CroALa & LatTy: nodus

Nodus 743110 in documento skerle-n-desc.xml

§ XXII.

Quando legislationes Europeae curas suas ad commercium primum extenderunt.

Donec commercium ad solam Europam restrictum, inter diversas tantum eius provincias reciproce exercebatur, id mechanicae quaestorum industriae relictum fuit, legislatio per extensas nimium iuxta principium systematis feudalis nobilitatis praerogativas, privata vero cupiditas per excessivas exactiones variasque quaestorum vexationes, continua potius eidem impedimenta posuerunt; reperta a Venetis per isthmum Suetz ad Indias orientales via prolatisque ea ratione commercii et finibus et obiectis, primi hi, tum aliae quoque hinc inde per Europam dispersae parvae res publicae, quarum industriam seu angustia seu sterilitas soli suapte exacuere debuit, commercium pro scopo legislationis sibi constituerunt, magnae monarchiae moli suae confisae, curam hanc sibi supervacaneam esse, adhuc arbitrabantur; verum post apertam a Lusitanis per Caput Bonae Spei directam in Indiam navigationem, praesertim vero post detectam ab Hispanis feracem auri argentique Americam, commercium vim utilitatemque suam ita exeruit, ut ipsi propiores ostiis navigationis huius principes, Lusitani, Hispani, Angli, Galli brevi intellexerint necessarium iam esse, ut legislatio praecipuam promovendo curam impendat commercio. Etsi enim plurima commoditatis, ornatus, aut luxus obiecta, quae ex affluentibus per quaestum pecuniis comparantur, in nullam sumantur considerationem, cum tamen pecuniis et copiosior statarius ad omnem artis disciplinam formatus miles interteneri, et hic omnibus requisitis melius provideri, et arma, machinae totusque usque adeo apparatus bellicus perfici possit; ab eo, quem flos commercii habebat, gradu, ipsum etiam externae securitatis gradum metiendum esse facile adverterunt. Ab eo tempore nullum legislationibus populorum horum momentosius obiectum fuit quam commercium. Huc aula, huc natio omnis sua continuo studia conferebant; in hoc praecellere, huius intuitu quo maiores sibi quisque favores procurare, artificiosis tractatibus, quandoque armis etiam apertoque bello contendebat.