CroALa & LatTy: nodus

Nodus 432281 in documento getaldic-v-osmanides.xml

LIBER V. ARGUMENTUM. Caesaris a misso legato tristia fata Krunoslava audit dilecti coniugis, arte Captus, et insidiis duro qui carcere languet. Solum ad certamen Socolizzam hinc provocat, illum Incolumem ut servet sic libertate receptâ. Subiectis Asiae regnis quum tenderet olim Xerses occiduas victor metuendus ad oras, Millia multa virum ducens ad tristia bella, Collem altum ascendit, visis densisque catervis Grandia laetitiae concepit gaudia mente. 5 Annorum at spatio centum fore morte peremptam Circumfusam omnem gentem secum ille volutans, Pectore sollicito lacrymas effusit obortas. Osmane, haud aliter si ingenti milite viso Horrida Sarmaticis intentane praelia campis 40 Speratam ob palmam coepisti gaudia laeta, Ipse brevi moestos cogèris ducere fletus, Tecta cadaveribus mirans lata arva tuorum. « Et iam inter cumulos aggestae stragis, et ossa Othmanidum dux fertur equo, cura atra, dolorque, 15 Stant lateri comites, nec luctu effingere vocem, Nec datur ad gemitus tristes via, namque revulsa Brachiaque ex humero rigidis arentia fibris, Et capita informi tabo nigrantia spectans, Horrescit magis, atque magis. Quam saepe coactus 20 Quadrupedante putres gressu male proterit artus, Per medios molitus iter! Quam saepe resistens Acer equus refugitque horrens, et naribus auras E patulis efflans fremitu sonat, et vomit ignem Fumifero sudore madens, dum saltibus ipsos 25 Supra et equos, equitesque una glomerantibus instat! Quid ductor? visu misere turbatus, et horrens Avertit nequidquam oculos, et lumina claudens Uda rigat lacrymis late manantibus ora, Curarumque aestu magno torquetur in horas 30 Acrius, aut consanguineos sibi funere raptos, Aut cari miserans confossum pectus amici. Iamque etiam cuperet frustra divertere calle, Et longe properare alio: vetat invia cursu Semita, et albentes sparsis late ossibus agri. 35 Nunc haec, nunc illa insultans quatit ungula cornu. Heu quid in adversis rebus crudelius usquam Esse recordanti poterat, vultusque suorum Fortunasque, usumque olim, quos laedere possim Cogitur invitus? Sic tota nocte, dieque 40 Invisum properabat iter, dum constitit undis Ipse Tyrae, roseo quam tertia fulsit ab ortu Post decimam lux alma ferens nova monstra videnda, » Moldaviae huc laetae, quae venerat obvia, genti Rectorem illius legatus tradidit, amnis 45 Pontem hinc traiecit comitum stipante caterva, Et cursum celerans pervenit ad arva Podola, Haud procul unde equitans visus dux ire per aequor, Dextra hastam gestat, tegit aurea at aegide laevam. Thoraca induitur niveum, galea ora recondit, 50 Belligero adsimilis, non vir, sed foemina miles, Krunoslava ducis Korevski strenua coniux. Ex quo eius cecidit Turcarum in vincula sponsus, Illa unquam haud posuit victrix, quis cingitur, arma. Tractare haec virgo teneris adsuevit ab annis. 55 Laudis amans, semperque premens vestigia patris, Latis qui rapidum terris dominatus ad Istrum, Opposita Odrysiis lecta agmina multa tenebat. Iam sua quum lucis venisset nata sub auras, Ob partum atque simul letho sibi coniuge rapta, 60 Pro cunis clypeum, pro zonis fertur ahaenum Illum dilectae soboli thoraca dedisse. Pro cantu infanti mulcebant cornua somnos, Flante ipsam borea nutribat lacte leaena. Virgo hinc edidicit districto ludere ferro, 65 Curvare aerato teneram sub casside frontem, Dextram hastâ iuvenis, cursu firmare pedesque, Lumina magnanimo circum torquere decore, Alipede et ferri iuga per praerupta, timore Nullo et percelli lethi discrimine in ipso. 70 Illi amor at dederat mage fortia callidus arma, Nempe supercilia, obtutus, flavosque capillos. Sic fuit illa armis victrix, formâque vicissim, Corpora nunc dextrâ sternens, nunc lumine corda. Addicta his studiis, quum iam adoleverat aetas, 75 Filiolae genitor parili virtute maritum Heroem adnuerat Korevskum, clarus ubique Qui laude armorum, maiori et robore posset Subiectas gentes regere, et defendere fines. Moldaviae interea Princeps desciverat alto 80 Caesaris imperio ; coepere hinc horrida bella. Vicino auxilium praesens laturus amico Ductor Korevskus forti cum milite venit ; Ast ubi praecipitem conspexit ad arma parari, Krunoslava sequi voluit, mora nulla, maritum, 85 Clamare haud cessans: solus quo pergere tendis? Sunt quoque corda mihi, quae mors non terret acerba, Otia quin temnens belli in discrimine famam Aucupor usque tibi laudis comes, atque pericli. Dilectae ad sonitum vocis, quae pectora tangit, 90 Acrem is sistit equum, dein talia ab ore profatur : O mea bellatrix, melius, satiusque quid optem, Durum Martis opus quam tecum exercere sub armis, At si me sequeris, patriis quis restet in arvis, Odrysio ut nostros fines tueantur ab hoste ? 95 Praesta hoc, et campis sine me decernere apertis, His dictis, abiit Princeps : aegra illa remansit. Quem premit alipedem ferratâ calce fatigans Moldaviae ad pugnam rapidus descendit in aequor. Mugitu horrifico qualis ruit atra procella, 100 Et tonitru ingeminant quum fulgura, atque ignea tela, Haud secus ille furens irrupit in agmina Thracum, Sanguine et hostili nigram perfusit arenam ; Victor et evadens inimica retunderet arma, Ipsum desereret legio ni Moldava solum. 105 Haud victa, at segnis metuendo fugit ab hoste, Et se servatum montanis abdidit antris. Ad iuga celsa heros cursum properavit, ut illum Palantem, refugam pugnam revocaret ad acrem, Sed callem obstrueret fugiens ut turba sequenti, 110 Arboreis aditus truncis praecluserat omnes, Dumque animosus eques se proripit obice fracto, Offendit sonipes, ruit ille effusus in aequor, Tunc ex insidiis erumpens hostis iniquus Aggreditur lapsum, novit qui protinus illum. 115 Impavidus valide contra sed nititur heros, Quumque furit, caeditque ruens, ferrumque coruscat, Ictu dissiluit perfractâ cuspide mucro. Dux obsistit adhuc, extremos torquet et ictus, Distringens capulum scelerato sanguine foedum ; 120 Ingruit at sensim gliscens circum undique turba. Frustra obnitentem bis centum brachia retro Invadunt, stringuntque manus post terga catenis. Captivus sic ille fuit, non robore victus, Sorte sed adversâ, sociorum et fraude scelestâ. 125 Casum fama tulit volitans ad coniugis aures, Magnanimum pectus quae saucia sumere iurat Ultrices poenas, iramque explere tumentem. Qualis cui latebris catulos venator ademit Saeva, furensque illum ruit aggressura leaena, 130 Praeceps fertur equo sic Krunoslava per agros, Adsequi ut Odrysias valeat cum coniuge turmas, Ast ubi propositum vacuas excessit in auras, Moldaviae ferro campos populatur et igne ; Libertati illum dein reddat marte secundo, 135 Odrysios contra comes additur illa Polonis, Sit voti et citius compos, quod mente volutat, Egrediens castris Osmano extrema minatur. Othmanidum latos perfundens sanguine campos Vim vi propulsat, penetrat tentoria ad ipsa 140 Caesaris, atque inter densa agmina provocat illum ; Ense an fulmineo confligere malit, an hastâ. Huc venias, clamane, tecum Korevskus et adsit, Dignus si imperio es, resonant ceu murmura famae ; Segnes namque animas ubi nunc in pectore monstres, 145 Illum vi eripiam Byzanti e carcere duro, Captivusque meis fueris si victus ab armis, Pro te Korevskum mutabo laeta redemptum, Thesauros spernens, latebris quos terra recondit, Victorem at contra si te fortuna secundet, 150 Auri vim tantam, quanti nos pendimus ambo, Pro pretio amborum, pro libertate rependam. His vix perceptis, mora nulla, hastâque prehensâ Alipedem in rapidum Caesar saltu emicat, auras Et rapido volucres cursu anteire videtur, 155 Unâ in equis proceres bis sex hunc pone sequentes Accurrunt subiti, discrimen Caesaris illos Territat, hinc ardent pro Caesare ponere vitam. At Socolizza suum properans defendere amantem Ocyor alitibus se proripit, ocyor aura, 160 Antevolansque omnes clamat sic voce sonora: Quisquis es, o miles, dextrâ hac morieris inultus. Haud fas Osmanum tecum certamen inire, Viribus ipse meis nequeas quum obsistere contra. Iactat ab ore minas sic acres utraque Amazon, 165 Fallatur specie venientum campus uterque. Belligerum credunt Socolizzam dum esse Poloni, Krunoslava audax a Turcis miles habetur. Celsa abies veluti sublimi in vertice surgens Krunoslava minax fulgentibus emicat armis, 170 Alipede et rapido fertur, ceu missa sagitta. Colla per, atque armos ardet color aureus illi, Argenti et media signum breve fronte nitescit. In clypeo apparet phoenix, qui exuritur igni, . Solem suspiciens ubi sculpta haec verba leguntur: 175 « Igne tuo exustus vivam post fata superstes : » At Socolizza refert falconis robur in ore, Corpore et elato socias supereminet omnes. Dum, quo fertur, equus pernices commovet alas, Naribus ignem efflat, flammas oculisque coruscat. 180 Ut candore nives, cursu sic anteit auras. Caelatumque suo libycum fert aegide barrum, Aethere splendentem lunam qui fronte veretur Hisque notis « solam te coram volvor adorane, » Parte hac Osmanus sectatur lumine amantem, 185 Et ne victa cadat, trepidans formidine pallet. Me sine quo properas, clamans, an nescia forsan, Quum certamen inis, laceres mihi pectore corda ? Nam qui te vincet, me captum victor habebit, O mea lux animae, cordis regina, voluptas ? 190 Parte alia Princeps hac gaudet sorte Polonus, Belligerae atque suae defigens lumina vultu Expectat mirae virtutis grandia gesta ; Quae tunc nempe ardet captivum solvere sponsum, Conscia quaeque sui bellatrix roboris optat 195 Instanti pugnâ vitae discrimen adire, Quid quaeque et valeat virtute, ostendere factis. Lata hic planities campum iacet inter utrumque, Et palmae testis caelo sol fulget ab alto. Ut data signa, equites concurrunt impete facto, 200 Perrupta et primo volitant hastilia flictu. Ensem fulmineum rotat ardens hostis uterque, Ictusque ingeminat, quos strenua dextera torquet. Multiplici resonant thoraces verbere ahaeni, Ignitasque vomunt percusso ex aere favillas: 205 Hinc inde impediunt luctantes orbibus orbes, Vim dextrae et parilem monstrat par robur in armis. Scuta et loricae sunt ictu impervia texta, Saucius est nemo, nullum bibit hasta cruorem. Irâ odioque fremens bellatrix utraque fervet, 210 Per iuga celsa hyemis boreas ut tempore saevit. Praeruptoque loco stans quaeque, et viribus ardens Uno ictu pugnae meditatur ponere finem. Ast aliud minitans, aliud dum perficit ictus, Nexibus effractis procumbunt bucula, cassis, 215 Aurea caesaries per colla effusa renidet, Lumina blanda micant, species resplendet et oris, Ambo belligeri, pulchrae nituere puellae. E nube adversâ sol ut fulgentior exit, Sic veluti soles ambae fulsere sub armis. 220 Illas qui spectat, trahit et suspiria nulla, Aut numquam exarsit, gelido est aut frigore cretus. Insolita attonitae specie obstupuere catervae, Circumfusa cohors glomeratur et undique amantum, Tela utrinque volant, et corpora vulnere foedant. 225 Iam metuit quisquis, referant ne damna puellae, Hinc instructa ruunt equitum bina agmina contra : Scintillant enses, volitant et spicula missa, Iam clangunt litui, hinnitusque auditur equorum, Foemineum tandem per vim cessitque duellum. 230 E pugna exoritur pugna ast immanior, hastis Concurrunt clypei, falcatis ensibus enses. Armorum strepitu resonant lata aequora, montes. Interea occiduis rutilane sol mergitur undis, Et nox obscurâ terras caligine condit. 235 Utraque tunc acies defessa ad castra recessit, Singula ubi fulget, veluti Titanis Amazon. Krunoslava petit tentoria nota coacta, Moeret enim haud secum rivalem abducere victum, Sic rata sollicitum posset lenire dolorem, 240 Quo misera ob raptum sponsum torquetur in horas. Montes quod sperans, valles lustrabat et imas, Ex quo Sarmaticis Osmanus cesserat agris. Nuncius utque illi pervenerat arva Podola Pridem cum coetu Eoam petiisse puellam, 245 Inventura ipsam nullâ regione quiescit, Alipedem celerans cursum quin calce fatigat, Decipiturque videns legatum Caesaris Alim. Irata hinc clamat, Socolizza o, siste, volando Nostris effugies manibus nedum alite penna. 250 Ast ubi legatum propius cognovit, habenas Mox adduxit equi, nodosam et sustulit hastam, Non belli, at pacis signis gens panditur istis, Scilicet oblongâ quae veste adparet amicta, Et niveis praefixa tenet quae hastilia vittis. 255 Belligeram a clypeo noscit legatus, et armis, Queis dira Osmanum in praelia sola poposcit. Illius meminit celebrata, et grandia gesta, Atque equitem cursu praestantem mittit ad ipsam. Qui proprium nomen, caussam et quae inducat adire 260 Sarmaticum Regem, comis denunciet illi. Progressa hinc celerat bellatrix inclyta, volvens Mente animi sortem cari explorare mariti. Dein sistens, roseis pandens atque ora labellis Legatum adloquitur leni, vultuque benigno, 265 Excipit adsimili illam qui ratione, modoque. Martia bellatrix duxit suspiria corde, Lumina blanda licet, pulchra atque ostenderet ora, Haud animi flendo potuit celare dolorem. Infit; forte meum nomen memorare, meaeque 270 Audisti dextrae haud ingloria coepta referre, At sum ignara tuas umquam an pervenit ad aures, Cura meum pectus dudum quae vexet acerba, Namque meus languet captivo compede coniux, Idque est turpe viro, liber qui in luminis auras 275 Editus est domini iura exercere vocatus. Collo ferre iugum qui adsuevit, vincula gestet, Sarmatiae ducibus libertas carior auro. O dux, hinc oro mihi verum edissere : coniux Vivat adhuc, ubinamque meus Korevskius heros ? 280 Reddit cui Princeps : bellatrix inclyta quanam, Orbis parte tuae non cognita gloria laudis ? Namque tuum lustrat terras qua lumine Titan, Nomen pervolitat, tua grandia bellica gesta, Virtutis portenta velut, celebrantur ubique. 285 Gratior oh quantum cuperem tibi nuncius esse ! Vivit quem quaeris, clausus sed carcere coniux. Ne mihi succense, verum si effatus aperte. Lux tua tecta latet, turris quam contegit umbra. Qua iacet, e fovea tormenta ingentia passum 290 Vis nulla eripiet miserum, iam iamque sepultum. Audiit infelix mulier tam tristia dicta, Et pene occumbens duxit suspiria nulla, At nequit ex oculis manantes sistere guttas. Legatum linquens tristis procul inde recessit, 295 Illam nam puduit, dolor et mage saeviit acer, Ensem gestantis lacrymas dux cernat in ore. Sola ita carpit iter crudelibus obruta curis, Nil praeter gemitus miseram comitatur euntem. 299