CroALa & LatTy: nodus

Nodus 867420 in documento feric-d-periegesis.xml

De insula Ladesti, illyricè Lastovo I. Omnibus e terris, Blasî quas numen amicum Aspicit, haud alia a nostra plus urbe recessit Centum milliariis circiter Rhacusio abest. Hac, quae Ladestes est insula nomen adepta. In vasto jacet illa salo, longeque Naronae Faucibus undisonae parti respondet ab una, Italiam ex alia, Garganique ardua montis Prospectat juga, quò paucis dans carbasa vento Hinc valeas horis te reddere. Penè rotundam Formam habet, in gyrum ter dena huic millia passûm Assignant: si longo adeo natura diremit A terris spatio, genti quoque foenore magno Fertilis ad vitam quantum satis esset alendam Impertivit agri, ut propriis contenta maneret Sedibus, et facili posset subsistere victu. Addita temperies coeli optima, sanaque jussit Corpora ibi nasci, durisque laboribus apta. Horum ego sed varios mores aperire priusquam Aggrediar, primo generatim in carmine quaedam De populis dicam, quorum vasto aequora terras Undique complexu cohibent. Nascuntur agresti Quae hîc de insulanis, eorumque indole dicuntur consonant iis, quae Cl. Vir Montesquius in suo praeclaro opere L'Espirit des loix sapentissime, ac vere adnotavit. Cultu illic plerumque homines, obtusaque ad artes Ingenia: ex illo vastis haud una locorum Quae gaudet spatiis, populisque illustribus aucta Insula detrahitur numero, discrimine nullo Exiguae quaecumque mihi: commercia namque Cum reliquis vix ulla solent conjungere terris, Unde referre domum doctrinae splendida possent Lumina, paulatimque animos mollire colendo: Tales Aegei maris olim, Graecia donec Floruit, inque omni latuit sapientia saxo. Et quia quaerendae plus libertatis amore Prae reliquis ardent populis (natura videtur Hoc illis dictare situs) externa feruntur Aegrius imperia, ingentesque excire tumultus Saepe solent, adhibent astus, fraudesque dolosas. Praeterea quod multa anni pars vivitur esu Squammigeri gregis, in venerem solet acrior esse Impetus: his ferme vitiis quaecumque laborat Insula, de nostra mihi jam dicatur oportet. Ladestino homini facies sic propria quaedam Contigit, ut variae mille inter corpora gentis Protinus agnoscas: stupidum sic illa, et agreste Quiddam affert, primo ad risus ut provocet omnes Aspectu, vinique eadem fucata colore est. Nec mirum, quippe infanti matercula quaevis Vix nato digitis primoribus ingerit ori Bacchaei guttas niveo cum lacte liquoris. Rufo etiam, cui rara fides, plerumque capillo Esse solent, glaucisque oculis, ac fronte petulca. Vox hominem sonat, haud expers stridoris acuti Illa tamen, multumque serendis litibus apta. Hinc si illos inter se audis et amica loquentes, Rixari, et linguas in jurgia solvere credas. Hos bene de nostra meritos nemo urbe negarit Qui sciat, excubias autumni tempore toto His peragi, et longo armatos incedere pilo Lictorum in morem, atque obstacula ponere furtis. Per fora, per plateas urbis, vicosque feruntur, Et taciti observant, furem si forte malumve Quem videant, juvenemve lupanar adire parantem. Hoc genus adducunt secum ad praetoria vinctos, Et caeci tradunt claudendos carceris antro. Hîc operae est pretium narrare, quod obtigit olim Cum quodam, manibus quem nil sibi tale timentem Prensavere uncis, caecae dum noctis in umbra Ambulat imprudens sine lumine: multa precari, Ut se dimittant, captivus, habere parentem Nempe domi senio confectam, quae inscia facti Ad coenam expectet frustra, patiantur ut aegrae Dicere se captum tantum queat, hoc fore magni Muneris instar, et hoc dicto se jurat eòdem Ocyus et ventis rediturum, et fulminis alis. Indulsere viri precibus, cui janua primùm Clausa domus, lotii dein foeda aspergine limen Dum servant, reducemque expectant, polluit: imber Hoc illis subitus poterat tum forte videri. Sed postquam olfactu clarè res cognita vestis, Rem foedam involvi noctis cupiere tenebris; At nisi derisor narrasset, mortuus esset. Mittere sed tempus levia haec, veteremque referre Juverit historiam, quam nulla oblitteret aetas. Hac Rhacusani juga detrectare Senatus Hoc fuit paulo post initium Saeculi XIV. Mitia gens animis olim imprudentibus ausa Discidii causas primùm molitur inanes, Mox turbas movet, et Venetûm se subdere sceptris Quaerit; at armato compressa licentia tandem est Milite, et insano qui primi arsere tumultu Eliso meritas solventur gutture poenas. Arx quoque, cui sontes fidebant,diruta, et omnis Perfidiae fomes summotus, causaque culpae. Tum reliqui posuere animos, victique timore Ocyus a laeso veniam oravere Senatu: Pol! meriti, ut Patres graviori pondere deinceps Clitellas dorso adjicerent, premerentque rebelles. Praeter at excubias modo dictas, navigiumque Grandius oppletum lignis, quod deinde quotannis Mittere dono urbi deberent, utque togatos Transveherent picto, sua quemque ad rura, phaselo, Haud alio pressere jugo. Stupeo haec tamen illis Committi officia, ipsa trahit nam occasio crimen. Sed mala paupertas animos infringit, et horrent Majorum id facinus meminisse, subire parati Servitii quodcumque velint imponere Patres. Mitius hi, neque enim revocant his pristina jura, Sed quibus a primo gaudebant tempore firmant: Vide Jacob. Luccarum pag. 50. Hi a servitute rustica dominis praestanda immunes omnino sunt. Habent Magistratus tam in civilibus, quam in criminalibus è selectoribus familiis insulae lectos, qui in judiciis sententiisque ferendis unà Praetorì assident. Eodem et Melitaei privilegio utuntur. Hac amor in proceres redit arte in pectora plebis. Quin etiam huc pueros famulatum saepe parentes Mittere amant, ut litterulas, ac scribere discant: Hoc tamen est mirum, recitoque ut verba Sibyllae, Nemo nec ingenio mediocri hîc nascitur: horum Qui sapiens illis octavus creditur esse Semper in ore sonat Quidam, qui nescio quale Illyrico evulgavit opus sermone, moramque Quod traheret Romae, Romano murice tectum Pejerat unusquisque horum, rostro illud, et ungui Propugnans, licet ille foret vix cognitus Urbi. At magnum fecit, quod maternis quoque verbis Haec scripsit, monstrare aliis iter ausus apertum. Verùm hac nemo tenus sua post vestigia gressum Intulit hac e classe virùm, queis cura sacrorum Incumbit, queisque haec scatet insula, tempore nullo Ut desinit. Saltem dignas addicere ad artes Se vellent, corpusve aliquo exercere labore, Qui non dedeceat mystas, nec lumina vulgi Offendat, sed cura aliquos haec unica tangit, Rustica nobilium ut mercede negotia tractent. Hinc turba agrestum in media nunc fervida musta Hos pleno cumulare lacu, pinguesque trapetis Nunc baccas terere aspicias, modo sepibus agros Cingere, et in scrobibus scissas de corpore matrum Aut vites serere, aut teneras immittere plantas: Haec illis ratio vitae est, haec inter aguntur Tempora, ut ex illis liceat tibi discere, quantum Una luce boum par exaret, area olivas Quot capere haec, aut illa queat, quo incidere vites Sidere conveniat coeli, quo vertere glebam. O vani studiorum, haud has Deus exigit artes A vobis, alios jubet effodiatis ut agros, Atque ut longè aliis mittatis semina sulcis, Semina perpetuae germen parientia vitae. Malo ego sic vos affari, quam fallere blande, Invidamque subire, animi quam abscondere sensa. Hactenus ergo rudes, nunc et cognosce superbos. Nulla licet jactare queant patrum inclyta facta, Nec magnis generatim opibus natura beavit, Longo illi inter se tamen ordine stemmata ducunt. Nobilis hic erit, ille ignobilis audiet, ambo Uno rure sati cum sint, et vilibus orti A patribus, pariterque rudi, crassaque Minerva. Interea hic cum patricio Praetore sedebit, Consiliumque dabit, removebitur ille, quod absit Nobilium a tabula nomen; decisa sed ut res Jam fuit, hic pariter tellurem bobus arabit, Aut uvam feriet pede, vel sarmenta putabit, Qui stultis poterat sapiens paulò ante videri. Sed nunc ipse locus, nam me hactenus incola solus Plus justo tenuit, pauca admonet addere, mancum. Ne sit opus, mutilumque legi morosa queratur Posteritas. Praecincta altis haec insula passim Rupibus est a parte maris, mox lenior intus In pulcros colles assurgit: mitibus imae Pomis luxuriant valles; vis provenit horum Maxima, Gnossiacis primùm quae misit ab oris Pulcra Cydon; nec avara Ceres hic esset, ut olim, Cum sua quisque suo mandabat semina campo: Nunc ea ab externis vehitur; penuria tantum Fontani est laticis, felix ter et amplius, hoc si Praeterea natura bono ditasset; at omni Quis felix a parte locus? Putealibus undis, Quas et privati, Communeque servat, egestas Arcetur, pecorique lacum fodere profundum. Vis populi hic major, brevior licet ambitus illi, Quam Melitae, nec sparsim habitant, locus unicus omnes Colligit, a pelago asperior quò semita ducit. Abditus ille latet, mox sensim ut panditur, est quo Lumina jucundè recrees, duraeque laborem Compensate viae sit amoena in sede potestas. Agrorum alternant cultum piscatibus, omne Squammigerae nam gentis alunt pecus aequora circum. Pars magna in victum cedit, longè altera major, Quam sale conspersam praesenti emit advena nummo, Appulus apprime ac Calaber, notissima queis haec Insula, quòque solent compendî appellere causa. Hanc circum innumerae rupes, scopulique minores, Pascendis gregibus pars apti, parsque serendis Frugibus; hos inter spatio haud temnendus,ubi ingens Suscjaz vocatur, ambitu quatuor, vel quinque milliariorum. Sylva viret. Veneti cupiunt dum tollere nostris, Litibus in longum nos distinuere molestis. Hoc maris in tractu ramosa corallia caecis Rupibus increscunt, lucri fons maximus olim, Nunc ars illa jacet, nostrumque exercita nulli, Quò Drepani ex oris aliàs se ferre solebant Ex illis homines gnari divellere saxis. Cui Grajo canitur Minyarum carmine cursus Apolonius Rhodius, qui Argonauticum iter descripsit, lib. 4. ver. 565. Imertepitiae vocitata haec insula pulcro est Nomine, ἐλαιφόρος, nomen nunc aptius esset: Sponte sua veniens nam terram oleaster inumbrat Plurimus: innumeris hinc patrum industria colles Palladis arboribus texit, sequiturque nepotes Cura eadem; pars multa soli sed et illius expers Culturae tamen omnis adhuc: minus insula sic est Dives opum. Haec subita navim jactante procella Tuta aperit nautis haud unius ostia portus, Horum nomina sunt Portus dictus Rosso, S. Pietro, Orto, Marcjara, Crivello, qui et Porto chiave dicitur. Queis vina atque oleum pretiosius incola vendit. Quid magno in portu, Petri qui nomine dictas, Interdum fiat, nunc eloquar. Illi ubi magnum. Conspicuumque virum, qui primò adventat ad illos, Magnificè oblectate velint, longè itur, et ille Seligitur sinus. In celerem introgressa phaselum Corpora prima virùm juvenum fortissima remis Brachia propellunt, post hunc longo ordine multae Procedunt cymbae pariter, quò retia, et omnis Est illata prius piscatibus apta supellex, Adque esum pariter spectantia, visque Lyaei Plurima; doliolum neque verò deficit albi Hoc est vinum illud, quod vulgo vin moscato vocant, quod hujus loci praestantissimum est. Nectaris illius, cui primas, demne secundas Nescio. Multa hominum manus hic, pars mittere lina, Parsque dapes docti coquere, et servire palato. Tum verò a magnis, subeunt quae in retia, praedis Instaurant lauta in multas convivia luces, Ducentique pecus pars tum perit optima Protheo , Sic laetus, dapibusque satur dimittitur hospes. Ingens sylva loco, quae semper caesa, virensque Semper inexhausto pubescit vivida foetu: Illa et suppeditat transtra ad navalia querna Robora, et ad lateres ramalia magna coquendos; Nec Ladestinis urbana obsonia lignis Pauca coqui struit ingenium sudantis ad ignem. In nemore hoc ingens fungorum copia: vesci Partem ipsi, partem sale sparsam includere ligneo Vase solent urbis missuri in munus amicis, Seu, quod nobilius, murenas corpore magno, In jus quas faciunt tantillo haud lenis aceti Immisso huc pariter concrescere, laureaque addunt, Dum stipant, folia, ut grati socientur odores. Haec Melae Vide utrumque suis locis. Celadus dicta insula, quae Celadussae Plinio: utrique aptè, solam ille, hic, undique queis est Septa, alios scopulos, numero majore vocavit. Hos Lagostinos modo dicimus: his quoque portus Efficitur, tuòque rates ibi sistere magnae Possunt, nam ventis impervius. Ast ego finem Jam faciam, ne me fragili trabe tanta secantem Aequora, totque inter scopulos deprendat Orion.