CroALa & LatTy: nodus

Nodus 618958 in documento stay-b-phil-rec.xml

LIBER NONUS Pectora saepe Virûm furialibus incita taedis Corripit Ambitio, atque in caedes, bellaque mittit Tristia, tartareo subigens, domitansque flagello, In patriae excidium terrae, generisque ruinam Humani, cupiunt dum regnum in caetera soli Praeripere, et toti leges imponere mundo, Eoosque jugo populos terere, occiduosque. Quamquam clara quidem species haec, magnaque vulgo Apparet, titulisque viros praestantibus ornat, Invehit inque domos superûm, et sublimia famae Templa super; tamen est injusti plena furoris, Degener, et pulchra procul a virtute remota. O utinam labens humana in pectora morem Verteret ambitio, multoque opulentius atque Majus in imperium compelleret excita ferri; Nempe genus nostrum certatim extollere ut omnes Contendamus, et id longe validumque potesque Efficere, uni alias res supposuisse minores, Atque ita prorsus opes communes amplificare. Hanc soli novere viam, et tenuere, profusis Muneribus quos interdum sapientia ditat, Illustres animas, raras tamen: artibus illi Scilicet inventis, educta et lampade clara Doctrinae vitam collustravere locantes Altius humanam: patuit natura repente Perdomita, et generis distentum est undique nostri str. 493 Imperium res in varias, quas flectere nostro Exin arbitrio datur, atque inducere flexas, Quo libet, et nostras quoque vertere in utilitates. Nempe hoc Naturae dominari est, scire, quid ipsa Moliri queat, et languenti adjungere vires, Et multis aptare modis, facilemque movere, Et vexare reluctantem, et torquere silentem; Tum vice regnandi versa parere docenti, Omnia servare, atque imitari, atque omnia adire. Extemplo spoliis vitam ditamus opimis, Commodaque inferimus mortali plurima stirpi; Imperio veluti naturae, opibusque potiti. Europae magnas oculos circumfer in urbes, Et qui sint mores, cultusque, et vita, recense; Inspice tum populos alio procul urbe locatos Trans Calpen longe, vastae regionis alumnos, Incultae tamen, illa hominum sylvestria secla Inspice, et a nobis quae sint discrimina, nosce; Et postquam nos more Deorum, more ferarum Degere eos, miserosque nimis, nos esse beatos Agnôris; certe non caelo, auraeque salubri, Corporibusque sitis circum, glebaeve, vel undae Id referes, sed queis florescimus artibus, atque Doctrinis: haec de victâ sunt arma recepta Naturâ, his opibus crescunt aeraria captis. ergo, quisquis is est, cupidus dominarier, instet Hic superare alios, atque his praecellere gestis; Sic sua perpetuae contradat nomina famae. Non tantum meruere decus, qui Conditor urbium, Aut Lator legum, Patriae Pater, atque malorum, Quae diuturna premant, vindex, non Induperator, Hostibus incutiens gelidum per membra timorem, Et pacem per bella petens; meruere sagaces Quantum Inventores rerum: benefacta propagant In genus omne hominum; non his gens proficit una, Una brevi non urbs; omnis sed et orbis, et aetas; Vi sine perficiunt, sine turbis gaudia nostra, Multorum neque tristitia grandescere quaerunt; Depressisque aliis non extolluntur, at omnes Extollunt simul, et factis laetarier omnes, Et pollere suis gaudent: sic luminis almi Sol effundit opes in terram prodigus imam, Et fovet, et cunctis dat vitam rebus, et auctum Jamque horum tentata virûm, confectaque bella, Exuviaeque triumphales, et adorea multa Dum canitur nobis, utinam sint carmina digna, Cedro digna, die non interituraque longa, Ne meus Aeacides alium sibi poscat Homerum: Certe ego non alium Aeacidem, non altera poscam Pergama: erunt nostris decora hinc magis ampla Camoenis. Et jam, quod superest, praeter, quae diximus ante, Munera lucis: habe praeclarum ante omnia munus Hic aliud, rerum multarum unde extat origo. Nempe fit, exsiliant radii ut de corpore quidam; Quidam introgressi subeant in viscera caeca. Munus id obstructum, ac longe longeque reductum est Sensibus a nostris, variorum tota colorum Quanquam surgit ab hoc ratio, queis corpora fulgent, Et nobis ea cuncta esse hinc fucata putandum. Eductum id claras nunc denique venit in auras Illa mente Viri, qua nil solertius usquam est, Propositumque alte, claraque in luce locatum. Lucis particulae dum frontem ad corporis unam Perveniunt aliae atque aliae sese excipientes, Reflecti faciles nunc sunt, retroque repelli, Objecto nunc sunt faciles in corpore mergi. Quin una atque eadem hic mutatur particula aequum Post intervallum spatii, et post temporis aequum, Ut, modo quae facilis fuit immigrare, repente Post fieri facilis retrorsum debeat ire, Post iterum immigrare, iterum resilire, vicesque Nunc has, nunc illas repetat sine fine; secundos Nunc nisus, nunc oppositos intendit eundo Scilicet; hasque vices, sive exoriantur ab ipso Corpore mutatô, in quod tenditur, exoriantur Mutata seu luce ipsa, quae tendit, inesse In radio lucis revera plurima rerum Demonstrat apte servantibus; agnoruntque, Qui bene servarunt, ipsa intervalla, reflecti Vel queis est facilis lux, vel queis mittier intro, Tam brevia esse, ut si venientia fila colorum Sint media auratos inter flavosque nitores (Adveniunt liquidas cum nempe alicunde sub auras) Intervalla eadem non sint majora, sed aequa Pene ipsi digiti parti, quem nempe novenas Postquam in particulas, decies et scideris octo, Mille seces iterum quamque in tenuissima frusta. At variant variis pro filis ipsa colorum, Pro vario pariter quod initur, quodque meatur, Corpore, pro vario filorum denique flexu. Fila extent primo varia, et paria omnia circum Caetera; quae fuerint tunc intervalla, notatum est, In sese repetita, iterum repetitaque, chordis Respondere illis, semel in se sed repetitis, Quae chordae melici sonitus discrimina reddunt. Corpora sin varia, et circum paria omnia constent Caetera, dum in corpus radius de corpore migrat, Intervallorum tractus prior intervallis Post aliis distabit, uti distare necesse Est utramque viam trans corpus utrumque abeuntem, et Quae cadit in fines, et quae jam fracta mearet, A regione, inquam, media distare necesse est, Tranat eos fines quae recta, et dicitur axis. Denique si varii flexus, et caetera circum Sint paria, hoc fieri non possit, carmine veram Intervallorum ut mensuram exponere sperem; Sed quocumque modo tentandum est indice versu Si non effari legem, tamen edere quiddam Huc spectans. Vires animi tu intende sagacis, Ut quo te inducam prorepens, quo licet, illic Insistas. Flexus radii quo adstrictior illam Ad faciem fuerit, majora exurgere contra Intervalla opus est, quoque amplior ille, minora. Jam si illa resilit radius de fronte, reditque, Exoriuntur eo tunc intervalla repulsu Non alia, in corpus, quam quae intra exorta fuissent, Si flexu ingressus radius penetrasset eodem. Quae primo fuerint, eadem intervalla manebunt, Dum radius per corpus idem longinqua meabit In spatia. Incipiens jam primo nunc cape cunctos (Ordine quemque suo nascentem, et progredientem) Intervallorum numeros a tempore, quo se Mutavere vices, radius transmissus et ante In faciem incurrat bina inter corpora fusam; In facili vice regressus erit impare quovis Pro numero, quovis at pro non impare contra In vice transmissus facilis; sin ante reflexus Sit radius, numerus par quilibet ille vicissim Pro regressibus est, et pro transmissibus impar. Plurima servavit, qui leges repperit istas; Attamen harum aliquam rationem praeripuisse Crediderim illum animo, et ductum in tentamina ab ipsa, Quid sit servandum, ut jam sciret, quidque videndum, Quam non prodidit, at solum observata reliquit; Veri quandoquidem nunquam simile esse putandum est, Cum genus hoc, leges implexaeque, inque plicatae Sint adeo, et longa tot rerum ambage latentes, Tantum ex servatis quisse illum has prendere rebus; Quamvis, perceptae cum sunt, firmarier ipsis Possint exemplis, certa et ratione patere. Indupedita etiam nimium haec tentamina constant: Nos, queis simplicior modus est, ratioque, legemus Prae multis, verum, ut possimus pandere, quid sit, Pleraque, quae congesta premant nos, praetereuntes. Namque solent, congesto ut pondere, plurima mentem Opprimere, et veri quaesitos condere fontes; Haud aliter quam, cum nimiis se frondibus arbor Induit, et viridem ramorum protulit audax Luxuriem, nequeas pubentes cernere fructus, Promissisque novi spem pascere grandibus anni; Omnes illa etenim sub densis occulit umbris. Ac nos inde gradus ad consequa multa feremus. Jamque age, per variae subtiles materiaï Lamellas, radios lucentes transpiciamus. Lentem igitur latam, sed cui convexa, tumensque Utraque sit minimum facies, tu delige, qualem Saepe tubis primam longis aptare solemus. Crystalli utrinque aequati super aequore laevi Hanc compone, ut non nisi puncto id tangat in uno: Aequatam crystallum inter lentemque relinqui Aëriae tenuem lamellam tunc opus aurae est, Quae quo plus medio a puncto disjuncta recedit, Crassior est, quantum deposcit nota rotundi Nimirum ratio, qua lens inflexa, tumoris. Nunc thalamo occluso, rimaque patente fenestrae, Ut supera docui, trans et mittente receptam In triquetrum vitrum lucem, super excipe lente Disjunctos radios alia, quae scilicet illos Protentos arctet, certoque nitore colores Finiat. Oppositum chartae super incidat aequor Illa, ut funiculi, species, mediumque foramen Parvum ibi sit, per quod filo extet transitus uni, Cui vis cumque uni, nunc huic, nunc scilicet illi, Converso paulum quod vitro immittere possis. Filum id procurrens jam cujuscumque coloris Irruat aequatam recta regione cadendo Crystalli in faciem; medium si tum prope punctum Inciderit, qua subtilis gracilisque fit aura Aëris intercepta, videbitur ire per ipsam Lamellam, nitidae transmissum in turgida lentis. Inciderit sed si medium non tam prope punctum, Scilicet internus paulo est ubi crassior aër, Non transisse, retro verum exsiluisse videbis; Crassior ast et adhuc paulo si lamina constat, Trajiciet rursum in lentem, contraque revertet Rursum, si vel adhuc quoque paulo crassior illa est. Et sic deinde vices mutabit pro ratione Aërio tractus, qui sit tranandus, ut illac Transeat, ast istac nequeat transire, iterumque Transeat, atque iterum nequeat transire repulsum. Tum si crassa locis quam lamina constet in illis Omnibus invenias; certa intervalla videbis, Queis transit lux, aut resilit, metirier illa Ut possis facile, et vero cognoscere tractu. Altera post veniant, atque altera fila oculorum Diversa objectae transmissa foramine chartae, Diversa agnosces esse intervalla, colori Cuique sua: in filis majora rubentibus esse, In violam filis imitantibus esse minora, Illa tribus numeris, binis haec posse referri: In mediis filis media interponier; ut sint Non alio inter se, quam quo super ordine dixi, Scilicet organicis cum chordis aequipararem. At si inter lentem, et crystalli corpora clara Aëre pro tenui, facias, aqua ut insinuetur, Humens non eadem dabit intervalla videri Lamina, quae prius, inter se licet ordine eodem Constent, at primis tantum distantia filo Uno in quoque, velis ut si tres reddere partes Illis, haec partes sit habere necesse quaternas; Est etenim tanto lucis subeuntis in undam Accessus rectam ad regionem major ab auris. Sic alios etiam possis inferre liquores, Est supera positam per multa inquirere legem, Et tentare diu, num vera sit exque periri. Denique crystallum vertens, lentemque, subire Si radium facias obliquum plusve minusve Aëra ad internum, rationes esse videbis Intervallorum variatas, ut modo dixi Inter se radii diversos poscere flexus. At non tam facile est postremam ostendere legem, Conque probare, repercussae quae vincula luci Nectit, et ex dictis manifestam educere rebus. Scilicet arte nova est utendum, his machina rebus Inducenda recens; alio aggrediendaque nobis Est natura opere; insidias velut, armaque duri Saepe novant hostes, quibus expugnare profunda Praecinctam fossa, scopulisque minacibus arcem, Et valide multo defensam milite possint. Convexam ex una crystallum confice parte, Parte cavam ex alia, sed convexaeque cavaeque Aequus partis uti sit scilicet, unde figura Est inducta, globus, quem, qui prior ista peregit, Quinos ipse pedes a puncto educier oras Fecit ad extremas medio, atque inflectier extra. Argenti partem convexam cortice vivi Intege, ut ex alia speculum proin parte nitescat. His actis, clausum in thalamum per tenue foramen Immissus radius, facito, excipiatur, ut ante, A triquetro vitro, septemque in fila colorum Solvatur fractus, qui postquam lentis, ut ante, In septa inciderint, transmitte foramine chartae Filum unumquodvis seorsum, speculumque cavatum Mitte super, positum e regione, et quinque remotum Post chartam pedibus, quot in illo finximus orbe. Cum radius recta a speculo excipiatur, oportet, Retro parte sui repetat majore reflexus Rectum iter ad chartae, devenerat unde, foramen. Sed quia praeter eos radios, quos pellit ad aequos Retrorsum flexus speculum, hinc dispergit, et illinc Quosdam diffusos circum, non cuncta redibunt Fila foramen ad id: spargentur dissita quaedam, Et tenui obversam diffundent luce papyrum, Quae prima speculi a facie rediere; secunda Sed quae de facie venient, ambire foramen Aspicies medium diversis orbibus, atque Prodere se varie, suaque intervalla docere. Concipe jam reddi partem, quae recta revertit, Qua venit quoque recta, via; hanc, dum trajicit intrans In primam speculi faciem, constare necesse est In vice trajectus facilis, constare secunda Post facie facilis regressus in vice contra, Atque iterum facilis trajectus in vice primam Ad faciem, cum par spatium sit, et omnia circum. At quae pars radii redit inclinator, aequum Nec spatium, nec flexus erit, nec caetera circum. Ad primam redit a facie dum proinde secunda, Intervallorum numerum debes dare filis Diversum, quam quem venientia nuper habebant. Uno quod filum sic deficit intervallo, Aut uno augetur, rursus remeare necesse est Retrorsum prima a facie, at quod forte duobus Majus, vel minus est, liquidas transcurret in auras, Atque illa oppositam continget parte papyrum; Quod tribus, immerget rursum se; quodque quaternis, Emerget: potes alternans sic ire per omnes Tu numeros, progressa, regressaque fila recensens. Quae numero crescunt, fila, aut minuuntur eodem, Aequalem radiis cum rectis condere circum Debebunt flexum; sed quae sunt recta, foramen Trans medium chartae currunt, abeuntque per auras; Proin quae obliqua, cadent chartam super, a medioque Distabunt tantum, flexus quantum ille reposcit. Jamque colorato se circum flectere gyro Aspicies, idem queis flexus; proinde nitere Annellos circum plures, minus hos, magis illos Amplos, at non se tangentes; annulus inter Nam feritur gmeinis obscurus queisque propinquis, Illo nimirum, quo, quae rediere, coissent Fila situ circum, si non regressa fuissent. Expers lucis erit prior annulus ille, foramen Tangit qui medium circum, discrimen ob illud Unius intervalli, exin clarusque nitensque Propter discrimen geminorum inflectitur; exin Obscurus rursum sinuabitur, ob tria nempe Intervalla illo in discrimine, deinde videtur Fulgere circum alius, circum nigrescere porro, Atque alius porro splendescere; denique multi Sic nigri, clarique sequi, tangique vicissim, Donec languescant clarorum lumina, nigris Dignosci ut nequeant, et sint nigra omnia circum. Jam cum conspicias annellos lucis et umbrae, Metiri possis, ampli quam quilibet extent, Ex hoc et possis cognoscere, cuique quis extet Flexus, quae radiis via per crystallina septa. Nunc reputans ubi cognôris, trananda fuisset Quae via, servassent eadem intervalla meando Si radii, quae nuper habebant ante repulsum, Et quibus idcirco tum flexibus esse, viasque Revera; sed tum contra bene cuncta profecto, Hoc posito, inter se respondent, illa manere Post regressum eadem nempe intervalla, fuissent Quae filis, alio exterius si e corpore in istos Venissent flexus, proin et confracta meassent. Quapropter bene jam deducas rebus ab istis, Esse eadem post regressum intervalla, refractis Quae fiant filis; quantum et sint longa ea (constent Caetera si paria), a flexu pendere, reflexi Sive ipsa a facie radii sint, sive refracti. Jam si, qua speculi crassa est, crystallina moles Mutetur, cernes mutari non minus ipsos Tunc ampli qua sunt, annellos ordine eodem, Et ratione una. Varias inducere pergas Si porro formas speculo, distendier illos Aspicies tantum, quantum lex ista reposcit. Tot bene clarata rebus jam lege videbis Hoc quoque firmatum: cum discessere meantes A facie radii semel, atque abiere remota, Ut libet, in spatia, haud mutari prorsus eundo, Ante vices quae jam fuerant, manet una viaï Dum plaga, filorum nec iter torsere nitores. At quod in annellis mirum tibi fors videatur Aeque a lamella formatis undique crassa, Scilicet est, peragunt majorem obliqua meando Quae tum fila viam, non pluribus intervallis Esse affecta, magis sed paucis, recta minorem Quam quae tum tenuere viam; quia majus id extat Intervallorum obliquantibus incrementum, Quam quod erit longae incrementum nempe viaï Praeterea facile est cognoscere, cur rubicundi, Quam violae qui sunt, gyro majore patescant Annelli; siquidem cum sint majora rubentum Filorum intervalla, viam obliquare necesse Est rubris magis, ut numerus decrescere possit Intervallorum. Revera si super illam Crystallum speculi facias diversa colorum Seorsum decidere, haec modo fila, modo illa, videbis Amplis, quod doceo, discrimen in orbibus istud. Legibus ex istis quanta, et quam pulchra sequantur, Quae cupidus facili venari indagine possis! At praenosse licet tamen id, mirabile longe Quod fuerit, qui naturae miracula nescit, Aut bene non animo perlustrans volvit inerti: Scilicet in rerum numero non corpus habebis tam densum implexumque, suis quod partibus ausit Luci obstare levi, hanc ipsam transire vetando. Omnes usque adeo, quae texunt corpora, partes Sunt tenues, semperque foramina pervia multa Undique habent, per eas aditus sit apertus ut omnis, Et trajecturae via semper libera luci. Corpora quapropter, quae constent partibus istis, Non interruptis spatio seu prorsus inani, Sive alienigenis repleto rebus, at aeque Undique dispositis, lucem transmittere debent, Nec radios intra possunt torquere receptos. Propterea non sunt revera corpora opaca, Quantum in se est, sed opaca videntur, partibus extant Cum non texta aequis, quia lux in viscera lapsa, Accidet, ut partim semper frangatur, itemque Flectatur partim, haud aequales particularum Objectarum ob contextus, interque sitarum. Omnis nam varia haec pars corporis ingredientem In sese radium detorquet, et egredientem; Crassius ut si sit corpus, directa meare Lumina non possint intra, et transmittere clara Oppositam ad faciem, purasque emergere in auras. Hinc tenues quae sunt lamellae e corpore quovis Pellucent, paucis nam lux anfractibus errans Non tam lassa venit, summasque emortua ad oras; Ut facile agnoscit, qui res supponere visu Exiguas gaudet brevium trans vitra tuborum. Corpora quapropter non pellucere videmus Crassa, et dissimili quae scimus praedita textu; Ligna vides ut opaca, quia haec variantibus ipsis Fibris non aeque contortis, conque volutis Texuntur, tubulisque haud uno humore repletis, Verum mille intus conclusis undique succis. Propterea et pelles animantibus, ossaque, dentesque, Et venae, et teretes nervi, et sunt viscera opaca. Marmora opaca etiam vario quae pulvere arenae Constant, ac succi variati glutine nexae. Adde metallorum genera omnia, quae liquefacta Flammis mota fluunt, post frigore dura rigescunt, Multaque sese intra spatia intersepta relinquunt, Quae faciunt parte ex omni ut videantur opaca, Quae modo opaca minus sunt visa, ubi nempe fluebant. Multaque praeterea sunt, quae transmittere lumen, Cum liquefacta, queant, nequeant durata vicissim, Cera velut, pinguisque animantum e corpore succus, Aëriis quoniam implentur frigentia bullis, Intra quo glaciem dispersus clauditur, hic fit Clara minus glacies; proin nix quoque prorsus opaca est; Nubila quina junctis exorta vaporibus undae, quantumvis levia, et vacuis pendentia in auris, Solem ipsum, caelumque tegunt caligine caeca; Namque liquorem aër, inter liquor aëra rumpit. Plena globis pariter crystallus inanibus, aut qui Aëre turgescunt, trans sese corpora inumbret, Et faciat nec aperta nimis, nec clara videri. Quin quae pellucet crystallus pura nitensque, Vertatur si trita in fragmina, pulvereumque In cumulum, quid tum in medio nisi multa relinqui Intervalla vides? cumulus proin confit opacus. Tutemet ante oculos sed uti proponere possis Rem facile, et quonam id fiat, cognoscere pacto; (Ex alieno etenim temnis sapere ore, minusque Notitiarum ex auditis, quam sensibus hauris) Elige crystalli lamellas undique puras, Atque inter sese obversis sic digere multas Frontibus, ut geminis juxta queiscumque locatis Amplum interceptum spatium sit; transpice porro Sic totam trans congeriem; tu corpora nunquam Ultra quae sita sunt, acie usurpabis acuta, Congeries fit opaca etenim, sensumque retundit. Insertis aliis spatia illa patentia sed si Replere instituas lamellis, vitraque jungas Vitris continua; illa omnis tum vitrea prorsus Congeries subito incipiat splendescere luce Transmissa, referetque, quid ultra fiat, et extet. Lucis namque viae reflexaeque atque refractae Tolluntur, queat ut transire impune recepta. Undanti facie, crispatoque aequore vitra Sint ea; plus torquent lucem, et sunt prorsus opaca; Ipse linquens jam si coeptes infundere vitrum, Et flexus aequare cavos, frontem aut sinuosam, Congruat ut sinuosae aeque, componere fronti, Vanescent transmissurae tum obstantia luci. Consimile est multis hoc rebus, quae madefactae Aut unda, aut oleo minus esse videntur opacae, Quam prius; infuso mage denso namque recenti Humore e medioque expulsis protinus auris, Res minus inter se variae sunt dissimilesque. Praesertim in madida hoc videas contingere charta, Quae subito pellucet, et ultra corpora monstrat. Usque adeo certum est ideo non corpora opaca Esse, quia oppositae lucem tenuere retrorsum Particulae, verum ob refractas, atque reflexas Usque vias, queis materiam fit per variatam Ut commutet iter lux; proin pellucida debet Lamina subtilis cujusvis corporis esse, Et facili radios transmittere parva meatu. Quaerenda a notis nunc legibus, eque ruenda Jam ratio, quare exterior quae lamina vestit Corpora diversae naturae, fila colorum Ad nostras acies diversa remittat, ut inde Miremus, tot diversis circumlita fucis Omnia, tam varia et naturam ludere scena. Proinde uno textu quae paulo crassior extet, concipe lamellam, cujus fila omnia primam In faciem incurrant parte advenientia quavis. Quoque in filorum genere uno, haud omnibus una Cum vicium tum sit ratio, verum altera perstent In vicibus facilis transmissus, altera contra Regressus facilis; trans debent mittere sese Quaedam, ast et quaedam reflectere; proinde lacessat Integra lamellam cum lux, genus omne colorum Trajiciet circum, et circum genus omne redibit; Nimirum ut facies crystalli cernere utrumque Prima dat, in multis servatum rebus et ante est. Nunc ea fila, intro quae sunt illapsa, recense, tamque puta crassam lamellam scilicet, unum Filorum ut decies mille intervalla meando Interius subeat genus, et tenuem tamen illam Tu numero vel adhuc in tanto dicere possis. Unius atque ut sunt paulo diversa coloris Fila inter sese, paulatim nam color unus Migrat in alterius formam, diversaque paulum Filorum natura in finibus unius errat, Esse prope effigies videatur ut una coloris; Sic una in specie distabunt fila vicissim, Intervallaque proin majora, minoraque habebunt; Ut si aliis mille haec decies sint, debeat unum Addi aliis, minuive, aliis duo, terna, quaterna, Illis plura tamen, species quibus est nova filis. Ergo cum faciem lamellae fila secundam Tangent, multa vice in transmissis, multa regressus In vice erunt cujusque unius fila coloris: Sit par summa prope ut redeuntum, et trajicientum; Atque ita, ut in prima facie, sic deinde secunda Nonne vides fila omnigena, ante, retroque meare? At nunc lamellam tenuari finge, coloris, Non nisi purpurei ut filis tranantibus unum Intervallum extet, pro cunctis scilicet unum Purpureis; quoniam tam parvum purpureorum est Intevallorum discrimen, millibus addas Pauca ut ci decies, tria, sena, novenaque nempe, Magnum haec in numerum postquam diverseris illum, Uni intervallo, vix possis prendere quidquam, Adjunctum quod erit; tum quantum proinde necesse est, Absit, ut idcirco geminarier intervallum Illud idem queat, atque ex uno surgere bina? Jam quid fiet? erit, filis sors omnibus una Ut sit purpureis, mutata nam vice cuncta Retrorsum redeunt, vicinis fors quoque filis Unum intervallum est istud; proin illa reverti Tum cernes etiam; at fors accidet, aurea fila, Rubraque non unum numerent sibi, sed minus uno Illud sit; quare ulterius procedere pergent Non vice mutata; tenuis tum lamina pellet Purpurea uberiore colorum fila retro vi, Porro quae propiora; sed aurea, rubra contra Efficiet transire, et fundi protinus intra. Auge tum paulum lamellam, crassior ut sit, Et filis unum intervallum pro rubicundis Comprendat; poterit tractu isto prendere bina Tum pro purpureis; quare rubicunda reverti, Purpurea introrsum contra transire necesse est. Si jam lamellam pergas augere per omnes Intervallorum numeros; venietur et illuc, Scilicet ut filis viridantibus intervalla Non nisi sint tribuenda decem, uno et rubra minuta, Purpurea aucta uno sint; proin viridantia cunta Transmittentur, at et contra rubicunda redire, et Purpurea aspicies. Qua crassa est, denique nota Lamina si fuerit, naturaque materiaï, Qua compingitur illa, per has, paulo ante probavi Quas leges, illuc poteris pertingere, fila Ut noscas, quae quotque pares aliosve reposcent Intervallorum numeros, quae proinde habitura Transmissusque vices facilis, facilisque regressus. Misceri varie inter se diversa videbis In transmittendo tum fila, vel in redeundo, Infinita prope ut species oritura colorum Ante oculos tibi sit, formasque habitura recentes. Scilicet haec fient, crescendo lamina donec Omnigenûm possit reflectere fila colorum. Qui princeps nobis haec repperit, ille revinxit Crassarum numeris discrimina lamellarum A minima incipiens, quam possunt omnia fila Trajicere; et seriem variorum hac arte colorum Eduxit, qui de regressibus exoriuntur, Lamellamque, suo cuivis quae crassa colori, Aëris, aut vitri, aut purae respondeat undae. Septenas, genus id, series numeravit, et omnes Descripsit tabulis: prima a nigrantibus umbris Incipit; hinc series sensim inclarescere pergens, Et per caeruleum, albentem, flavumque nitorem Transit, et auratam per lucem, perque rubentem: Altera habet series violam, quemque India mittit Fucum, et caeruleum, flavumque itidem, auratumque, Et claro fulgore rubentem, coccineumque: Tertia purpureum dat, eoa et gente remissum, Caeruleumque etiam, viridem, flavumque, rubrumque, Mixtum et caeruleo rubrum quoque: quarta colorum Agmen agit, prope caeruleo perfusa virore, Simplex inde viror, flavescens inde subibat, Lux rubra postrema est: paulum viridantia profert Caerula, quae quinta est series, finitque rubescens: Sexta itidem paulum viridantia caerula profert; Deinde rubescentem pariter dat cernere lucem: Ultima vicinas primum est imitata; sed albis Praeterea fuci succedunt deinde rubentes. Noscere si crassas serie pro quaque libebit Lamellas, quae sunt concretae tenuibus auris; Mille, age, finde secans in millia particularum Latum unum digitum; denas largire priori Particulas, genus hoc, seriei, deinde secundae Bis denas; decies tum ternas, atque quaternas, Atque etiam quinas tribus excipientibus apta. Quinque ferat, deices et senas sexta, feratque Ultima septenis decies septem accumulatas. Sin constet lamella ex unda, aut corpore vitri, Majores digiti tum partes effice tanto, Illic quanta inter numeros est quattuor et tres, Hic ratio numeros tres et duo quanta vicissim. At ne tu numeros, quos nostro in carmine saepe Audis, incipias hic fastidire moleste, Ut procul abductas sensu res, seque gregatas, Et sine vi nostros animos agitante, sine ullo Impulsu, sine pictura, sine corpore, prorsus Propterea exanimes, et musis prorsus ineptas; Omnia enim numeris fiunt, quaecumque videmus; Propterea non vox, non est sapor, aut color ullus, Non animi affectus numero sine; dulcia vincta Carmina sunt numeris; numero stat blanda voluptas Omnibus in rebus; numeros cognoscere proinde In rebus cur displiceat tam multa gerentes, Undique diffusos, nectensque, et retinentes Omnia? Suspectae numeris sine sint tibi causae, Finibus incertis saltem ambiguisque vagantur Tum tibi, constringant numeri quas limite certo: Proin bene, qui potuit numeris res prendere, novit. Hi tibi dant igitur numeri, quos lamina praefert Desuper a rectis radiis percussa, colores. Lamellam sic aëriam, quam clausimus inter Vitra, aequatum unum, convexo tergore turgens Ast aliud, subeant radii si desuper, et tu Aspiciens varie te sistas, nunc prope recta, Nunc loca paulatim commutans longius, omnes Se circum series annellis flectere cernes, Nun has, nunc illas, et tot praeferre colores. has etiam series sibi tum succedere cunctas Agnosces, si vel puerorum more tumentem Pingui infles bullam ex unda per arundinis oras Excisae patulas, super et considere laevi Excussam facias tabula, quo pervia motis Non domus est auris (aurae disrumpere possunt Protinus): undosam tum contemplere tumentem Pelliculam, dum paulatim tenuatur, abitque Pondere fusa suo deorsum; nam flectitur ordo Circum annellorum varius; de vertice summo Exorti incipiunt subito descendere, ut ipsa Unda fugit tenuans se desuper usque, facitque Post aeque inferius se crassam scilicet, altis Ut fuit ante locis. Series contraria certe est Haec illi, quae fit gemina inter vitra, colorum; Nam minus ad crassam lamellam hic pergitur usque, Dum rumpantur aquae septa attenuata tenacis. Jam liquet hinc ratio, quare subtilia rerum Quaedam diffundant variatos per loca fucos; Ut suspensa vomens quae texit aranea, quaeque Longa nova attolunt se veste, et tenuia fila Quaeque inspergitur arboribus lanuginis umbra, Quaeque genis juvenum pubentibus, effusique Alba puellarum lambentes colla capilli; Nam prope consistens si figas lumina, possit Non permixtorum retegi vis multa colorum. Sic etiam, albentem quam dicimus esse, per altos Effusam scopulos agitato gurgite spumam Si prope spectemus, spectaclum quaeque colorum Parvula bulla dabit multorum, quod dare pinguis Unda inflata solet; spatio confunditur omnis Haec series tamen e longo; proin candida spuma est. Inde sequi facile est rationem, ut noscere possis, In qua corpora re distent, quibus unus et idem Semper inest color, et quibus immutatur, et unquam Non stabilis manet, at pro lucis vertitur oris. Invenies siquidem expertus, si fortior adstet Lamella infringens radios, et corpora circum Fundantur multo minus infringentia eosdem, Unos quosque ipsi stabiles constare colores, Et mutato oculi positu haud mutarier illos; Instabiles contra fieri, si debile robur Frangendi radios lamellae est, quam sita circum Corpora sint nimium fregisse potentia lucem; Nempe color converso oculo tum vertitur illic. Utraque et in promptu est ratio; quae lamina lucem Fortiter infringit, mergit nimis, et facit altam Ire viam, rectaeque accedere: proinde, vel intret Quantumvis obliqua ea lux, sua non via multum A rectis intus distabit tramitis oris: Non ita, cum tenui radios vi lamina frangit: Frangit in oppositam nam partem a tramite recto; Quare obliquius est multo, et productius intus Lucis iter; quo fiet, uti color alter et alter Tunc oculo obliquato hic, et compareat illic. Sic illa aurarum tenuissima lamina vitris, Ut docui, geminis intersita, non habet unum, Te mutante situs, in eadem parte colorem. Auris insinues sed si pro tenuibus undas In medium, natura quibus mage densa, potensque est, Quamvis instabiles quoque tum, tamen esse colores Instabiles minus aspicies; contraque manebit Una horum species prope non mutata, liquenti Aëre si distenta natet lamella, vel undae, Vel quaecumque alia est natura potentior auris. Propterea tenerae inflectentes colla columbae, Caudaque pavonum, cum pennis astra lacessunt Expansis illi, et miro intumere decore, Quandoquidem varios coram mutare colores Cernuntur, nitidisque etiam mutare puellae Vestibus, ornantur queis festa luce per urbem; Scire licet collum, caudam, vestemque vel auris Tenuibus interius, vel prorsus inanibus esse Contextas spatiis, quae densior undique cingit Materies: alio quocumque in corpore contra, Quo color unus inest, neque flexu pendet ab ullo Luminis, aut oculi, natura est particularum Densior, et tenui praecingitur aëris aura, Aut res siqua alia est subtilis, raraque circum, Aut spatio, quo languidius nihil extat, inani. Praeterea quoque scire licet, quam crassa sit omnis Pars ea multiplex, quaevis qua corpora constant, Corpora diversos a se mittentia fucos: Hoc facile ex ipsis annellis nosse colorum Possis, in quibus est lamellae cognitus auctus. Sed quaedam tamen ante tibi vidisse necesse est. jam si concipias subtilem excurrere quavis Lamellam de materia, neque crescere, nec, qua Crassa est, imminui, verum aequo excurrere ductu, Atque unum tribuas huic tantum proinde colorem; Undique dissectam tum multa in fragmina fingas, Aeque crassa tamen, velut ante, ut fragmina constent Omnia; nonne vides debere haec cuncta colorem Servare illum ipsum, quem non divisa ferebant? Quare pulvereum vel si tenuissima frusta Congeris in cumulum, cumulus dimittet eundem, Quo nuper fuerat lamella imbuta, nitorem. At sunt lamellae, velut ipsa haec fragmina, partes, Corpora queis constant; quapropter corpora eodem Tinguntur, quo tincta foret lamella, colore. Praeterea his aliis in rebus fragmina possis Lamellae multis quoque partibus assimilare Corporum, uti pictis per caudam, aut colla volucrum Pennis, quae varios varie conspecta colores Praebent, ut varios varie quoque lamina visa. Ergo subtilem lamellam imitata pilis est Pluma suis: qui per teretes excrescere fibras Debent, per graciles folia ut tenuissima ramos. Lamellam hanc itidem quoque tela imitatur Arachnes, Nec non et mutant cum serica fila colores. Adde, quod in lanae, vel ferum splendida texta Si facias olei, vel aquae penetrare liquores, Obscurum ducunt quemdam fuscumque colorem; Ut sit, ubi subeant idem intra vitra liquores. Clarescunt eadem porro siccata, nitentque, Ut prius, immisso geminis velut aëre vitris. Auri praeterea subtilis bractea, quaedam Vitraque picta solent alios reflectere, contra Mittere trans se alios, veluti lamella, colores. Denique pulveribus tritis, per quamque minutis Pictores alios novere inducere fucos; Nempe minus crassae contrito in pulvere partes, Tunc opus est, fiant, speciemque, ut lamina, mutent, Lamina quae fuerit subtiliter attenuata: Idcirco herbarum flores plerumque virentum, Si folia ipse teras, pellucent, sive coloris Immutant quacumque alia ratione nitorem. Sic etiam varios si commiscere liquores Incipias, oritur species diversa coloris Interdum: quod qua causa, ni forsitan ista Contingat? quod et hinc salium corpuscula mixta Exercent vires, quod et illinc, et sua mutant Pondera, naturam, molem, aut tenuata vicissim, Ante coloratus liquor, ut pellucidus esse Incipiat, sive aucta una et concreta vicissim, Ut nunc in fucos jam pellucentia nuper, Ducier aspicias: salium penetrabilis extat Nimirum natura, et solvens multa, secansque, Multaque dimittens, et jungens ante soluta. Praeterea si jam, quae fiant aëre, quaedam Expendas, valeas sublatos noscere primo Sudam non turbare diem, noctemve vapores Posse, etenim non sunt nisi corpora tenuia longe, Quae nequeant retro radiorum pellere tela; At jungi inter se cum jam coepere per auras, Et densos formare globos, dareque imbribus ortum, Perque omnes medias paulatim excrescere moles, Efficiunt nubes, visus quae sistere nostros Possint, et varios ex se jactare colores, Ut densatorum varia est natura globorum. Humor enim qui pellucet, queat an ratione Ullâ aliâ tot se nunc his circundare fucis, Nunc illis, quam quae molis diversa globorum est? Nunc ut, quam crassas habeant quaecumque minores Corpora particulas, itidem quoque scire per illos Annellos possis, partiti quos sumus ante Multas in series, harum reminiscere; nosces Unum quandoquidem non saepe redire colorem; Cumque color redit unus et idem, qui fuit ante, Esse tamen clari non aequo luminis ictu Pollentem, neque non diverso cum comitatu Se praecurrentum radiorum, sive sequentum. Ex quo conjectes, series quae debeat esse E notis, certum quae fucum deferat, et quam Crassa ibi sit, fucum quae mittit lamina quemvis. Coccineus, ruber, auratus, flavusque secunda Stant serie, si sint puri, largique colores; Hos et prima bonos series et tertia reddat, In prima nisi languidior sit flavus, et ipsi Tertius aurato et rubro nisi misceat ordo Caeruleum quiddam, quiddam et violae pallentis. Quod viret in quarto, clare viret ordine; nusquam Purior iste viror tamen et fulgentior extat, Tertia quam quem dat series: hoc tincta videntur Herbarum folia et plantarum verna virore; Harum sunt quoniam saturi, largique colores; Et cum jam coeptant frondes marcescere, et herbae, Lux in flaventem convertitur illa virorem Multarum, in flavum prorsum, auratumque colorem Multarum, aut rubeum; quin lumine lumen in alterum Itur ab uno, ut succus ab illis evolat humens, Particulaeque coloratae stipantur, et una Fors quoque concrescunt constrictae glutine denso. Jam viridis color ille uno ordine stare colores Indicat, in quos paulatim immutatur abitque; Qui quamvis non sint saturi plerumque, tamen sunt Saepe quidem saturi magis idem et floridiores, Quam recipi in quarto ut fulgentes ordine possint. Jam qui caerulei sunt, purpureique, secunda Esse queant serie, vel in excipiente; at in ipsa Conspicias tantum, cum pura luce refulgent; Esse videtur uti verno florentis in horto Nempe color violae; permixta ast unda nitentis Expresso succo violae, percoctaque leni Igne diu, donec, quod sit dilutius, ipsum Mel referat, nec non acido et dein mixta liquore, Vertitur in rubram speciem, at permixta liquore Diverso, ut lotj est, viridem dat cernere formam; Nam perfusa liquor cum corpora solvat acescens, Solvat et attenuet, liquor et contrarius illa Spisset, et adstringat, series si forte secunda Purpuream violae lucem cohiberet, acetum Attenuans partes converteret in rubra lympham Lumina, quae primo stant ordine; partibus illis Contra spissatis, foret ordinis ista secundi Lux viridis, verum tum non tam pura niteret Lux rubra, et viridis, revera ut pura videtur. Haec bene constabunt, violae si purpura tertiam Exornet seriem, nam tum quae rubra secundo est Ordine lux, viridisque sequenti, cernitur esse Servatis similis prorsus, quas coximus, undis. Purpureo proin siqua tamen tibi corpora fuco Sunt saturata magis, minus ipsa rubentia contra, Quam viola, in serie bene erunt statuenda secunda. In numero rerum sed nondum vidimus ullum Corpus, cui saturus magis hic color haereat, ipsi Quam violae constanter; ob hanc rem qui color extat Purpureus satura mage luce, minusque rubente, Dicitur esse color violae purissimus, atque A re nomen habet simili, quanquam magis ille Purpureus, serie quem cernimus esse secunda, est. 850 Caeruleus in primo jam qui color ordine languet, Esse color verus caeli, aurarumque videtur; Nam primos, cum sunt rarique levesque, vapores Tam parvis noscas concrescere partibus, illi Ut nequeant nisi caeruleos hos mittere fucos: Nondum etenim in densas nubes potuere coire, Et nebulas, alios nec proin jactare colores Non tam languidulo constantes lumine; quare Caeruleus cum sit primus color, incipit a se Mittere quem tenues vapor exhalatus in auras, Aeris hic puri color est, caelique sereni. Ante alios clarus longe et nitidissimus extat In prima candor serie; minus esse videtur Sed qui splendidus, immixtos gerit ille colores Ex omni serie, quotquot sunt, scilicet omnes. Candor hic est, suemus cui tradere sensa, papyri, Hic undae spumantis, et hic nivis, atque pruinae, Atque capillorum, queis colla senilia spargit Longa aetas; nec non genus hoc quae cana videmus Caetera, candidaque atque albentia corpora multa. At prima candent ratione metalla, nitore Quae fulgent rutilo, velut est argentea massa. Nonne vides, cunctis extat quod densius aurum, Bractea si fiat tenuis, transmittere lumen? Atque metalla alia a succo candente soluta Pellucere, vel in vitrum conversa vicissim? Proin quae candida sunt, et opaca, a pondere solo, Densatis nec habent hoc tantum a partibus; auro Essent quandoquidem mage pellucentia denso; Sunt eadem sed opaca ideo, et sunt candida, molem Scilicet ob certam, queis constant, particularum, Quae nitidum jactent candorem luminis a se. Nam si fors aliqua ratione hoc accidat, auctu Illae ut mutentur partes, mutabitur illa Tunc etiam species alios induta colores; Quod calybe ignescente vides, et saepe metalli Fusi in supremo faciei cortice, quadam Sive in pellicula, quae supra adnascitur, illud Incipiet postquam nativo frigore stringi. Praeterea ut candor qui rerum est fulgidus, ille Fortior est, quam qui de pellucentibus extra Lamellis resilit, sic multo fortior idem est Exsiliens fronte a quavis splendente metalli, Quam vitrea de fronte, undosaque, aëriaque. Nec videas, cur non possint, densissima quae sunt Corpora, si partes habuere repulsibus aptas, Lumen id omne, quod incurrit, reflectere, proinde Lucenti mage, quam quidquam, candore nitere; Densi ubi quandoquidem refringens corporis est vis Major, ibi uberior radiorum copia debet Esse reflexorum; facies proin splendida longe. Multaque praeterea sunt, queis haec vincere possis Conjectans, fusis liquefacta metalla metallis Si miscere velis, atque inspectare colorum Mutatam speciem, conflare aut corpore quovis Haec alio, ut partes alia sint mole, locoque. Sic color attritis albentum, conque minutis Partibus in nigram prorsus convertitur umbram Degener; in serie quoque prima ut nempe videmus Nigra loca albenti subito contermina luci. Ut tamen invenias, quam crassis partibus extent Alba metalla suis, frangentes id pete solers Inspiciens vires cujusque. Hae scilicet essent Argento in vivo, si pelluceret, ut unda, Tantae, ut si radius septenis distet ab axe Partibus ante aditum, non post nisi debeat illis Introrsum valide infractus distare duabus. Hujus quapropter partes, queis exsilit idem Ille color, qui de bullis resilire videtur Undae, tantundem crassas minus esse necesse est Partibus ipsius pinguis, quae inflatur, aquaï. Denique corporeae jam partes esse colore Pro nigro debent, quam pro quocumque, minores; Nam quae sunt paulo majores, lucis habebunt Plus quam sufficiat, nigrae videantur ut esse. Sed magis exiguas libeat si ponere paulo, Quam satis est, possint albam ut reflectere lucem, Lucem et caeruleam, quae languet in ordine primo; Tunc erit, ut lucis tam paulum mittere possint, Ante oculos nobis sit opus consistere ut atras; Omnis et internis tum partibus insinuata Ad varios saliet lux undique dissita flexus, Debeat extingui ut demum, nec reddier auris Ulla; nigras ideo tantum spectabimus umbras Corporis ex omni, quaecumque est, fronte, situque. Inde soluta igni, putrefactave corpora, partesque In tenues divisa, nigrantia facta tueris, Et speciem nigris a frustis omnia nigram Accipiunt: vestes sic luctus signa daturas Fuscamus; quoniam tam parvas frustula nigra, Tam multas abeunt in partes, corpora possint Ut super extendi facile, et partes mage crassas Omnes imbuere, et nigro contingere fuco. Praeterea super aere teras si corpora vitri Aspera mordenti intercepto pulvere arenae, Dum laevis vitri facies, aequataque fiat; Aspicies demum tenuatis partibus omnem, Quae prius alba fuit, nigram consistere arenam, Pulverem et e vitri decussum et fronte metalli In cumulos circum tenuem diffundier atros. Corpora propterea Phoebi magis igne calescunt Nigra, atque ardescunt citius; quod possit oriri Partim a multiplici spatia intra angusta refracta Luce, atque admissa; partim quoque particularum Tenuium ab attritu facili magis, atque tremore. Denique scire licet, cur accidat, atra propinquet Saepe ut caeruleae species, et caerulea atrae; Si tu nempe albam diffundas luce papyrum Corpore de nigro reflexa; candor ibidem Tunc, erit, obscurus quidam, et prope caerulus extet; Nam prope caeruleam speciem stat in ordine primo, Quae nigra est species; proinde hac, quam quilibet alter, Caerulus uberior color est permixtus in ora. Forsitan et fieri ventura aetate valebunt, Hac nisi facta tenus sunt, vitrea septa tuborum, Per quae parvula nos in corpora transpicientes Diversos auctus noscamus particularum, Diversi in rebus venerunt unde colores, Cujusque et molis discrimina percipiamus; Ostendant nam si simulacra ingentia rerum, Nimirum quam res, adeo majora, repente Conspiciantur uti quingentis molibus auctae Res ipsae, non jam positae pede longius uno A nostris oculis non arte valentibus ulla; Sperem tum fore, nos servando perveniamus Demum ad particulas rerumque elementa, valentes Incipiunt primi diffundier unde colores. Sed si millenos jam terve quaterve per auctus Vitrea septa queant res amplificare, videri Omnes particulae fors possint, unde colores Exoriuntur, eas praeter, queis corpora constant Nigra, queant nulla retegi quae scilicet arte. Ergo dicta mihi quae sunt super, omnia posses Prendere per, genus hoc, tubulos, et sensibus ipsis Subjicere, et dubiae curas dispellere mentis: Quod si contigerit, nil jam rear amplius esse Ulteriusque oculis tentandum: haec ultima certe, Quam possint sensus oculorum tangere, meta est, Ultimus hic homini a natura terminus haerens, Ne queat, has infra res, in penetralia labi Illius, et secreta opera, et potiora tueri Particularum in particulis, quas nosse locatas, Et textas, ut sunt, quid jam foret, inde orientes Res multas nisi nosse, et rerum munera multa, Quae nunc spectamus mirantes, ambiguique; Non exinde queant etenim reflectier ulli In nostras acies radii, non ulla venire Lumina, rerum ita nec parvarum sensus oriri Ullus, notities animo quoque surgere nulla; Pellucent siquidem haec corpuscula inepta colori Nunc opus est causas tantarum inquirere rerum, Et cur se radii recta regione propagent Per vacuum, cur frangantur, saliantque, vicesque Cur redeant illis frangendi, atque exsiliendi. Congerere exemplo formicae, atque undique multa Hac cumulare tenus contendimus: utitur illa Collectis tantum comportatisque; neque ultra Urget opus, neque de sese rem conficit ullam: Contra quae solers contexit aranea telas, Moribus in propriis habet, ut quodcumque movendo Construit ipsa operis, de se evomat, educatque Pectore, dives opum propriarum; quae tamen, illac Vel tenues parvus si pennas concitet ales, Paulum commotis post discerpantur et auris, Multa opera, et filis perquam subtilibus apta. Non ita nos certe finxit natura: ministrat Sed dum intra, quodcumque opus est rationis ad usus, Res quoque nos voluit multas extrinsecus ire Quaesitum, ratio subigat quas deinde receptas, Vertat et in varios cultus, formasque, modosque, Seque exerceat intus, eoque nitescat ab usu. Propterea et legisse extra, et post lecta necesse est, Conditaque interius multam versare per artem. Daedala talis apum soboles per florea rura Omnia vere novo circum delibat, aditque, Mellis dona legens, proprio sed et unde labore Efformare queat ceras; opere omnia fervent, Consurguntque favi miro ordine, mellaque cellis Funduntur: sic et convectis undique rerum Nos opus est spoliis nostri nunc viribus uti Ingenii, intra nos ea volvere: nempe operaï Hoc summum humanae est, natura hoc ipsa reposcit. Quare age, lectas res acri a ratione subactas, Mutatasque animo par reddere rursus in auras, Et rerum veras effari et prodere causas. Principio tamen hic liceat praemittere, lucem Non ipsam, ut sonitum, tremulis educier undis Auraï aetheriae, neque pressas aetheris auras Esse; vel hoc multi quamquam statuere, vel illud, Nomina magna, Viri, et post se tradenda dedere. Scilicet hoc radii recta regione meantes, Si bene rem pendas, utrumque evertere debent. Aequoreas etenim prope cum consistimus undas, Aspiciemus eas, angusta per ostia latos Cum subiere sinus, omnes discurrere circum In partes, vertique, et littora lambere flexa. Aspiciemus item convertier aëris undas; Ut cum trans altum pulsantur tympana murum, Aerave, percipias sonitum cis ipse locatus; Inflectuntur enim fluitantes ad latera aurae, Et retro positas aures sensumque lacessunt. Cur quoque non itidem lucentes aetheris undae Si quid obest, inflectantur, neque tympana possis Trans murum pariter pulsata, nec aera videre? Materies an pressa fluens non undique debet Prosiluisse, plagas nec in omnes tendere lapsa? Constent inserto fac subter aperta canali Dolia, non subito Bacchi liquor effluet illuc, Quo tibi collibeat patulum vertisse foramen? Hoc non ipsa facit ratio manifesta patere? Si rectam seriem deducas forte globorum; Primum quo pellas, cuncti procedere debent: Sed si unum cingant alii sex, senaque constet exin junctorum series, exortus ab illo Motus inire plagas sex tantum, nec simul omnes Quibit; at ex uno fugiens lux concita puncto In loca cuncta ruit circum diffusa, plagasque: Aetheris et partes quoniam ratione locantur Revera inter se confusa, et massa globorum Ingens constructa in partes se distrahit omnes, Non erit, ut possit recto procedere motus Tramite, sed variis torqueri flexibus hinc atque Hinc debet; soboles veluti ramosa per auras Arboris; atque ideo sese convertere tortos Aspicias radios huc illuc luminis almi. 1075 His tibi semotis a veri limine rebus, Quid superest porro, nisi lucem dicere motu Esse vaporem acri lucente a corpore missum, Pertenuem, et validis expansum viribus extra? Quod fit enim, radiis cum accenditur ignis in unum Collectis, horum naturam deliquat esse Igneam; id ex aliis pateat quoque rebus eundo Per varias ita res, et protinus evolüendo. Cum sunt jacta semel corpuscula parva vaporum, Hoc genus, in vacuum, recta regione meabunt, Quandoquidem constant vi non expertia inerti: Nec minus et debent coepto procedere cursu, Corpora vel per iter veniant obiecta, neque ullas Ferre moras, quoniam tam tenuis, tamque minutus Est vapor, et tam sunt quoque pervia corpora, tamque Plena foraminibus quavis de parte viisque, Nil plerumque moram ut facere, aut inflectere possit. Quod tamen inflectit coepti de tramite cursus, Quodque moram struit interdum, vis est ea certe, Vis quam particulae, queis obvia corpora constant, In lucem exercent pellentes, sive trahentes; atque ut par uno est in corpore particularum Natura, uno in quoque pares sunt corpore vires. Viribus exstimulata aequalibus oppositisque Proin lux cum fuerit,nusquam intorquere meatum Cogitur, aut ullos obices tolerare morasque. Corporis interni vel septa foramina si sint Undis materiae fluidis queiscumque, vapori Lucis uti sit iter rumpendum, non plaga cursus Tum quoque mutari poterit: mutabitur una Mobilitas propter restantem undam, atque morantem. Sed super a dictis in eodem corpore non est Mobilitas lucis mutarier ut videatur; Proinde patent intus vacua intevalla viarum, Nulla fluens ut sit, quae repleat, unda; vel ulla Si sit, in his undae vacua intervalla viarum Extent particulis, per quae via libera luci. Illa vacent vel si non prosus denique, at intra Ipsa luce magis subtilem pone fluentem Materiem; immensum subtilem scilicet ipsa Luce, mora ut brevior sensu sit percipiente Omnis, nec possis, quantum obstat, cernere; nonne Cum tenuis lux immensum sit, ut ante probavi, Immensum vel adhuc sit tenuior unda, vacanti ut Aequiparanda sit ista loco, proin nulla putanda? Hinc juvat ad causas se reflectentis adire Luminis. Arripitur quod primum hic mente, videtur Invictum multis, properantis lucis oriri Munus id impulsu primas in corporis oras Objecti, ut nequeat transire, et proinde reverti Debeat, atque aequos retrorsum condere flexus, Ut pila, ab adverso resilit quae parjete pulsa: Sed contra certum ratione haud simplice vincas, Nempe repercussos radios resilire sine ictu Corporis in faciem, quaedam ut vis esse repellens Debeat hinc, faciatque suos curvare meatus Paulatim lucem, prope cum venit, atque redire Non e contactu, qui scilicet obstet, at ante Contactum hunc ipsum, vel postquam irruperit intro. Evolat e denso cum lumen in aëra vitro, Aeque illinc resilit, proinde ac properaret ab auris Si densum in vitrum, vel paulo fortius illinc, Fortius at multo, e vitro quam si intret in undas: Num tenuis partes habeat magis aura potentes Quam lympha, aut vitrum lucem a se projicere ictam? Vel si habeat; quid erit, vel adhuc cur esse repulsus Fortior hic queat in tenuatis aëris auris, Aut prorsum eductae si sint de fornice clauso? Tamne habeat partes, spatium est quod inane potentes? Porro de vitro veniens si lumen in auras Incidat obliquo mage flexu, quam gradibus quem Exaeques denis quater, omne reflectitur inde; Sin minus obliquo flexu cadat,exit in auras. Quid facit obliquus flexus nunc iste, vel ille, Istinc inveniat trananda foramina lumen Ut prope cuncta, illinc restantes non nisi partes? Praesertim cum si in durum ruat aëre vitrum, Incidat obliquo quantumvis lux ea flexu, Semper hians aliquid, quo protinus insinuetur, Inveniat, subeatque novos pars magna meatus. Hanc vitare potes neque vim rationis, ubi illum Regressum non jam tribuas obstantibus auris Aëris, at vitro, qua partes exterioris Illius extremae sunt; idem namque manebit Nodus in his etiam, non unquam dissolüendus, Partibus extremis vitri; cur deinde locata Unda post vitrum, radius sorbebitur unda Integer, aut illac non parva parte refractus? Mutat an hic sese vitrum, faciemque retexit? An potius pendent transmissus luminis, atque Regressus a re, quae post est cumque locata? Praeterea radium vitro in sua fila triquetro Si diviseris ante, alio fac quemque colorem excipias vitro, flexu uno eodemque cadentem; Hujus enim faciem sic obliquare valebis Vitri, ut caeruleum videas resilire colorem, Dum rubra transmittit lux, atque immergitur intro. Jam si transmissus fit vitri a fronte, repulsusque, Incidere in partes restantes caerula fila Fors ferat, in rimas contra rubicunda patentes? Fors ferat at nunquam hoc, ubi se duo tangere vitra Frontibus adversis facies; quia nulla reflecti Fila queant illinc, sed, qua coepta est via, pergant: Cur multa in solidas nequeant incurrere partes? Praeterea bulla in pingui cur ducitur ordo Multiplex variusque colorum? nonne videtur Undique frons similis? cur haec jacit, illa colores Aut hos, aut illos sorbet, vel denique nullos? Pro crassa varie lamella num quoque constet Partibus in facie varius situs, atque figura? Deferat et radios fors tam bene, ut omnibus, uno Qui sunt in genere, aut rimis transmittere apertis Illic, aut duris incursibus hic resilire Contingat? num lege ulla fors ipsa tenetur? Laevia postremo quae corpora, perque polita, Ordine non possent certo jactare repulsos A sese radios, si frons percussa repellit, Ut certo a speculis species salit ordine rerum. Vitrea nam facies frictu, attrituque politur Pulvereo; non est idcirco ut funditus omni Asperitate vacet, neque sit via multa per illam Planitiem distenta, sibi struxere cavantes Pulvereae quam particulae, subter terentes: Nam cavat abradens pulvis, licet usque minutus, Atque aliqua usque sui linquit vestigia ductus, Sensus haec quamvis lateant loca plena viarum. Ergo si speculi reflectitur aequore lumen Partium ab offensu, quia prorsus in aequore scabro Partes sunt, alia nequeat ratione remitti, Quam quae confusa est, et in omnes spargier oras, Haud aliter, quam cum quavis de fronte resultat. Quanam igitur speculum radios ratione repulset, Quo venere, statim referantur ut ordine certo? Scilicet est quaedam vis corporis undique totam Per faciem distenta aeque, sublataque paulum, Quam possint radii venientes ante subire, Impulsumque pati retro, quam corporis ipsam Contingant faciem, et redeant a partibus ictis. Sed, genus hoc, tibi vim paulo post pluribus edam. Et quoniam de non tactis resilire probatum Frontibus est radios; filum, jam si accidat, ullum Ut lucis solidam in partem quamcunque meando Incurrat vitri, aut cujusvis corporis; illud Reflectat sese, flexuque resultet, oportet, Quo venit, proin huc, aut illuc scilicet extra, Aut intra, pro fronte ipsa, quam offendet, agetur. Sec paucis, rarisque, aut id vix accidat ullis Lucis particulis, ut eos patiantur eundo Offensus: siquidem in natura multa profecto Corpora compactis inter se partibus haerent, Et tamen illapsum transmittunt undique lumen, Atque ita pellucent, vix quidquam ut credere possis Interceptum ullis offensibus, extinctumque Esse, et pulsatis tumulatum partibus intra. Proin etiam quae sunt pellucida corpora, luce Non tamen integra, solidis haud illa putandum est Partibus officere, et quosdam retinere, sub auras Ne redeant, radios; sed tum spatia illa necesse est Inter particulas tranandi corporis extent Diversis alienigenis hic rebus et illic Consita, diversas proin vires esse meantem Flectendi radium, refringendique; reflexi Quapropter varie quidam, varieque refracti Interius radii non jam prodire sub auras Incolumes possunt, et tanquam errore viarum Decepti lassantur, et imminuuntur, et illis Tandem evanescunt obeuntes in labyrinthis. Rara potes magis hinc cognoscere corpora, quam nos Credamus vulgo, crebrisque intersita rimis. Undai latices auro tibi sunt leviores, Partibus ut denis decedant atque novenis Ponderis; idcirco tantundem sunt mage rarae. Ast itidem quoque tam rarum deprendimus aurum, Ut facile argentum admittat sub viscera vivum, Elabi trans se tacitam et non deneget undam: Namque cavo includunt undam auro, deinde prementes Guttis exsudet sensim erumpentibus aurum Efficiunt sic, ut nullo findatur hiatu. Quare auro solidi spatii minus esse putandum est, Intus quam vacui, re quam restante carentis. Idcirco quo lympha vacat, repleta liquenti Quam quo est materie moles ipsius, oportet, Usque adeo spatium sit majus, debeat auctu Se quater ut siltem super illam educere deno, Fors et adhuc longe, longeque educere possit. Jam quicumque potest rationem extundere mente, Ob quam rara adeo liquidae natura sit undae, Sed minus in spatium nulla cogenda tamen vi; Ille potest etiam tali ratione putare Aurumque, et gemmas, atque omnia corpora vulgo, Esse quidem vel adhuc longe mage praedita raro, Quantum collibeat nimirum, molis adauctu, Pellucente sa?is spatii ut sit corpore inanis, Undique qua radii possint transire meantes; Nam lucis radius directas tramitis oras Undique percurrit, vel, cum deducitur illinc Vi quavis, alio, sed recto tramite pergit Corpora trans densa et pellucida, trans adamantem, Trans vitra, atque undas, nec non distantibus itur Sic spatiis: apti ast adeunti haec corpora luci Qua ratione aditus constent, et progredienti Apta via, haud facile est comprendere; non tamen omnis Est ratio praeclusa, queat quae pandere verum. Ut super ostensum est, de certa particularum Mole suus rebus color advenit: inter easdem Jam si particulas recipi intervalla viarum Tanta putes, vacua ut constent spatia aequa repletis, Deinde has particulas aliis quoque partibus esse Compositas, spatio ut medio exaequentur inani, Porro alias aliis contextas semper, ut aequum Pleno sit spatio spatium, quod inane relictum est, Donec pervenias solida ad corpuscula demum Ultima, siqua tamen sunt, et non texta elementa: Et si tres, genus hoc, in corpore particularum Esse gradus certo reputes, descendere ut infra Non valeas; illud vacui plus corpus habebit Quam solidi, septem nimirum partibus; inde Si quatuor gradibus minuatur particularum, Materies minor est spatio ter quinque vacante Partibus, at minor est denis ter, et amplius unâ Adjuncta, si forte gradus comprendere quinos Ipse velis, vel si ad senos decurrere tentes, Corporis illius constabit materiaï Tantum tertia pars et sexagesima; prorsum Per loca dispersum nihil est nisi caetera inane. Sic et adhuc poteris sine fine in corpore quovis Materiem labefactare, exiguamque putare Usque adeo, offensum ne luci nectere possit. Vel quamcumque aliam rationem condere tenta Propterea; non una tuo se proferet apta Ingenio: sed quae revera constet in ipsis Corporibus textura, modus qui partium, et ordo, Ut latuit semper, semper fortasse latebit. Est igitur quaevis aditus in corpora luci Liber, uti partim possit transire meando; Est et vis privis manans de partibus ipsos In radios, aliquo tractu ante exercita, eorum Inflectens varie cursum, faciensque reflecti, Aut etiam infringi, et diverso tramite mutans Diversis pro rebus iter, ductusque viarum. Una etenim vis est his cunctis motibus apta. Nimirum lux e vitro quae transit in auras Oblique veniens, quantum non obstet, ut illuc Transeat, adveniat si porro obliquior, ipsa Non jam transit, ut ante, sed exsilit inde repulsa; Quae modo frangebat proin vis obliqua cadentes E vitro radios, porro pollentior exit In radios magis inclinatos, frangere tantum Quam quos possit, uti toto retro agmine jactet. Praeterea alternis lux trajicit, atque resultat Vitri e lamellis subtilibus, undarumve, Scilicet ut, crassae qua sunt, augentur; ob hanc rem Vis eadem est, quae pro crassa reflectere debet Lamella radios, vel trans se mittere fractos. Postremo facies recipit quae corporis in se Frangendi vires majores, uberiorem Ipsa potest etiam radiorum vim procul a se Rejicere, atque omnes retrorsum cogere verti. Una igitur vis est, lucem quae mutat euntem, Quo vis cumque modo mutet, quo tramite cumque. Hinc tibi reflexae, et refractae munera lucis Cernere erit, de qua nascantur origine cuncta. Concipe propterea properantem luminis unam Particulam, faciem ad certam dum tendit, ubi sint Inter se diversorum confinia corporum Hinc illinc, et non pollentum viribus aequis: Particulam circa hanc diffusum concipe porro Mente globum, vim qui referat, quaecumque sit, omnem, Atque extendatur, quantum haec extenditur ipsa. Parte globi plus dimidia dum lumen ab illa Dimotum est facie, neque vim sentire recentem Coeptat adhuc; pacto nequeat mutarier ullo, Dum properat, quoniam vis aequa in corpore eodem est, Undique et aequalem nisum exerit, oppositumque. Vix alio globus ille immergi in corpore coepit, Librari ulterius vires non posse fatendum est, Et nisus, quicumque fuit, non permanet aequus Ad faciem rectas in partes oppositasque. Imparium neque jam cessant discrimina virium Ante, natet rursum quam corpore totus in uno Ille globus, qui particulam circumdat, eadem Procedente novum sub corpus, vel redeunte. Nunc age, eam lucens se rectis inferat oris Particula in faciem; tum quod de viribus omni Convenientibus exoritur de parte, vel ultra Particulam impellet, quo scilicet ibat, et addet Currenti stimulum, vel motibus ante receptis Coget in oppositos motus, sed forte minores, Nempe addens motum, seu demens progredienti, Majores vel forte; priores decutit illos Proinde a particula paulatim; sistitur ipsa Demum, et retrorsum subito conversa recedit, Majoremque capit redeundo mobilitatem, Donec ad extremas veniat discriminis oras, Acquiratque locis, quantum ante amiserat, îsdem: Ut grave corpus ubi in superas impellitur oras, Ejus mobilitas paulatim eliditur omnis A gravitate, retroque fugae convertitur ardor Continuo increscens, donec quae perdita primae est Summa, locis îsdem reparetur, mobilitatis. At si se lucens obliquis inferat oris Particula in faciem; bifidum dissolve ruentis Motum, rectus uti partim sit, tramite partim Aequali semper distans a fronte; meatus Non hic ob adjunctas vires mutabitur illas; Unica quae recta est, pars immutetur, oportet, Non aliter, modo quam docui; si nempe secundis, Qua via, motus item concrescat viribus, ipse Conjunctus socio cum motu, quem modo findens Disjunxi, mage tum directior ibit, ab illa Decedens facie, atque introrsum proin via rectis Finibus accedet: quod fit, cum transit ab auris Lux densum magis in vitrum, nam frangitur intro, Sin contra adversas ob vires lentior ille Motus sit, neque retrorsum tamen obvertatur Ob non aequales vires, sed languidiores, Conjunctus socio cum motu obliquior intro Excurret, quoniam et fronti vicinior esse Cogetur, rectaque mage a regione revolvi: Ut fit ubi a vitro tenues lux transit in auras. Curvus in ingressu motus fit uterque, vel extra, Introrsumve tumens, donec pila tota sub illam Descendat faciem, pila, convestire nitentem Quam finxi tibi particulam, atque includere lucis. Si demum oppositis extinctus viribus ille Vertatur retro motus, curvabitur idem Cunjunctus socio cum motu, ut diximus ante, Atque extra via curva sinum convertit hiantem, Terga intro tumida, et pariles excurret in arcus Hinc illinc, donec globus ille emerserit omnis. Idcirco rediens quia lumen flectitur aeque, Et reparat totam redeundo mobilitatem, Ad flexum saliet, quo scilicet incidit, aequum. Atque hic ut parili resilit lux incita flexu, Sic intro cum illapsa meat, conservat ad axem Accessus medium, vel ab illo lege recessus Constanti, immotaque, neque hujus fracta tenorem Infringit, quovis flexu inclinata viaque. Unde hoc constiterit, longe monstrare Camoenae Possint, mensuras non te deferre per omnes: Tutemet ipse tamen per te tibi suffice, jam quod Est reliquum, numeris assueta mente modisque. Clausum parjetibus geminis velut, atque remotis Aeque inter sese, neque mutua reclinatis Sit spatium quoddam, punctis et in omnibus ejus Sint vires, et agant recto ipsa ad puncta meatu, Atque pares intervallis aequalibus extent, Mutenturque illis mutatis ordine quovis. Ingrediantur id in spatium jam mobilitate Puncta pari duo, diversas sed euntia in oras: Illa quidem spatio dein egredientia eodem Mobilitate nova, non hac tamen impare pergent. Atque hoc, ni pigeat, fluat ex quo fonte, docebo. Hinc sua nempe trahit primordia: mobilitatis Est incrementum repetitae scilicet in se Tale, ut id et spatio pariter respondeat, et vi, Vi quae agit, et spatio nimirum, per quod agit vis. Jam me per sentes sequere, et rem fortiter urge, Nec lassare via, quae veri ducat ad oras, Quamvis clivosa, scruposaque, inque pedita: Scilicet haud facili possis quoque tendere gressu Sublimis properans ad summa cacumina montis, Qui superet nebulas, fuscantesque aethera nubes, Prospicere unde queas circum, longeque videre Plurima, quae mundi possint occurrere scena, Cum patefit, cum pulchra sui spectacula praebet. Atque hoc, quod dico, spatium simile esse putato Illi, per quod agunt in parvula progredientis Lucis inaequales vires corpuscula, quippe Ipsum parjetibus conclusum concipe binis Aequali late distantibus intervallo A facie, tanquam limes quae corporis haeret, Nempe ab ea tantum hinc pariter distantibus, atque Illinc, a medio quantum globus ille tumescens Excurret puncto, quem lucis finximus ante Circum particulam fundi, et vestire nitentem. Nunc cum eadem post egressum par illa supersit Mobilitatis, agit quae lucem fronte secunda, Percipies facili pacto, venientis ad axem Collatis intervallis atque egredientis Inter se radii, et collata mobilitate Tota, quae nova nunc, et quae praecesserat, horum Percipies, inquam, rationem etiam esse vicissim Utrorumque parem collatam; proinde necesse est Aequales cum sint in cunctis mobilitates Particulis, quibus est eadem natura, sub oras Quasviscumque ierint ingressae, ut par quoque constet Intervallorum ratio, quae diximus, illis Isdem in particulis, sintque ordine semper eodem, Nec varia inter se variis pro flexibus extent. Percipies etiam radium, trans corpora mittit Cum se multa means, sortitaque mutua fines Distantes aeque, atque unas distenta sub oras, Densa modis variis, minus haec, magis, ut libet, illa Denique ut egressus medio distabit ab axe, Sic debere etiam, si primo a corpore ad imum Transierit subito, parili quoque ab axe recessu Distare, accessuve; quod a regione fit una Quandoquidem in corpus radio ingrediente secundum, Id fit ab opposita radio egrediente, peritque Propterea: quod item struitur sic corporis ipso Tertii in ingressu, transmisso hoc corpore porro Destruitur; sic et quartum, sic caetera nullum Discrimen faciunt radii in regione meantis. Haud aliter quam forte talento ditior unum Si fiam ob jactum, et tantundem ditior ipse Tu quoque, detineat sed te tamen alea pernox Praeterea paribus variantem impendia lucris; Par utriusque fuat, quantumvis empta labore Impare, mi parvo victoria, sed tibi magno. Ex his jam facile est cognoscere, mobilitate Nos constare sua, dum mutat corpora, lucem, Ut quanto minor est medio distantia ab axe, Major mobilitas tanto sit; proinde citata Trans mage confringens corpus mage diffugit ipsa Lux, at corpus idem motu transcurrit eodem, Quantumvis vario flexu introgressa feratur. Propterea lux est inter nos ocyor, ipsa Quam sit in aetheriis, ad nos dum labitur, oris A sole et stellis, quoniam plus corpora nostra Refringunt illam, in regione levissima quam qua est, Si qua est aura super; nostrumque per aëra primo Incipiet celerare, parum tamen, ut neque parte Increscat quae sit te mille e partibus una. ast altis citior, longeque fugacior ibit Corporibus: liquidis accedet tertia in undis Cursus pars, raris quem tum peragebat in auris; Dimidia trans vitra means properantior ibit Parte, et adhuc gemina trans durum adamanta volabit. Verum in corporibus varia haec quaecumque nitentis Lucis mobilitas fuerit, mutarier unquam Non queat in nostris oculis, eademque manebit; Quandoquidem, ut nuper docui, nihil efficit ingens Tot rerum series mediarum, ut corpus in imum Ne ratione pari, ac sublatis, ingrediatur, Corporibus mediis, proin aequa et mobilitate, Ac si oculos subeat, cum primum a Sole profugit. Jamne coloratas septenae percipis ire Lucis particulas, diverso ut quamque meatu, Cum nova diviso transmittunt corpora tractu, Sic quoque diversa fugiendi mobilitate? Utque nitens violae mutari plus via debet Trans mage confringens corpus; debere fatendum est Sic celerare magis, cunctosque anteire colores; Trans minus infringens contra praevertier illis, Atque aliis citius rubicundo hic lumina ferri. Harum sed quae sint discrimina mobilitatum, Non sinat ipse adeo pernix agnosse volatus: Si tamen est aliquis servandi haec, unicus esset Hic modus, haec ratio, perquirere, quantus ab altis Sideribus constet, qui in luce est, annuus error, Atque hoc diversis in septem quaerere filis Scilicet a triquetri discretis corpore vitri; Error debet enim citiori in lumine quoque Esse minor; sed et hinc discrimina mobilitatum Tenuia sunt adeo, ut nulla ratione videri Possint, et vigiles nostros impellere sensus. Hoc statui tantum, et decerni possit in istis; Quae ratio est inter quocumque in corpore cursus Filorum, gemina componi scilicet unam Ex ratione: regit purum trans aethera cursus Altera labentum filorum, ast altera ad axem Accessus varios, subiere ubi lumina corpus. Hoc igitur nequeat fieri unquam, ut mobilitatum Una tibi ratio diverso in corpore perstet. Sic neque fortis equus parili vorat impete campum, cum silice est multa, vel molli stratus arena, Duratove solo, vel per declivia montis Cum properat, salebrisque viam contundit iniquam. Quin hac ocyor ille, jugis effudit in altis Quem dura e duro conceptum semine mater, Illac qui tener est campestribus editus arvis, Et circo opportunus, Olympiacoque labori. Nunc age causa subit vicium quaerenda, colores Quas ineunt varii: simul haec quaesita feret nos Luminis ad tenuis rationem illius, in auras Quod se diffundit varie, et volat undique nullis Legibus adstrictum, seu frangi, sive reflecti Cogatur radius, nempe ut possimus ab uno Quoque loco circum salientem cernere lucem E speculo, aut nitidas subeuntem desuper undas. Quaesitis quoque plura datur reperire, sagaci Si quaeras animo: sic et venator in alto Dum nemore inquirit leporum vestigia nota, Saepe fugat capreasque leves, damasque paventes, Excitat aut latebris surgentem in cornua cervum: Sic et humum forti duram dum vomere vertunt Agricolae, sedemve oleis, aut vitibus altam, Palladiive parant, lenaei aut muneris in spem; Argenti atque auri interdum videre repente Pondera ferro inter glebas pulsante revolvi, Gemmarumque iterum fulgorem luce cieri Immissa, et veteres in apricas reddier auras Thesauros; stant attoniti, versantque, leguntque, Gaudentesque humeris onera insperata reponunt, Atque lares praeda angustos praedivite complent. Ipse petas vicium lucis discrimina vel de Corpore, trajicitur quod ab alma luce, vel illo, In quod tenditur, aut ipsa tum denique luce. Et quia lucis ubi corpus quodcumque nitentis Particula ingressa est, a crasso corporis ejus Dependet spatio, aut quod curritur intervallo, Ut subito resilire, vel illam exire tuamur, Non erit, ut pendere vices a corpore possint, In quod tenditur, et mores hi ducier illinc. Ergo ipsi, reperit qui princeps, tradere munus Hoc libuit spatio, quo se lux concita defert, Exposuitque modum, vicium a quo constet origo. Corporis ingressu in primo lux incutit, inquit, Ut sonitus, tremulos motus, qui se ocyus illo Corpore, quam tenuis pellens lux ipsa, propagant: Hujus particulae proin summo in limite quaedam Egressurae, illa constant in parte tremoris, Conspirare sui quae possit cursibus, ictusque Adjicere; opposita quaedam sunt parte, suaeque Officiente viae; facili egrediantur, oportet, Illae propterea, facili hae ratione revertant. Addere item hic possis, tremor ut fit lentior omnis Dum coeptat, vel item dum desinit, ocyor idem In medio, sic exortu vel fine tremoris Particulas lucis multas venisse, necesse est, Et subito resilire repulsas, sive meatum Inflexisse intro, parvo pro tempore rebus Nondum mutatis; debent proin flexibus aequis Reflecti, certa vel contra lege refringi; Quippe manent celeri momento eadem omnia circum. Verum quae in medio paucae venere tremore, Quandoquidem citus est, confestimque omnia mutat Mutatus, tenues fugiunt sine lege per auras Particulae huc illuc, jactantur et undique, lucis. Difficile hos tamen est animo insinuare tremores Corporis a luce impressos, qui nempe secundent Ejus nunc motus, nunc adversentur eunti: Nam cur tum corpus non et restaret eidem, Restandoque citam tardaret, corpora multa Post trajecta ut non refringi posset ibidem Tantundem, primo quantum lux frangitur; esset Languida at innumeros post flexus, postque repulsus, Digressuque alios, post multa obstantia rerum? Hoc neque praeterea credendum est, esse tremorum, Filorum quot sunt discrimina, corpore in uno, Ut sit cuique suus filo tremor, innumerali Omnes propterea numero, passimque sub omnes Undique directi simul uno tempore partes, Nam spatii puncto videas quocumque meare Omnigenos radios, et quavis ire sub oras: Sic ubi stillicidi lapsu percussa frequenti Aequora strata lacus, turbantur motibus undae Incertis, numerus quanquam haud immensus earum est; Sic sonus incertus vocum quoque, si simul aures Percellent nostras, subeantque uno ordine sensum. Quare, quod superest, sunt ipsae denique lucis Particulae, per quas vicium discrimina constent; Haec diversa queat quoniam textura creare, Proin illas varie spatia ut trajecta meantes Quaelibet afficiant; diverse sola refringi Jam neque mobilitas faciat, sed et amplius ipsa Lucentum natura ita distans particularum. Hae si sunt aliis compactae partibus infra Perquam pauxillis, non aequo mutua nexu Undique conjunctis; dum motum alicunde receptant, Haud illum excipient aequalem, disque tributum Aeque per partes omnes, elementaque cuncta, Sed magis hinc, illinc minus, ut varius sit ubique. Particula idcirco debebit mota vicissim Expandique, in seque trahi, et disjungere paulum Inter sese elementa sua, et conjungere porro, Atque ita vibrari: geminisque reciprocus iste Limitibus motus finitur, lentus in ipsis, Particulaeque aliquo formam proin tempore servans. Particula idcirco geminis his apta figuris Extremis, nunc huic, nunc illi scilicet, uno Vim variam debet sentire a corpore, proinde Nunc transire alio, nunc retro concita ferri. Tantum cum fuerit mediae cita forma figurae Particulis illae sine lege, sine ordine circum Undique sparguntur; sed ratas esse necesse est. Hi poterunt notus mutari saepe tremores Pro re, mutato nimirum corpore, flexu Mutato, variosque modos pro sorte subire Ipsarum inter se diversa particularum. Hac ratione queas melius dissolvere, quidquid Multarum vicium discrimina multa ferebant Durum, atque implexum, cunctosque abscindere lucis Dispersae nodos, varieque per aëra fusae. Demum quod superest, aliud quoque percipe munus, Servantes luci quod inesse agnovimus almae, Ejus et ad causam, quartum licet, aggrediamur, More quidem certi non unquam abscedere nostro; Nam non propterea tentemus in ultima rerum Delabi; haud etenim sub nostros ducere sensus, In numero rerum quae constant, cuncta valemus: Confingens quae mente velis si forte feraci Cudere, et ambiguas causis adnectere causas, Quas non natura tute edocearis ab ipsa, Quam procul a vera rerum ratione recedes! Haud ita, naturam si quaerens, sensibus uti Constituas, et ab his rationum ducere pondus, Et paulum proferre, et certos figere gressus. Prendere quanquam ipsi non possunt omnia sensus, Certior haud ratio tamen est, et pulchrior ulla Rerum in natura quaerenda: haud omnia subdit Mens sibi, et extremis abstitit sobria causis, Arripit at, quae sunt propiores, et mage certae, Naturamque videt, quantum sinit ipsa videri. Sic et Apelleae, quas est mirata vetustas Ante omnes, aevum tulit id quascumque, tabellae, Extremus quamvis operi labor abforet, atque Exiguas non ars absolveret undique partes, Rerum at naturam referebant pulchrius ipsam: Proin mage jucunda spectantum et imagine veri Fallebant oculos, quam quaelibet altera, cui tum Addere tentarat summum extremumque cacumen Pictorum nimia in parvis industria rebus. Quare diffringi lucem quoque quid sit, et istud Dehinc, causa qua fiat, habe: cognoscere vera Jam poteris supera dictarum consequa rerum. Particula ut lucis nimium vicina trahenti Materiae vires ejus praesentit, et intro Aut flectit cursus, aut retro diffugit acta; Sic quoque cum radius vicini corporis oras Extremas volucer prope radit, sive capillum Propter, sive aciem labens decurrit acutam, Debebit vires illinc sentire propinquas, Et mutare vias, et notos flectere cursus, Introrsum pergens, seu contra, plusve, minusve, Ut plus, sive minus prope res sita; longius at si Sit paulo, flexu turbabit lumina nullo. Cum turbat, varie debet diversa colorum Stamina commutare, vices quibus, atque potestas Diversa est: jamque haec revera cuncta videbis Observans, ratioque haudquaquam discrepat a re. Si facias clausum thalami in penetrale subire Exiguum lucis radium, tenuemque capillum Ingresso objicias; mage, quam par, ampla capilli Umbra jaci, verum non tam condensa, videtur. Quandoquidem partim radius deducitur extra Divisus, sinat ut latam mage pandier umbram, Partim intro raptatur, uti quodam imbuat illam Lumine pertenui, tenebras et diluat atras. E latere admoveas radio si forte nitenti Ferri aciem, videas nitidum se inflectere tractum: Dein ipso in radio si ponas, terminus umbrae Qua fuerat, sese ostendet non una colorum Fimbria, quae nequeat discerni, si prope ferrum Umbra cadat tabulam super; at si abducta tabella est, Saepe triplex conspecta, et adhuc numerosior illa. Hanc etiam circum species umbrosa capilli Multiplicem pariter parti monstrabit utraque. Horum clara tibi ratio, manifestaque pandit Immutare viam radios, cum corpora propter Currunt, plus istos, minus illos, ut radiorum Natura est varia, et varia est textura colorum. Ergo cum radius cultro, objectove capillo Integer occurrit, multiplex fimbria circum Umbram exit, tractuque nitet variata colorum. Fimbria prima, umbraeque propinquior, interiori Visa fuit limbo violae velamine tingi, Coerula tum saturo simulat, tum lumine claro: In medio subeunt virides, flavique nitores, Exterior demum rubro exornatur amictu. Altera contiguo tunc excipit ordine primam: Hanc quoque contiguo sic ordine tertia porro: Ambae caeruleae introrsum, exteriusque rubentes, Pallidulae tamen, et fessos monstrare colores Vix possunt; sed languidior, quae tertia, multo est. Fila igitur lucis varie fucata fatendum est Diffringi varie; proin non aequaliter umbrâ Distantes retinere situs: hinc simbria servat Cunctorum ductus distinctos prima colorum. Ast aliis ductus mage lati mutua sese Confundunt super impositi, tantumque videri Extremis licet; ut fieri quoque diximus ante, Post triquetrum vitrum prope si sistatur imago Discretis nondum, abductisque coloribus a se. Praeterea (servans haec nosces) magna capilli, Et chartae si sit nimium vicinia, nulla Fimbria conspicietur; ab ipso deinde capillo Sed prius amoveas digiti quam parte papyrum Umbrae occurrentem quarta, jam prima videri Incipiet, variosque nitens monstrare colores: Tertia et amoveas nondum sed parte, tueri Post primam tractum obscurum, nigrumque licebit; Altera deinde suos exortus fimbria ducit, Dimidia digiti cum nondum parte recessit Umbra; uno at nondum digito, tibi jam nova surgit Obscuri species tractus, atque omnia finit. Tertia tres digitos vix non sibi denique poscat Fimbria, possit uti languentem mittere lucem. Ast intervallis species majoribus haec est Clarior, atque oculis longe manifestior omnis. Qua tamen inter se mensura fimbria triplex Primo lata fuit, tunc et latescit eadem Mensura inter se, et parili simul ordine crescit. Lata haec ipsarum spatia, imbrarumque, receptae In medio quae sunt, in se repetita videntur Respondere sitis inverso more modoque Non aliis numeris, quam quos natura priores Edocet incipiens a simplice, semper et ultra Simplice paulatim ad quovis discrimine surgens. Scilicet haec fieri servatum est omnia, senis Bis pedibus procul a rima distante capillo, Amotaque pedes ternos ter ad usque papyro. Post binos, ternosve pedes nunc accidat albens Admissus radius, qua nigrans charta foramen Tantum pandit, uti totum transmittere possit: Cultri acies peracuta tamen conjuncta superne Integat hoc partim parvum, occludatque foramen Parte patens alia, radii qua pars quoque tantum Transmissa, atque alia candente excepta papyro Efficiet geminos lucis procurrere tractus Utrinque a medio distentos, atque imitari Protentis caudis lucentes nocte Cometas. Et quia directi lux illaesique nitoris Vivida candentem illustrans puramque papyrum Caudarum premit hoc potiori lumine lumen; Hac quoque fac rimam in charta, qua transitus extet Directae radii parti, quam denique vestis Excipiat pulla, atque obtundat luminis ictus: Caudarum tractus remanent tum denique clari. Omnia consimiles constant, discurritur aeque In longum latumque, atque aequo lumine gaudent. Pollent hoc nimium, spectant qua parte foramen Vicinum, et lucem directam transgredientem, Distentique vigent vix pollicis intervallo Dimidii: minui porro vis fulgida, demum Evanescere, ubi spatii pars quinta peracta est Illius, quo cultri acies distabit acuti. Ullane jam queat hac ratio manifestior esse, Diffractos radios qua noscas flectier istam In partem tantum, quantum illam, scilicet aequis Corporis imperiis adducier, atque repelli. Nunc geminas cultrorum acies adducere sensim Incipias ad se, radius dum transmeat illac. Pollicis incipient vix tum distare vicissim Parte una quater e centenis; e regione Qui radius positas res recta nuper adibat, Atque hinc, atque illinc geminos disjungitur unus In tractus: media umbra manet jamque amplior, ipsis Usque magis cultris ad se accedentibus: at sunt Luminis a?ctati tractus mage; nempe patescit Queis magis umbra, locis hi diminuentur in illis: Donec cultorum in contactu denique lucis Desinat haec species bifidae, et nox omnia velet. Quae detorta minus pars luminis, interiores Et caudarum oras tingit: majore meare Nonne vides spatio a cultris debere, videri Vixque umbra incipiet media, id quod majus habetur Tum spatium, partem prope pollicis unius illam Prendere, quae tum pars octingentesima constat? Inflexum magis est, propius quod currit acutam Praeter cultri aciem lumen, caudaeque remotas A media partes illabens imbuit ora. Ante accedentes acies quam mutua possent Umbram inter geminos caudarum immittere tractus, Fimbria terna etiam hinc atque illinc ordine visa Est gemino, quae, quo thalami majore foramen Distabat spatio a cultris, ipsumque patebat Quo minus, at radii ut ne fulgor adire vetetur, Vividior, certisque suis ornata colorum Prodibat fucis; nimis ipse patere foramen Nam si forte velis, tam lato fimbria tractu Haec sit, et illa, queat super ut distendier unam Altera, confusisque simul quoque tertia constet Limitibus, nec jam possint nisi continuatum Quantumvis variae inter se dimittere lumen. At contra thalami perventum est imminuendo Rimam, ut languenti haud incertum lumine saepe Quarta sui daret indicium, inciperetque sub auras Fimbria prodire, atque suos monstrare colores. Ast adducendo post ad se mutua cultros Continuo, major procul et distinctior una Quaeque, propinquabat fini tamen: exterior jam Prima perit, media post quae regione renidet, Interior demum: tum sese lumen utrinque Longum extendebat tractu uno et continuato, Disrupto porro, medium intrans abscidit umbra Ipsa itidem crescens, donec lux omnis abiret Conjunctis cultris, in chartamque irrueret nox. Auctus quaeque suos sumebat fimbria tantos, Ut radii, interior steterat queis fimbria, lato Bis decies fierent magis augmine, tempora agente Tunc illa suprema, uno quam scilicet illinc Amoto cultro. Quapropter, fimbria prima Quo constat, lumen cultri transibat acutam Oram praeter, uti digiti distaret ab illa Plusquam parte una e centenis bisque quaterque; Altera quo constat, distaret longius: intervalla At breviora, suos radiantia lumina tractus Cum fundunt, similisque sui cum immissa nitet lux. Si geminos cultros, quorum rectissima constat Cuique acies, facias sic inclinarier inter Sese, ut supremum, quo se tetigere, cacumen Hinc atque hinc flexum perquam concinnet acutum, Admissumque sinas radium transire; papyro Protinus exceptum, digito non amplius uno Distante, aspicies tractus conflare colorum Inter se reclinatos, umbramque secundum Distendi rectos, neque tum latescere eundo, Dum forment parilem occurrentes mutua flexum. Nec jam ultra possit procurrere fimbria, flexus Scilicet oppositam ad partem, sed desinat illic. Longius objecta sed multo fronte papyri Jam dilatantur tractus, jam fimbria flexum Amplior ante ipsum est, post flexum pergit et ultra Se magis amplificans, et pandens omnis utrinque. Quapropter radii cultrorum trans freta lapsi Accessu inter se cultrorum nil nisi tantum Inflecti poterunt plus, deductaque papyro Post super excepti ad sensum latescere tractus. Praeterea serves, quod punctum linea signat Mutuo in occursu hinc atque hinc obscura, receptant Fimbria quam mediam prior, atque secunda, minore In chartae a cultris spatio minus esse remotum Cultrorum a puncto referente cacumina juncta, In spatio majore, magis: quapropter oportet Praeteriens aciem, quo conitat fimbria, lumen Tunc supero a flexu ditet minus, et prope tranet; Nunc tranet paulo jam longius, et mage distet, Proinde etiam latere a cultrorum; fimbria quare Diverso in spatio, diverso a lumine fiet; In spatio majore, fit illo a lumine, distat Quod magis a cultris, minus atque infringitur intro, In spatioque minore, minus quod distat ab illis, Et magis introrsum diffractum excurrit, abitque. Tunc quoque latescens, aliaque abducta secante Alterutra ex ipso concursu fimbria, ductu Tali flectit iter, de secto tertia cono Qualem conficeret species, quae accederet istic Umbraï extremae infinite, projiceret quam Cultri acies directa sui, atque accederet illic Infinite itidem regioni, aequaliter umbris Quae foret inclinata, ubi fit concursus earum. Si radium triquetro discerpas in sua fila Ante vitro, nosces, cujusvis corporis umbra, Fimbria si inficiat, for, ut illo tincta colore Tantum extet, cujus lux praeter corpus agetur. Praeterea postquam septenas feceris istas Inter se varias fuco septemplice, rubras Inveniens aliis magis amplas esse, minores Contra, quae violae pallentis lumine fulgent, At medio medias fieri sub imaginis auctu. Quin spatia inter se, atque ipsos quarumlibet auctus, Vel prope, vel longe fuerint quocumque receptae Forte loco charta nitida super, ipse videbis Mutari simili prorsus ratione modoque. Ergo rubens oritur queis fimbria, dum prope corpus Transcurrunt radii, spatio majore jubentis Accipiunt nutus, radii quam, fimbria pallens Queis oritur violae in morem; proin longius illi Auscultant, minimum qui sese infringere possunt, Majoresque ideo tractus fecere prope umbram. Quare cum radius vitro non ante retextus, Integer adveniet, multiplex fimbria quae tum Fiet, erit constans septem variantibus inter Se varie mixtis, quot sunt ea fila colorum. Quae prior interiorque nitebit, praeferet omnes, Quot sunt, unum alio subito excipiente, colores. Tanta inflectendi cum nempe a corpore constet Vis ibi, possit uti septem disjungere fila. Intimus est violae color, ipsamque excipit umbram; Proin ruber extimus est, cunctique remotior umbra. Altera post veniens, atque altera fimbria porro In se omnes, ut prima, gerit, ratione colores Confusa tamen immixtos; nam latior illic Fimbria quaeque fuat simplex cujusque coloris, Proinde aliis faciles miscerier omnibus omnes, Communique suum condentes lumine lumen. Scilicet haec ratio lucis causasque, ratasque Noscendi leges, ut dixi, est optim?; cum non Fingimus has quales possint fors esse, sed ipsas Revera reperimus, uti sunt, subjicimusque Sensibus, unde, fidem rebus tribuamus, oportet. Sic pariter multas terrae qui viderit oras, Tranarit maria, et montes superaverit altos, Si referat caelique vices, positusque locorum, Et passim varios usus, moresque, animantumque Indigenûm formas, segetum nova nomina, terrae Uberis ignotos foetus, plus credimus, atque Suavius audimus, quam vitae desidis omnes Abditus in patriis laribus qui duxerit annos: Quanquam idem cupidos nos per miracula ducit Plurima, quae variis fingat producier oris Terrarum, referens Cyclopum horrentia saecla, et Fervere foemineas ad Thermodoonta phalanges, Strymoniasque viris bipedalibus aspera bella, Indus qua Gangesque fluunt, inferre volucres, Sirenum cantus, humana voce loquentes Harpyias, Faunos, et semiviros Centauros, Et canibus rabidis praecinctas inguina Scyllas, Atque alia e genere hoc, nocturno tempore monstra Sopitae quae saepe solent illudere menti. Sic igitur leges cum sint, inventaque lucis Munera, quae docui, finiri limite debet Quodque suo, ne qua fors ambiguumque vagumque Excurrat quid rebus in his, erretque; videtur Et si aliquid certo deflectere ab ordine, possit Comprendi ut facile, et veluti sua sub juga cogi, Adstringique datis jam prima ab origine rerum Moribus (arbitrio nos nostro inducere non quos Tentemus, quibus elabi, exsolvique quid obstet?) Naturaeque suae vinciri compede tantum. Quod genus exemplum praesto facit esse eadem lux, Quam docui certis refringi legibus omnem Cuncta introgressam generatim corpora, quae nos Rerum in natura servamus saepe, ratasque Has ideo leges generatim dicimus esse. Attamen esse aliqua inventum dein corpora, legem Praeter communem frangendi, quae quoque quandam Legem aliam norunt diversam, dissimilemque, Difficilemque, queat ratio ut tibi protinus edi, Constantem tamen usque sibi certamque, ratamque: Nempe hac illudit crystallus, quamque vocamus Montanam nos, quamque tuo de nomine, quondam Ultima seu fuerit Thule, seu cognita nulli Propter hyperboreas hiemes, pelagusque sonorum, Nunc adeuntibus es nostris Islandia nautis. Illudit paulum tamen illa, et sensibus offert Vix aliquid, multum nisi servent; quippe lacessit Tunc ita visum, animi mirantis ut excitet aestus. Fissilis hic lapis est, et sic pellucet, ut unda Illimis, vel crystallus de monte reflecta, Sic perfert flammas, ut non pellucidus esse Post nequeat, licet ignescat; nimioque calore Vertitur in calcem, non funditur, exagitante. Non frontem ipse diu, si maceret unda, politam Servabit; paleasque leves, ut succina, frictus Adducet, jungetque sibi, mersusque liquore Quodam, a re fortem quem dicimus esse, tumultu Ebullit valido, et turbas concinnat, ut ignis. Quadratis plerumque solet sex frontibus esse, Flexibus et solidis proin bis prostare quaternis: Sed paulum obliquae quadratae sunt tibi frontes, Et non, qua plani, aequales sunt undique flexus; Obtusos gradibus septem decies servabis acutos. De solidis flexus gemini, oppositique vicissim His tribus obtusis facierum flexibus extant Compositi; ast omnes alii sex fronte retusi Sunt tantum ex una, sed frontibus exacuuntur E geminis: facile in crustas diffinditur idem Ad quodvis latus haud prona ratione locatas, Ejus sed lateris distentas in regionem. Exsurgens crustae facies nitida ipsa manebit, Prorsus ubique tamen non aequa, sed aspera paulum. Praeterea facile est etiam interradere mollem; Durum opus at faciem prorsum est inferre politam, Mollitiem hanc propter nimiam: vitroque polire Tentabis lato melius, quam forte metallo, Aut saxo super excurrens, poterisque cavatos Radendo sulcos implere, et reddere laevem Post oleove terens, aut ovi albente liquore: His potis est opibus frons pellucere polita. Nunc age, fac radium in quamcumque incurrere frontem, Rectumve, obliquumve velis; tum protinus ipso Ingressu in geminum discinditur unus; ut istam Si trans crystallum perarata evolvere verba Incipias, horum geminata elementa tuaris; Atque in utroque manet par lucis copia seorsum. Frangitur assuetis frangendi legibus alter, Inter et accessus rationem servat ad axem, Caetera transcurrens ut corpora servat: ut, ante Quinis si spatiis distabat ab axe per auras Illabens, nunc non nisi ternis distet ab illo: Legibus insuetis at contra frangitur alter, Et procul a socio oppositam frontem advena pulsat, Tam procul a socio, pars quanta octava prope ejus Est spatii, quo frons adversa a fonte recedit; Inque plagam tendit semper deflexus eandem. Si porro opposita facie egrediantur uterque, Ut prius, assuetis rursus confringitur ille Legibus, insuetis, ut dicimus, iste; feruntur Propterea aequatis spatiis sese inter, et inter Advenientis iter radii, si continuetur Simplex ante aditum, primum ut fuit, ingressumque. Quod mirere magis tamen, accipe; ponere tentes Si crystallum aliam post, atque aptare priori, Ut positus primis similes latera omnia servent; Post etiam assueta radium se frangere lege, Qui prius assueta se fregerat, insuetaque, Qui prius insueta, proprium et retinere tenorem Aspicies; ipsa radii quapropter inesse In natura opus est, frangatur cur ea pacto Uno pars, alio cur altera, semper eodem: Quandoquidem modus hic si fors manaret ab ipsa Crystallo, cur crystalli non deinde recentes Id facerent etiam, radium cur frangere rursus Quemlibet assueto ritu, insuetoque nequirent? Sed quod adhuc mirere magis rarumque novumque, Si modo quam prendi geminis a flexibus, una Suppositae plaga crystalli non constet in ora, Qua primae plaga constat, at illac forte novenis Decedat decies gradibus, proin recta sit illi, Esse vices radiis diversa lege refractis Ilicet agnosces mutandas, ordine frangi Scilicet insueto, assueto quem jam ante notaras, Contraque assuetos ad ritus alterum abire. Propterea neque dicendum constare priores, In quos est lapide in primo divisus, ab auris Qui radius labens advenerat, irrueratque, Diversa radios natura: namque videmus Unum ex his radium, quicumque est, posse refringi Insuetis, suetisque modis, et vertere legem Ergo non aliam rationem reddere possis, Quam si concipias in lucis qualibet esse Particula facies binas bis, saepe videre Contigit ut Jani frontes: binae oppositaeque Harum consimiles inter se mutua constent, Contra dissimiles aliarum prorsus eaedem. Proin ubi contigerint crystalli corpora primae, Illas assueta confringi lege, quibus sunt Certa plagam latera ad notam compôsta; sub illam Et distenta plagam queis sunt latera altera, ritu Protinus insueto frangi: cum deinde secundam Perveniunt ad crystallum, positum esse volebas Cui similem primae; non coeptum invertere ritum Infractos iterum radios, ratione quo unâ Inspectent latera ipsa plagam; sed vertere ritum, Et mutare vices, cum obversa sit altera prorsus Ad primam plaga, frons dispar quia vertitur istuc. At si nec prima, nec item ratione secunda Altera crystallus statuatur, at ejus ut extet Obliqua ad primam plaga; de se reddere prolem Incipiunt radii, binam tum quisque, duosque Effundunt ramos, duo lamina, moribus inter Se diversa plaga latera exponuntur eadem. Protinus expositis tot luminis, exque plicatis Muneribus, causisque, prope ipsis atque elementis, quaedam adeundum alia est naturae effecta micantis. Et primo nostros oculos percellit, et intra Procudit speciem, mentemque exinde lacessit, corpora quae subito tum percipit illita luce. At qua sese illuc vi, qua ratione, viaque Insinuet, nostraeque adeat penetralia mentis? Corporis hanc agitat molem mens edita summâ Arce velut; siquidem stans celsa in sede cerebri Jussa dat, et recipit, varius quas nuntius extra Res affer: illinc per corporibus undique partes Fundantur nervi, rami velut, exorientes Multi de paucis crassi minus, atque abeuntes Post in fila, cutem per totam tenuia longe, Et nostros late varios texentia sensus. Haec via multiplex se regnum extendit in omne, Hac abeunt, remeantque leves, cita turba, ministri; Nam simul extera vis, nervorum texta coegit Intremere impellens, aut mens simul ipsa moveri Membra velit, quaedam subtilis sanguinis aura Notum currit iter, vario aut molimine tensi Sollicitant nervi nervorum summa, vel ima, Externisque monent dominam de rebus, ut ipsae Impellunt, vel membra agitant, ut, jusserit illa. Ergo se extremae varie vibrare coactae, Fibrae dant variis exortum sensibus intus. Ipsae res primo revera non nisi tactae, Corpore nempe suo, tactas sensum atque palati Gignunt: tum sonitum concussas ire per auras A rebus certum est ad tympana nostra sonoris, Tympanaque, et nervos sub secreta aure trementes; Postremo veniunt aurae de rebus odoris Tenuiter emissae, naresque lacessere pergunt. Unâ de tribus his par est ratione profecto Et nostros oculos a re lucente moveri, Rem videamus uti, quae nempe in luce locata est. Qui visum fieri voluit, quia parvula longe Corpora, quae seriem lucente a corpore longam Ducunt, pressa premunt oculos, protentus ut illinc Comprimeret baculus, rationem nostra ciendi Lumina consimilem primae invenisse videtur: Consimilem porro scimus voluisse secundae Illum, qui lucem consistere dixit in undis Aetheriis, sonus aëriis ut constat in undis. Sed nec corpora pressa, nec est lux aetheriis unda, Ut supera ostendi, verum a lucente profusa Corpore materies nimirum, et semper inundans Flumine abundanti circum loca cuncta, replensque. Tertius ille igitur modus est, quo lumina nostros Afficiunt visus, ut missi a rebus odores. Quare cum radiis tot rerum obstantia vincens Pervenit ad fibras, ubi pingi debet imago, Cumque fugam plaga inflicta parat, hospitioque Admissus salit huc illuc, hac mergitur illac, Impulsus glomerans celeres, mixtosque repulsus, Quandoquidem vis vi respondet mutua semper: Fibrarum in minimis oritur par, oppositusque Motus particulis; tremor ergo continuatus Insilit ad cerebrum, et Reginae concutit arcem. Atque ut multiplicis tot quae sunt stamina lucis Mobilitate inter se distant, forsan et ipsa Textura; debent diversos dissimilesque Propterea in fibris oculi impressisse tremores, Diversis cerebrum proin motibus exagitare, Unde et diversae mente in vigilante genantur Lucis notitiae variosque videre colores Possimus, varios rerum distinguere fucos. Cum varii certa miscentur lege tremores, Harmoniae quoddam cur non genus exorietur, Ut solet in sonitu, in sensu non simplice visus? Utque trahunt animos mira dulcedine certis Intermixta modis discrimina multa sonorum, Mixta modis aliis quae fastidimus: ita ipsi Si bene compositi sint, permixtique colores, Allicient animos, perfundentque agmine amico; Sin male, percellent ingrato lumina sensu? Utque sonus cum fit, cujus tremor usurpatur Saepe oculis partim, partim cognoscitur ipsas, A quibus exoritur, per vires, et numeratur, Jam licuit reperisse, quod aures allicit, esse Non aliud, numeros nisi, quaedam certa tremorum Quos nectat ratio inter se, facilesque, brevesque, Et cito, diversos post ictus, convenientes; Sic non posse negem rationem hanc esse colorum Harmoniae, numeri quamvis, viresque latescant. At quascumque velis has vires esse colorum, Et numeros quoscumque, putem non esse profecto Tam suaves per se, tam cordis adi intima labi Aptos, ut sonitus, et mentes exagitare, Protinus et varios sub pectore gignere motus. Pratum, ubi pubescunt flores, armentaque late Pascuntur, fluit irriguo et pede rivus, et umbras Longe excurrentum nemorum ciet; adjice montes, Montibus adjunctas urbes, tum nubila, caelum Lumine diffusum verno, maria ipsa, lacusque, Velivolasque rates, confertaque littora nautis; Haec circumlatis oculis gratissima vulgo Omnia sunt; campo nec non instructa patente Agmina cum tuimur varios ineuntia motus Armorum, et vultus peditumque equitumque feroces, Nescio quae, vacua tum surgit mente voluptas, Sed non tam multos propter variosque colores Conspectos, quam propter eas res, propter et haustas Illinc notitias tot in uno tempore rerum: Nam si nil simulent ipsi, referantque colores Quo vis dispositi tabulam super ordine, parca Illinc tentemur moti dulcedine sensus. Jam pronum tibi erit porro cognoscere, quare Haud pauci, quibus est simplex natura, colores Commixti possint unius gignere nobis Notitiam, qualem naturae simplicis alter Deferat in cerebrum prorsus diversus ad illis; Ictus quandoquidem venientes tempore eodem Diversi, possint medios aequare tot ictus: Aeratis sic bina tubis pila pulsa per auras Tanto disrumpat murum impete, disjiciatque, Si sit inaequalis, quanto, par utraque si sit, Sed medio molis simul utraque constet adauctu. Utraque dum raptatur eadem mobilitate. Viribus a geminis diversa corpus agatur Si regione, uno medio tamen illud abibit Motu, quo fugeret, si simplex tertia quaedam Corriperet vis, ut nequeas distinguere prorsus. Praeterea viridis color est gratissimus unus Ante alios, oculosque levat persaepe dolentes, Nam situs in medio est aliorum; nempe putandum est Sensus plus mediis naturam aptasse sagacem, Extremis ut utrinque minus sint rebus inepti. Praeterea in tenebris si frontem in saxa, trabemve Impingas, oculosque teras si forte, premasve, Menti obversatur species inopina colorum: Illo nempe tremunt violento concita motu Fibrarum texta haud aliter, quam verus adesset Si praesto color, et projecta luce feriret; Et tremor ad cerebrum producitur ille animumque. Quin solet externo sine motu saepe cerebri In fibris tremor idem aliqua consurgere causa, Et facere, ut praesto videamur saepe videre, Quae procul a nobis sunt, aut non forsitan usquam. Somnia sic ludunt animum, sic plurima obire Officia, ire vias longas, risusque, jocosque Nectere, venari, rixari, ludere, dulces Scribere versiculos, versarier inter amicos Credimus, immoti cum in stratis mollibus alto Stertimus. Exagitat sic motam insania mentem Multorum, Reges se saepe, Deosque putantum: Soli bella gerunt, oppugnant cominus hostem, Qui nusquam est, soli tragica ad spectacula currunt, Et tanquam plenis populo sedere theatris, Ridentque, plauduntque, furentis et Herculis iras Spectant, et misere lacerantem Penthea matrem, Insanaque suos aestus in imagine cernunt. Sic etiam ebrietas malesana in pectore turbas Concitat ingentes, lymphato in pectore; tellus Vertitur ante oculos, seque ipsa elementa resolvunt, Horrida tempestas furialibus omnia ventis Vertit, et intorquent se res, geminantque micantes Ante oculos, lapsus sunt undique, et undique monstra. Tantum intra cerebri fibras exorta potest vis. Hac etiam incolumes, sicci, vigilesque movemur; Praesertim in tenebris per caeca silentia noctis Mira videre facit rerum, atque audire; vagantes Hinc occursantes lemures, larvaeque per aedem Insuetos sonitus, per et atria nigra cientes, Panesque, et Satyri, et Nympharum mille figurae. Porro erit, efficiat lux ut plerum calorem, et, Si violentior est, ignem, flammasque voraces. Hoc quoque principiis, quae dixi, confit ab îsdem. Lux in corpus agens refracta reflexaque crebris Ictibus interius minimas huc dimovet atque Illuc particulas urgens, celeremque tremorem Incutit; exoritur tum mutua particularum Mutato positu inter se, vis excita quaedam Majores motus adjungens motibus illis. Protinus a motu calor exit: fortior hic si Ob validas fiat vires, magnosque tremores, Usque adeo partes serviscent corporis omnes, Candente ignis uti circum velentur amictu, Paulatimque abeant in fumos, atque vapores; Nimirum si materies queat illa resolvi, Inque vaporibus et fumis flamma incita surgat, Atque novae circum jaculetur lumina lucis. Haec lambens alimenta sua in sese omnia vertit, Et, donec superant in corpore pabula, flagrat: Absumptis nova succedunt, nova flamma per auras Continuo exoriens fumo surgente nitescit. Quin tractus fumi extincta de lampade surgens Ceratâ, aut piceâ, aut adipe, aut pingui oblitâ olivo, Si flammam longe contingat, protinus illam Suscipit, et sua labentem ad primordia defert. At nequeant si forte in fumos corpora solvi Texturâ minimas partes figente tenaci, Exceptum retinent ignem tamen illa, diuque, Quo majora, magis retinent plerumque, foventque; Interius plures quoniam in majoribus ictus Crebrescunt lucis loca subcava pervadentis, Vibratasque agitat plures vis mutua partes. Propterea validis fors viribus exagitatum Corporis omne genus, quod fixum est, imbuere igne Se queat, et rapidam in naturam vertier ejus. Fors ferrum a fornace rubens, quod forcipe prensum Ingenti nigrans Cyclopum dextera versat, Non aliud jam sit, scintillans massa nisi ignis. Fors ideo quoque Sol, et caelo ardentia summo Sidera sunt solido constantia corpore, nostra Ut tellus, aut praeterea vaga caetera quae sunt Astra; sed illa suis agitata in partibus intus Undique vibratae jactent ut lumina lucis. Ipsa etiam quin unda, licet videatur inepta Ignem concipere, et rutilo splendere liquore, Igne tamen faciens crebro stillare per artem, Figes in terrae quoddam genus, induat igne Quod sese facile apposito, et vertatur in illum. Haud minus idcirco nobis tamen esse videtur Credibile hoc, in natura non omnia posse Corpora candentem sese convertere in ignem; Igni oportunum quin uno de genere esse Undique dispersum corpus, passimque locatum Omnia per spatia, et fibras, et viscera rerum, In quod corpus agat lux tantum, et agatur ab ipso Viribus internis, quod denique fiat et ignis. Involvatque suo violento caetera motu Corpora, divellat concussas undique partes Dissolvens, circum et vivo convestiat igne: Natura est vivi nimirum haec sulphuris ipsa. Ut magnes chalybem trahit ad se, caetera quidquam Corpora non agitat; sic lux fors sulphura tantum Prendit, et adducit, partes et versat in omnes Immotis aliis; atque ipsa a sulphure contra Turbatur tantum, non circum caetera sentit. Hoc saltem experti scimus, graveolentia multo Corpora quae constante e sulphure, frangere lucem Plus aliis in se subeuntem, ut diximus ante, Plus iter et radii flexo mutare meatu, Scimus et hoc, magis illa aliis a luce agitari. Ut ferrum ignescat, violento exponier igni Est opus, et duri ut flammescant pondera ligni, Esse diu flamma debent contacta voraci: At scintilla levis massam subito imbuit igne Sulphuream, et flammas extemplo exsuscitat amplas. Mixtum ubi sulphureum nitro et carbonibus atris Pulverem ea attingit: miranda tonitrua circum Aëre disjecto mirandis viribus edit, Sub terraque quatit magnas, et diruit arces, Et findit duros discluso vertice montes Fragmina contorquens vastas disjecta per auras. Ex his jam facile ut conjectes esse coactam Sulphura lucem in se, densatamque agmine magno, Sulphura pura; neges nam cur durescere figique Ipsam, et mutari diversa in corpora primis; Nuper aquam ut dixi fors figi, densam et abire In terram, certa in glaciem ut durescit acutam, Atque iterum a glacie in liquidam ut dissolvitur undam. Corpora quae nullo prope sulphure praedita constant, In sese possint sentire impune valentis Ignis vim: cohibent intra quae sulphura, densis Verum ita parjetibus conclusa, agitare negatum Vel minimas ut sit partes, vel ponere motus Ut vix conceptos illae jubeantur ob arctos Fines, et vetita ob commercia partibus ictis, Vix ea concipiant ignem, aut mutentur ab ipso. Foristan idcirco est amianto innoxius ignis, Undaque ferviscens, perstat tamen unda, calore Nec pote majori semper ferviscere, quanquam Ignem subjicias majorem semper aheno; Nimirum certo calor undis limite constat. Ergo siqua forent expertia sulphure prorsus Corpora, non possent flammis corrumpier ullis Unquam, quin ipsos speculo jungente coortos Despicerent radios, neque lux deflecteret illac Tranans dimota a rapido mutataque cursu. Quis scit, an ardenti non talia corpora constent Sole super, nequeat magnis fervoribus illa Ut mutare furens, et solvere; pabula praestet Quin pubentibus ut plantis, aurasque foventes, Et rorem veluti fecundum, sylvaque multa Sit super, alituumque, et corpora montivagorum Quadrupedum, bipedumque, his ut patria omnia rebus Sic vigeant, propriis ut sol sit terra colonis. Utque scobem ferri vicinus turbat, agitque Huc illuc magnes, immotae parcit arenae; Sic elementum illud vi solvens cuncta voraci Inter nos, motuque involvens exitiali, Perniciemque ferens deprensis undique rebus, Non alibi nisi ros, zephyrorumque aura faventum Mollis sit, foetusque novos sustollat, alatque Mulcens, rivus et ut sitientes irriget herbas. Fors macularum etiam Solis genera altivolantis, Illic quae nebulae constant, exordia ducunt Ista a materie; nam multis saepe diebus Vasti in tam valido perstant fervore camini, Nec subito ut nubes aquilone hic disjiciuntur. Corpora praeterea, quam nostra, tenaciam ulto Illa magis si sint, ignes perferre valentes Aetatem possint longam, neque solvier aestu, Nam si Sol illic quanto violentior extat, Corpora pollenti tanto mage praedita nexu Quaedam sint, partes quam quo hic junguntur aquarum, Illa fluant undae supera de more liquentis, Et gelidi manent fontes, et murmuret aequor Illisum; nec jam flores, arbustaque laeta, Nec sata camporum vernent viridantia? demum, Ut Tellus, ita Sol faciem non praeferat almam? Difficile est animos tamen his assuescere vulgo, Non nisi rem diram violentamque esse videntes Ignem, atque admotum nullis prope parcere rebus. Quippe vident, magnis si quando incendia sylvis Gliscunt, proceras pinos, annosaque late Robora, et aërias platanos, altoque cupressos Vertice sublimes consumier, atque perire Lucentes flammis circum involventibus, atque Protinus in cineres collabi, nec sua Phoebi Defendit laurum, aut oleam tutela Minervae, Nec dodonaeas texere oracula quercus; Montium honos antiquus abit, fugere Napaeae, Et sua lustra ferae, sua nota cubilia linquunt: Quaque diu umbra fuit, campi rediere patentes, Et primum caelo ostendere cacumina montes: Nil superest de tam claro nemore, atque vetusto, Ni cinis huc illuc vento spargendus, et imbri. Et siquando urbem et turrita palatia flamma Corripuit, quae non dira et miseranda videntur? Ignis opes populi violento turbine raptat, Perque domos, per templa, per atria laxa vagatur Dissolvens magno crepitu, horrificoque tumultu Omnia, compages validas, tabulata, trabesque, Atque intorta procul flagrantia fragmina jactans, Praesertim furias vento irritante tumentes, Et sic aerumnam longe, clademque ferente. Marmora finduntur templis, ebur omne crematur, Et liquefacta fluunt auri mixti argentique nitores. Nequidquam lymphis superantem extinguere pestem Plebs, proceresque ruunt, certatimque undique currunt Auxilio: vix saepe queunt erupere tectis, Et fugere instantes flammas: clamantque, trahuntque Imbelles natos figentes vix pede terram, Saepe etiam linquunt correptos; brachia tendunt Illi infelices nequidquam; it nidor in auras Membrorum, et mixti nimbo crepitante ululatus. Ardens per conclave fugit lymphata puella, Et varios iterat cursus, variosque recursus. Tangat eam turbo dum flammeus, abripiatque. Ponit atrox ea nec tempestas, dum sua restant Pabula; propterea multis saevire diebus Interdum magnas illa videre per urbes. Ipsi quin cives circum discindere cuncta Certant, et raptis vastare securibus, ultra Suppeditent alimenta equitanti ne nova flammae. Hoc fuit excidio quondam damnata Corinthus, Cum sua fusa viis vidit commixta metalla Currere: Byzanti fumantia moenia Thraces Aspiciunt saepe, atque Euxini navita ponti Prospectat procul involventes omnia nimbos. At non flammarum spectaculum tetrius, et tam Formidabile fert terras natura per omnes, Igniferos prope quam montes, ubi nigra feruntur Ostia Diris, et Enceladi cum Fratre Typhoeo Immanes poenae, et Cyclopum horrentia claustra. Testes Peruvii cultores, Japoniique; Testes Trinacriae populi, qui cernitis igne Aetnam exundantem, et minitantem incendia mundo; Tu quoque Parthenope nimium vicina Vesevo Testis es, ah quoties densa conspersa favilla Horrificos inter sonitus, terraeque fragores, Dum sursum projecta alto e cratere videres Ire liquentia per caelum, et flammantia saxa, et Mixta bituminibus, nitroque agitante metalla; Omniaque ingenti per dorsum deinde revolvi Proluvie, et densas Cocyti labier undas. Igneus it late torrens, operitque feraces Campos, et crassa valles ferrugine complet, Cunctaque durata consternit, qua via, crusta. Dum liquefacta meat massa ingens, restat eunti Jam nihil: objectos lapides convolvit, et urit, Proruit et muros, et sylvas proterit altas Abscindens, raptansque suo fervore, levemque Post linquens cinerem: procul o! armenta, gregesque ab- ducite Pastores, si jam licet, agricolaeque; Nulla mora est, instat tempestas ignea, vestram Eripite ipsi animam, et corpus servate sepulchro. Jam si forte recens ad littora pervenit horror, Contactae subito serviscunt aequoris undae, Infestasque velint demissae linquere terras. Haec olim magnis populis, haec floruit amplis Urbibus ora frequens: stabant hic Hercule structa Moenia; tergemino veniens cum victor ab hoste Per terras famae monumenta relinqueret omnes Grandia: tartareis post eructata caminis Omnia contexere ardentis flumina massae, Et tumulo cives uno abscondere, domosque. Jam subito in duram silicem concreta, recentem Rerum ostenderunt faciem, sic finitimorum Mentibus ut locus urbis, et urba ipsa inclyta demum Excideret, siquidem inducto sub monte latebat. Longa tamen proferre solet, quod conditur alta Sub terra, plerumque dies. Sub viscera duri Nuper montis itum est, et secto tramite, mirum! Urbs antiqua, aevo non immutata reperta est, Ast illapsa silex olim prope cuncta replevit; Finditur ipsa tamen quaerentibus, eruiturque. Paulatim serpit labor intra moenia ductus, Qua licet; hanc urbem neque enim irrupisse per omnem Posse datum est subito, vallabant undique plenam Praeduri montes, interceptaeque ruinae. Inventas ad tecta tamen regalia praedas, Marmora, picturas, et ahenea signa, theatris, Templisque, et domibus direpta, forisque, viisque, Et quaecumque fuisse ad victum, ad sacra suppellex, Ad varias artes: ludos, spectacula, pompas Creditur, ad rerum privata et publica, vectant. Parvis longa etiam, vilique in sede locatis Aetas dat pretium, et praeclarum rebus honorem, Dignae ut servari sint in penetralibus aureis. Discimus hinc usus antiquos, discimus artes. Atque utinam superis potuissent reddier auris Omnia disjecto ferruginis objice durae! Urbis, qualis erat, patuisset forma vetustae, Extantesque domos licuisset, celsaque templa Cumque suis gradibus, caveisque theatra tueri, Et fora, diductasque vias, arcusque patentes, Thermasque, circosque, simul per summa, per ima, Exteriora oculos itidem, interioraque ferre. Vos quibus antiquas res, quam cognoscere nostras, Cura prior longe est, invento et plauditis agris Semiruto muro interdum, saxisque vetuitis, Fragminibusque columnarum, et truncis simulacris, Quanto vos fastu vestram imperioque per urbem Ire videremus, quantos canere inde triumphos, Prisces in prisca ritus quam velle novare Sede, et adhuc non visa tamen quoque fingere rerum Multa, et inauditos ut veros prodere mores: Cuncta palam extarent, nisi quae corruperit ardor; Et labefactarit largo olim flumine inundans, Lignea structa, levi vel lanae stamine texta; Praeferrent et cuncta modos speciemque vetustam, Quae neque ab Arctois procul hostis barbarus oris Proterere adveniens potuit, commota elementis Terra nec ipsa suis quatere, atque evertere ab imo, Decutere aut ventis, trifido vel fulminis ictu Juppiter, aut nimbis late furialibus horrens, Denique non longis aetas consumere saeclis.