CroALa & LatTy: nodus

Nodus 6481 in documento zamagna-b-navis.xml

NAVIS AERIA LIBER SECUNDUS Sed me jam Zephyri nemora inter garrula blando Murmure ludentes invitant ire per altum Aera. Jam nautae funem convellere gaudent, Insuetamque viam tentare; idem omnibus ardor, Cura eadem stimulis omnes non mollibus urget 5 In superas tolli nubes, et linquere terras Evectos volucri cymba. Ruit excita pubes Undique visendi studio, fruiturque tuendo Admirata ratemque simul, simul ipsa globorum Texta rati conjuncta; moras atque increpat omnes 10 Impatiens. Ergo tempus petere alta volatu Sidera: vos musae mecum conscendite; tuque Uranie ante alias, cui parent ardua caeli Templa et caerulei tractus, tu dirige cursus Aerium per iter: sine te nec tollere puppim, 15 Nec rursum terras ausim deducere ad imas: Tu me diva mone, atque omnes dic ordine leges, Dic varias artes, ignotaque pande reperta, Dum nostri tibi dona parant solemnia nautae, Ut Nereo et Panopeae et Tethyi Neptunine. 20 Si pluvii de parte noti, si fulminat austri Cum fremitu domus atra; oculis aut nubila caelum Eripiunt imbri foeta et resonantibus euris; Non patriis quisquam tum te discedere terris, Aera nec moneat paullatim educere clausum 25 Jam tibi monstrata curvis ex orbibus arte. Horrida nam caelo tempestas saevit, et omnis Aestuat aura super ventorum turbine magno Sedibus ex imis agitata. Abjere volucres Frondiferas pavidae in sedes, penitusque latebras 30 Certatim subeunt jam toto ex aethere pulsae. Interea magno crepitans ruit impete grando, Pulsataeque fremunt sylvae, ferturque tumenti Per segetes pelago torrens, atque omnia late, Qua se cumque tulit, violento gurgite vastat. 35 Heu male tum vacuo tenues deffendere possis Aere globos, volucremque ratem: tam magnus ab alto Concretae cadite imber aquae, subjectaque frangit. Vere tibi melius classes immittere caelo; Vere viget fudi genitabilis aura favoni, 40 Caeruleoque nitet placatum lumine caelum, Quum ferus averso fugiens canis occidit astro [a], Taurus et aurato cornu micat. At mala nautis Frigora et hiberno minitantia tempore signa: Tum vario motu caeli domus excita fervet, 45 Luctanturque inter se vasto turbine venti. Ergo ubi post hyemem sylvas aquilone moveri, Ac nitido adspicies phoebum splendescere curri, Nec jam aderunt atrae, pulsa caligine, nubes; Tu socios hortare, novasque industrius artes 50 Adgredere, et liquidum siphonibus aera motis E patulis expelle globis. Expulsus abibit Scilicet ille, viae facilis qua ducus apertae Extrorsum est: verum quum sedibus exiit imis, Ostia claude vigil multa vi protinus, idemque 55 Omnem aditum explora, ne qua citus irruat hostis. Jamque graves minus atque minus, sensimque levatos Circumfusa globos alte sustollit, et imo Evehit aura solo. Vento vos pandite nautae Carbasa; jam pariter sublata nat aere puppis 60 Aemula pennigeris avibus. Stupet inscia turba Attollensque oculos tacite miratur, et ipsa Quae videt, haud credit novitatis imagine tanta Perculsa. At dryades passim sociaeque napeae, Quae nemora et saltus late quaeque ardua montis 65 Saxa colunt, trepidae discurrunt omnibus agris, Incertaeque animi pendent, an numina caeli Esse putent, mira an pendentia nubila forma. Atque aliqua aut Phoebum metuens ipsumve ruentem Alta in nube Jovem, gressu subit invia saxa 70 Pernici, penitusque cavo ses abdit in antro. Quid fugitis? Volat acta abies tollentibus auris Innocua, et terris longe magis usque relictis Nubiferas sublimis adit, templa edita, sedes: Quoque magis petit alta, homines, urbesque videntur 75 Effugere, atque ipsi pariter decrescere colles. Non tamen et libeat nimium conscendere in altum, Summaque veloci superare cacumina nisu Atlantis rhodopesque aut alti culmen olympi, Sidereo vincit nubes qui vertice. Tenvis 80 Aura ibi, nec generi nostro spirabilis aer Possidet a terris longe loca. Celsior ille Scilicet ex ima quo terra adsurgit in astra, Rarescit magis, et similis fluit altus inani. Tu medium lege tutus iter, mediamque teneto 85 Usque viam; placida triviae sine regnet in aula Endymion, [b] populosque externo tutus ab hoste Pace regat, longam neque rumpat cura quietem. Quamquam etiam perhibent saevae post crimina Phoedrae Hippolytum superas Lunae latonidis oras 90 Adscendisse: illum fortes in praelia turmas Ducere, si quando armorum furor instat, et acer Idaliae e regno Veneris movet agmina Adonis. Hos pugnare juvet; mihi tu demissior ito, Nec regna astrorum cures palantia nosse. 95 Proderit idcirco soventi vela, saburram Tollere, si navis fuerit sine merce, neque ullo Pondere pressa. Hoc [c] effusos munimen ad Euros Hoc ubi subducta vectari coeperis aura, Ne rapido nimium supera ad convexa volatu 100 Abripiare citus; placido sed vectus in altum Ceu Zephyro sensim magis et magis usque ferare. Nec sum animi dubius, mirum tibi posse videri, Ista minus fluido quum sit gravis aere puppis, Cur pariter summas aurae volitantis ad oras 105 Supremumque locum trans subdita nubila vecta Non eat; atque illuc librata evadere certet Ipsam nullus ubi jam desuper urgeat aer? Sic etiam aequoreis leviores fluctibus ipsae Caeruleae naves summa librantur in unda; 110 Per medios nec subter eunt, loca pervia tantum Squamigeris gregibus, latices; nisi forte coorta Ventorum ac pelagi rabies infracta carinae Disjiciat latera, ac torto voret aequore vortex. Quamquam tunc imo subsidunt omnia fundo, 115 Nec medio pendent suspensa in gurgite, salsis Quae sunt cumque undis graviora: ita nempe vel alte Cuncta natant, vel cuncta jacent demersa profundo. Haec tamen ut certis valeas deprendere falsa Indiciis, certaque animi ratione resolvas, 120 Contemplator, aquas quum caelo affusa minantur Nubila, et in tenebris phoebi latet abditus ignis: Numquam alte regionem omnes tolluntur ad unam Imbriferae nubes; sed pars petit edita longe, Pars autem magis ima tenet, propioraque terris 125 Aerio spatia in campo. Nec secius omnes Altior haec, humilis magis illa, in tramite caeli Suspensae medio fluitant; insistere summo Nec spatio certant, neque item, licet altior aer Imineat, lapsae terras volvuntur ad imas. 130 Nonne etiam superas quo caeli fugit in oras Alta magis, terris secretaque, purior aura Hoc fluit, ac minimum terrenae obnoxia faeci Sidereis longe in campis? Ibi nubila nunquam, Nunquam imbres, nunquam densantur turbine nimbi; 135 Aurea sed ridet species, et pulcricomus sol Indistincta suae diffundit spicula lucis. Semper enim tenuatur; odor ceu dissitus halat Ille minus, quo se in superas magis extulit oras, Vel cilici quum scaena croco perfusa renidet, 140 Arave quum thuris panchaeos efflat odores. Densior hinc etiam primae regionis in altum Multa efferre queat, rarus quae deprimat aer Alterius; quaeque hic possit suspensa tumenti Ferre super dorso, neget alter rarior, illum 145 Ordine qui sequitur. Vario pro pondere navis Proin tua se varia sistet regione, nec ultra Quaeret iter librata semel, spatiumque feretur Per levius sese et gravius, media inter utrumque. At maris effusi densum quod corpus ubique 150 Est aeque, haud gravior fundo pars altera sedit Altera pars unda in summa subtilior; ipsa Fit quoque uti cymbae curvatae pinea texta Summa petant pelagi, summoque in gurgite tantum Se librent, sistantve vadis demersa sub imis. 155 Praeterea, magnam lymphis ingentibus urbem Qua Tamesis lambit, multi voluere per artem [d] Institui sic posse rates, ut subter aquarum Per liquidos mediae fluctus, infraque supraque Circumfusae undis narent; ceu grandia Protei 160 Armenta, atque alia immensi vaga monstra profundi. Nec vero pugnax ausim contendere contra, Ut solet ignarum vulgi genus, omnia falsa Qui credit, quaecumque sibi miranda videntur Arduaque: ante animo multarum foedera rerum 165 Vestiganda acri; tum quid vel possit oriri Vel nequeat, dicendum. Aliter de tramite recto Judicii abripiet praeceps te saepius error. Nam quid obest, fieri tanto ne pondere cymba Possit, uti quantum subjectis tollitur, illis 170 Quae super incumbunt, tantum mergatur ab undis? Tunc non illa quidem fundum descendet ad imum Suppositis instans lymphis, non gurgitis alti Summa petet, laticis supera depressa liquentis Parte alia; sese certa sed sistet aquarum 175 Sub regione, aequis hinc atque hinc viribus acta, Ac pariter suspensa. Velut, diversa quadrigae Quum geminae in spatia addunt se et discedere tentat, Si modo se nexu teneant ac viribus aequis Alipedes hinc inde trahant; immobilis haeret 180 Utraque, liberaturque: haud hanc haud tendit in illam Ullam plagam, torto licet acer desuper instet Fuste sonans auriga, omnesque effundat habenas. Magna hinc utilitas, magnum navalibus esset Auxilium pugnis: et quantum bella juvarent 185 Aeriae classes; medias tantum ipsa per undas Navigia haud viso venientia tramite, et armis Improvisa imi de sede furentia Nerei. Atque equidem haud dubitem, quin haec quoque dira per artem Damnaque et immanes ad mutua funera clades, 190 Tantus amor caedis! Mortalia pectora tentent. Ne vero, ne talem animis adsuescite pugnam, Spicula neu properae nimium nova quaerite morti; Mille patent lethi caussae! Satis in mala nostra Vertimus ingenium: rigidos conflavimus aera 195 In gladios hastasque et acuta cuspide tela; Unde unci melius vomis formatur aratri, Plaustraque eleusinae matris, cerealia dona. Ignem etiam vafri subductum fraude Promethei Innumeros vitae munus mortalis ad usus 200 Perdimus in caedes. Cujus vi plumbea grando Terrifico jaculata sono late agmina sternit, Sternit equos; altas et fundo diruit arces, Quin homines contra quin ars obsistere possit. Vita fuit certe potior, quum sanguine nondum 205 Immaduit nostro tellus, non fluminis alvei Purpureis rubuere undis; nec noverat ullus Arma, nisi inverso cererem queis conderet arvo, Fissile vel robur vel celsam exscinderet ulmum, Vitigenam aut premeret frondem. Nunc vividus artes 210 Extudit innumeras usus; sed et omnia regna Vipereis crines Alecto impexa colubris, Non mare non linquens terras, hostilia ad arma Exciit, ac magno furiarum involvit in aestu Bella necemque ferens et tristia semina cladis. 215 Quod superest, media quum jam volitabis in aura, Omnia queis regitur pelagi per caerula cursus, Illa tibi tractanda: secus neque tutus in alto Nare, neque optatam poteris contingere metam. Omnis in albenti primum descripta papyro 220 Telluris vastae facies et mensa locorum Intervalla viis cunctorum cognita debent Esse tibi: campique urbesque atque edita caelo Culmina, et aequorei tractus circumfluus humor Qua pateat, qua se freta per diversa profundat. 225 Sidera tum late magnum per inane notanda, Quid pluviaeque ferant hyades, quid plejas, et haedi Nascentis sidus; vel quid minitetur Orion Turbidus, aut heros stricto Danaeїus ense. Orbem etiam triviaeque juvat servare, cadentis 230 Et phoebi; martemque venus quo lumine cernat, Saturnusque jovem, cyllenius ignis utrumque. Ipse rear tanto a nobis distantia tractu, Hoc moneo; verum et labentia tempora noctis, 235 Et varios caeli signant quod fulgida mores, Seu purum referant, fuscum sive ore colorem. Ante tamen tristesque hyadas et oriona et haedos, Mundus ubi ad scythiam adsurgit, spatioque coercet Inrequieta brevi volventia lumina, et alto 240 Non sinit oceano condi; sub cardine summo Usque nitens ursae [e] sidus glaciale minoris Noscere te jubeo, caudae quod parte sub ima Emicat, ac dubias vasto regit aequore naves. Illa tibi monstret cursus, illam aspice semper 245 Axe sub algenti rutilam: stat proximus illi, Arcas et ipse olim, stellato corpore fulgens Arctophylax. Nautis non ipse irascitur ardens, Sed vigil observat, ne qua se Parrhasis axe Auferat, aut vetita nerei se proluat unda. 250 Quin et quum caelum nebulae obsedere, nec ulla Nimbiferam per noctem aegris mortalibus ardent Lumina, hyperborei sedem magnesia signi Prodet acus, certoque ostendet pendula nutu, Qua gelidus sit parte polus. Non vertit ad afros, 255 Non ea ad hesperias aciem vel memnonis oras Libera; at optato septem subjecta [f] trioni Litora, riphaeoque horrentes frigore terras Usque petit. Tum si placidam deflectere cogas Sedibus arctois, furit ipsa irata, diuque 260 In gyrum videas tremulum se volvere: nulla Vel mora vel requies usquam, nisi rursus ad arcton Vergat; ibi inventa jam tandem in pace quiescit Occasum hinc fugiens, illinc tithonia regna, Tergaque nimbiferos vertens contraria ad austros. 265 Hujus ope haud unquam, tellus procul avia quamvis Fugerit ex oculis, stygioque excita lacu nox Tartareis caelumque diemque obduxerit umbris, Errabis recto excedens de tramite callis: Tantus in arcadicam rapit urgens impetus ursam! 270 Non tyriis olim haec nautis non cognita grajis Res fuerat; solum ferri spectandus amore Ante fuit magnes, durum quum saepe viderent Appositi propius ferri vincire rigorem, Ad sua et invisis trahere oscula viribus aera. 275 Aequoreos illum primus traduxit ad usus Ausoniae [g] cultor, quo nunc se jactat alumno Parthenope, et stimulos contra jaculataque tela Invidiae multa famam cum laude tuetur. Quaeque etenim voluit, magnis contingere semper 280 Ut solet in rebus, tantae decerpere laudis Praemia gens, tantique sibi decus addere facti. Cujus ut inventum patuit, prius invia stagna Oceani longe effusi petiere carinae, Nec timuit vix audito se credere ponto 285 Navita: ad eoi maris hinc felicia regna, Occidui hinc alias orbis conquirere partes, Ignotos et itum terrarum extendere fines. Disce et signifero phoebi [h] cognoscere ab orbe Quam distes; austri quantum hinc in regna, vel illinc 290 In boream vergas. Altus certissima titan Signa dabit, quodcumque tuo seu vertice supra Sidus inardescens, sive ipsa Lycaone nata. At non sic facile speres deprendere [i] quantum A mediae recta distans regione diei 295 Solis ad occasum tendas vel solis ad ortus, Quamvis et phoeben umbra telluris amictam, Nigrantesque jovis comites, ipsumque nigrantem Saepius adspicias solem. Longae omnia curae, Omnia adhuc magni nec certi plena laboris 300 Non tamen et dubiis vanos conatibus usque Hic labor exercens animos cludet in aestu Vel medio pelagi, rapida vel in aetheris aura, Si melius pateat, quam phoebe argentea distet Sideribus longe a fixis et solis ab orbe. 305 Hoc quoque vos nautae sperate, hac nautica laude Ars etiam sese jactabit; et omnia vincet Ingenii vis illa, viget qua Gallia solers Aut metuenda mari vicina Britannia; cui non Audeat aequoreis quisquam contendere in undis, 310 Sive opus iratos nerei contemnere fluctus, Seu varias artes nautarum extundere in usum. Quid te jam cunctos moneam praediscere ventos; Quid tempestates caeli, variique tumultum Aeris, ac motus omnes? Quid signa docebo, 315 Quae procul adspiciens metuas discedere terris, Aut properes petere ima redux, portuque subire? Ultimus haud etiam fuerit labor, edita malo Carbasa nosse manu tractare; et nunc dare ventis Laxa magis, nunc illa minus, modo tollere in altum; 320 Et modo dejicere, aut partes obvertere in omnes, Quo ventus cursusque vocet. Non utilis ulla, Jactatis aut ars magis opportuna carinis. Forsitan heic quaeras, zephyri si flamina cessent Aeoliis inclus antris, num insurgere remis 325 Obstatesque auras possis impellere? Fluctus Ceu maris impellunt nautae, si quando morantes Vela negant implere austri, non aeolus audit Vota, precesque; jacent posito freta muta tumore, Atque hilares ludunt summa delphines in unda. 330 Quamvis aura minus remis pellentibus obstat, Caerula quam nerei; tamen ictibus illa restitit, Illa etiam perculsa ferit, propulsaque pellit. Indicio est avium sublimis in axe volatus Aetherio. Haud etenim liquidas se ferre per oras 335 Remigio alarum possent, velut aequore pinnis In medio pisces , nisi mota resisteret aura, Pulsaque in oppositas pellentia corpora partes Trudaret, acceptoque aequalem redderet aequa Vi motum. Subito quo impulsu in corpore utroque 340 Mobilitas oritur geminas contraria in oras: Hac aer, illac fugiens volat incitus ales, Alter et alterius vires minuitque fovetque. Sed quoniam pelago leviorque et rarior aura Alta fluit, remorum idcirco palmula, fluctus 345 Quae secat aerios, solitis tibi latior ima Parte sui pateat, multumque agat aera pulsu. Nonne etiam volucrum se multo latius [k] alae Corporis extendunt varia pro mole, natantum Omnigenum quae pinnae? Haud hoc natura sagaci 350 Imperii nutu nequidquam provida cavit, Quum prima lucem nascentis origine mundi Hauserunt mutique greges pictaeque volantes: Omnibus illa dedit, quorum quisque indiget usu, Seu mare seu terras celebrat sive aethera purum. 355 Adde quod anterior minus obstat mobilis aer, Quam pelagus proris rostrisque tridentibus: ergo Quamvis ipse magis tenuis fluat, ille carinae Non minor in caeli liquidis erit impetus oris. Sic etiam verso propere temone vel illam 360 Vel partem hanc caeli cymba properante tenebis, Avius et certo nunquam de tramite cedes. Heic tamen et remos suadebo ipsumque polito E corio, qua parte leves temo incitat auras, Efficere: haud magnum sic addent pondus, et una 365 Aëraque accipient melius, meliusque repellent. Quod, si quum medio nabis jam laetus olympo, Saeviat extemplo nimbis ferventibus auster, Involvatque diem tenebris; tunc arte magistra, Tunc opus est animis; atrae formidine mortis, 370 Adversisque sinas vulgum pallescere rebus. Nil usquam miseris tutum mortalibus esse Jupiter ipse dedit. Non vis, non ipse juventae Largas inter opes securaeque otia mentis Aut vigor, aut vernans florenti in pectore robur; 375 Magnorum non imperium, non aurea regum Limina firma satis. Miseros quid Gallia luctus, Quidve tuas referam spes fractas; nuper acerbo Funere quum regni columen [l] tibi, perdita, raptum Ingemeres; tuque ipse tuo quum Sequana fletu 380 Auctus, ab inspecta tumuli dum mole recentis Extincti tibi crescit amor, violentior ires Oceanum in magnum? Quid jam Germania cogis Me tua crudelis miserantem incommoda sortis Nunc memorare? Tuos infelix Austria casus, 385 Dic luctus dic ipsa tuos, quum moesta videres Sub Lare Caesareo cumulari [m] funere funus, Quin Juno, quin posset Hymen obsistere morbo. Heu pietas, heu sancta fides, et conscia laudis Pectora! Quas lacrymas, quos fletus funera tanta 390 Excivere? Altae flerunt hinc Vindobonae arces, Vindelicique una, Rhetique, Aenusque, Lycusque, Danubiusque, et Danubio centum patre Nymphae: Hinc Padus, hinc Athesis, pubes hinc itala flevit; Et pater in primis viridi Sebethus ab antro 395 Inter mugitusque soli, piceamque favillam Atque ejecta jugo torrentia saxa Vesevo, Crudelesque deos nequidquam dixit, et altum Ingemuit. Cui nereїdes, cui najades omnes Crinibus errantes fusis per caerula colla 400 Reponsant fletu; nec rubra corallia, et ulla Dona parant, nec dulci iterant jam voce hymeneum, Sed cava luctisonis complentes antra querelis Funereas circum ponunt de more cupressus. Ipsa Venus lacrymas visa est fudisse tepentes 405 Pausilipi sub rupe sedens, atque ipse Cupido Irrita dona querens nervos evulsit ab arcu, Extinxitque faces, atque aurea spicula fregit. Nec [n] sat erat; caelo terras miseratus ab alto Ni pater omnipotens saevire impune vetaret 410 Fortunam ulterius, servans te maxima nobis, Austriadum te Diva potens ad publica servans Commoda: qua lethi revocata limine ab ipso, Sol iterum roseo nitidum caput extulit axe, Territaque optatam viderunt saecula lucem. 415 Quo tamen a primo digressum hi carmine luctus Abripuere? Satin tibi dura atque aspera rerum, Infidae et casus non posse avertere sortis Visi homines? Magnum constanti ferre laborem Pectore, quicumque inciderit; nec cedere victum, 420 Dum vires, et cura valent obsistere contra, Conandum est homini; tribuendaque cetera fato. Ergo quum rauco misceri murmure caelum Videris, et liquidos glomerari turbine campos, Anteveni. Remis velisque incumbere nautas, 425 Dum licet, ipse jube: terris advertere proram Ne pudeat, quum saevit adhuc procul excita nimbis Tempestas, longeque incoeptant praelia venti. Jamque malum propius serpit propiusque citato Impete se volvit: tum circum exaestuat aer 430 Correptus; resonant sylvaeque et concava saxa Pulsataeque fremunt valles. Tu praepete cursu Interea loca tuta subis tellure potitus Optata; portumque ingressus munera reddis Junoni aeriae et tyndareo Polluci [o]: 435 Non tamen et fugisse malum, non usque licebit Evasisse prius caelo, quam turbine venti Aurarum in medio deprensam gurgite puppim Corripiant. Lege vela citus crepitantia, et altas Antennas demitte, euri vis improba gliscens 440 Omnia ne frangat, ne vertat in aëre cymbam, Illa suo pendens quamquam se pondere libret. Heic etiam syrtes, heic scylla et saeva carybdis Horrendam ostentant faciem; sunt et sua caelo Monstraque et infames scopuli. Cave proxima saxa; 445 Ac potius mediis aurarum agitatus in oris Alta tene, litusque fuge insurgentibus austris. Ne mihi tunc montis placeat latera aspera circum Errare et cautes propter. Vicinius urget Dum spatium terrae; reperit sua funera saepe 450 Nauta; procellosi in syrtes vi turbinis actus, Demersusve vadis, scopulove infixus acuto. Tunc quoque profuerit, si fors non laeva resistant Numina, demisso vel culmina summa rudente Arripere aut nemorum ramos. Jam dente tenaci 455 Anchora subjectis aut haesit cautibus, aut se Arboreo implicuit trunco; jamque ipsa carina Sistitur haud metuens minitantia saxa nec ullam Ventorum rabiem. Non hanc non turbine in illam Abripitur partem: rapido modo fluctuat aestu. 460 Si vero, quoniam non ulla industria quondam Profuit effugiumque dedit, dijecta resolvat Texta ratis laterum laxis compagibus auster Navifragus, solum rebus quod restat in arctis, Tunc age. Difractae si fors pars ulla carinae 465 Orbibus haeret adhuc integris, hanc cape dextra, Hanc tanto in casu sociam citus arripe, tractus Pondere ne proprio caeli labaris ab arce, Neu facias moriens peregrinae nomina terrae. Nimirum, haud ulla disruptis parte globorum 470 Parietibus, non ipse cades simul additus, aura Sustentatus adhuc: quamvis discrimina multa, Et varios cursus huc illuc actus inibis Ventorum arbitrio; donec consistere detur Monte aliquo, placidis ubi solvas munera divis, 475 Ceu quondam Aolides Phaeacum [p] ejectus in oras Post siculi casus pelagi post tristia damna. Hactenus haec: superest artis pars ultima nostrae Supremusque labor. Jam sat per caerula caeli Ivimus, ac tenues puppi sulcavimus auras. 480 Rursus amor carae subeat telluris, et illam Quamquam humilis longe jaceat, ne spreveris altum Classe tenens; illic superis pia munera nostro Pro reditu sociique ferunt cognataque ad aras Pectora: fors etiam suavi dum lumine vitae 485 Nos metuunt cassos, incestant fletibus ora. Et iam tempus ubi reduci petere ima volatu, Nubivagos fluidum paullatim rursus in orbes Aera furtivo ductu revocabis. At ille Insinuans sese penitusque ingressus ab alto 490 Incipiet caelo puppim gravitate potentem Deprimere, atque humiles terrarum advertere ad oras. Haud aliter nantes undosa per aequora pisces, Haec eadem [q] tectum quem se intra ad munera servant, Utriculum vacuantque auris, onerantque vicissim; 495 Illic ut subeat melius contractior undas, Laxior heic summum contra extollatur in aequor. Lubricus est aer, facilique in concava lapsu Claustra subit, simul ac moti patet oris hitatus, Qua veniat. Verum si quando copia maior 500 Excipitur, prono ad terram cadit incita puppis Pondere, praecipitique volans ut turbine fertur. Ipse tibi subeat tantus, librata per auras Sentiat inlapsum vix illum ut navis, et alte Circumagens sese per curvos devia calles 505 Nubiferas sedes, lapsu fallente, relinquat. Aspice quum celso conspexit ab aethere scyllam Nisus atrox; non ille supra se corpore prono Demittit, sed torva tuens atque actus in orbem Hac illac cursus obliquo tramite carpit: 510 Tum propior magis atque magis, jamque aera gyro Usque secans breviore, tenet, captamque cruentans Antra petit, notae vel densa umbracula sylvae. Sic melius liquida sese sustentant in aura, Nec raptim celeri puppis redit incita casu, 515 At potius tardata diu. Quod si aeris illa Pondere plus justo depressa feretur ad imas Praecipiti cursu sedes; tunc arte levanda Rursus erit, graviorque cavis siphonibus aër Rursum educendus. Donec jam denique victor 520 Paullatim optata patriae potiaris arena. Non etiam dubitem subter demittere vincla Stupea: queis tractis, postquam cava fragmina rupis Implicuere arcto nexu, descendere possim, Aera quim tentem vacuos inducere in orbes. 525 Magnus uterque labor, caeloque attollere navim, Atque iterum reducem patriis adpellere terris. Quid tamen ingentis nequeat spes vincere laudis, Quosve neget casus superare? Illa agmine martis In medio, armorum qua densior ingruit horror, 530 Mortales pulcram per vulnera quaerer mortem Impulit. Illa etiam gentesque ignotaque adire Nomina terrarum per multa pericula saevi Oceani, rerumque pati dira omnia jussit Esuriemque sitimique atram morbosque luemque. 535 Hac duce et ostriferi sensit [r] juga pontus Abydi Et miratus Athos sua viscera pervia classi Assyriae; humentesque cavis nereidas antris Ludere, ubi nuper dryades duxere choreas Cum thiaso satyrorum et monticolis sylvanis 540 Quid Lernaea lues, quidve illa Erymanthia monstra, Centauri aeripedesque boves et corpora strata Geryonis, pressaque Atlas cervice levatus, An non herculeae cesserunt omnia laudi Edomita? Audendum est, praesertim magna periclis 545 Laus ubi proposita, et duri seges ampla laboris Succrescens cupidis sese mortalibus offert. O quanta hinc veniet divinae gloria famae, Quantus et usus erit! Quamvis neque gnossia regna In labyrintheis clausum te flexibus arcent 550 A patria; neque saeva times Minoїa jussa, Rexeris artifici tutum quod Thesea filo. Nam libeat martis seu forte ad praelia classes Aerias armare; alio sive orbe vehendas Ad merces, qua nec pateant maria alta, nec amnes, 555 At spatia immensae telluris et edita celsis Saxa jugis, hae parva dabunt num commoda naves, Exiguumque ferent usum? Tu munere tanto Haud tentata prius pandes commercia, et omnes Inter se gentes sociali foedere junges, 560 Aeterna quamvis glacieque et frigore pressas, A borea extremos tendit qua mundus in austros. Quid quod et effugium duris in rebus habere Proderit, aut patriam subitis incursibus hostis Invasisse velit; crebris aut excita tellus 565 Motibus immanem minitetur aperta ruinam Aut etiam pelago exundent freta lata sonanti Arva per et populo ferventia strata viarum? Quid jam venatus referam, quid retia tractus Jacta per aerios avibus? Majora supersunt 570 Munera: nam poteris propius disquirere caussas Aethera per liquidum caelique patentia templa, Quod ciet elisos abruptis nubibus ignes Murmuraque, et stellas obscura in nocte caducas; Utque trahit varios iris formosa colores, 575 Ingentique arcu caelum secat: humor et idem Cur modo se in rorem matutinasque pruinas, Ac modo se mutat lapidosae in grandinis imbrem, Inque nives pluviamque; et qua vi denique venti Nascuntur caelo, et nubes coguntur in alto 580 Aere? Jamque mihi, late qua maximus orbis [s] Panditur, hac videor terras invisere navi; Atque brevi lustrare die tot dissita regna Quot nec Abantiades findens talaribus auras, Ipse neque edomitas Nysae de vertice tygres 585 Victor agens Liber cum thyrsigeris Satyriscis. Quippe sua tellus vel sede immota quiescat, Vel celeri [t] ses potius vertigine circum Vertat ab occasu nascentem solis ad ortum, Ac modo phoebeo partem hanc, modo detegat illam 590 Spectandam jubari; simul et circumfluus aer, Qua trahet illa, via raptim volvetur eadem. Ergo etiam adverso qui finderet aera cursu Ales, et aequali motu contrarius iret, Nempe ipse occasum tantum, quantum aura sub ortum, 595 Subter humum spectans variantis imagine scaenae Continuo varia gauderet. Quare age segnes Tolle moras; vocat ecce eurus tua carbasa surgens Litore ab eoo, puppimque per ardua pellunt Aerios contra fluctus cum Castore Pollux; 600 Ocycor ut nimbis et praepete fulminis igne Ipsa citae oppositam vincat vim scilicet aurae Tantum alia provecta plaga. Fluit incitus aer Insequiturque simul raptus vaga moenia mundi: Puppis et ipsa fluit , connixaque viribus aequis 605 Stat contra, spatioque immobilis haeret eodem. At nova terrarum subter se pandit imago Interea, ac rerum novus usque enascitur ordo, Qua se cumque ferant oculi. Viridantia sese Nunc nemora ostentant longe, praeruptaque versis 610 Antra jugis, campique et formosissima tempe; Nunc fluvii vitreique lacus substrataque ponti Caerula, qua rapido ventorum agitata tumultu; Qua placido leviter motu crispata superne. Heic magnae incipiunt urbes se tollere caelo 615 Vertice turrigero; heic raris magalia tectis Sparsa per et valles et dumis horrida saxa; Effigiunt. Saevus ciet hac mars praelia parte Sanguineam quatiens hastam; spumantibus illa Fluctibus in pelagi luctatur navita, et alte 620 Suspiciens placida frustra me spectat in aura. Quae quibus anteferam spectanda? Hinc Adria longe Adsonat; hinc maior Tyrrhena immurmurat unda, Pinifer et surgens pater Apenninus in auras Centum urbes magnas, centum labentia subter 625 Flumina felicesque agros de vertice gaudet Despicere. Ex oculis sed jam fugit abdita nostris Ausonia, et fugiunt alpes: jam Norica retro Culmina rarescunt; vix et Germania saevum Ad boream conversa, aliaque apparet ab ora 630 Dives in ingentes Hispania didita terras. Hinc Galli, hinc Batavi, et Belgae, parvoque Britanni Aestu discreti supra venientibus undis Oceani jam jam condi mergique videntur. Dumque loquor, fugere citi: late omnia pontus 635 Occupat, immensaque amplectitur Amphitrite. Ecce autem nova se tellus adtollere longe Incipit extremam europen transque avia thules Litora ab occasu. Salve o post tempore multo Cognita terrarum pars maxima! Nulla tibi auro, 640 Ubere nulla soli tibi se componere certet, Omnigenum aut seclis animantum: at quo mihi tantum Ipsa etiam properas? Viden, hinc ut tendit in arcton, Hinc austrum: pars hispano ditissima regno Mittit opes; pars aequoreis non parva Britannis 645 Cessit, Gallorumque animos incendit, et acres Subjecit nuper curarum in pectore morsus. Pars alia advectas non uno nomine gentes Novit; pars etiam propriis intacta tyrannis Servit, et agrestes veneratur barbara mores 650 Externas exosa manus et non sua jura. Aurea Castellae haec regio, Peruanaque regna, Illaque Amazonidum tellus; Argenteus [u] amnis Hac fluit, hac minio sedem posuere rubentes Brasilidae, aut turpes nigrantia faecibus ora 655 Hirrochoi, Canadesque atque effera nomina gentes Innumerae. Quas nempe inter tu maxima cura Palladis, Uranies et honos et fama Rogeri, Si freta sustineas longe tot inhospita obire, Incedet magno solis quum parva sub orbe, 660 Sideream [x] Venerem lato spectabis olympo. O tibi, dumque subit, dumque ipsa egressa relinquit Lampada phoebeam, caelo lux alma sereno Fulgeat, et faciles Zephyri plaudentibus alis Disjiciant nubes! Ah te ne eludat inani 665 Spe labor, ah cupidum rursum ne fallat, in urbe Ceu Venera quondam adriacas male lusit ad oras, Bosphoron invisum foedaeque Propontidos arces Quum peteres. I, docta rapit quo innata cupido, I decus o nostrum; non tu sine laude redibis, 670 Quo res cumque cadat. Sed quid moror? Ardua ponto Litora consurgunt Asiae, Tithonia sedes, Supra Indum Gangemque supra, felicia regna Qua Sinae posuere oris felicibus, et se Ingenti [y] vallo scythico tutantur ab hoste. 675 Non et Bactra vides, Serasque, et Perfidis arva; Assyrios, Parthosque, et Caspia caerula, et amplum Euphratem celeremque Tygrin, auroque fluentes Hermum Pactolumque? Phryges haec jugera vertunt, Et Lydi, et Cilices, Medique, et dives arenis 680 Thuriferis Panchaїa et eoi Nabathaei. Aspice et ad laevam Nilo faecunda tumenti Aegypti late arva: en ut Memphitica pubes Laeta vehi gaudet circum sua rura phaselis, Isidaque et facilem vocat ad solatia Osyrim. 685 Mox subit ardescens propiori solis ab aestu Et Lybia et Numidae infroeni, Getulaque Iarbae Regia, quem rapta fertur Garamanthide nympha Cinyphii genuisse Ammon ad fluminis undas. Quid memorem Nomadas, Maurosque, aut illa superbae 690 Moenia versa solo Carthaginis? Unde juventus Punica romuleis alpes immisit apertas Arcibus, ingentemque metum. Cunctantis adesset Ni Fabii [z] prudens in tali tempore virtus, Africa fors Latium premeret, Carthago maneret. 695 Quo tamen heu fugitis terrae? Vix cernere partem Exiguam licuit raptim; volat incita cursu Ad dextrum conversa latus jam Graecia, jamque Cyclades aegaeo pariter rapiuntur ab aestu. O ubi Thessalia est, ubi sunt Peneїa rura, 700 Amphrysusque, et Taygeti Juga laeta Lacaenis Virginibus, Dirceque, Alphaeaque flumina, et Ascra Hesiodo celebrata seni: Nemeaeaque vallis, Pythonisque nemus dictum, tua Pindare fama, Isthmosque, argivaeque olim stadia illa juventae 705 In Jovis Elaei campo. Mihi laurea Pindi Quis nemora ostendat, quis dulcem Aganippida lypham Hauriat? O Helicon; o Cyrrha, o flumina sancta Pieridum salvete! Obiti mihi totius orbis Nulla viret pars laeta magis; fragrantia vobis 710 Medorum nemora, et niveis fulgentia baccis Litora Erythraei; vobis et dives odorum Tmolus, et Hesperidum cedunt horti, aurea cedunt Et Gangis regna atque Indi, constrataque late Versicolorato gemmarum America nitore. 715 Salvete o iterum phoebo loca culta! Quis alto Post haec aut thracen aut jam despectet ab axe, Illyris adriaco ridet qua litore, terram; Nobilis ismario quamquam illa superbiat Orpheo, Haec patriae [a] notas longe mihi praeferat arces? 720 O patria o mihi cara vale! Feror avius almum In Latium toto peragrato victor ab orbe, Si non Eleae properans tibi munus olivae, Ast hedera, et lauro mixtum parnasside sertum. Haec ego de volucri cymba cursuque canebam 725 Aerio, magni dum iam ducis [b] altera proles Nomen avi referens hetrusca ludit in aula, Discit et auspiciis tanti genitoris ad Arnum Tyrrhenis dare jura atque aurea condere secla: Jamque prius [c] cecini laetus florente juventa, 730 Cur sonitus referant missos, cur muta loquantur Et nemora et rupes. At nunc helicone relicto Musarumque choris, diae sacra munera mentis Naturamque sequor, lenis qua labitur amne Caeruleo tybris, magnamque interfluit urbem. 735 FINIS LIBRI SECUNDI.