CroALa & LatTy: nodus

Nodus 947750 in documento boskovic-r-dsld.xml

AD POTENTISSIMUM GALLIAE REGEM LUDOVICUM XVI EPISTOLA DEDICATORIA Defectus Solis varios Lunaeque labores, Astrorum et positus, naturam et luminis aurei Per Latium Latiis olim celebrare Camenis Aggrediens, veterum Parnassia numina vatum Uraniem1 et Phoebum de more in vota vocavi. Ingentem Thamesis post inde advectus ad urbem Aeratis impressa notis mea carmina primum Eduxi totumque ausus vulgare per orbem Direxi ad doctum docto cum praeside coetum, Omnibus officiis qui me jam foverat atque Sponte sua sociis socium adnumerare parabat. At modo cum gentes lingua regnante per omnes, Francigenum2 rex magne, tua jam reddita fulgent Uberius cultuque novo se ostendere gaudent, Ad te confugiunt unum, tua numina poscunt. Jure quidem, quando Gallis commixtus et ipse Dicor avi, Lodoice, tui jam munere Gallus, In gentem adlectus magnam et tibi, maxime regum, Devotus vivo, tanto sub principe felix. Tu facilis vitae succos per dona ministras Annua; tu titulum praebes, tua nautica quo res Adstrictum tenet ac geminato jure fidelem Me jubet esse tibi, res nautica, quae maris altum Jam tenet imperium, tanta vi mentis acutae Instat et urget opus vigil ad tua jussa minister?3 Aequoreis pater ipse stupet Neptunus ab undis Nereidumque chori latitansque sub aequore Nereus Gallorum ingentes tot ponto innare carinas Fulmineosque globos emittere: fulgurat omne Igne novo coelum et repetita tonitrua reddit. Ipsi etiam nimbi tua jura sequuntur et hostem Dispergit late navesque per aequora versat Ventorum furor ac scopulis allidit acutis. Qua sese Arctoas5 America extendit ad oras, In bellum pulchra pro libertate ruebant Oppressi nuper populi; tu in vota vocatus Accurris; jussa immenso volat aequore classis Foeta armis et foeta viris; Philadelphia gaudet Libera; praecipiti turmae fugere volatu Hostiles; liber jam Delavarius amnis Panditur atque suos dominam deducit ad urbem Imperiique novi surgit tutissima moles. Nec vero ingentes populos tua provida tantum Cura fovet: tenues non dedignaris arenas. Arcta quidem Adriaco mea littore patria tellus,6 Ast opibus pollens et nobilitate vetusta, Acribus ingeniis et libertate perenni Tollitur ac vasto exercet commercia ponto. Ad te confugimus: facili nos excipis ore Cumque adeo exiguis tantus nova foedera jungis, Foedera, quae tibi me magis usque addicere pergunt. Non tamen haec veterum mea te monumenta laborum Sola petunt ornata novo nunc denique cultu. Sunt alia atque alia7 aut longos vulgata per annos, Jam tua, namque tuis jam Gallica reddita terris Sive recens enata, tuis et debita jussis, Quae peperit nuper geminati cura laboris Excitusque novis stimulis novus extudit ardor. Haud etenim deses cesso noctesque diesque Traduco indulgens operi meditorque levemque Per calamum memori trado servanda papyro. Quid namque officiat? Duris8 procul intonat armis Horrisonus Mavors; spumanti sanguine fervent Et maria et campi disruptaque tela volutant Et fractis galeas cristis rescissaque membra Infecti sanie fluvii atque incendia late Densa furunt vacuasque evertunt civibus urbes; Velivolae pereunt moles, perfossa ruentem Excipiunt latera Oceanum fundoque sub imo Et nautae et frustra fortes turmaeque ducesque Volvuntur vitamque alto sub gurgite ponunt Infleti et monstris miseri dant praeda marinis. Nos placida fruimur regali in sede quiete Tranquillaeque tuis gaudent in finibus urbes. Haec tua vis animi, tua fortis ad arma juventus Consiliisque acer9, rerum cui tradita cura, Quae reliquas spectant aulas, quique adstat ad aures Jam senior10, Lodovice, tuas ducitque volentem Atque novi tecum regni moderatur habenas Expertus longum quique11 auri pondera solers Eruit illaesis populis nervosque potentes Suggerit arcendi belli pacisque fovendae. Haec reliqui praestant lectissima turma ministri. Ergo insto assiduis tranquilla per otia curis. Nec vero tantus cedet labor initus: alto Aequore, quae longum jactata furentibus Austris Objectam attigerit puppis male conscia sedem, Promptius inveniet, quibus incita adhaeserit oris, Poscere quos deceat ventos, quo vertere proram, Spero equidem, nec vana fides, mea scripta docebunt.12 Sunt brevibus nunc clausa tubis13, quae vitra remotas Adducunt oculis oras et sidera coeli, Illa quidem melius quam quae longissima quondam Machina vix tellure super molimine multo Haud poterat tumidas tractari onerosa per undas. Immoror his, quae cura tuis mihi maxima cessit Imperiis: varias doceo deprehendere vires Vitrorum et formas tornandis lentibus aptas Per numeros simul arte nova tenuique labore. Fas erit14 hostiles procul his dignoscere classes Et malo et puppim fluitantia signa per altam. Fas erit his servare polum fulgentiaque astra, Securas ducunt quae vasta per aequora puppes. Addo etiam15 Uraniae certas cultoribus artes, Arma nova ac veterum vitia errorumque pericla Et quo quemque modo noscant fugiantque, recludo. Astrorum evolvo motus16 quasque ethere in alto Obtineant sedes, quam se sublimia tollant. Illa mihi17 longos olim servata per annos, Dum viguit viresque dabat florentior aetas, Nunc etiam quandoque trahunt noctemque per altam Educunt coguntque polo vigilare sereno. Tempus erat, medio cum Gallia tota Decembri Urgebat votis superos, tua regia conjux Spem regni longum optatam et te denique dignam Ut prolem partu felici effunderet atque Luderet augusta ridens delphinus in aula. Ipse polum et sparsas scrutabar in aethere flammas, Cum subito nova lux oculis sese obtulit atque Involvit totum radiis fulgentibus axem. Memnoniis sidus Jovis exurgebat ab undis. Inde jubar: deflexi oculos et lumina vidi Haud ignota mihi. Tenues volat ecce per auras Astriferis invecta rotis curruque micanti Diva meum Uranie numen, quam pronus adoro Sacra tubo, vitrea peragens et lente sacerdos, Stat coram et dictis me sic affatur amicis: "Mente tenes, ut me coelo demisit ab alto In terras olim Phoebus tibi dona ferentem Divinae tubulum formae, quo celsa videres Tecta Jovis rutilamque aulam sanctumque deorum Concilium, rerum quo grandia pondera librat Juppiter, immensum imperio qui temperat orbem Quidque animo sedeat, quid poscant fata, recludit. Nunc etiam aetherei summo de vertice Olympi Huc nuper delapsus adest superumque catervae Accurrunt, quotquot positos super ardua vasti Astra colunt coeli tractus sedesque beatas. Inde globo insuetum jubar emicat: hic modo divos Alloquitur cupidos secretaque jura revelat:18 Felici partu sobolem, quod Gallia poscit, Effundet regina brevi, sed regia proles Non patris, augustae veniet genitricis imago, Quae Venerem forma vincat cultuque Minervam." Cum primum Austriaca cum virgine jungere regem Francigenum statuit divum pater atque hominum rex, Cura fuit prolis seriemque parare nepotum Instituit, quae digna atavis matrique patrique Par foret inque omnes famam producere annos. Mille igitur Nymphas agiles geniosque volucres Advocat et, quae sit menti sententia, pandit: "Ite, ait, astriferosque orbes percurrite, flammas, Pectora queis agitanda olim, queis fervida mentes Vis acuat, robur membris accedat et ori Gratia, seligite et cura miscete sagaci!" Tum loca certa docet, magnis quae regibus apta, Quae blandi exhibeant aptissima germina sexus. Incubuere omnes operi. Sed plura requirit Cura prior, minus est operosa secunda: potentis Namque aviae egregias laudes ex parte reposcit, Non omnes, ventura prior sub luminis auras Regalis soboles. Non illi gratia blando Ore sedet tantum, Venerem qua vincit et artes Non tantum placidae colit officiosa Minervae; Finibus imperitat vastis, bella, horrida bella Sustinet, ingentes informat legibus urbes. Regali haec itidem cinget diademate frontem Regina augustos olim sortita hymeneos, Non tamen ipsa graves regni ut moderetur habenas. At gnatus vastas longe lateque per oras Quot populos reget imperio, quae bella parabit Assimilis patri19, non is protendere fines Ut velit immensos vana ambitione tumescens; Finibus hostiles sed ut arceat usque catervas Tuteturque suos. Quos tanta exempla requirunt Aetherios ignes, quae magnae robora mentis Virtutesque animi! Nulli vigilantia major Obtigit et recti cura atque amor insitus aequi. Nonne vides20, solium postquam conscendit avitum, Quam placida intentus populos ditione gubernat! Ut pollent opibus cives! Industrius ardor Fervescit magis atque magis; versantur aratro Indociles nuper campi; vindemia turget Collibus excultis; crescit numerosa juventus Praesidiis vitae crescentibus; aedibus urbes Laxantur magis usque novis duraeque Minervae Exercet plebs ima artes, florentibus addit Se studiis populi pars cultior; omnia fervent Saeclaque decurrunt felicibus aurea Gallis. Fas fuit ergo operi tanto dare longius aevum. Cura expleta prior citius jamque imminet hora Felicis partus. Frustra21 Libitina nigrantem Extendit furiosa manum minitata parenti: Juppiter audacem Stygias detrudet ad umbras. Concilium interea celebrat divosque coegit Et pandit, quidnam Gallorum ardentia vota Distineat spondetque brevi nova munera genti Grandia: ridebit plaudens delphinus in aula Atque alii atque alii fato arridente sequentur Et nati natorum et qui nascentur ab illis Omnia regalem extendent in saecula stirpem." Haec ait ac tenues se diva attollit in auras. Me novus ardor agit felicia fata canentem Devotumque tibi magis usque, o maxime regum, Incitat atque novis spes certa impulsibus urget, Ad te confugiam et primum te in vota vocatum Aggrediar numenque tuum per carmina poscam.22