CroALa & LatTy: nodus

Nodus 524408 in documento benesa-d-dmc.xml

De morte Christi liber nonus Damiani Benessę 9 Vt liber menbris euasit spiritus, Orco Impressit, primumque erepta est syngrapha noxę Primęuę, agnouit sibi reddita pręmia virtus. Tunc late explicuit campum certaminis, hosti Cernenti ac certo pręscripsit limite iura, Coelestem et patriam multo sudore petenti Aequauit pugnam, liceat concurrere Marte Vt iusto, pugnę pręclara exempla deditque. Nomine se nullo primum nec iure teneri Ostenso, tum fraude mali quam plurima passum Demonis, ut noxas errantum solueret omneis, Aduersas acies ex uitę perdocet actis Deuictas, passim tum per diuortia sternit Arma uiris, quacunque petens ea semita cęlum Se scindit, procul inde et lumine depulit hostem. Eia age mortales quod iam sensusque prophanos Verum ignote 1 lates, menti splendesce canentis! Scilicet hoc nostrum carmen tibi pangimus, orsus Huc namque institui, mortis misteria pandam Vt terris, geminę qua tu confinia ducis Naturę uictorque Orci consistis Olimpo. Quodque operis reliquum da tandem absoluere uati, Qua quęsita stetit crudi uictoria lęti. Sed constat de more mala ut contraria curent. Hinc canere incipiam, nostra hinc exordia ponam, Altius a primo repetens res ordine gestas. Absoluit postquam Deus omnia machinaque orbis Constitit et longe genus intellectile pręstans, Nexu vir, mirum, complecti uisus in unum Cuncta loco propriam sedem sortitur in imo, Naturam medius qui conciliauit utramque, Sensilis ut primum fit et intellectilis una. Instituique status ciuilis cępit, et ordo Continuit sanctam per munera mutua plebem. Insigni tunc sic incedere uisus honore Vir, mox cęlesti mouit studia aemula turbę. Sed penitus placuit prius omnia cernere uisu: Apparet tunc maior honorque decusque tuenti, Hicue Deo quiddam per pacta aeterna petitum, Principio rerum quo rettulit omnia condens, Obsequio cuius stabunt examina diuum, Ex hoc aeterna dum surget in aede sacerdos. Et fore perpetua maneant ea regna quiete, Si nil errarit digressus tramite iusso. Extollique thronum cernit sublimibus astris, Vilius et doluit proprio pręstare decori. Miraturque, alio, quo se diuortia scindunt, Si ferat hinc petulans uetitos per deuia gressus, Exlegi ut contra dominari debeat ultro, Atque sibi cernit templis altaria poni, Interiusque etiam uestigans abdita quęrit. Repperit illustrem penitus ludibria factum: Qua datur, ergo dolis primam malus

malus] suprascr. pro atque

instruit artem. Vnus erat, qualis quę primo promicat ortu Aurora, aut cunctis qui pręnitet Hesperus astris. Hic decus aetherei fueratque et gloria cętus: Instar apum regem stipata classe tuentum Agglomerant circum iam tota examina diuum. Sic infit medio populo comitante receptus: "Spe uana nobis ecquid patiemur inertes Blandiri, ut liceat semotum quęrere numen Arce poli, posita quo sic libetur in ara, Et nos submissis genibus ueneremur in aethra Sublatum germen putris de semine terrę? Dedecori tanto quidnam pensabitur unquam? At satius fuerit, septem qua zona trione Obliquat, uarias regnum rapientibus alto Aetates hominum longa deducere stirpe, Qui diuos colerent, qui numina magna tenerent, Quos nostris studiis per multa pericula rerum Insignes factis reddemus et artibus olim. Iuuerit ut quidnam, iussis si pareat arctis, Vt

Vt] e marg. pro Et

sic longęuus sacerdos degeret annos Seclusus lucis nemorum et secessibus illis? Quo

Quo] e marg. pro Vt

uelut a longo posthac petat astra ueterno, Et nos cęlesti despectet sede minores? Immortale genus, cui dictet uota sacerdos Terrestris, demum nos sic patiemur inulti Degeneres fieri, aut segnes torpere libebit? Eia agite, huc hodie cuncti una incumbite mecum, Ostendunt qua fata uiam, miscere uacabit Arbitrio mortale genus si pellimus illum, Legis obauditor nunc ut de finibus exul 2 His abeat longisque ambagibus auius erret!" Dixit; sed reprobat mox impia cępta Michael: "Nostri huc creuit amor, diuinum ut prorsus amorem Extinguat, uanę

uanę] suprascr. pro voce haud legibili

tumeatque superbia mentis? Impositum detrectet onus legemque refellat Fatalem, cęlum quę contra cornua tollit, Natiuam ac foedo deturpat crimine formam? Sic noster discors

discors]† discors A

diuinis ordo repugnat Mandatis hodie, steteritque a parte seorsus? Facturos quicquam tantis conatibus ecquid Speramus, studiis turbentur ut omnia nostris? Est nam, flagitio qua iam pręscribitur, ultra Certos ne liceat fines elabier usquam. At leges stabunt, et fata immota manebunt, Iusticia ut merito reddat sua pręmia cuique, Atque ideo satius legi parere supernę, Quo iam supplicibus nobis sic uota litarent." Nec mora, seditio exoritur surgitque tumultus, Pulsaque tunc coelo tenuerunt agmina terras. Hic

Hic . . . 108 amoenis] Gn 3

primum stetit aduerso contraria nixu Vis inimica, homini placuitque obrepere fraude. Versanti siluis mulieri et sede beata 3 Conficta uanos obiecit imagine fastus, Consortesque thori suasi cęlestia iussa 4 Contemnunt lucisque simul pelluntur amoenis. Illicet ecce pares

pares superis] Gn 3, 22

superis per prata uagantur, 5 Qua late pecori permissum pascere muto. Vtque semel cęptum non unquam destitit hostis Mortali iam mille dolis imponere plebi. Dumque per erumnas licuit mala noscere uitę, Inueterata suis uitiis occalluit aetas. Nam mens ut primum propria diuellitur arce, Errore admisso sensim labescere cępit, Donec lux adeo tenebris extincta subortis Amouit medio diuini altaria cultus, Atque uoluptati positas libauit ad aras, Et quoscunque Deos humanus miscuit error. Vtque honor offerri cępit mortalibus ille, Protinus euasit pendens sententia: nostrum An sit cura Deis, animus post fata superstes Si foret, an poenę meritorum et pręmia restent? Iustitię potius uel sit iam nomen inane? Oblitis ueteris cultus et Legis auitę Tunc nimis exarsit Veneris uesana libido. Sed

Sed . . . reponat] Gn 6, 5-8

res humanas quę uirtus eximat ultro Non defit, quę spe meliori damna reponat. Ecce

Ecce . . . undis] Gn 7, 11-24

scelus uindex subitis extinxit in undis: Vna

Vna . . . ruinas] Gn 8

domus tantas reparat seruata ruinas; Vita tamen multum sobolis uariauit adultę. A ritu prisco sensim contrarius usus Inuehitur, populos ceu tabes occupat omneis, Vtque pecus pandum nil prorsus suspicit alto; Proni abeunt studiisque incumbunt uilibus una. Et demum petitur sibi nomen inutile famę; Ambitio creuit, creuitque immensa cupido. Eximitur

Eximitur . . . 152 propago] Gn 17 - 22

curis hic uir mortalibus unus, Exiliumque solo et patriis mox prętulit aruis: Euasit, mores hominum uitatque scelestos. Huic generis promissa salus mortalis, in aeuum Spem tantam effoetum, steriles produxit et

et] suprascr. pro ut

annos, Icta simul quando recutitę foedera carnis Rettulit, atque nouo sacrauit pignora ritu. Nec iussus timuit posthac imponere flammis Indolis ah senior tam rarę germen adultum. Vsque adeo uotis obnoxia corda gerebat Diuinis, proprioque aras adolere cruore Promptus succenso comburi lętus in igne. Tamque insigne sui cum pręstitit ille periclum, Germinat optatę stirpis foecunda propago. Ast abeunt capti studia in diuersa nepotes, Secernitque Deus sibi quos iam deligit ultro. Prouehiturque ultra et patriis educitur aruis Progenies, ritusque tamen tenuere paternos. Creuerat interea terris, passimque redundat Instaurans ueteres hominum gens aucta ruinas. Diuini sensim cultus obliuio stirpi Irrepsit creuitque nephas sine uindice noxę. Tunc aras posuit prauo sibi more potestas Regia, mox ritu cessit depulsa recenti Relligio, proprioque simul mens cardine mota est. Hinc uitę humanę uario se calle sophista 6 Inseruit, passim et tenuit suffragia uictor, Seruis eripuit dum libera iura redactis, Vnde frequens terris accepit sceptra tyrannus. Fraude ratus melius mortales lęderet illa, Procliues cernit qua iam obrutescere posse, Humanum tali temerabat Tartarus arte Ingenium uitęque errores aggerit ultra. Hinc animi tenebras terris inuexerat atras Atque sibi tandem dominatum uindicat orbis. Montibus et siluis nonnullos abdicat altis Atque

Atque . . . mitem] e marg. pro Atque hominem mitem docuit dediscere cultum

hominem cultum docuit dediscere mitem, Protinus in mores abiit tunc uita ferinos, Atque instar pecoris uersari deditus aluo Visus homo, factus Diuum ludibria genti, Quęsiuitque dapem propria de carne, cruoreque Occissi spargi non horruit hospitis ultro. Sed non fata tamen damnis occurrere cessant, Atque hominem reuocant labentem, corruit unde: Tunc primum populos libertas cognita mouit. Continuo sumptis iniuria pellitur armis, Oppida diuersis consurgunt protinus oris, Et priuata simul suscepta et publica cura, Ac rebus melius consultum; denique uirtus Aduersus uitium, qua fas, consurgere cępit. Vtque impugnet opem, non defuit obuius hostis, Implicat errores properans diuertere recto. Excipit at medio, quos tunc seruauerat,

seruauerat] secreuerat A

usu Communis uitę sublimi

sublimi . . . rerum] e marg. pro rerum disquirere causas

indagine rerum, Quisue uagam coelo placuit suspendere mentem. Naturę multum scrutandis dedita rebus Gens primum sacro lustrabat pectora ritu Horrebatque simul poenas post fata manentes, Mente secuta, pios contra quę pręmia Manes Exciperent, animi cultus exercuit omneis, Nixa alacri studio Diuum contingere uitam; Vsque adeo sibi certa fides constare supernum Rectorem meritisque rependere pręmia nostris. Hucue suam noctem mendax tamen impulit Orcus, Hinc priscis ausus iam contradicere dictis: Casu cuncta regi, post ultima denique fata Nil superare, obitu deleri cuncta supremo; Protinus hęc uarium inuexit sententia morem. Prima uoluptatis ratio tunc cępit haberi; Nil aliud quoque uirtutem nisi nomen inane. Aduersus

Aduersus totis] e marg. pro Inque uicem

totis instabant uiribus ergo, Obniti hinc uitium, simul inde repellere uirtus, Contenduntque una pugnanteis condere leges. Humanos actus dum scilicet altera format, Qua ratio docuit, qua coelum limite certo Inuadit, uirtusque lauat sudoribus ora. At contra uitium titulos et nomina uana Dum iactat, diuę rationis iura refellit Et mandata tulit, fieret sibi tuta tyrannis. Certatumque diu, dum fatum promouet ultra Correptumque genus dum sęuius implicat Orcus. Sed stabant clauso prętenta repagula coelo, Donec promissę iam secla salutis adessent. Insons conciderat tandem cruce tentus in alta, In se ultro concepta luens fera crimina uitę Mortalis, tenebris Herebi subitusque refulsit. Mirum, quam uirtus ageret diuersa repente! Archetypi iacet inferior pars nubila mundi, Poenarum locus et damnatis carceris atri, Principio statuit quam sedem auersa uoluntas, Cui certo geminę intersunt discrimine partes. Tota procul regio seiuncta a lumine diuo,

diuo] diro A

Foelici saturata uiget quo gloria regno. Pars claro ueluti supereminet altera limbo Interstincta, meat spirans qua desuper aura. Ast inuisa Diis, Furiarumque altera sedes, Perpetuę incumbunt cui noctes, horror et ingens; Manauit summa stantis uis hactenus ora. Debilis hinc nigri iam uirtus exiit Orci, Ipse manus et crura simul ceu compede uinctus. Pręscriptum, qua non liceat, magis esse procaci. Et noxę antiquę tulit altera pagina nomen Exulibusque datur libertas certa receptis. Hic cernit

cernit quodcunque] seruit A

quodcunque nephas et crimina condit, Inuisus

Inuisus . . . Orcus] add. e marg.

superis, sibi tum male conscius Orcus. Mille artes fraudum cernit, quam maxima demum Impietas scelerum est tormentaque sera nocentum. Vtque argumentum miseris eluditur illud Esse malum haud mortem, mortem nil protinus esse, Nam circa haud fieri uiuos, post denique fata Non superesse quibus prorsus mors hęreat ipsa. Nam sic aeternam per se subsistere uitam, Vt quę sunt prorsus diuina prędita mente, His sibi coniunctis sese iam uiuere pręstet. Tali hęc particibus 7 demanat origine uita: Scilicet et natis aliunde hęc aduenit aptis. Aeternaque in morte manet, qui restitit expers, Demeritis habili de nuper factus ineptus, Vt non deficiat mors talis protinus unquam. Nam corruptiuo non rettulit esse receptum Debile principio, quod morti subiacet ultro, Constitit ut certo concors discordia metro, Prognatum, degens semper uariabile casu. Ast ea, quę lęto restant obnoxia tali, Elicita emergunt, iussa ut sunt, uoce creantis. Omnia quin etiam tali iam condita dicto Interitum citra constant debentia causę Nil ulli, occasumque ignorant protinus omnem. Mens agilis diuum nec non et tractus inanis, Ipsaque materies regio simul aetheris alti, Atque anima hęc hominum cęlesti prędita mente Ingenio luteis sic ossibus addita miro, Aeternę abscondens ut cęlet originis artem, Non diducta tamen terrestri corpore defit: Sed res perpetuo durabilis, ampla potestas, Qua facili fieri sibi competit omnia prorsus, Hac gestę uitę merita pro sorte perennat. Scilicet, aeternę si se coniungere uitę Contigit, indignos quo gratia prouehit alma, Aedit perpetuę munus pręnobile uitę. Sin cadit haud habilis diuini luminis expers, Aeternum frustra iam męret inutile fatum, Atque statu uiduo mors hęc aeterna uocatur. Scilicet huc proprii referunt exordia casus. Dum desciscit homo, dum sese deicit alto, Quale animal mutum, dumque hic dediscere cępit Primo hominem, brutum subito genus inde redactus, Prorsus deplumes inoleto crimine factę, Euaduntque pares defunctis munere uitę, Eiectę tristes animę de corpore tandem, Vtque sui contra iam nunquam oblitus, honestum Imbuitur morem et condit ciuilia iura. Iam mox euehitur purgans pręcordia rite, Et se profectu iam tollit ad astra secundo, Obuia cui rapto actutum fit gratia coelo, Et quando occumbit, meritis mox sedibus infert. Hactenus hęc ueteri prouisa piacula culpę, Flagitii sed noxa tamen non omnis abibat, Extingui penitus fatis seruata futuris. Elisium hinc aetas tenuit grandęua parentum, Quo puri luteo migrare e corpore Manes. Scilicet illa piis certus plaga clara receptus, Spes diuturna sinu cani quos patris alebat Auxilium coelo supremis affore seclis, Restituat miseros quod tandem et uindicet ultro. Huc medio acceptus simulac stetit, ampla refulsit Lux passim, cunctis permissum noscere, quantum Tollat humo sese duro perfuncta labore Virtus uel fatis extremis nescia flecti, Atque animi casti sequitur quę gloria mores, Vt demum rapit emeritum prudentia coelum. Ast

Ast . . . geruntur] add. e marg.

in parte alia longe diuersa geruntur. Namque iterum turbę feruent, oriturque tumultus Desertasque cruces et menbra exanguia circum. Ecce

Ecce . . . 315 ora] Io 19, 34

latus subito defuncti lancea fodit, Vtque semel via fit, largus cruor emicat inde, Eiectusque simul ferientis perluit ora Protinus

Protinus . . . 322 oras] Io 19, 35

Protinus . . . 322 oras] e marg. pro versibus primo expunctis et deinde a linea 327. usque ad 333. denuo scriptis

ille quidem cęlum tunc haurit apertum, Perpetuęque oculis subito periere tenebrę. Reddita nec tantum uirtus sibi sola uidendi. Maius adhuc aliud mox menti illuxit, et illum Iam tunc autorem agnouit pignusque salutis. Quod primum ut potuit uerbis factoque professus, Statque fides dictis omnes testantis in oras. Inter terrores rerum mediumque tumultum Solliciti consultum adeunt prętoria nuper. Mox aderant mercati operam

operam] mut. ex operas:operam A

deponere

deponere moles] e marg. pro legere ministros (posuere sepulcro item exp. e marg.)

moles. Protinus

Protinus . . . 333 morte] Io 19, 31-32

inde alacri statuunt pręscripta tyroni, Latronum duro qui frangat uerbere crura. Plebs ritu nimium fraudari cauta parentum, Vana superstitio cui cordi, ueraque contra Relligio uilis: quid enim, ne forte manerent, Flagitium uitant ceu grande, cadauera festo, At rursum

rursum] suprascr. pro contra

insonti nil pensi nectere fraudem, Et demum indigna meritum nil perdere morte? Prętorem

Prętorem . . . 340 ferebat] Mc 15, 42-45

interea pręsenti pectore adiuit, Affatusque simul facili sermone Iosippus Poscebat corpus tollendi libera iura. Ipse diu dubius, si tandem occumberet ille, Vt nouit, serie quę rettulit omnia miles Scitanti, promptus tunc supplice uoce petenti Concessit; properans ille hęc mandata ferebat. Nec

Nec . . . 345 uindex] Mc 15, 46

mora, lecta manus iuuenum comitatur euntem: Vt uentum, quo stat depostum rite cadauer, Accingunt operi; capulo sublata reponunt Menbra uiri raptimque illi subiere pheretro. Effertur scelerum pręcinctus sindone uindex, Deleuit noxamque obitu qui sustulit omnem. Est in secessu sedes uicina propinquo, Affabre structo passim circumdata muro, Quo

Quo . . . recisum] Mt 27, 60; Lc 23, 53; Io 19,41

nondum positus quisquam, de more sepulcrum Namque recens stabat rigida sub rupe recisum. Huc iubet inferri rauca iam uoce Iosippus. Angustus quamuis aditus de parte patebat Eoa, spacium tamen intus latius intrat Atque cauat circum subducta fornice saxum: A latere hic Boreę terra locus aeditus extat, Deponi iussum quo tunc exangue cadauer. At

At . . . 361 amictu] Io 19, 39-40

mos, corporibus regum seruatus humandis Purpureos tellus quacunque excurrit ad ortus, Exhibitus notis extremum in funus amicis. Namque aloen circum et myram simul aggerit olli, Sic demum et puro Nicodemus cingit amictu, Atque

Atque . . . saxi] Mt 27, 60; Mc 15, 46

ita compositum digressi rupe relinquunt Et faucem ingentis pręcludunt obice saxi. Illicet

Illicet . . . 368 remissos] Mt 27, 52-53

ut cępit, nusquam iam terror et horror Desinit, inuadit pauidos urbemque pererrat. Quin etiam manifesta fides defuncta sepulcris Menbra tulisse uiros passimque per oppida uisos, Et Manes Herebo differt ea fama remissos. Non minus infernas sedes res tanta tenebat Attonitas, quo tunc externa potentia primum Incubuit, timuitque ducem perterritus Orcus. Interea roseos aurora ruebat ad ortus, Lata Palestinę qua longe intersecat ora. Lux prorsus mundo non unquam lętior orta Oceano erupit, quę per sola salsa coruscans Permeat atque simul pontum componit et auras.

auras] e marg.

Nam bibulo strati ceciderunt aequore fluctus Et flatus tractu penitus cohibentur inani, Ac tenuit tranquila dies simul omnia circum. Affectus uarii pertentant credula corda: Namque Herebi princeps uisus palescere primum, Insolitaue capi subito formidine:"Fines Cui nostri claustris", infit, "patuere refractis? Quiue potens adeo dux hic noua uincla minatur? Anne, olim quod fata parant, sua tempora tandem Adduxere, doli

doli] doli ut A

pateant et crimina nostra? Sed uideo cęcis ambagibus abditus error Actutum ut pateat, nos et prodamur in auras. Sed miscere iuuat totum iam cędibus orbem: Vincimur, ast hodie non et uincemur inertes. Vt cęptum est passim per cęlum bella cienti, Extremo nec adhuc desistam degener aeuo!" Hęc fanti miris mox nexibus addita uincla, Pręscripti fines, qua iam desęuiat ultro. At secus hinc supera cętus regione beatus Lętitia gestit, noua cui tunc gaudia gliscunt. Iamque recens cęli sublata repagula cernunt, Et qua nunquam alias, olim ardua, peruia facta: Talibus auspiciis cęlestum surgere regna. 8 Optatusque diu medio stetit ille receptus. Certatim agglomerant heroum examina circum. Densior haud latos nimbus descendit in agros, Commouet aut urgens sidus seu tempus hibernum, Cum fremitu properans late iuga sternit et aequat, Ac sensim tellus iam candens aggere crescit, Et

Et . . . teguntur] add. e marg.

subita circum passim niue cuncta teguntur. Accessu feruent et ducunt ordine turmas, Atque sua serie distendunt orbibus orbes. Exhilarat medio cunctos acceptus Iesus, Aspiratque acies densantibus: inficit auras Vere nouo tenues redolens tum uinea qualis, Atque uiatores suaui iam sistit odore Longum iter oblitos tandem durosque labores. Hęrent, immenso capti qui prorsus amore Agnoscunt, humiles quantum non corde proteruo Demereant, quo non adoletur gratior ulla Hostia: fit murmur late clangore sonoro, Acceptamque ferunt tunc pectore et ore salutem Facta hominum Christo miseranti scilicet ultro. Hinc turbę hęrenti radiantur pectora luce, Prouehit hęc sensim motos coeloque reponit. Porro duci gratantur opem promissaque regna Aduenisse,

Aduenisse . . . soluta] add. e marg.

fide et larga iam plura soluta. Quis tamen aut ualeat numerum compręhendere uersu, Virtutesque uirum titulosque aequare canendo? Quo studio, quibus aut meritis ea pręmia demum Per multos uitę fessi petiere labores? Non, si linguę hominum pariter diuumque sonarent Ore meo, fuerit uox aenea denique nobis, Rettulerim populi numerumque et prorsus honores, Quisue illo demum uenere a partibus orbis, Seu quali ingenio quantisue laboribus usque. Sed nunc summa sequar pręscripto fine teneri Contentus, ueteris carpens illustria scripti. Immissis prius ac tot perdidit imbribus orbem, Ante Deus quam iam mortalia miscuit ora, Vsque diu legemque homines nouere, diuque Os una solitique manus sustollere coelo, Aras rite Deo gnatos

gnatos] suprascr. pro natos

adolere docebant. At Deus ut uicibus uariis agitarier ultro Vitam hominum sensit

sensit . . . teneri] e marg. pro frustra summo speculatur Olimpo

uariaque ambage teneri, Secernitque pios longe remouitque nocentes, Mutua miratus certamina surgere genti. Defunctos etiam spes excipit altior inde. Legit

Legit . . . 538 format] Gn 12 - 25

adhuc reliquis iam iam labentibus unum, Destinat unde sibi quęsitam educere prolem, Cui iam fata sinant ueteres reparare ruinas. Ille pererrato defessus constitit orbe, Et tandem Solymo tenuit sua pascua tractu. Tunc sobolemque senex in saltibus educat illis Et docuit sacros adolendi altaria ritus. Mox populus surgit longis ambagibus inde, Spem fouit longam qui signa secutus auiti Fęderis et melius mandatis pectora format. Inde

Inde . . . olim] Lc 16, 22; Gn 15, 15; Idc 2, 10

sinu recipi post ultima fata nepotes Abrami iam certa fides uulgauerat olim. Hoc igitur primos post ortus ordine creuit, Qui populus peperit ciues coelestibus oris, Hoc feruens studio et lętum circumuolat agmen. Exemit quoscunque itidem clam spiritus orbi Incumbens, hominum qui sese cordibus altis Insinuat, coelo et dociles remeare perurget. Vna omnes coeunt, simul et comitantur euntem. Ille hic, cęlabat quondam quęcunque, recludit, Quod

Quod . . . 551 doceret] e marg. pro Vt primi fuerat uotum euacuarier aeui

uotum primo nascens concepit in aeuo, Conditor ut mira terris notesceret arte, Mortalesque Deo iam sic libare doceret. Aemula quod prosus coelestum pectora mouit, Longa stetit qua post certandi pugna uicissim, Prouisum lapsis quando succurrere eadem, Si luat humanam suscepto in corpore noxam. Hinc cunctis patuere necis misteria dirę. Iamque inuecta dies medium lustrauerat axem: Alta silent, uacuo tum ponit in aere uentus, Transparet liquidus spectantum obtutibus aether, Perque diem toto micuerunt sidera coelo. Illa autem duplici luxit celeberrima festo, Quę tectis tenuit mulieres, nulla sonabat 9 Vox circum, gemitus aberant et nęnia tectis. Fata recensebat repetito hic ordine mater: "Diuam ideo prolem humano de sanguine cretam, Vt mortale scelus sic demum exhauriat omne, Insons pro nostris si noxis ipse reponat, Ostentetque simul, quam culpę iniuria pollet, Vel Christi prorsus fuerit quę morte luenda. Sic etenim humano sceleri par posse rependi, Quin etiam aequari nostrum certamen et Orci. Ecce Dei nemo promissa redarguet",

redarguet] redarguat A

inquit, "Optatam frustratus opem: nam Tartara subter Frenantur, tandem et capiunt sua gaudia Manes, Ignotumque diu uerum notescet in orbe, Quando cruci positas adolebunt thura per aras. Namque animi elati ceu quondam et nomen inane Causa stetere, ultro ne mens citroque pateret. Sic probro positum mox tanti euadet honoris, Vt tandem gemini commertia misceat axis, Et redigat populos unius protinus oris. Effecti regale genus ciuesque supernę Hierusalem, cuius structurę protinus addent, Dum sanctam e saxis ducent uitalibus aedem. Aggestis hominum meritis hęc fabrica crescit, Et positam aeternat, dum sidit gloria circum. Huc Deus instituit, quicquid seu condidit olim, Venturos olim seu iam producet in annos. Iam regni tempus cęptum, modo

modo] suprascr. pro nunc

nouerit aetas Clausa olim, quando patuere repagula cęli, Abdita sed quamuis sint hęc mortalibus, atris Sedibus at Manes sublatam morte recepti Senserunt mortem per munera reddita uitę. Ite decus seclorum animę fęlicibus olim Mactę iam fatis, et restaurate ruinas: Nulla uacet posthac sedes cęlestibus oris! Attamen expulsum cum sese uiderit exul, Ecce plagis subito terrestribus imprimet hostis, Opponetque uiris sese Plutonia plebes. Quantum ope sors ex parte animi defensa superna Lectorum fuerit, tantum grassabitur ipsum In corpus, dabitur qua tunc sibi larga potestas Cęde una lectos terris prosternere passim. Ast agedum edocti tantis uos rite periclis Discite iam posthac superare aduersa ferendo! Non armis aut arte alia pertingitur illo, Euadens posuit quo uictor morte receptum, Et soli prorsus rapiunt ea pręmia fortes. Durate, hinc etenim lassabitur ille necando, Restabitque fides et fines proroget ultra, Quo non mortalis uis castris appulit unquam, Passim quando crucis gentes sub signa redibunt, Spirabitque omni iam pectore spiritus unus! Sed uolucris ruit hora tamen, iam tempus et instat, Quo uictor redeat recidiuaque menbra resumat, Spemque simul faciat repetita carne sepultis." Interea mater

mater] suprascr. pro mulier

dum talia uoce referret Luctus iam uisus totis abscedere tectis: Inde domus gauisa diem uelut imbuit almum. Parte

Parte . . . 640 urbe] Mt 27, 62-64

alia iam turba frequens concurrit et una Circumstant solium, prętorem ac uocibus urgent. Mens nocuos torquet dudum sibi conscia culpę. Nescit stare loco tam multis territa monstris Christi obitu nuper morientis qualia uidit. Iccirco insanis rumpunt clamoribus aulam, Si qua tam certos animos

animos . . . pectora] suprascr. pro frustra nimis anxia

et pectora fallant. Perstat

Perstat . . . 630 factis] e marg. pro Et possit luci tenebrosam obducere noctem / Cęde nocens iam rata parum ni fraude noceret / Curia tum licet illa furens hoc sedula tantum / Si posset luce tenebrosam obducere noctem

ad extremum uero contentio pugnans, Cęde parum nocuisse rati ni fraude nocerent, Quamlibet inde furens, at contra sedula noctem Si posset claris obducere curia factis: "Vsque adeo impostor toti persuaserat urbi, Vt se nec lęto superari posse nephando, Sumpturusque iterum corpus iactauerit audax Tertia quam primum lux coelo fulserit orta. Nos opus iccirco, ne qua pręuerteret error, Prospicere et fraudi cautos obsistere tantę. Fac ergo tumulum posito custode tueri, Arte suis ne iam subreptum forte cadauer Ancipiti imponat populo fallatque timentes, Vt peius dubii posthac agitemur in urbe!" Hęc fatus; prętor reddit contra ore uicissim: "Iam dudum falsos frustra uos ludit imago, Quę passim curis subeuntibus angit anhellos, Nec miseros usquam demum sinit esse quietos. Sacrorum hic cultus, festę hęc mysteria lucis? Sic uesci pura pascali scilicet aesca, Inuidia ut potior quocunque piamine uincat? Sin festa iam luce nephas non rite uacare, Quis munus melius uestrum nunc exhibet istud? Anne sui, luctu cohiberi prorsus ab omni Quos constat, uel uos demum prętoria circum? O pietas hodie componi iusta uetustę, Hostili

Hostili . . . ense] I Mcc 2, 32-38

quando urbs occumbere maluit ense, Quam cingi prorsus per Sabbata uindice ferro! Aut duplici seruanda magis non hęc tibi festo? Seu

Seu . . . 659 usum] Mt 27, 65

quid opus tantis contendere uocibus ultro, Venalis prostet quoniam custodia uobis? Eia agite hinc, operę conducto rite merebunt, Fas, utcumque peti libuit, nam militis usum!" His

His . . . 664 antrum] Mt 27, 66

dictis abiit turba comitante sacerdos, Conductas locat hinc operas et milite munit, Quo prius illatum Christi est exangue cadauer; Quin etiam ferri saxo sunt addita claustra, Ori prętentum quod tunc pręcluserat antrum. Inde hoc in uulgus simulac, ut fama, receptum est, Plorauit passim per compita nęnia multas Tunc noctes: "Studium frustra hoc atque anxia cura, Namque haud ingenio fas est obsistere fatis. Inde Deus stabit quanam de parte, tuere: Ipse in te testis per secula longa futurus, Nil intermissum, qua fraus obreperet ulla." At Christo agglomerant, et longa examina ducunt, Post natos homines qui uita puriter acta Quotidie uacui purgarant

purgarant] e marg. pro purgarent

pectore sordes, Dum tempus pugnę superas instabat ad auras, Hos tunc asseruit uictoris gloria regno. Et mox pręscriptum, dehinc uires quatenus irent Tartareę, multa patuit nam semita menti Luce, salus reduci tenebras qua parta fugaret, Vnde homini licuit commertia noscere coeli. Nil fas misceri hac, nec iam permissa potestas. Auspicio inde status foelici gliscere cępit, Atque olim uacuę sedes cęlestibus oris Expleri tandem lectis subeuntibus orsę. Namque olim terram quę uis oppresserat Orci, Lustrandi

Lustrandi . . . sacra] e marg. pro Lustrandi ritus pellit dum mystica sacra

pellit dum ritum et mystica sacra Que gignunt animos diuini rite potentes Captus, pulsa procul lato tunc limite cessit. Inde datum humanos liceat qua promere uultus, Atque haurire simul cęlestes protinus auras, Sed non nitentum uires tentare negatum. Ast anima ut Christi quam primum munere functa est Iniuncto fatis, diuino stipite nixa Ipsa sibi et proprię naturę redditur, inde

inde] e marg. pro unde

Manauit noua uis, positos quę commouet artus, Et radio assertis diua in

in] suprascr.

radice reluxit. Ast indicta prius quia cantu ferre sub auras Aggredior, Manes redeunt recidiuaque surgunt Menbra uelut, rursusque iterum ut compage refecta Mortuus ora capit, uatem instrue, Spiritus alme, Auspiciumque doce captem mihi carminis unde. Namque datum paucis mentis penetralia adire, Qua patet arcanum nostrę pignusque salutis. Illa diu tenuit nam nox oracla, recondens Commentis ueterum uariis mysteria uatum. Sacra cano, sacris agitarunt ocia Mystę, Hinc

Hinc . . . 710 uersant] Ex 23, 10; Lv 23, 23-44

ideo tantum commendant Sabbata nobis, Quis septemgeminum numerum quoque rite dicarunt. Namque dies mensis sacer est et septimus annus, Tempora quęque illo repetita uolumine uersant. At quia res hominis, petitur quę munere tali, Refert ingenium prius huius nosse, simulque Nunc meminisse ideo pręstat, quęcunque docemur, Narrantur longis dum nostri ambagibus ortus, Hinc declinatis cunctis amphractibus alta Mente sequar quęcunque arcana locutio cęlat, Atque ingens hominem miraclum carmine promam. Et nihil erroris reor olim admittier inde, Scriptum more tegat si nobis sensa uetusto, Si nec adhuc rudibus quicquam proponat apertum, Quo nondum certo poterant pertingere captu. Namque

Namque . . . creuit] Gn 1, 26-31

die ut sexto humenti compagine creuit, Dehinc afflatur homo iam numine, spiritus olli Inde, stetit species, atque hausit protinus auras. Illico nosse datum secessu quanta uoluptas Cęlesti, patuitque uiris ea copia porro. Multiplici usque adeo pręstabant dote bonisque Indolis egregię, seu mens potiusue uoluntas Excutienda, decus generis superabat utrinque. Quin et adhuc medio, manat qua uita perennis, Vis suberat, positis starent dum legibus ultro, Scilicet inde manus arcentes, fęda titillat Qua Venus erumnis laxans hinc claustra nocentum. Illo namque statu thalamis custodia castis Incumbebat, eo non infęcunda futura, Debebatque

Debebatque] emend. ex debebantque

thoris partus crebrescere castis, Si fieret flatu mulier fęcunda mariti Assueti pridem prouectibus Alitis almi. Illud coniugium fuerat, non quale remansit Post natis generis corrupto semine nostri, Hircum cuius olet iam lassa et foeda libido. Castus amor castum seruabat rite cubile, Dum Deus aspirat thalamo coeuntibus una, Educat,

Educat . . . uitę] e marg. pro Deducit castęque aperit penetralia mentis

et castę pandit penetralia uitę. Gaudebat coniunx hic ubere lęta mariti, Et qua lux intus fingit, duce tuta subibat. Tum uir diuini magno gliscebat amore Ingenii, sibi quo connubia parta uidebat, Atque uia hęc foetum casta formabat in aluo. Non

Non . . . 761 amicus] vers. add. e marg.

secus audita, ut fertur, de uoce mariti Stat grauis interdum perdix, non illa tumenti Ventre ulli Veneri debet, pleręque uolucres Nec non concipiunt utero

utero . . . fętum] suprascr. pro fętum sine mare recentem

sine compare fętum, Excludi quamuis uel posthac restet ineptus, Inde mari ut tribuat ductus de semine partus. Sed putri de materia non spiritus exit, Ast aliunde uenit uolucer subitoque creatus, Quo nobis artus animantur, et hausimus auras. Non illo uis ergo habilis pertingere nostra, Sed Deus hunc demum diuino protulit ore, Atque thoro casto tunc aspirabat amicus. Sic tunc relligio uitam complexa tenebat, Grata Deo afflatu soboles ut cresceret almi Alitis, et thalamis agerent genialia lętis. Iste futurus erat status olim, ea denique uita, Si primi starent intra pręscripta parentes. Iccirco natosque recens inuisit et ultra Promouet, ac nemori optato collata relegat Gratia, quo socia colerent hac

hac] suprascr. pro se

pectus, et inde Arcerent uigili studio contraria longe. Lex posita hinc tali pręscripto protinus ollis, Vt iusso prorsus seruent connubia ritu, Et delinquenti indicta est mors debita poenę. Nam semen genitale, coit quod sponte cerebro, Si sanctus sonti forte arce facesseret Ales, Debuit inde fluens totam consumere molem, Quam restaurabat, ne fultam iniuria prorsus Concuteret riguo potans ceu flumine terram. Sic demum in reliquum demanans gratia corpus, Sidit ubi primo, prorsus

prorsus . . . inde] e marg. pro defendit protinus inde

defenderet inde Mortem, florentesque annos renouarit

renouarit] e marg. pro renouabat

et aeuum. Neue forent soli, mira ratione repertum Scilicet officio ciuile ut munus obirent, Alterius si tunc operę foret indigus alter. Ecce

Ecce . . . 797 iugarat] Gn 2, 18-24

Ecce . . . causas] e marg. pro Subiecitque oculis uir cuncta et pectore causas

quidem attonitus dum secum pectore causas Scrutatur, rerum naturam mente secutum

secutum] incertum utrum secutus an secutum legendum: secutus A

Obuius ipse

ipse Deus] suprascr. pro huic nitida

Deus sublimem sustulit aethra. Tunc

Tunc . . . sensus] suprascr. pro Ipse deus carnisque

subito sensus alienat in abdita uectum, Mox

Mox cui] suprascr. pro Quando hinc

cui lata stetit mulier potiora uicissim Pręsidia augustamque operam exhibitura marito. Coniugium iccirco instituit quod sede beata, Hac uelut examen suspendi debuit alto Atque omnis posthac prorsus uentura propago. Hinc prouisa uiro, quam curam postulet, uxor, Iure domus, quę lęta pari processit honore, Rite suę sobolis partu factura parentem, Cui Deus omnipotens desponsa lege iugarat. Illa

Illa . . . 804 ] Gn 3

tamen miseris perierunt Sabbata spreta Lege, subit lętum, donum illicet omne ruitque. Naturę missa incertę fluxisque elementis Turbatur bibulo mortalis ut aequore uita, Visentisque Dei sub tempus gratia certum Eripitur, qualis pluuia tunc terra negata Aruit, et uidui frustra bona rapta dolebant. Fluxit et in prolem tunc immoderata libido, Quę genus inuasit primo creuitque subinde, Vt

Vt . . . orbem] Gn 6 - 7

Deus indignans iam ponto merserit orbem. Cęperuntque iterum postquam crebrescere gentes, Continuo ambitio gliscunt et nomina uana, Imperium raptum, ut ui quis pollebat et armis, Atque Dei uilis prorsus mox cura remansit. Non ullas adolent aras, amor urget habendi Vsque adeo, populos tenuitque obliuio moris Antiqui, mentes hominum perterruit aurum. Hinc

Hinc . . . 819 totum] Gn 12 - 25

et fatalis posthac memor ordinis ille, Vt legit quocum cęlestem conderet urbem, Hac sibi parte ferit recutitę fędera carnis, Omne bonum qua iam peccanti corruit olim, Pollicitus damnum sic porro reponere totum. Sed lux, quę primis resplenduit, obruta nocte Protinus ut fallax euanuit umbra nepoti. Post clades multas tandem promissa uetustum Poscebat fatum, prouectaque secula dudum Instabant, redeatue aetas ut prisca, repertum; Omnia

Omnia . . . 844 ultro] Mt 1, 18-25

nam fuerant quorsum iam condita, finis Emicuit, fraus neu noceat tamen hostis iniqui, Qua cępta est labes, prouidit Spiritus almus. Illico conceptam noxa defendit in aluo Materna Mariam, crescentem prouehit ultra, Vt caput antiqui demum contriuerit hostis Vllius non uirgo unquam sibi conscia culpę, Et de more thorum seruabat casta uetusto, Vxor legitimo ritu tam uera mariti, Arbitrio cuius lucrum uel cederet omne, Innocuique status ritu mox nata parentes Effecit proles, nil iuri ut deroget inde. Si dator ille boni nil prorsus adulterat usquam, Si qui prodit homo partu, pertingere porro Quo non uis, inquam, nata est actiua parentis, Si constat diuina animas uirtute creari. Atque datum, si nil refert, utcunque petitum est: Qui non fraude uenit, uerus tibi Filius ergo, Manauit quoniam nobis de fonte benigno, Vnde fluunt bona cuncta quidem mortalibus ultro. Atque perinde sibi, sponte et quod prouenit horto, Vindicat haud opera nec cultu uillicus ullo, Arbor ut interdum surgat lętissimus aruo, Illa ita dotantur sacro connubia partu. Crediderim haud alia quę lege petenda fuisse Aetatis generi sub tempora pristina iusto. Heus saluete status hodie connubia nobis Cognita primęui, salue uir cognite iustę Aetatis, cunctam reparas qui rite ruinam! Nec satis ille sibi bona tot collata putauit, Restituat genus omne suo ni robore uindex. Iustitię porro uestigia nota secutus Crimina rite luit non culpę obnoxius ulli Nostra, litatque suo suspensus sponte cruore. Defensi quo sic traiecimus auspice lętum, Ille caput generis, cuius dum pagina nomen Pręfert prima, dehinc numerato quosque recenset. Vtque Dei porro compręhensus mente creantis Nil uariat numerus, tribuit qui protinus esse Personę, sic quisque idem redit ordine certo. Quamquam alios torquet frustra nimis anxia cura, Si cutis hęc eadem nos iussu uestiet alto, Dimouet omnino cum iam nil calculus ille, Quando anima interitus et nigri nescia lęti, Continuo cineri, missa ut radice, repertę Nomine quemque suo tollens sub uoce cientis Restituet uultum et formatos ocyus artus, Quantum natura exsuctum est, quę format in aluo. Vtque Deum nunc nemo fugit, tum nemo latebit. Constabit

Constabit . . . crines] Lc 12, 7

nostro numeratos uertice crines, Ceu pecus accitum capiti reddemur ut uni, Vna omnes illo coram tunc iudice stantes. Hic addens numero, proprio qua degit in aeuo Foecundus pater, aeterno Deus emicat ortu. Illico manauit bonus illicet unde Cupido. Inque Chaos posthac germen subsidere uisum, Ingenio miro quo sic altaria condat, Vnde suas acies duxere examina diuum, Protinus et nitens immenso mundus inani Perpetuo exemplar diuinum rettulit orbe. Tunc igitur macula demissus fęcis ab omni Defensę Marię corpus sibi sumpsit in aluo Protinus et mira numero superintulit arte, Quem manans ortu penetralibus addidit altis, Vt Deus omnino affectus effugerit omnes, Quique Deus tamen ut tulerit tormenta necemque. Hic mortem numero nil iam dimotus obiuit, Scilicet illatusque hic idem menbra sepulcro, Hic etiam uictor lęti perterruit Orcum, Hic et adhuc animam exangues accersit in artus. Hic, inquam, functus repetiuit munere corpus, Quod dedit humanum in nomen non morte peremptus Digna, pro nostro soluens sic sponte reatu. Vt penetrata Herebi sedes, utque addita claustra Pręscriptus pariter limes certaminis hosti, Conanti populo reclusa ut semita coelo, Emicat interea notoque apparuit ore. Namque uirum haud tenuit moles prętenta sepulcro, Non tantum uarii nexus, non uincula demum Lodici positum complexę inducta cadauer. Hinc rapitur, quocunque petit transmittere Christus: Motus abest, absunt agitati gressibus artus. Finis libri noni