CroALa & LatTy: nodus

Nodus 786845 in documento palmotic-j-carm.xml

In obitu Michaelis Gradii Epicedion Junii Palmottae. Iam satis obstrictam tenuere silentia uocem, Et latuit squallens cordis torpentibus aegro Corde dolor, potuitque pias differre querelas Musa suo deiecta gradu, quo tuta cacumen 5 Scandere Pyerium, doctasque accedere rupes, Aoniosque audax fontes haurire solebat. Hei mihi tot grauibus curis, quas maeror iniquus Innumeras inter fato feriente procellas Intulit, undantes, iusti monimenta doloris, 10 Distulimus lacrymas, et uix egressa latebris Tristibus, atrata frontem redimita cupressu Pulla veste, carens veluti genitore puella, Musa parentales tandem prorumpit in undas. Olli altus languet frontis decor, horrida maestum 15 Pectus signa gerit, palmarum impressa cruentis Vulneribus, sparsique fluunt per colla capilli Et deiecta graui spectantur lumina fletu. Causa mali tanti mortis fera cuspis auarae, Quae, dolor, insanis furiarum agitata uenenis 20 Eripuit Gradium, quo non praestantior alter Pyeriam tractare chelym, doctaeque canoras Vocis opes, stabilique expromere carmina cantu. Ergo has dilecti lacrymas, facunde, Nepotis, Vir, cape, quaeque damus merito pia iusta sepulcro. 25 Ne spernas, auidi quamquam te Regia coeli, Foelicesque animae stellati exercitus orbis Et cupiere sibi socium, et legere merentem ; Carmen amant Superi, coelo sunt carmina curae, Coeliculumque patri, quis nam fluxisse negabit 30 Demens magnanimas coelesti ab origine Musas! Sero tibi hoc nostrae lacrymarum insigne tributum Soluunt Pyerides; nam quinque argentea signis Luna renascenti coelauit cornua uultu Phoeboeis animata oculis ex quo impia nobis 35 Te rapuit mors ense truci; sed parce dolenti Ingenio, clari uiduatum luce magistri, Heu dolor, in tacitis iacuit sine honore tenebris Confectum grauibus curis; proh quanta per urbem Percussam miseri dedit argumenta doloris 40 Ille dies, quum te cassum uitalibus auris Aspicerent, quantis fleuit Ragusa querelis Consilio caritura tuo : te curia Patrum, Te tristis gemuit populus, te flebile vulgus. Omnibus unius fuit haec iactura sepulti 45 Tristis et innumeros peperit mors una dolores. Ipse etiam nigris testatus nubibus aether Maestitiam immissis pluuiae lacrymauit habenis. Haud secus aurati lampas pulcherrima solis Oppositae gelida cum pallet imagine Lunae. 50 Attonitae subita maerent formidine gentes, Aggrediturque grauis pecudes, pauidasque volucres Horror et insolitis languent sata maesta tenebris. Scilicet innumeris generoso pectore uiueris Qui dedit auxilium, et uitam seruauit, opesque, 55 Multa ferens misero in miseris solatia rebus, Voce, animisque fauens iustissimus, ipse cruento Intempestivi deiectus uulnere fati Innumeras poscit lacrymas, nec debile damnum est Praestantem uirtute mori: scit Dardana pubes 60 Hectoream lacrvmata necem, quo Troia uigebat Incolumi, magnus sed postquam concidit Haeros Insidijs, dextraque trucis mactatus Achillis. Argolicos uastata ferum consedit in ignes. At uero quantam Gradio moriente ruinam 65 Attulit heu nostris rebus mors improba, quis non Noverit, illaesae probitas cui cognita mentis, Iustitiaeque decor teneris seruatus ab annis, Doctaque tergemina pollens facundia lingua, Consilijque parens prudentia? nonne putandum est 70 Haec Patriam decorasse suam, dum pulcra manebat Vita uiro? Heu paci nimium contraria nostrae Mors, quibus immeritam spolias uirtutibus urbem; Ah quantis Gradiae laceras uiolenta rapinis Nobilitatis opes. Gradiae quis semina gentis 75 Nesciat, eggregium factis genus, inclyta quorum Solem fama preit stellisque aequantur honores? Saepius illaesos illis Ragusa curules Credidit et procerum toto plaudente senatu, Quos inter primos uenerata est curia. Patres 80 Tot proauum proaui, tot aui numerantur auorum. Sed ueluti Stellas inter nocturna minores Luna micat, uultuque chorum supereminet omnem, Sic, Michael, uirtus memori tua luce coruscans Insignes praecellit auos radiosque paternae 85 Lucis ouans splendore preit. Superare parentum Tantus honor Dati uirtutem, quantus ab illis Degenerare pudor; nec parua est gloria Patri Spectare optatos nati melioris honores. Sic Hector Priamum, sic Pelea magnus Achilles 90 Vincit et Aemathium proles generosa Philippum. Et decorat uictam foelix uictoria partem In partu laetata pio, sed Marte feroci Famam illi uicere Patrum. Tibi, candide Vates, Ingenium coeleste fuit, quo maximus uno 95 Dignus eras magni titulos anteire Parentis. Nam tibi, dum foelix materna emergis ab aluo, Virtutum chorus e superis lectissimus oris Plausit, et Aoniae dextrum risere sorores, Venturasque tuo capiti cecinere coronas. 100 Vix coelo donatus eras, quum signa dedisti Indolis eggregiae puero tibi dulcis ad arces Pyerias penetrare labor, gaudere canoris Fontibus et tenera Phoebo praeludere lingua. nec tibi Musarum tenero uix maxime cordi 105 Solus amor; uarias animum demmittis in artes, Quae diuis mortalem hominem coelestibus aequant. Namque puer curas gestans in corde uiriles Eloquij dulcem teneris assuescis ab annis Militiam et duros legum tolerare labores, 110 Ipsa tibi firmas solers industria uires Commodat, et menti generosum inspirat amorem Grandibus accendi studijs, mundique caducas Spernere opes, Claris famamque extendere factis. Hac ducente gradus inuictis passibus audax 115 Corripis accessos paucis, et Palladis arces Scandis honoratas, quae te loca sacra petentem Et fortunatis agitantem ingentia uotis Excipit amplexu, teque immortalibus ornat Diua bonis longumque auido largitur honorem, 120 His dictis affata: "Puer, clarissima Patrum Clarorum soboles, nulli uirtute secunde, Illirici lapidosa colunt qui littoris arua, Magnus amor nostras traxit te quaerere sedes, Difficilesque subire uias, qua semita ducet 125 Strata labore graui, sed amoenum animosa laborem Efficit in magnis urgens constantia rebus, Omne bonis aperitur iter; uia nulla negatur, Virtuti licet hybernis se cautibus horrens Caucasus, et medijs interserat ignibus Aetna. 130 Ergo haec digna feras uitae praecepta beatae Nobilitate tua, atque animo seruata reconde. Rex superum, immensi cuius sub numine sceptri Vnda fluit, pendet tellus, dant sidera lucem, Non tibi in aduersam defigere lumina terram 135 Prona, sed erecto coelum dedit ore tueri Teque sui similem formaque animoque creauit, Ut diuina geras, ipsumque imiteris in omni Consilio auctorem^ uitiorum haud caeca secutus Imperia heu tenerae nimium damnosa iuuentae, 140 Sed uirtute nitens, quae te, quum labile corpus Soluetur, matrisque suae reddetur in aluum, Innocuum uehat ad meriti fastigia coeli. Nam genus humano quicumque e semine ducit, Mortis habet legem, sed non lex omnibus una est, 145 Cui traditur foedas uitijs temerata per artes Vita nocens, uitae similis manet exitus illum, Damnat et infami famamque animamque sepulcro; Quem uero puris exercuit ardua uirtus Moribus et superas fouet alto pectore leges, 150 Sit corpus mortale licet, tamen inclvta ubique Fama uolat, superumque aeternos scandit honores Spiritus et patrias coeli tandem aspicit arces. Interea dum te mortali pondere onustum Vita grauis retinet, sedemque moratur Olympi, 155 Tu leges reuerere meas, meliorque sequatur Nobile principium finis; super omnia curae Iustus amor Patriae maneat tibi: numine solo Excepto Patriae primos debemus amores. nec te de recto uirtutum inimica uoluptas 160 Tramite seducat, nihil est uiolentius ilia Humanos turpi luxu corrumpere sensus. Cordis fraena tui teneas, iraeque feroci Praecipias; multis mortalia corda periclis Ira grauat, iustique uetat seruare tenorem; 165 Horum audax ualidas uires tu frange malorum. Difficilis bellare homini, sed maxima virtus Contra iram, contra Venerem, contraque Iuuentam. Nec tua sit proprios solum compescere motus Cura, sed in duris aliena pericula rebus 170 Prospice, consilioque iuua, contraque potentum Diuitias tutare inopes; te plurima linguae Copia et ornatis compar Prudentia dictis Extollet, Graiumque aequabis mente Solonem. In genus humanum multi saeuire dolores 175 Saepe solent, nec te tua pars, cui talis origo est, Deseret intactum, lacerat sua quemque malorum Mortalem series; nihil est sub sole beatum. Sed tu, gnare mali, miseris succurrere disce, Cumque tibi Ragusa suis laetissima uotis 180 Sceptra magistratusque dabit sanctosque curules, Iustitiam clemens uenerari, ensemque uerendum Sis memor, innumeroque duas cum pondere lances, Cuique suum tribuens, nec te sub consule donum In causis ualeat, procul o procul absit auarae 185 Mobile consilium mentis, nummique cupido Improba, non tali quisquam te Iudice lites Suadeat haud dubia quamuis decernere causa. Permutent alij labentia mercibus aera, Et caros ditent argento, auroque penates, 190 Tu Ragusinas. Michael, decorare memento Artibus eggregijs arces, pacemque tuendo Consilio stabili Patriam firmare salutem. Verum inter tantos uitae florentis honores Dulcia Pyeridum ne castra relinque sororum, 195 Quae te facundis natum fouere sub ulnis; His etiam obscuro uiuax per fama sepulcro Eximet, aeternumque dabit per saecula nomen. Otia non deerunt ad amicos commoda cantus. Otia, quae doctis pulcrum est impendere Musis; 200 Multa quoque innocuae praecepta salubria uitae Inuenies. manibus uersans noctuque diuque Doctorum monimenta uirum. nec uile laboris Munus erit, laudum seges aurea, quam fera numquam Inuidiae rabies turbabit et aspera mortis 205 Imperia; ignauos uincit mors effera, sed non Eripit inuicta partam uirtute coronam". Talia dicenti doctae plausere sorores. Quae variae diuam circumque infraque sedebant. Omnibus his cupidam Studium decorare iuuentam 210 Dotibus eggregijs, docilesque accendere ad altas Virtutes animos. quarum tibi diua merenti Munera, quaeque suos auide concessit honores. Consilium, solidamque dedit Prudentia mentem. Qua certas rerum possis cognoscere causas, 215 Et meliora sequi. Mites dementia mores Largitur, fraudisque animum sine nube serenum Donat habere fides, firmam constantia pectus Rebus in electis, uirtutem casta petendi Temperies docuit, pulcras ediscere leges 220 Iustitia et causas aequo decernere uultu. Nobilis inuictas tribuit patientia uires Infractumque malis animum cupidumque laboris. Laeta sed ante alias doctae facundia linguae Docta parens, cui cura uiros suadere loquendo 225 Mollibus et duras dictis inflectere mentes, Vndantem eloquij uenam dedit: inclyta talem Vidit Palladij quondam Demosthenis aetas, Et fortunati docto Cicerone Quirites. Praeterea Diua, omnigenae cui uiscera terrae 230 Scruta[ri] rerumque altos penetrare recessus (Jura, tibi larga donat sua munera dextra; nec Dea. quae numerat spatiosi sydera coeli, Et penetrat Phoebique uias, Lunaeque labores, Quaeque docet, uasti quanta est haec machina mundi, 235 Et rapit inuito radios et lumina soli, Poscenti praebere suas (coelestia dona) Dedignantur opes. Quantas sed amica Poesis Dat tibi diuitias; quantas cultissima nutrix , Virtutum. scriptis decorat quae digna solutis 240 Facta uirum, retinetque decus, famamque sepulti, Testes tot varia dites uirtute libelli, Ingenio. vir docte, tuo dignissima proles, Totque feram domitura necem tribus aurea linguis Carmina, Maeonijs non postponenda Camoenis. 245 His opibus diues, praeceptorumque Mineruae Dictorumque memor. prudens petis ardua cursu Herculeo, iustaeque fugis contraria uitae Ora uoluptatum, Stygijsque infecta uenenis Numina, quae nostros dulci sub imagine sensus 250 Fallunt et Patrio mentem furantur Olympo. Frustra te uarijs uitiorum exercitus armis Oppugnat, crebroque tuum quatit ariete pectus; Omnia tu, Michael, divino munere laetus Tela inimica fugas, fortique umbone repellis. 255 Enthea magnanimo uires roburque ministrat Virtus; uirtuti demens quis conferat arma? Sic olim blandae Veneris fortissima proles Troius Aeneas ibat coelestibus armis Exultans, olli quae mira uxorius arte * 260 Fecerat ignipotens. et iniqui barbara Turni Castra premebat ouans, sensitque acerrimus hostis, Quid pia diuino posset munimine uirtus. Saepe Patres (tenerae generosa exempla iuuentae Namque iuuant) natis paruum te magna gerentem 265 Monstrauere suis, et grandes moribus annos Aequantem laeto te laudauere Parenti. Iamque ingressus eras iuuenem, proceresque togatos Inter iura dabas, quum te benesuada cupido Incessit, liquidas genitore hortante per undas 270 Multorum mores hominum cognoscere et urbes. nec mora diuulsus, carorum amplexibus, alto Pandere uela iubes, patriasque relinquere terras, Foeminei non more Phrygis, quem rapta per undas Iliacis sequitur mulier famosa ruinis, 275 Sed raptas petiturus opes, dulcique periclo Visurus sparsas mundi per littora gentes. Ingenuus uitam decorat labor et bona semper Extulit in multis hominem experientia rebus. Haec te per uarios terrae pelagique labores 280 Duxit, et auriferi cupido monstrauit Iberi Littora, semirutasque nouae Carthaginis arces Et loca barbaricis Lybiae malefida rapinis; Sed uitae benefida tuae; namque aegra trahentem Corpora, te tuto tellus haec obuia portu 285 Excepit, caramque pio dedit aequa salutem. Multae praeterea, geminus quas alluit aequor, Fragrantem Patriae noto uirtutis odore Te uidere urbes Italae; neque durus Vlysses, Postquam altae liquit fumantia moenia Troiae, 290 Tot terras obijt, fatis licet actus iniquis Viderit immanes Lestrigonas, Antiphatemque, Aequantemque altos Polyphemum corpore montes, Scillaeam rabiem, diramque in uela Carybdim, Et laeta Syrenum animos sub uoce cruentos, 295 Circaeasque .domos, rapidaeque horrenda Calypsos Littora, Phaearumque(!) lares ratibusque potentem Alcinoum, gemini post saeua pericula lustri Ammissasque rates, atque impia fata suorum. Regis ope in patrias tandem delatus arenas. 300 At, Michael, magni de tot regionibus orbis Te Ragusinis notissima mercibus Ancon Excepit reducem, nullaque a parte marinam Expertum rabiem, terraeque immania monstra, Adde, quod ille senex, multumque expertus in undis, 305 Tu iuvenis primaeuus eras. Hac laetus in Vrbe Ignitos inter uirtutum ingentia Patres Fundamenta locas, patrioque sub aere mores Romanos florere doces, uinctamque cathenis Barbariem nullas Ragusae imponere leges; 310 Quamuis haeu nostros extra saeuissima fines Infandum imphijs immanibus omnia poene Regna Lyburnorum, belloque potentia quondam Dalmatiae anguineis infecerit arua uenenis, Nostra fides immota manet, semperque manebit, 315 Dum Sol aetherium radijs lustrabit Olympum, Et stabilis medio pondebit(!) in aere tellus; Hac duce Bistonios non formidabimus angues, nec male uicini rabiem morsusque Leonis. Innocuos superum seruat Pater, inuida contra 320 Cum toto Phlaegetonte furens coniuret Erynnis, Et uomat in trepidis delusas mentibus iras. Sume animos, Ragusa, mares, sunt martia nobis Pectora, Romuleae genus alto a sanguine gentis : Quod si nulla foret, uerax quae fama per orbem 325 Moenia fert Latijs Epidauri habitata colonis, Cuius ab antiquis tua tecta stetere ruinis, Vno Romanam Gradio te ciue probares; Tanta uiri uiguit generoso in pectore uirtus. Hanc ubi Picena sacrae ditionis in Vrbe 330 Moribus exacuit doctis, animique decoras Auxit opes, placidum Zephiro regnante per aequor Vndosum conscendit iter, Patriaeque petenti Redditur incolumis, caraque potitur arena Omnibus exceptus uotis plausuque suorum. 335 Ac ueluti Graiae Plato lux inclyta gentis Innumeros postquam moresque habitusque locorum Vidisset, laetae spolijs uirtutis opimus Optatum Patriae tandem se reddidit Vrbi Aucturus longis partas sudoribus artes, 340 Sic tu facundas pretioso in pectore merces, Docte, ferens, Michael, Ragusae moenia postquam Ingrederis, caras passus non amplius arces Ingenio caruisse tuo, uirtute paratas Diuitias aperis, laudumque incensus amore 345 Nunc Vrbi curam donas, nunc otia Phoebo. Ipsa tuos cernens uiuendi Patria mores, Nec te corrumpi uitijs iuuenilibus, alma Sed uirtute regi, beneolentis conscia uitae Dat regere Imperio uarias loca subdita gentes, 350 Scilicet ut iuuenis populo dare iura minori Assuescas, annis quum te melioribus aetas Firmarit natura uirum, suprema daturus Imperia et meritis Vrbem recturus habenis: Sic nondum ualidis miles benesuetus in armis 355 Induit intrepidos primo sub Marte labores Militiaeque modos ediscit et ardua tractat Bella ferox, summumque alta spe captat honorem, Sed, Michael, tu pace uigens, contraria marti Exerces, placidoque pius moderamine fraenas, 360 Quos tibi committit populos Ragusa regendos; nec tua cura inopes auidis lacerare rapinis, Et luxu torpere graui; procul exulat ardens Luxuria et prauae regina pecunia mentis. Foedat opes animi Nummum captiua cupido. 365 nec bene cum iusto mores rectore soluti Conueniunt, primumque suis regalia ponat Iura libidinibus, uetitos et fraenet amores, Qui populos fraenare cupit. Tu multa relinquis Exempla innocuae, iudex castissime, mentis. 370 Ipse ferox animis, patriaque asperrimus ira Barbarus Illirico ueniens praedator ab Istro Te coluit, uiditque tui memoranda pudoris Signa, regens rosea oblatam dum fronte puellam Respuis et casti sequeris uestigia foelix 375 Scipiadae, Hispanam maior cui reddere nuptam Gloria et audaci leges posuisse iuuentae. Quam duro tandem bello domuisse superbum Annibalem, et capti castra inflamasse Syphacis. Inde ubi tranquillam per tanta negotia mentem 380 Colligis et placidae dulcis datur hora quieti. Non tibi torpor iners, sensusque grauantia cordi Otia, sed laetas animus conscendit in arces, Aonios penetratque choros, fruiturque Dearum Colloquio, gaudetque graues tractare cothurnos. 385 Hinc canis impurae scelerata incendia Faustae Pro uetito rabiemque thoro (mortalia quid non Corda furens impellit amor) Crispique pudicum Pectus, et immeritam post tot uictricia mortem Bella uenenatae donum furiale nouercae, — 390 Carmina, quae nostras culto sermone Camoenas Tunc primum docuere loqui, doctumque loquendo Cedere non Graijs, Latijs non cedere Musis. Ipsa Ragusino per te donata theatro Melpomene, Illirico Romanos carmine motus 395 Obstupuit, numquam priscis se fassa locutam Temporibus meliore sono, seu funera casti Hippoliti caneret, caneret seu fata cruenti Oedipodae, aut rabidum scenis agitaret Orestem. Et ne tanta foret merito sine munere uirtus. 400 Aerio uirides Parnassi e uertice lauros Legit ouans (Vatum nam sic Rex ipse iubebat Delius) et uiridis decus immortale coronae Diua tuo posuit capiti, cinxitque merentes Obsequiosa comas, unde omnis Dalmata tellus 405 Laetitiae pia signa dedit, montesque Lyburni, Adriaque, Illiricas undis qui lambit arenas. Postquam grandiloquo diuina tragoedia uersu Constitit et placidis satis indulsisse Camoenis Visum, altas animum docti Ciceronis ad artes 410 Vertis et in medio causas orare senatu Incipis, ambrosiam miratur Curia uocem Multiplicemque sonum et caeca sine fraude fluentem, Atque ait: "en Latiae redolent mihi germina linguae Illiricis inserta modis, hac Tullius arte 415 Romuleas seruabat opes, sic ora mouebat Magnanimi probitas olim sincera Catonis. Perge uiam, iuuenis doctissime, quo pia uirtus Te uocat atque hominum dubiae succurre saluti. О utinam felix annis properantibus aetas 420 Adueniat, qua tu solio quoque notus in alto Aspicias aliquem coram te Iudice natum Arcentem cultis urbana pericula dictis". Sic fatur, laudatque time fragrantia uocis Eloquia, et totam spargit laudata per urbem. 425 Hinc tua cum precibus numerosi tecta clientes Conueniunt. fidumque petunt in rebus egenis Auxilium, fato tandem meliore uidentes, Quid possit Gradiae facunda potentia linguae. Iamque aeui medium matura aetate tenebas 430 Cumque annis crescebat honor, cum casta pudici Inflammat te cura thori, studiumque creandae Ingenuae sobolis, tali quae digna Parente Aequaret patrium uultuque animoque uigorem. Ducitur ante alias Benessia uirgo, puellas 435 Ore decens, animi sed praestantissima opimis Dotibus, et magno uirtute simillima fratri, Quem nunc Romuleae moderator maximus Aulae, Christiadum Pastor, supremi cura Parentis Vrbanus colit et mentis communicat altae 440 Arcanos illi sensus, corda integra fidi Expertus moresque uiri. Tu coniuge felix Hac, Michael, placido sociales pectore flammas Claudis, et ingenuo laetus blandiris amori. Ilia tibi ternos insignia pignora natos 445 Edidit: heu nequeo lacrimas cohibere cadentes, Attulit immeritae proles (crudele) parenti Quarta necem, iacuitque pari cum Matre sepulcro, Namque ferens utero geminos faecunda puellos, Dum partu natis uitam daret, improba tristi 450 Detinuit fato sobolem Lucina secundam Funera bina gerens, et uix lethale periclum Euasit geminas inter uita unica mortes, Qua nunc felici fruitur tua tertia proles. Fortunata Parens, aeuum si fata dedissent 455 Longius et caros natorum cernere uultus, Cumque pio pariter uitae finire labores Coniuge, et aurati petere alta palatia coeli; Sed te Parca ferox media florente iuuenta Eripit, ut roseum grando quatit humida florem, 460 Liliaque audaci pereunt argentea morsu. Quas tibi tunc lacrimas, meriti quae signa doloris Defunctae tristis Gradius dedit, ipse ego, quamuis Paruus eram primique puer uix tempora lustri Finieram, grandes possum meminisse querelas, 465 Defletosque rogos; manet alta mente repostus Maeror agens gemitum, et uidui uox aegra mariti Sed quoniam rigidae damnum irreparabile mortis nec deflere iuuat, lacrimoso fraena dolori Ponit et Aonios repetit per carmina montes 470 Illirico modulans Latij solatia plectro Consulis; haud potuit meliore Boetia uirtus Ore cani; tanta est facundis gratia Musis. Tum sese ad teneros toto cum pectore natos Vertit, et ignaros quoniam sors impia Matris 475 Reddidit, ille Patrem Matremque exercet in illis, Virtutumque uias aperit, pulcrasque per artes Instruit, et grato docet indulgere labori. Me quoque dilecto uiduum genitore paterna Mente foues, nostrae frater dulcissime Matris, 480 Dumque tuis tranquillum humeris innixa recumbit Nostra domus, cari minor est iactura Parentis. Tu me natiuis gratum super omnia Musis (Ipse etiam culto plenus praecordia Phoebo) Laudas atque hilari, Vates doctissime, uultu 485 Has mihi materna memoras ab origine dotes Effluxisse, tui ferrem qui uiuida signa Ingenij, facilemque altas Heliconis ad arces Ostendis generose uiam, qua me quoque possim Tollere humo, uictorque necem calcare superbam; 490 Te duce (prima fuit nostrae quae musa iuuentae) Illirico Aeneas donatus carmine tendit Per Stygias sedes et per hospita regna dolori Patris ad Elisios manes spectatque nepotum Venturam sobolem; cursuque petita Procorum 495 Fallitur auratis iuuenis Schenaeia pomis. Per te dulciloquos spirant mea carmina sensus, Dum canimus Bacchi lusus, et Apollinis iras, Suppliciumque Midae, mutatasque auribus aures Humanas stolidis: at Rex stultissimus alta 500 Plectra rudi calamo non inferiora probaret? Nec longum nostris dabitur (modo uita supersit) Carminibus monstro Andromede deuota marino Perque Iouis natum duris exempta catenis Auspicijs bene cepta tuis, dum pulcra uolenti 505 Ingenio cari praebes, uir docte, nepotis Pabula, me gratas animans animosus ad artes. Tu mihi, seu Latio resonabant carmina plectro, Siue Ragusinae populo plaudente mouebam Fila lyrae, Phoebus Phoebo iucundior ipso 510 Alter eras, nostrisque addebas robora cordis Maturo moderans iuueniles pectore Musas. Ah quoties medio te nostra Sueuia cursu Consuluit, patrijs per me redimita cothurnis: Heu magis ilia tuam, quam Regia funera, mortem 515 Nunc deflet, guttisque humectat grandibus ora. Nec modo cognatae tibi grata negotia gentis Multi, quos nullo tangebas sanguine, curam Expetiere tuam, et cari coluere Parentis Nomine, pro Gradia dantes pia uota salute. 520 Tu patribus uiduos foetus, orbasque uirili Auxilio defendis opes, obsessaque curis Pectora se rigidae prudens opponere sorti Instruis; ingenua quisque a uirtute requirit Auxilium, insonti nihil est pretiosius aeuo. 525 Talis in herboso quercus laetissima campo, Cui latus annosum rami cinxere, patentes, Excipit hospitio uolucres, frondentibus ignes Aestiuos reparat folijs, pluuiaeque fragorem Sustinet, et gratas fessis dat euntibus umbras. 530 Quid mirum, multos Gradij si Candida uirtus Extulerit, rebusque uolens iuuarit egenis. Quantos ille tulit noctuque diuque labores, Dum uitae illaesos mores, artemque iuuandi Percipit, et relegens iterumque iterumque reuoluit 535 Dogmata, quae uarijs aetas doctissima lustris Quaeque tulit, docilesque hominum seruauit in usus. Quidquid fructiferi cecinit Maro, quidquid in omni Vate sonat, notat ille pius, scriptisque reponit Nobilibus, studioque pari ueteresque nouasque 540 Colligit historias; illi dat Dorica flores Terra suos; illi seruit Romana uetustas, Germinaque Ausoniae florent redolentia linguae. Quid memorem uarijs faecunda uolumina gestis, Et bene contextos longo sudore libellos: 545 Vera hic Bistonidum uideas exordia Regum, Acribus unde Genus Turcis, qua parte tremendis Arrexere iubis Traces capita alta colubri, Et male possessum (dolor) incubuere per orbem Bellorum series nostris notissima terris. 550 Num taceam, doctis uidi quae plurima cartis Christiadum monumenta Ducum? num pulcra relinquam Scripta labore pio, uitae documenta beatae, Doctorum lectas facunda per ora uirorum Delicias? Gradiae uirtus cultissima mentis 555 Nouit, qua refluum mutatis fluctibus aequor Itque reditque uiam, quos parturit ubere faetus Terra sinu, quo se coelestis machina motu Torqueat et solem cogat solisque sororem Precipites parili secum properare rotatu, 560 Sidera quas habeant leges, unde humida surgant Nubila, quis pluuiae gelidae. quis grandinis auctor. Quo tonet igne polus. Se pectore colligit uno, Quod multas posset diuisum extollere mentes. Ille docet, quo more locis dare iura subactis, 565 Quo sit opus proprios animi constringere motus. Et pulcrae rediuiua sequi uestigia famae. Illi Caesareae leges patriaeque patescunt Iura suae; innumeris quidquid male consona libris Turba canit, recto se digerit ordine rerum 570 Pectore in augusto Gradij ; non iustior illo Alter erat uarias causarum noscere moles, Crimina seu meritis punire nocentia paenis Lex peteret, seu ciuili sua reddere cuique Iudicio et dubias hominum componere lites. 575 Hac uirtute potens, maturisque integer annis Per Patrios, generose, Gradus niueique uerendam Nobilitatem animi summos electus honores Ingrederis, numerumque Patrum. uenerabilis, exples Primorum, patriae quibus est commissa rogatis 580 Cura salusque suae; diuae quoque grandia dona Iustitiae, tibi quae puero dedit ilia merenti, Exerces quino sextus cum Consule Consul. hic tibi non gladio, sed acutae mentis Librantur causae ancipites, quas protinus omnes 585 Discutis electa dubiae caligine noctis Sincerus sociosque trahens in uota sequentes; Tantus honor, tanta est iusti reuerentia cordis. Haud te despecto superare potentior auro Pars ualet: ante tuum, Iudex uenerande, tribunal 590 Tutus agit spreto pauper cum diuite causae, nec diues fraudatus abit, si criminis expers Iussa petat: parilis benefido examine libra Tollitur; ipsa tui laudat pars uieta tenorem Iudicij nullis damnum confessa querelis. 595 Talem et bisseni te Curia parua senatus Spectauit mirata tuae coelestia mentis Consilia, inque pio pretiosas pectore dotes, Talem te coluit, qui fortibus impia iudex Crimina persequitur paenis, quae tu quoque iusto 600 Ense secas, noxisque uiam precludis iniquis. Nec te dira iuuant rabidis inuenta Tyrannis Supplicia, insolitaeque neces; neque corda seueri Torquati, moresque probas, et uiscera Sullam Raptantem; natiua urbi dementia nostrae 605 Teque tuosque regit comites, iramque repellit; Castigatque uiros communis poena nocentes. Sed quid ego haec memoro, fortunatumque relinquo Imperium, ut merito Princeps generosus in Ostro Rexisti laetos iusto moderamine ciues? 610 Quanta Ragusinis accessit gloria fastis, Quantus honor: cum tu niueas moderator habenas Tractares. Numquam meliori publica sceptro Maiestas uiguit; quid nam felicius urbi Quam docto Rectore regi? nec uota precando 615 Emendicatos te quaerere cogit honores Ambitio, et uanae uentosa superbia mentis. Docte Gradi, te quaerit honor, moresque probando Magnanimos ultro se ter tibi purpura supplex Obtulit, atque auidi dignum legere curules. 620 Ter quoque ciuiles causas, ter crimina iudex Metiris, quater exigui repetita senatus Imperia, exigui numero, sed maxima cuius Maiestas. Primo spectata in limine honorum Debita tot uicibus repetit sibi munera uirtus: 625 Ilia pios toties mutato more regendi Nunquam aeui mutat mores, sed constat ubique Ipsa sui similis, uultuque nitescit eodem. Tempore sic Titan spatiosi lucidus anni, Quamuis nunc Tauri sedem, nunc signa Leonis 630 Transeat, aequalis lustret nunc pondera Librae, Nunc septum glacie limen pluuialis Aquari Peruolitet, numquam radiosae frontis honoras Mutat opes, patulisque negat sua lumina terris. Plurima praeterea, Michael, dignissima tractas 635 Munera, quae numerare labor, tu prouidus artem Erigis, albentes Studium cui pectine lanas Texere, uirgineo Thomae tua cura tueri Templa habitata choro, sacrasque iuuare sorores, Aegrotos seruare inopes, mollique locatos 640 Hospitio, amissae Patria pietate saluti Reddere; rarus honor nostra numeratur in Vrbe, Quem tua non gessit Virtus, quin ipsa petisses Maenia Treicio lectus regnata Tyranno Orator, ni te meliores Vrbis in usus 645 Seruasses, Patriae rebus consultor in arctis Optimus; ulla prior talem non uiderat aetas; Nil tibi defuerat, meritis spectande senator, Quo tua perpetuis floreret gloria saeclis. Maiorum clarus titulis, sed clarior ipso 650 Lumine uirtutis propriae, Patriaeque, tuisque Dilectus, tristi uitam sine nube trahebas Natorum cinctus, cognatorumque corona. Quin etiam, quo nulla tuae contingere maior Gloria laetitiae poterat, tibi pectore frater 655 Iunctus Amicleo, uitaque acceptior ipsa (Ille quoque exigui spatio tua fata secutus Temporis, et superum tecum coniunctus in arce) Mox ploraturam nuper felicibus Vrbem Rexerat auspicijs, nitidae notissima uitae 660 Integritas merito summos concessit honores. Nec satis hoc, nostra iudex spectandus in aula Considet et placida cum Maiestate seuerus (Notus honor Gradiae genti) sectatur iniquos Supplicijs grauibus mores, interque rogatos 665 Conspicuus tractat patriae moderamina Patres. Parua loquor, Paulo committitur alma Potestas Reddendi grauidam faecundis frugibus Vrbem Pellendique famem, quam prouidus ille paratis Messibus exturbans nostras alit ubere terras 670 Frumenti cumulo; credas uenisse feracem Triptolemum, plenis Cererem qui spargit aceruis. Quid memorem, ut saeui pellit contagia morbi Et uetat ignitas Ragusam irrumpere pestes, Vt Bizantinam prudens Legatus ad Aulam 675 Bis properat, placidis demulcens aspera dictis Pectora. Barbarici Gradiam stupuere coloni Virtutem, non hanc magno sine munere diuum Concessam Patriae confessi finibus orae. Tali nobilitas Gradiae splendore uigebat 680 Fortunata Domus, famamque extenderat astris. Cum mors, quae nostris alitur saeuissima damnis Altaque subiectis acquat, uibratque per omnes Fulmineum terras non exorabilis ensem, Egregios fratres, nostri duo lumina saecli, 685 Conspicit, inuidiaeque truci correpta ueneno Aestuat, illi atram torquet super omnia mentem Maioris Gradij uirtus, erectaque caelo Gloria lethales numquam passura triumphos; His etiam Pauli nullos moritura per annos 690 Accedit probitas saeuoque alimenta furori Addit et insanas uiolentius asperat iras. Ac uelut ardenti si quis fera pabula flammae Ingerat, ilia furens crepitantibus alta fauillis Astra petit, nigro fumat uapor igneus ore 695 Signaque plorandae praebet manifesta ruinae, Talibus irarum feruet mors inuida flammis. Tum secum haec: "Mene humano succumbere uictam Ingenio, et Gradiam non posse extinguere lucem? Aemula quippe uetat Virtus ; sed regna, sed Vrbes 700 Tot telis cecidere meis, me Romula tellus Sensit, subiectus quondam cui paruit orbis; Inclyta me priscis experta est Graecia palmis Persaeque, Armenijque leues, et Medus Hydaspes. Alta quoque Assyrijs Babilon dominata Tyrannis 705 Per nostros calcata pedes, mea sceptra tremiscunt, Aer, terra, fretum, totus mihi germinat orbis. Ilia ego, quae Regum incedo Regina, Ducumque Magnorum Domitrix, gemino de fratre triumphum Non tulero ? poteritque meo superesse furori 710 Fama recens tracta longo cum nomine uita, Letheas quae me ignauam detrudat in Vmbras ?" Est prope Tartarei spatiosum limen Auerni Tectum horrendum ingens, densisque infame tenebris, Hoc circum impuris uitiata paludibus aura 715 Obsidet et foedi late dominantur odores; Nec praeter, nocuo ferales cortice taxi Notaque sanguineis surgunt aconita nouercis; Morborum funesta domus; stat pallor in ipso 720 Limine et infirmo tollens se languida gressu Debilitas trepidusque pauor, maestique dolores, Diraque concussae producens somnia menti Terrificus sine pace sopor, tenet atra secundos Ingressus macies, expersque insania somni, 725 Quaeque uenenato serpunt contagia passu. Maeror, luctificae praeses miserabilis Aulae, Diuisit famulas per opaca cubilia curas. Aegrae intus Pestes habitant, numerosa malorum Agmina, quae uirides miseris mortalibus annos 730 Ante diem rapiunt nostraeque tenacia uitae Cogunt inuitas abrumpere stamina Parcas. Informes uisu formae, pallentia miris Ora modis, pars occulto torquetur ab igni, Obstrictis gelido torpet pars frigore membris, 735 Pars tetram ructat saniem, pars tabe maligna, Attratisque horret maculis; si ferrea centum Ora mihi resonent, tristes fera nomina morbos Vix numerare queam. Petit has mors pallida sedes, Vtque truci tetigit noti pede limina tecti, 740 Horrendum, geminas pestes uocat, altera quarum Infelicem hominem laxatis liuida uenis Debilitat, purumque auido bibit ore cruorem, Epotam donec rapiat cum sanguine uitam; Altera caelatis uiolentior ignibus urit 745 Viscera, et aegrotos passim diffusa per artus Caede furit grauiore latens. Has talibus orsis Alloquitur Lybitina ferox: "Fidissima nostrae Pectora militiae, pestes, quae cogitis aegros Mortales meminisse mei, mundique retusis 750 Viribus, humani fastum consumitis aeui. Sunt gemini fratres, Gradiae de sanguine gentis, Quos inimica mihi Virtus se tollere coelo Edocuit, iussitque meas contemnere leges. Sternite nil pauidos Mortis, trucibusque uenenis 755 Obruite et nostri fines defendite regni". Dixit, et infelix malesano copia passu Tristibus egreditur tectis, terrasque nocenti Polluit afflatu, Gradio mox limine pallens Constitit insuetaque infecit tabe penates. 760 Primus lethiferos sensit sub pectore motus Paulus, cui gelidis pestis se tabida membris Insinuat, lentum spargens in corpora uirus Paulatim, trepidasque exhaurit sanguine uenas, Ereptura pij uitam post funera fratris; 765 Somnus abest oculis, potusque cibique cupido Languet et obsessos macies depascitur artus. Haud secus imbriferae uitis concussa procellae Turbine natiuum iam iam moritura decorem Ammittit, siccoque arescit squallida trunco. 770 At parte ex alia rapidi uis ignea morbi Maiorem oppugnat Gradium, flammaque latenti Vrit, et occulto serpit per uiscera tractu. Protinus insoliti facies dat signa ruboris, Lingua tumet, placidus fugit sopor, horrida febris 775 Dirum expugnata cordis iam regnat in arce. Iam dulces epulas odit, nil muta medentum Ars iuuat; ignoto penitus consumitur igni. Qui uos, egregij iunctissima pectora fratres, Angebat maeror diros (lugubre) uidentes 780 Alter in alterius crudescere corpore morbos, Optatum nec posse alternae ferre salutis Auxilium, uestros haec unica cura dolores Auxit, funereis uires haec addidit armis. Hei mihi, iam uestrae nodos praecidere uitae 785 Mors praedura parat, uideo furiale ruentem. En rotat, ah pietas, inconsolabile uulnus. Prae lacrimis maestae nequeunt procedere Musae: 788 Languescit sonus, atque aegris uox faucibus haeret.