CroALa & LatTy: nodus

Nodus 803322 in documento rogacic-b-proseuct.xml

De Terraemotu, Epidaurus in Dalmatia prostrata est, Ad Cosmum III Magnum Hetruriae Ducem Proseucticon Inclite Regnantum, quo Lidia sceptra tenente Per populos laevam funestis cladibus ire Fortunam haud querimur; quidquid temeraria namque Illius incursu caeco violentia vertit, Hoc tua res duras indignaque fata jacentum 5 Commiserans veteri Pietas in sede reponit. Non secus, ac diro metuendum gentibus astro Saturnum, Jovis excusat clementior ignis, Et tristes radios acuentem in fulmina cogit, Commodiore Venus flammâ mitescere Martem. 10 Nec modo munificus generosi hic pectoris ardor Quas regit imperio gentes complectitur: exit Latius, et manibus cum sole per omnia sparsis Terrarum spatia, et marium, queis regia jura Non reddit, populis, gaudet regalia dona 15 Mittere, quam titulis, meritis ingentior, et se Dignum orbis probat imperio, dum consulit orbi. Atque hoc Mediceae senos insignia gentis Crediderim signare globos, Hetruria quamvis Sufficiat sceptris, pietati angusta videri 20 Unius, immensi quamvis Pomaeria mundi: Nec Macedum Regem victricia signa per orbem Transque orbem magis extendisse capacia vota, Cosmus magnanimum Heroum quam maximus Heros Proferat egregias curas, et vota juvandi. 25 Fleverit extremo oceani se limite claudi Vesanus juvenis, nec posse aperire triumphis Quotquot Democriti sapientia cuderat orbes; Hic contra sibi deesse locum, queriturque, creandis Non quos invadat ferro, at quos vindicet auro 30 Defficientem operum naturam parcere, mundis. Quod si, ceu perhibent sapientum pectora, primus Naturam informem confusaque semina rerum In speciem digessit Amor, rudibusque figuram Concilians, dispersa ligans, male juncta resolvens, 35 Omnibus et formam reddens atque omnia Formae, Jussit hanc rerum pulchram coalescere molem; Qui tibi magnanimo, Princeps, sub pectore vivit Ornandi meritos donis, inopesque fovendi, Nec spatio finibus amor, neque fessus agendo, 40 Dignus erat certe naturam augere, Chaoque, Si quis adhuc latet, eruere, et disponere mundum. Verum age: nil opus est tam longe accersere magnis Materiem meritis: adverso in littore surgit (Quid loquor? Ah quondam, dum fata Deusque tulere, 45 Surgebat) maris Illiricas Epidaurus ad undas: Urbs opibus, famaque ingens, contexere Pontum Classibus, inque omnes commercia spargere gentes, Nec minus ubertate soli, partuque virorum Laeta, sui juris, nullique obnoxia sceptro. 50 Nunc vero (heu nulla invitis fiducia Divis!) Turbine praecipiti labefacta, suisque sepulta Ruderibus, spectaclum ipsis miserabile visu Hostibus, immundo porrecta in pulvere sordet: Et quoties fessum caelo caput, aegraque tollens 55 Lumina, tranquilla pelagi prospexit in undâ Degenerem formam, et violati signa decoris, Lucem odit, nimiumque levi cecidisse ruinâ Conqueritur demens, et fata novissima poscit. Scilicet instabili subsultans cardine tellus 60 (Seu meditatus iter Caelo vulcanius ardor Impulit adversos obices: seu longa vetustas Speluncas subter tophis pendentibus altas Cum sonitu dedit in praeceps: seu spiritus omnem Pervolitans naturam, alteque in membra receptas 65 Injustas furias rapido concepit ab aestu; Seu caeli vis illa fuit) concussit ab imo Impositas moles caeloque minantia vertens Jussit in antiquum gremium descendere saxa. Nec mora: deficiente solo, subducta labare 70 Fundamenta, quati turres, ruere ardua pessum Culmina, juncturae lapidum, et male fida resolvi Tectorum coagmenta: It caelo pulveris atri Jurata ardentem nubes extinguere Solem; Urbsque diesque una pereunt. Confusus ad astra 75 Luctisono gemitu, atque immensae murmure stragis Erigitur fragor: et potuisti tu quoque forsan, Magnanime o Princeps, solio sublimis ab alto Immanem nostrae sonitum exaudire ruinae. Quo sonitu attoniti fugere a littore fluctus 80 Quaeque leves choreas tunc forte in gurgite summo Ducebant ludo Iliricae Nereides, imas Auribus occlusis, trepidae absiliere sub undas. Ipse etiam strepitum advertens Neptunus ab alto Ingemuit pater, et carae ne cerneret urbis 85 Infandum excidium, medio caput aequore mersit. Proh superi! quae tunc nobis (horresco revolvens [Nec sola sat firma, et rursum trepidare videntur] Omnia) deprensis tantâ in vertigine rerum Mens, animusque fuit! Capiti labentia tecta Exitium crudele ferunt: rimosa fatiscit 90 Sub pedibus tellus: pavidas fragor attonat aures Lucem oculis caligo, fugam eripuere ruinae. Nulla salus: urgente malo circum undique septi, Capti oculis animisque altum descendere caelum Credidimus, verti nobiscum elementa, perire 95 Naturam, et Mundi in nihilum partem esse ruentis Nec timuisse quidem licuit: praesentia lethi Abstulerat sensus: hinc desperatio lucis, Projectusque dies, nulla ore, aut pectore vota: 100 Tantum altus stupor, inque vicem formidinis horror. Jamque omni ammisso veteris discrimine formae Templa, theatra, lares, privata et publica tecta Praecipitata, eversa, informi strage sepulta, Procubuere: Urbs ante, Urbis nunc nomen inane, 105 Et lacerum funus: Vix pauca relicta supersunt Versarum domuum trunca, et male stantia membra, Serpentum latebrae, nocturnarumque volucrum Hospitium infelix: quae, praetervectus ab alto Vectorum ignarae senior jam navita turbae 110 Indice designet digito, atque, hoc littore, dicat Me juvene Illiricas una inter celsior urbes Surgebat famâ, et meritis Epidaurus Olimpo. Quas ego tectorum hic moles! quae robora quondam Suspexi admirans! quanto laeta omnia luxu! 115 Nunc jacet humanae documentum flebile sortis, Navibus, et dirum praeterlabentibus omen Vi subitâ, et rapido terrae labefacta tumultu. Cernite saxorum cumulos, disjectaque late Rudera: praeteriti haec vestigia sola decoris 120 Jam superant, hos in cineres Urbs tanta resedit. Sed leve tectorum, nec non reparabile damnum. Quis populi indignam cladem, quis acerba renarret Funera, et innumeras tam parvo in tempore mortes? Praecipites dominis superincubuere Penates 125 Ante aras Superum ceciderunt victima Mystae: In triviis vulgus; tumulavit Curia Patres. Miscentur nullo subiti discrimine lethi Cum pannis trabeae, cum sacris flammea vittis: Patricium funus, plebeja cadavera, sexus 130 Imbellis, meliorque, infirma, et fortior aetas. Nec fuga veloces juvit, prudentia cautos, Insontes Pietas, numerosa pecunia dites: Omnibus una dies, non unica mortis imago. Hi penitus mersi, obtritique in strage reinquunt 135 Non agnoscendis confusa cadavera membris: Corporibus fracti, et multâ [jam] morte receptâ, Reptantes alii sociae per cladis acervos Post sese laceros artus sua funera verrunt. Saucius hic largo per membra fluente cruore 140 Vociferans fugit: ast illum velocior urget A tergo Libithina, caditque in pulvere crasso Deprensus subita gravioris mole ruinae. Tristior illorum facies, quos pondere vasto Oppressos mediaque sui plus parte sepultos 145 Ante necem tumulo sors praedamnavit acerba. Heu miseri! nunc extremis conatibus altam Congeriem lapidum certant evolvere; fessi Nunc animis, totoque exhaustis robore nervis Mortem orant: nunc in gemitus, lamentaque versi 150 Auxilio socios, et quondam fida suorum Pectora, per quicquid sancti, et venerabilis usquam Conclamant. Frustra: Pietas formidine cessit: Non patris senium, non dulcia pignora natos Eripuisse vacat: tumulatam in strage maritus 155 Consortem thalami, et se nomine saepe vocantem Deserere haud dubitat: propiora pericula terrent. Et socium exemplis, quae sint sibi quisque timenda Admoniti properant fugiendo evadere fata. Non ego si centum solido aere sonantia linguis 160 Guttura cum totidem Briareus vocalis haberem; Ingeniumque mihi rapido torrentius amne Eloquii immensis in carmina fontibus iret; Quae dedit illa dies, variae ludibria sortis, Multiplicesque vias, et tot nova nomina lethi 165 Expediam cantu, aut dignis ploratibus aequem. Sic habet. Immitis nostro, Fortuna, labore Pascere, corque ferum caesis tot millibus exple: Occidimus; versa est Epidauri gloria. Laetos Ducere quid cessas misera de gente triumphos? 170 Vicisti. Cur vero? Haud sic temeraria coeco Turbine volvuntur fata, ut tibi vertere fundo Immeritas liceat, prout jusserit impetus, Urbes. Quondam etiam faciles miserorum injuria Divos Sollicitat, Parcaeque horrenda retraxere gaudent 175 Licia. Quid solidas naturae impellere partes Profuit, et caecum in tecta effudisse furorem? Ringere: nil furiis actum et molimine tanto: In cassum cecidere minae: Manet ecce superstes Cladibus, et longum invidia plorante manebit 180 Antiquus decor: ipsa novas injuria vires Suggerit. Ac veluti per acutae vulnera falcis Et variam caedem subolescere laetius arvis Cernimus, inque novos foetus, et munera vitae Sufficere: ut Palmis nitentia pondera contra 185 Altius in caelum ramis audacibus ire Impetus est, perhibentque, semel confracta [cum fracta], tenacis Naturae ingenio coalescere firmius ossa, Haud secus, insano quae turbine concita nostras Tempestas afflixit opes, majora nocendo 190 Incrementa dabit patriae, prostrataque virtus Crescendi vires, animosque a funere ducet. Haud novus hic ludus: vastatrix flamma novavit Romuleas arces, meliorque e clade resurgens Taedifero potuit Roma ignovisse Neroni. 195 Jamque ideo rursum generosam attollere frontem Incipit absterso squallore Epidaurus, et ipsis (Nil teret Fortuna loci) super alta ruinis Mansuri Imperii, atque Urbis fundamina ponit. Quod si nondum etiam veteris fastigia famae 200 Attigit, inque suum tarde consurgit honorem Cosme, tuae quaeruntur opes. Tu attollere solus Collapsam potis, et meliori reddere fato. Praecessere quidem auxiliis Regnator Iberus Et geminus, caelo majestas aemula, Clemens, 205 Lucaque non propria[e] tantum, sed quicquid ubique, Libertatis amans, Venetique, potentia corda Consiliis, decus Italiae tutelaque, Patres. Sed supremum operi nimirum accedere culmen Te sine fata vetant. Velut oppugnata perire 210 Pergama non poterant, vincenda in moenia donec Herculeae remearet onus fatale pharetrae; Auspiciis sic, Magne, tuis consurgere nostra Moenia, vel nunquam consurgere, stamine certo Sauxerunt nentes mortalia saecula Parcae. 215 Ergo age, cunctantis molimina grandia fati, Difficilesque operum progressus numine dextro Expedias. Tibi se reparatam debeat Urbis Gloria, nec sortis miserae crudele trophaeum, Medicei at potius monimentum insigne perennet, 220 Nominis. Accedet, tam claro vindice, nostris Et decus et tutela opibus. Sit caeca, sit excors, Laevaque consiliis Fortuna, lacessere nunquam Audebit, magni quam Cosmi erexerit Urbem Dextera, teque tuos Divos, atque omina gentis 225 Submittente, sinu exorata fovebit amico Impositas arces, novaque addita moenia tellus. Nec quod adoratis novi inexpertique clientes Littore ab externo nunc primum advolvimur aris Verbaque Fortunae loquimur praesentis, et albas 230 Praeferimus manibus vittas, cum supplice ramo, Sperne viros. Magnae sunt nobis conscia laudis Pectora, nec segnes animi, sunt saecla virorum Fortia, perque omnes exculta fideliter artes. Ponere muneribus pretium, atque expendere scimus 235 Officii momenta, vicesque in tempore justas Reddere, nec, nostris venies si casibus aequus, Aut apud immemores meritum periisse dolebis, Aut apud indignos pretium vilescere doni. Marmore te Pario stantem, nutuque potenti 240 Semirutas arces, lacerataque tecta jubentem Surgere, spectabunt seri, agnoscentque nepotes. Omnia anhelabunt sudantibus usque caminis Ambitiosa tuos in vultus ire metalla. Aeneus inde forum implebis, neve alta tremiscant 245 Fundamenta iterum, librati mole Colossi Firmabis medius gaudentem hoc pondere terram. Tu radii labor et caeli, tu nobile fias Artificum doctis conatibus argumentum. Sed quoniam saeclis volventibus omnia cedunt 250 Aeraque, marmoraque, et mortalis dextera quidquid Condiderit; senio tandem expugnante perire, Sat nostri monimenta docent nos tristia luctus, Quae magis ipse velis, in quae nil ferrea Clotho Juris habet, summo tollemus in aggere Pindi 255 Non Phidiae, vel Praxitelis, non arte Myronis Structa, sed Aonio simulacra perennia cantu. Te docti vates (neque enim Illiris ora Camoenis Invia: sunt alacres circum praecordia flammae Seminaque alta viris, et, si sacer impulit ardor, 260 Bacchari Phaebo, vix pectora plenior intrat Ulla Deus) plectri numquam graviore cothurno Aequabunt superis, et longa in saecula mittent. Egregias illi laudes, tuaque inclita facta Incident lauris, chartis vivacibus addent, 265 Formabunt citharis, vocalibus inspirabunt Cannis, immo tubis, Cyrraeque per omnia Cosmum Antraque, littoraque, et nemorum secreta sonabunt: Cosmum alti sopuli referent, nemora avia Cosmum. Sed tua nil stimulis eget, aut hortamine Virtus 270 Ipsa sibi calcar, neque te mortalia tangunt Praemia, vel sermone hominum, plausuque moveris, Maxima cui fecisse videntur praemia facti. Et nunc quod seri tandem post altera lustra Ad tua detulimus miseros altaria questus 275 (Is pietatis honos, adeo tibi prompta voluntas) Objurgas trepidum, et cessantem in vota pudorem Teque morâ laesum quereris, reliqua omnia mitis Supplicibus, solum indignans quod sero rogaris. Macte animis, Heros, tantis! Haec gloria nempe 280 Mortalem immiscet Superis: benefacta per orbem Sublatis monstris, debellatisque tyrannis Alcidem (unde tibi genus, et sublimis origo) Sacrarunt caelo: quem frustra insanus honorem Regnorum excidiis, et tanto sanguine mundi 285 Quaesivit Macedo. Nimirum perdere letho Non magnae virtutis opus: leo, vipera, tigris Tantum etiam possint: letho eripuisse Deorum est. Quod si per clades varias, et tristia rerum, Te tantum nobis assertorem astra parabant, 290 Nec parvo constare caducae debuit urbi Grande patrocinium, saevis en [ea] crimine fatis Donamus: nunquam placida, atque faventia tantum Juvissent. Fuit, o, cecidisse a culmine tanti Sic surrecturis. Et quae est tua gloria, Princeps, 295 Vindice quo miseris ipsae placuere ruinae? Sic mala dum superas, absolvis, nec minus illis, Quam sit servari nobis, facis utile vinci. Nos tibi depulsam cladem; depulsaque debet Nostra tibi, quod non dicatur noxia, clades. 300 Laus Deo P. Benedictus Rogacci, S. I.