CroALa & LatTy: nodus

Nodus 743960 in documento skerle-n-desc.xml

§ XXXVII.

Cultura serici.

Bombyces, illud Hungarico climati exclusive homogeneum productum, quod nullo prorsus agriculturae detrimento coli, quod per pueros, aut decrepitos etiam viros et feminas perfici potest, cuius praesens utilitas non in paucos aliquos, sed in omnem rusticorum, qui lenioris climatis comitatus habitant, posset dimanare; hoc inquam tam pretiosum productum, ut promoveat piae memoriae Imperatrix, nullis sumptibus pepercit. Generali instituti huius inspectori stipendium ex Aerario Regio constituit, necessaria hunc in finem aedificia et instrumenta, principio in bonis cameralibus adaptari curavit, filatoria erexit, conscriptos ad captum plebis de cultura mororum et bombycum libellos in vernaculas linguas verti sicque editos gratis distribui curavit. Ipsam galettarum sat generosam redemptionem, tantum ut stimulum ad opus hoc suscipiendum addat, in se recepit. A comitatibus nihil aliud postulavit, comitatibus et civitatibus nil aliud imposuit, quam ut idoneos iuvenes ad condiscendam hanc manipulationem Eszekinum, sumptibus cassae domesticae, exmittant, et ubi eam edocti fuerint, publicum mororum hortum, e quo plantae contribuentibus gratis distribui possint, sub horum inspectione erigant, iisdem moderata salaria assignent, sicque medio eorum artem hanc intra plebem suam promovere possint. Explevere saluberrimam hanc piae Principis intentionem Sclavonici ac praesertim Croatici nec non Bácsiensis et Temesiensis comitatus; in hisque res sericea talem iam pedem fixit, ut plebs notabile inde vitae subsidium habeat. In aliis aut inspectatores rei sericeae non acceptati, aut horti neglecti, aut educatis licet iam copiosis moris, bombycum educatio aut intermissa aut plebs in ea non satis subinstructa fuit; ita, ut nonnisi pessimae qualitatis galettas produxerit aut denique in earum exsolutione minus rite processum fuit, ita ut ii etiam, qui manipulationi huic animum iam adiecerant, rustici, debuerint ab ea alienari atque ita unicum hoc, ut iam vidimus, exclusivum climatis Hungarici productum, post 25 annorum conatus, vix adhuc 60 vel ad summum 80 millia merae extraneae pecuniae Regno infert, ubi tamen prouti idem itinerans mercator probe observat plura iam centena millia inferre debuisset.