus ait) Sdrigna dicitur, sed longe ab eo diuersum, et quod nunc ab accolis Strigoum uocatur, et a Ptolomeo Sidrona olim nuncupatum sit; quanuis ipse Ptolomeus Liburnię illud annumeret, ita tunc angustiores Delmatię fines erant, qui postea latius se effuderunt. Nisi enim Stridon Delmatiam attingeret, nequaquam Hieronymus Delmatię potius quam Liburnię mentionem fecisset. Porro Ptolomeus lib. <num value="3">III</num>. ita ait: <q>Ciuitates Liburnię mediterraneę hę sunt: Tediastum, Aruncia, Adrotium, Stulpsi, Curum, Ausancali, Varuaria, Saluia, Adra, Aruona, Assesia, Burnum, Sidrona, Blanona, Ouporum, Nedinum,</q> deinde commemorat Delmatię mediterranea. Sidronam ergo oppidum, postea Stridonem dictum, in Liburnia posuit, non, ut Blondus somniauit, in Istria. Quod autem Sidrona et Stridon idem sit, uide Ptolomei expositorem, qui ait: <q>Sidrona siue Stridon; hinc Sanctus Hieronymus de quattuor Doctoribus ecclesię originem ducit</q>. Hęc ille. Itaque cum Sidrona, siue Stridon, siue (ut nunc appellant) Strigoum, non Istrię sed Liburnię oppidum fuerit, Hieronymus Italicus dici nullo modo debuit.</p>
<p> Quod ut clarius tibi constet, qui uera nosse cupis, inspice apud eundem autorem tabulam quintam Europę. Ibi, si a Scardona, quam Liburnię finem et initium Delmatię esse Plinius deffiniuit, septentrionem uersus lineam intenderis, in radicibus montis, qui Illyricum cum Pannonia diuidit, Sidronam inuenies; hoc oppidum tametsi Ptolomei tempore, qui multo ante Hieronymum fuit, in Liburnię finibus erat, postea tamen longius productis finibus, quibus Iaderam, Enonam Arbamque Liburnię quondam oppida compręhendimus, Delmatię dictum fuit: iccirco in eo deffiniendo Hieronymus Delmatię non Liburnię fecit mentionem; iuxta quod oppidum Pannoniam incipere, et ad septentrionem Danubio finiri scriptores testantur. Huc accedit quod ab illis quoque, qui nunc de locis ei oppido proximis ad nos commeant, sępe audimus, in medijs Strigoi ruinis adhuc sacellum stare Hieronymo dedicatum, ab accolis quidem conditum, ut ibi eius permaneret memoria, ubi nouerant natum; ędium etiam partem aliquam superesse, quas parentum ipsius fuisse affirmant. Quis ergo tam impudens, tam frontis perfricatę, ut contra tot, taliumque testimonia quicquam diuersum asseueret? Aut cur tandem aliquis Italorum non permittet nobis hunc apud nos natum esse gloriari, si nos illis non interdicimus, ut sibi plaudant eundem apud ipsos bonarum artium disciplinam percepisse, licet et in Gręcia Gręcis litteris excultus sit, et in Syria Hebraicis eruditus?</p>
<div>
<p> Hęc autem ad dignoscendum cuiatem illum dicere debeamus coram recensuisse satis sit. Cęterum disceptationem hanc nostram concertationemque, licet ex animi pietate susceptam, ipsum Hieronymum non tam repręhendere quam ridere reor, quippe qui iam non aliam patriam agnoscit nisi in qua tam feliciter ciuis perpetuus, atque perennis ascribi meruit, hoc est cęlestem illam Hierusalem, quę est mater nostra. Inde ipsum dicentem audire mihi uideor: <q>Ille meus est, et ego suus, qui ea quę docui magis nauiter exequi contendit; ille meus est, et ego suus, qui sanctorum uitam quantum potest imitari non desistit; ille denique meus est et ego suus, qui Christi Domini mei est, et Dei mei, cui soli cum Patre et Spiritu Sancto laus et gloria in sempiternum Amen.</q>
</p>
</div>
</div>
</body>
<back>
<div type="poesis" met="elegiacum">
<head>De laudibus diui Hieronymi carmen</head>
<l>Delmatię lętis olim generatus in oris</l>
<l> Hieronymus toto notus in orbe fuit.</l>
<l>Inter Catholicos unus facundior omnes,</l>
<l> Iudice me, magno nec Cicerone minor.</l>
<l>Cecropia doctus lingua, doctusque Latina, (5)</l>
<l> Hebraicos didicit, Chaldaicosque sonos.</l>
<l>Felix tam uarię donis donate loquellę!</l>
<l> Ingenio multum, nec minus arte ualens.</l>
<l>Te Scripturarum castigatore, recessit</l>
<l> omnis ab utroque menda fugata libro. (10)</l>
<l>Te monstrante patent sensus et enygmata uatum,</l>
<l> Iam licet obscuris nil titubare locis:</l>
<l>Sic Sole infuso tenebras uanescere noctis </l>
<l> Cernimus, et nubes flantibus etesijs.</l>
<l>Te bellante pijs uerterunt terga prophani, (15)</l>
<l> Perpetuus nostris hostibus hostis eras.</l>
<l>Te duce, prostratis erroribus, alma triumphat</l>
<l> Ecclesia, et laudes concinit usque tuas.</l>
<l>Tu nobis consulta, modos monitusque dedisti,</l>
<l> Per quos alta poli scandere ad astra datur. (20)</l>
<l>Nec tamen ista magis uerbis, calamoque docebas,</l>
<l> Quam uita et factis, uir memorande, tuis.</l>
<l>Nam Latium linquens Syrię deserta petisti,</l>
<l> Sacco membra tegens esurieque domans.</l>
<l>Illa angusta specus muscoque uirentia saxa, (25)</l>
<l> Nudaque paupertas assiduusque labor,</l>
<l>Cur sint, Roma, tuis tectis pręlata superbis,</l>
<l> Cur tot diuitijs delitijsque tuis?</l>
<l>Noscere si cupias, rerum metire suprema,</l>
<l> Et causam disces finis ab indicio. (30)</l>
<l>Ille etenim potuit qui talia spernere multa,</l>
<l> Contentus paruo, nunc bona summa capit.</l>
<l>Nunc fruitur cęlo, sed quo quoque tempore terras</l>
<l> Incoluit, mira dote beatus erat:</l>
<l>Mentis enim leuibus transcendens ęthera pennis, (35)</l>
<l> Non semel angelicos fertur adisse choros,</l>
<l>Et sanctos uidisse patres, uidisse sedentem</l>
<l> Fulgentemque super culmina summa Deum;</l>
<l>Sępe supernarum pastus dulcedine rerum</l>
<l> Ieiunus totas perstitit hebdomadas; (40)</l>
<l>Illi terribiles se submisere leones,</l>
<l> Nec dedignati sunt sua iussa sequi.</l>
<l>Nullus tunc domitor, uis nulla subegerat illos,</l>
<l> Et caput imperio supposuere suo.</l>
<l>Grande uiri meritum, cui grex quoque mutus honorem</l>
<l> Pręstitit, et sęuę quem coluere ferę.</l>
<l>Grandius hoc tamen est: illius nomina diri</l>
<l> Demones horrescunt effigiemque cauent;</l>
<l>Illi uota homines persoluunt sępe periclis,</l>
<l> Sępe graui erepti protinus exitio.</l>
<l>Ossa uiri, Solymis defuncti, Roma recępit:</l>
<l> Illius meritis hoc quoque credo datum.</l>
<l>Christus namque mori Solymis elegit et idem</l>
<l> Ecclesię Romam pręstitit esse caput.</l>
</div>
</back>
</text>
</TEI>
Marulic, Marko (1450-1524) [1507]: Vita diui Hieronymi, versio electronica, Verborum 10681, ed. Darko Novakovic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vita.xml].
|
