CroALa & LatTy: nodus

Nodus 50175 in documento belostenec-i-gazophylacium-ded.xml

PROLOGUS AD LECTOREM

EN humanissime Lector, Classis mea ante aliquot annos à portu soluta nunc tandem non Croesi Mydaeque opibus, sed literarijs onusta Gazis, non sinè tempestatibus, nec sinè diuturna maris jactatione, neque sinè ventis, neque sinè velis, salva praeter meam tuámque spem, sed non praeter opinionem ad littus appulit. Fortassè opus non fuisset tantô laboris impendiô, tantâ curâ, et sollicitudine, tantâ vigiliarum, ac insomniorum diuturnitate si post antiquos hoc mare literarium, ut sic dicam, tam vastum, ac penè inexhaustum pererrare contigisset. Quemadmodum enim cuilibet post Christophorum Columbum in Occidentalem Indiam, post Ferdinandum Magellanum in Moluccas, post Franciscum Pizzarzo, et Amagro in Provinciam Perüanam, post Hugonem Villobejum in Terram Arcticam remigare volupè est, et post detectum Thesaurum auream illam opulentiam haurire: ita profectò, et mihi longè svavissimum accidisisset, vel jam semel eruta in alium librum transumere; vel dispersa in unam molem coaugmentare, vel inventis de meo quidpiam superaddere. Verùm cum nemo nostratum repertus sit, qui adeò solerter tranâsset, et pervestigâsset hoc Pelagus, ut omnes sinus ejus ac latebras habeat exploratas; nemo, qui nomenclaturam Latino-Illyricam eô ordine, eâ dictionum copiâ, varietate, et scribendi methodô in lucem edidisset, quò hoccè GAZOPHYLACIUM meum, seu AERARIUM votis expectancium correspondet: idcircò, quae hujus scriptionis classem altiùs, et altiûs à terra promovi, eò crebriores insuperabilioresve charybdes, et difficultates expertus fui. Quibus tamen omnibus, auxiliante illo, qui Alltitudo est divitiarum Sapientiae, et Scientiae, minimè fractus; quin potius contemptis Scyllarum oblatrantium, id est oblocutorum, importunis clamoribus, quicquid in feracibus Illyrij littoribus, Dalmatia, Croatia, Sclavonia, Istria, et vicinioribus inibi Insulis (quarum magnam partem, sicut Diodorus Siculus, ne in descriptione orbis erraret, multas Asiae, Europaeque Provincias, majoris experientiae in lingua gratiâ, non absque magno meo incommodo peragravi) quicquid, inquam, colligere potui, abundè in hoc GAZOPHYLAIUM congessi, congestum in hanc formam redegi, redactum tuos sub oculos posui. Alteram quidem ejusdem partem, Illyrico-Latinam, scilicet jam ante plures annos feliciter elucubravi, et expost partim ob decrepitam aetatem, partim ob continuam ferè variorum morborum conflictationem, ulteriori scriptioni longum Vale dixi, eâ praesertim intentione, ut in dictis sanctioris otij ferijs exemplô Patrum meorum (quorum unicum studium erat, ût Tertullianus ait, terram suspensô pede tenere) tantô commodius mihi vacarem, et Margaritam illam in agro super coelesti reconditam melior Negotiator totâ mentis aviditate indagarem. Sed enim erant, qui meum septuagenarium pectus expugnarent; Amici námque omnibus modis, et rationibus, quibus poterant, svaserunt mihi, ut Illyricô-Latinae, et Latinô-Illyricam partem adnecterem, et tanquam majoris importantiae, sempiternô saeculorum carcere, quibus delitescebat, eximerem; atque in libertatem, lucémque vindicarem. Cumque probè animadverterem eorundem animum adeò in svadendo pertinacem, et obfirmatum, ut nullis mearum excusationum momentis à suo proposito moveretur, et ex altera parte spes vitae quantulacûnque affulgeret, Sanctas sanè otij ferias publico bono potiùs postponendas duxi, quàm avidissimos congentilium meorum animos pretiosori AERARII mei thesaurô, gratissimâque, quam ex eo hausturi sunt, utilitate privandos esse. Itaque ut, quam ipse contractis velis classem ad littus reducere destinaveram, rursùm Juventuti Illyricanae servituram praeberem, consilium caepi vela denuò explicandi; et ducta in altum Navi novâ sedulitate omni aurô, argentôque aestimabiliores merces conquirendi. Placuit autem consultô vitare peregrinam quorundam nominum propriorum copiam, et ea duntaxat consectari, quae Juventuti ad usum quotidiani sermonis, eruditionémque è re fore videbantur. Nec aliter fècisse constat Conradum Gesnerum Tigurinum, qui ab aliis nominibus Onomasticon propriorum nominum sequestratum ad calcem Dictionarij sui rejecit, vel ex eo, si mentem ejus assequar, quia Onomasticon magis Poëtis, Geographis, Historicis, altiorísque doctrinae Viris, quàm inferioribus literaturae Juvenibus profuturum existimavit. Existimavi et ego idipsum, atquè ideò ad succurrendum studiosae Juventuti, ac alijs quibusvis vernaculam nostram ediscere volentibus, propria illa nomina, utpoté quibus vix est invenire correspondens nomen Illyricum, ex serie appellativorum dispunxi, sola propè communia ad Alphabeticum ordinem redegi, verbis Illyricis interdum multiplicibus efferre studui, diversas significationes, quas numeri Arithmeticô charactere notati, exprimunt, diligenter explicui; ità, ut tot sint futuri numeri, quot significationes, genus, declinationes, ac conjugationes adnexui, quarundam syllabarum quantitatem aliasque non spernendas observationes opportunè adnotavi.

Eae porrò notae cum vulgaribus, quamvis abbreviatis tamen characteribus expressae sint, nè tibi plus obscuritatis quàm lucis affundant, sic claritatis gratiâ exponuntur.

Notum Alphabeti Elementum a. - - - Activum. n. - - - Neutrum. d. - - - Deponens. c. - - - Commune. significant. Pas. verò syllaba Passivum indicat verbum.

Hanc syllabam mox insequitur numerus Arithmeticus, qui, quotae sit verbum conjugationis, apertè declarat, v.g.

Numerus 1. - - - Primae. 2. - - - Secundae. 3. - - - Tertiae. 4. - - - Quartae. ait verbum esse Conjugationis.

Rursum cûm Nomen, vel Participium cujusnam sit generis, et Declinationis, docere volo, semper post Nomen, vel Participium vulgaribus Alphabeti litteris, itidem numerô Arithmetico juncto efformo; qui v. g.

g. m. - - G - - Masculini. g. f. - - e - - Foeminini. g. n. - - n - - Neutri. e g. c. - - r - - Communis. g. o. - - i - - Omnis. g. epic. - - s - - Epiceni. 1. - - De - - Primae. 2. - - cli - - Secundae. 3. - - na - - Tertiae. 4. - - tio - - Quartae. 5. - - nis - - Quintae. denotat.

Post hac verò cûm scribendum duxissem litteras,

p. c. - - priorem, vel penultimam correptam. p. p. - - priorem, vel penultimam productam.

dicere volui.

Denique cùm scribo

Adv. - Adverbium, vel Adverbij. Adverbial. - Adverbialiter. Quant. - Quantitatis. Qal. - Qualitatis. Temp. - Temporis. Num. - Numeri. num. plur. - Numeri pluralis. Adj. - - Adjectivum. Subst. - - Substantivum. Part. - - Participium. Conjunct. - Conjunctionis. Interj. - Interjectionis. Praep. - - Praepositionis. Freq. - - Frequentativum. Inch. - - Inchoativum. Med. - - Meditativum. Dim. - - Diminutivum. Transl. - - Translatè. Metaph. - - Metaphoricè. Sent. Prov. - Sententia Proverbialia. [D.] - - Dalmaticè. [Scl.] - - Sclavonicè. [Cr.] - - Croaticè. [Turc. Scl.] - Turcico-Sclavonicè. Multa enim vocabula Inferior Sclavonia, cum partibus adjcentibus accepit à Turcis, olim ijs commixta, quae hodiedu usuat. Comp.grad. Comparativi gradûs. Gen. Genitivus. L. Libro. l. vel. et. etiam. C. Capite. Sequuntur Authores. Cic. Cicero. Virg. Virgilius. Lucr. Lucretius. Plaut. Plautus. Ovid. Ovidius. Ter. Terentius. Plin. Plinius. Apul. Apuleus. Ard. Ardelio. Ritt. Ritter. V.D. Vestra Dominatio. V.M. Vasse Miloszti. i.e. id est t.j. tho jeszt. vel tho je. v. in Latino vide. in Illyrico vigy.

Post quod subjungo ordinariè literam n. quae significat numero, quam saepè comitatur nota Arithmetica significationem innuens, v. g. Ultio. v. Vindicatio n.1. hoc est: vide Vindicatio numero primo. vel Vigor. v. Robur. n. 2. et 3. id est: vide Robur numero secundo et tertio; ídque pro uberiori significationis intelligentia. Ubi verò supra ė punctum est, tunc Dalmata, et Dalmatam imitans leget ùt i. Sclavus verò ût e, perinde, ac si non esset punctum, verbi gratia. Pėnez, Dalmata efferet Pinez, Sclavus vero Penez. Si verò fuerint puncta duo supra ë, leget Dalmata ût a. v. g. Pėsz, dicet Pàsz. Similiter Sclavus ubi supra ä repererit puncta duo, leget ùt e. v. gr. Päsz, dicet Pesz. Consonantem v ita scribo, vocalem verò sic u, cum virgula desuper, et tum idem est quod vu. Reliquae abbreviationes tàm obscurae non sunt, ut peritiam Lectoris effugere valeant. Atque hôc tandem modô mea longâ defatigatione, ac valetudinis discrimine aperitur tibi, humanissime Lector, GAZOPHYLACIUM, seu AERARIUM meum, tamdiu Croatiae, praesertim et Sclavoniae interclusum et obseratum. In cujus defatigationis mercedem, non Domitiani Caesaris centena HS. seu duo millia, et quingentos Philippeos, quos teste Svetonio tàm Graeco, quàm Latino Rhetori in annuum salarium destinaverat, nec Socratis mille drachmarum Minerval; sed hoc unicum peto, et obsecro, ut si quid ex hisce divitijs meis, quantumvis à quinquaginta octo annis Professi pauperis, pretiosi decerpseris, velis pro me intercedere apud DEUM Omnipotentem (cui tota vita mea deservit) ad placandam ejus piissimam misericordiam, ne quid ob errata mea in me severiùs statuat, ac decernat: sed potiùs, ut motus immensâ benignitate suâ poenitentem me suscipiat; et post emensum aerumnosae vitae pelagus è thesauris beatae aeternitatis manes meos quantociûs locupletet. Ita valeas, ac è GAZOPHYLACIO meo, quod hactenus tantoperè expetivisti, copiosè ditescas.