CroALa & LatTy: nodus

Nodus 868433 in documento feric-d-periegesis.xml

De Insula Melitae, illyricè Mljet. II. Quae Jupanam inter sita, Corcyramque Melaenam Italicè Corzola. Interdum antiquis Melitene est insula dicta, Crebrius at Melita, è majoribus ultima, in ortum Si tendis, contra in solem sed prima cadentem. In longum tenuata jacet: si latius esset Huic spatium, multum inde suo accessisset honori. Quà pelago incumbit, scopulis ac cautibus altis, Pars multa, in valli speciem praecingitur; at nec Appulsus etiam lenes, accliviaque absunt Littora. Rarescit numero, nam dena colentis Pascere quae populi satis aptè millia posset, Vix mille agricolis vicos in quinque reductis Incolitur: reliquis Coritea nomine dictus, Et Babinopole praestant. Praetoria surgit Hîc domus, accedunt, cum lis insurgit, agrestes, Et cunctis plerumque eadem, de finibus agri. Judicio assistunt Melitae quatour, hique Cum Praetore ferunt pariter suffragia, cujus Si minus arridet sententia, rursus in urbe Fas est ad gravius litem deferre tribunal. Eximios aperit portus haec insula, classis Quisque capax magnae est, celso quoque vertice montes Illa habet, et multa frondentes ilice sylvas, Pascuaque, et colles, atque arva feracia passim; Nec fontes desunt haud una e rupe scatentes. Ad Rhacusanos proceres suprema potestas, Fructus ad Monachos, et caetera commoda spectant, Quorum vel famulos, vel dixeris esse clientes. Ante rudis nimium fuit incola, cunctaque prisco More gerebantur, nam nec premere ubera vaccis Ullus homo potuit suadere, oleasque feraces Collibus apricis serere, aut a littore telis Praedones arcere, necent ne forte, patrumque Sic sacramentum violent, quod tale, prius se Dent occidendos aliis ut scilicet ipsi, Quam perimant illi quemquam: sic perditè amatur Caprigenum pecus, ut reliquo concedere multa Noluerint in secla locum, turpe unde profectum Id genus est dicti, quo deridere solemus: „Si pereant caprae, pariet Melitaeus, eumque, Si pereat, parient caprae. Ex quo magnus at Ille, P. Ignatius Georgius Benedictinus Abbas Congregationis dictae Melitensis. Marunci querulos miseri qui scripsit amores, Hos inter longus caepit versarier hospes, Paulatim is cultus agrestes, ut novus Orpheus, Formavit catus: ille scopum proponere primus, Quò plumbi glandem emittant ab arundine ferrea Caepit, et insignes jaculandi reddidit arte. Haec nautae Olchinii, queis rapto vivere dulce est, Dum se se accingunt praedae, sensere priores: Hosque apud hic sermo (cum longo a tempore frustra Illi aliquem expectant) mansit: vel sorbuit aequor, Vel Melitaeus homo occidit. Sic omnibus unus Obtusum exacuit pectus, finxitque docendo. Si tamen ad ripam accedens sine mente nocendi, Pacificèque viros quis adiverit advena, mensa Dum lauta accipiant, quantum sinit arcta supellex, Pluribus esuriem haud dubitant exinde diebus Ferre ipsi, hospitii accendit sic gloria pectus. Ad cultum mediocre solum, sed fortia multò Fert vina, et varios fructus: minus apta serendo Frumento tellus; nec quod satis, incola verrit, Secum ex urbe tamen cum vendita ligna reportat Queis plenos lintres vehit huc plus mille quotannis. Maximus hinc illis proventus, et una bipennis Agrorum utilior cultu ipso; namque ubi centum Ardua praecisis straverunt undique ramis Robora, quà praeceps via fert, a culmine montis Ad mare devolvunt: onerantur terque, quaterque Navigia, et quae olim fuerat vilissima, magno Nunc illis pretio merx venditur; idque perenni Fit vice, nam tractu immenso viret ardua sylva, Lethiferisque lares colubris, latebrasque ministrat. Hujus ego magnam, casu quo nescio tristi, Sylvae olim partem, cum forte per aequora noctu Vela darem non longè illinc, ardescere vidi. Quadraginta circiter ab hinc annis. Triste oculis spectaclum, et lamentabile, multos Quippe dies horrenda dabant incendia lucem, Cum latè immissis fureret Vulcanus habenis, Nullus et aeria de nube extingueret imber: Illa tamen viridi vernat nunc pulcrior aevo. At vos, ut maneant hae sylvae in saecula vobis, Vento ferre faces ah! Parcite flante, favilla Una potest vobis immanes ferre ruinas. His quoque caprini pecoris vis maxima, et haedos Hic citius matres, aliis quam fiat in oris, Parturiunt: nivei partem bibit incola lactis, Cogitur utilius pars altera, nec Melitaeus Caseus invisit mensas sine honore secundas. Piscatus multis mediocri hic magna labore Commoda fert pariter, patriusque quod ante vetabat Mos, longos ineunt diversa per aequora cursus Jam nautae facti, vitaeque hinc commoda multis Ignorata prius duram accessere per artem. Temperies coeli generatim sana per omnem Hunc tractum, Blatti in pago sed morbidus aer; Blatto Illyrice, Stagnum latine significat. Nec causam nescire licet: torpentibus undis Hic stagnum, quod circa habitant, et nomen ab illo Fert locus, anguillis locuples aqua, regiaque alti Cum caeli tonat, è quodam egrediuntur hiatu Immanes, numeroque adeo densantur, agrestes Ut facile vel fuste necent: hoc provida culpam Correxit natura bono. Sed mittere tempus Haec levia, utiliusque aliquid rimarier istis, Quo morer historiae veteris monumenta sequentes. Quod Melitae Illyricae scriptoribus insula priscis Nota foret (plures meminerunt quippe) negatum Haud ulli; quidam addubitant, habuisset an umquam Hic urbem locus; ipse autem vix posse vocari In dubium reor. At quonam vel tempore structa Haec fuerit, vel quo subversa, remota vetustas Scire vetat: tantum superest (vestigia quamquam Nulla manent) urbis nomen, quo tempus in omne Quoddam accline jugum vocat incola. Si Melitussam, Polyb. apud Stephan. V. Melitussa. Volat. in Geogr. vet. Polybio Illyrici urbs quae dicitur, hanc ego eandem Dixero, non longè a vera ratione recedam. Hic scripsisse Cylix Halieutica nobilis olim Censetur vates, cujus mihi dicere nomen Oppianus Agesilai filius. Vide P. Ignat. Georg. in Divo Paulo naufrago, et speciatim in ejusdem super Melita Illyricana Notitia .V. Musa vetat, facilè nosces, cum caetera pandam. Ut fuit Agesilas, Romae imperitante Severo, Exilii huc causa missus, patrique sodalem Filius addiderat se se, ne taedia curas Illo in secessu degentibus accumularent, Magnificam portus sibi in interiore recessu Extruxere domum, cujus pars multa superstes Stet licet, illa tamen vel nunc penè integra cerni Posset, ni Veneti, quoties hîc anchora naves Belligeras tenuit, stimulis livoris iniqui Illa vetustatis monumenta illustria saevi Sulphureo igne pilis contortis saepe petentes Perpluere ex alto fecissent culmine saxa. Ipse Palatinus nunc audit portus ab illis Communiter vocatur Porto palazzo. Aedibus: hîc Grajas animi in solatia musas Filius accersens docto genus omne natantum, Et varias cujusque expressit carmine formas. Fertur ab Agesila Romam pars missa deinceps Arboris, in cujus frondenti vertice nidum Cernere erat constructũ avibus, dum hinc ostrea, et illinc Et varia haerebant flexis conchylia ramis. Haec ubi, ab Illyrio revocatum, et plausibus omnes Laetis gratatos reduci, sui amoenus ita esset Quod locus exilii, pareret qui talia monstra. Forte operae fuerit pretium, gratumque legenti, Si paucis hîc ipse Lacum, unde haec miserat exul, Quamquam pro merito haud sperem, describere coner. Insula in occasum quà desinit, est sinus ingens Aequoris, in longum se extendens tramite multo: Angusti huc ducunt aditus, cymbaeque minores Vix etiam penetrare queunt, quin objice saxi Has quoque a ingressu facilis prohibere potestas. Dixeris hunc naturam oculis voluisse profanis Consultò celare locum: sinus incipit ergo Ille perangustis a faucibus, in craterem Mox dilatatur satis amplum: hunc pinea circum Sponte sua enascens sylva omni a parte coronat: Utque supercilio clivosi è collis ad aequor Descendunt picearum aliquae, qui lintre vehatur, Quà ripa assurgit paulò altior, ille virenti Navigat in sylva attonitus. Maris unda silescens In morem speculi, atque oleo pacatior ipso Pellucet: fundum late dispersa per omnem Omnigena hîc species concharum, atque ostrea stagno Quae neque Lucrino invideant, Bajisve beatis. Squammigeri hîc varios lusus, pugnasque frequentes Dulce etiam spectare gregis: tu retia tantum Mitte, domum mox ut referas mullosque trilibres, Conque colorem auro piscem, immanesque locustas, Totque alios, antiqua quibus nomenque, decusque Splendida luxuries caenarum fecit: hic arti Nil locus humanae debet: praestantior arte Quidquid conveniens, quidquid fuit utile, compta Divitiis satis ipsa suis natura paravit. Illi tanta loco stat gratia, quique vocavit Haec nemora, hos colles, atque haec clausa aequora circum (8) Nicholaus Jo. de Bona in Descriptione ditionis Rhacusanae pag. 31. quae inserta in Opusculo supracit. Michaelis de Sorgo. Naturae ludentis opus, verbo aptius uno Laudavit, quam qui, multis describere tentat. Parva sinu penè in medio jacet insula: qua nil Gratius aspicias; quasi circumscripserit ipse Circinus, in teretem formam se obliquat: ibi ingens Caenobium erigitur, soboles Magni illius unde, Nursia quem peperit, nostras diffusa per oras Coepit, et eximium nostrae decus addidit urbi. Caelicolûm regina, potens hîc nobile templum Obsequiis populorum, et regum cognita donis Vide Ign. Georg. §. IX. in Notit. Melit. Illyr. Juxta habet: hic varia scopulus circumundique mole est Sic omnis praestructus, ut area nulla supersit Ulterius, nequeasque extra haec defigere gressum: Praesidiumque loci geminae hinc, atque inde minantes In coelum assurgunt turres, tormentaque belli Ignivoma insedere rotis, malus otia nequis Haec ausit turbare Patrum, sedesque beatas. Nec locus hîc reticere, alter quod vitreus illic Stet lacus: hic primo longe arctior: undique clausus Olim erat, excisa parva mox rupe per artem, Ille quoque adjectus magno est, atque efficit unum. Permultos inter, quos haec habet insula, montes Unius indetonsus apex sic eminet, idem Non inconcinnè in vastum ut desidat hiatum. Nympharum credunt antrum, Ostasceviaque audit Nomine spelunca haec proprio, permultaque narrat Vana superstitio Melitaeûm: hîc orbe molari Frumentum nymphis subigi, excretaeque farinae Haud semel inventos cumulos, et quisque adire Haec secreta ausus fuerit loca, vivere nullum Posse diu, ut violantem adyti penetrale verendi. Naturae occultas quicumque haud noscere causas Ingenio potuere rudes sic somnia fingunt. Scilicet hoc antro nympham vixisse Calypso10 §. V. Notit. supracit. Vir sapiens patriae immodico succensus amore, Non sine laude tamen, docuit prior, ingenioque Multa movens Melitam Corcyrae ab littore nympham Joniae nostras facilè deduxit ad oras, Conceptumque Hyllum congressu ex Herculis; ast haec Ut nimis antiqua, et caeca caligine mersa Mitto ego; et ut referar multò ad vicinus aevum, Augusti regno quod Caesaris insula florens Haec armis, opibusque fuit, sat constat, et arcto1 Vide Appianum in Bel. Illyr. Et alios. 1 Foedere Corcyrae quod juncta, aliisque propinquis Forte etiam Illyriae populis pollentibus aequè Non tantum Hadriacas classe infestaverit undas, Sed maria ulteriora etiam, ingentique quod aegrè Mole illam belli superarit denique Caesar. Tradita ab antiquis proavis haec incola narrat Ulterius (factoque fidem natura colentum Conciliat) quod majores, piratica quos ars, Atque famis tolerandae usus durarat, habena Fidentes etiam, lapides qua mittere certo Stridentes soliti ictu, atque asperitate locorum Protecti, et nemorum vastis anfractibus aequè ac Magno pugnantum numero valideque, diuque Deditione tenus vim sustinere Quiritum. Nec mihi quisquã adeo gravis hoc dissuadeat auctor, Illud quod lapidis vulnus memorabile, bello Dalmatico in quodam Augustus quod rettulit idem,(12) 12 Sveton. in Octav. Haud potius, quam quisquam alia de gente, peritus Funditor intulerit Melitaeus. Plus tamen aequo Rebus in antiquis aliquis me forte morantem Arguat; at possem, modo vellem, quidquid in Afram Congessere alii Melitam, hinc avertere, nostraque Aptius in monumenta levi asportare labore. Quamquam etiam haec ausis felicibus Ille peregit,(13) 13 Idem praelaud. Ignat. Georg. in D. Paulo Naufrago Cujus ego in multis sequor hîc vestigia, quoque Auspice jactatum tumido aequore, vique procellae Horrisonae Paulum Melitae licet addere nostrae. Quid ni, si Cretae solventem a littore puppim Scriptor in Hadriacas actam sacer indicat undas, Non verò in Lybicum, Melite altera quo jacet, aequor? Nec furiosa Euri vis mixta aquilonibus Afrum In mare tum quibat propellere, barbara dici Gens ea nec poterat, si forte illius ad oram Naufragus accesset Paulus, neque vipera morsu Saeva venenifero, quales haud insula nutrit, Illic laesisset miserum, verùm hîc, ubi semper Et numero innumerae, et turgent praesente veneno. Degener haud aevo gens posteriore, potenti Nam populo ipsa quidem veteris sociata Naronae, Issoque, et Phariae, Corcyraeisque propinquis, Ac Bratiae bellis operam navalibus acrem Praestitit, atque metum conjunctis viribus unà Hadriacam Tethyn sulcantibus incutiebant. Verùm ubi ab his populis se se Rhacusa remotat, Dux Venetûm Urseolus felici marte Naronam 14 14 Hoc fuit Saecul. X. Atterit, aligeroque jubet servire Leoni. Mox Melita accessit nobis, nec jam incola raptas Vertebat praedas ad littora: parta labore Res proprio coepit jucundior esse, soloque Non tantum robusta virorum corpora, se se Foeminae at ipsae etiam tunc addixere colendo. Veste harum nil simplicius, quae crassa, rudisque Crus media vix parte tegit, manibusque quod ipsae Ducunt, caprino texta haec e vellere: nullum Corporis illae inhiant cultum, similesque Sabinis Matribus ad duros callum obduxere labores, Queis pariter parvam cogunt assuescere prolem. Has sua perpetuò stabili tenet insula sede, Raraque in urbe mihi, quantum meminisse potestas, Visa loci illius multos est foemina in annos. Sic et stant prisci, et stabunt in saecula mores, Agrestes porrò, at facere, et servare beatas Qui valeant, vitae haud mollis si commoda norint. Hîc quoque (quod commune locis agrestibus orae Pluribus est nostrae) foemellae pharmaca miscent Herbarum vario è succo, ac radicibus, atque Ad laesas fomenta adhibent non irrita partes. Contra difficili si foemina forte laboret Hîc partu, quidam pago reperitur in omni (Altior hic aliis legitur, validusque juventa) Obstetricis obit tali qui munia pacto. Valle sub alarum comprensam utroque lacerto Primùm ille in sublime levat, mox leniter aegram, Sic tamen ut pedibus nequeat contingere terram, Succutit, ingeminatque frequens, dum denique foetus Motu illo avulsus materna decidat alvo. Hîc illud saxi niveo candore relucens5 Vulgo vocatur il Travertino, vel ut nostri, Scarpello. 5 Est passim reperire genus, quo cingere circum Mos nobis portasque domus, altasque fenestras. Noram ego complures, docti qui caedere adibant Illa loca: artifices nunc defecere, vehitque Huc Corcyraeus rate sector, qui sua nobis Pluris (nostra licet praecellant) marmora vendit. Plurima sic rerum, nemo dum promovet artes, Sublabi in patria rerum praeclara videmus. Ipse ad se facilè queat id genus incola lucri Pertrahere, assiduòque domos, quas surgere passim Aspicimus, decorare suo sit gloria saxo, Nec petere ex alia regione, quod intus habemus.