CroALa & LatTy: nodus

Nodus 430921 in documento getaldic-v-osmanides.xml

LIBER IV. ARGUMENTUM. Moldaviae domino legatum Caesaris Ali Fatalem campum, loca cuncta ex ordine monstrat, Arma ubi Sarmatiae retulere ex hoste triumphum, Agmina dein memorat, mage clara laude decoros, Belligerumque duces per nomina quemque recenset. Moldavus haec fatus tacuit dux Caesaris Ali. Legatus cupido dedit haec responsa petenti: Audire est miserum, et lamentabile casum, Qui tangat pietate homines, genus omne ferarum, Vicerit Odrysias acies ut nempe Polonus, 5 Moesta at quae referam tibi nunc, haec ipsa cruenta Terra viatori testatur nocte, dieque. Vidit et audivit pridem, quem cernis, et audis, Aeternum Odrysiae gentis regio ista dolorem. Quoquo te vertas, fuerant haec arva referta 10 Tot, tantisque viris, quot nusquam viderit orbis. Prospiciens cumulos aggestae stragis, et ossa, Quis cruor effusus, commissaque praelia, credes Mundi hîc dimidiâ gentes a parte coactas, Agmina Sarmaticum sed ferrum cuncta peremit. 45 Exsecrata dedit cunctis haec terra sepulchrum. At quia saepe fidem minuunt ingentia mira, Stabat ubi quisquis per singula quaeque docebo; Atque ubi tendebant acies, ex ordine dicam. Qua Tyra, Porta infra labuntur, conspice, venit 20 Amne huc traiecto Osmani exercitus omnis. Urbem Hotzim propter, quam longe albescere cernis, Munita audaces posuerunt castra Poloni, Illos namque Tyras arctoâ a parte tegebat, Urbs ipsa, et montis praerupta cacumina ab ortu, 25 At ductae occasu fuerant circum undique fossae, Fortia belligerûm stabant lecta agmina ad austrum. Strata at cuncta forent si haec propugnacula, posset Regia progenies ea pectore sola tueri. Haud opus est vallo, Princeps ubi constitit ille. 30 Ut mons assurgens proprias tegit undique turmas, Odrysias cohibens unus sic ipse catervas Extulit heu! nostrae lacrymatos stragis acervos, Defluxitque Tyras tumido mage fluminis amne. Hoc impendentis sublimi in vertice montis 35 Erecta Osmani stabant tentoria circum, Undique Kapigerum (1) fida protecta cohorte: Millia sex fuerant, talis custodia semper Caesaris ante fores, paries velut aenea surgit. Husseni hic magni Veziri castra locata, 40 Bis quinque herculeis vigilûm quae millia fibris Undique cingebant niveum thoraca ferentum. Caesaris a castris procul haud, quae dixeris urbem, Ali Ianicerum ductor tentoria fixit. Agmen agens secum, triginta millia gentis, 45 Longis armatum tubulis, et robore praestans, Cessit at illorum virtus, et bellica fama, Caesar Sarmatico ex quo vix evasit ab hoste. Frustra ipsos verbis ductor carpebat acerbis, Caesaris una foret queis vitam cura tueri. 50 Ah sua virtutis si quisque exempla sequutus Fortiter in bello pugnasset, sparsa Polona, Non hîc Othmanidum, vidisses ossa iacere. Agmina Spahiadum mage dissita rura tenebant, Quod dextrâ attingunt, ferri prosternitur ictu. 55 Cernere erat alipedum ter quinque hos terga prementes Millia, ducebat fortis quos Dervis in hostem, Caesari at infidus nostram tulit ille ruinam, Namque fugam arripuit toto cum milite primus, Sarmatica Odrysio tingens prior arma cruore. 60 Altera ad occasum centum discreta maniplis Spahiadum metuenda acies sua castra locarat, Millia viginti Croatus quos Menia agebat, Ferri gestantes tubulos, unde ignea grando Late proiicitur; belli hi virtute superbi 65 Feralem incutiunt terrorem lumine torvo. Hinc grassatorum veniebant agmina terna, Vulgo habiti heroes, Deliae nomine clari, Gens adsueta dolis, vimque exercere parata. Tergora suspendunt humeris hirsuta ferarum. 70 Illis lex, ratio districto pendet ab ense. Illis aes numen, socius male fidit amico, Et quisquis sub veste tegens fert proditor arma, Omer quos audax ductor quocumque trahebat, Infestus latro, diris notusque rapinis, 75 Thracius at Princeps posuit tentoria ad austrum, Ortu Bossenus, Iiusuf nomine dictus, Latum qui pontem super Istri straverat amnem. Quinquaginta virûm ducebat millia in armis. Quoquo ibant turmae, vastabant omnia flammis. 80 Coram his nil mirum, si cursum flecteret Ister. Epiri laevâ Scanderus stabat at heros: Bis sex mille viros inimico sanguine potos, Qui se iactabant, in bellum strenuus egit. Primus cum sociis aggressus castra Polona, 85 Sese queis profugus Millostus iunxerat, hostes Ante annum partim stravit, partimque fugavit, Reddidit at tumidum prior hunc victoria frustra, Nam palmam in campo, vitamque reliquit eodem. 90 Dextrâ apparebat Bossenae rector opimae, Agmen agens equitum, bis octo millia censum, Nomine Sokolov, cognato sanguine iunctus Caesari, et insigni Veziro laude Maconi, Quem capta Hungariae clarum Segestia fecit, 95 Gens fera belligerûm torquere hostilia docta. Bossenae adstabat genti manus inclyta pubis, Divi quam Sabae tellus dimisit in hostem, Millia bis quinque, Hussenus ducebat et illam, Loricâ armatam, et tubulis solido aere recoctis. 400 Durum ab stirpe genus nutritum cautibus altis, Adsuetum sylvas agitare et lustra ferarum. Planitie occiduâ Caracasus signa locavit, Hic Budae est Princeps bello celebratus in omni, Quem primum ad munus communia vota vocabant, 405 Hussenum contra removendum sede petebant. Hinc illi merito germanam, ut pignus amoris, Uxorem adnuerat Caesar, Budamque regendam. Invida at improbitas alienâ laeta ruinâ Insidias struxit, quis letho occumberet ille; 110 Nam fortem Osmano Karacasum cogere suasit, Munita irrueret praeceps in castra Polona Fato debuerant Turcarum exercitus omnis Deleri, heroes caderent quum fulmina belli. Solus in adversas irrupit sponte phalanges, 115 Disiecit, fregit, stravitque obstantia septa, Dum super hostiles cecidit confossus acervos. Si tres nostra viros habuissent agmina tales, Odrysia haudquaquam, memorarem damna Polona, At manet aeternum decus illum, et gloria lethi, 120 Nam Vladislavi dextrâ fuit ipse peremptus. Ocyus intorto falco secat aethera telo, Falconem ast avium superat regina volatu. Fatalis campus! memoro dum tristia facta, Cogor victores hostes extollere laude, Illos haud equidem, sed quae sibi maxima merces, Luce et candidior, virtutem ad sidera tollo. Ad loca nunc redeo, quae nostrae habuere cohortes. Mons ubi planitiem declivis terminat, illic Conspiciendus erat Princeps Bithinidis almae; 130 Quas secum duxit, gentes dimiserat illi Brussa, Angora, Sivas, Maras, Amasia, Ozyris. Sub duce quaeque suo urbs, cunctis dux ille supremus. Ferratos tubulos gestabant agmina fida. Sexaginta virûm Natolia millia misit, 135 Caesare pro magno vitam finire parata. Colchidis his iuxta posuit tentoria Princeps, Inde sequebatur Syriae dux clarus opimae, Millenos equites armatos cuspide, et arcu Vim contra hostilem metuendus uterque trahebat. 140 Cernere erat Cilicum sex mille hinc pone sequentum, Gens adsueta vias populari, et vivere rapto, Cui mos est gladium clavumque, et spicula ferre. Qui Iordanis aquas potant, deguntque Idumeâ, Osmano innumeros equites misere volentes: 145 Quisque habilis torquere hastas, iactare sagittas, Pene carens habitu, firmo nec robore praestans, Falso heros, vero sed nomine latro scelestus. Millia multa Arabum, nullâ qui sede morantur, Iuxta aderant, adsueti agros vastare rapinis, 150 Et furtim potius, quam vi subducere praedas. Longius hinc caelum curvari ubi cernis in arcum, Agmina multa virûm Princeps huc egit Amidae, Flectere equos docti renitent fulgentibus armis, More ducum undantes gestant in vertice cristas! 155 Hi laudem soli pepererunt signa sequentes Invidi Dilaveri in certamine diro, Contra aquilam arctoam qui audentior iret in hostes, Coniugis effigiem suspensam ad colla ferebat. Hunc regis nato Persarum victor ademit 160 Oris ob egregiam speciem, nec deserit umquam, Quin etiam caeco retur deceptus amore Fortunam hanc adferre sibi, et ceu numen adorat. Odrysii iecit dux sese in stagna cruoris Sarmaticas acies inter, rapuitque recurvo 165 Ungui aquilae lunam, signum fatale, bicornem. Pro queis promeritis, Husseno a munere abacto, Imperium ut regeret, Caesar mox sustulit illum. Nec procul Armenii densos posuere maniplos, Alipedes ducunt, macro qui corpore praestant; 170 Arcus et plenas gestant post terga pharetras, Dextrâ Indos calamos, praefixa et cuspide longos. Solis ubi radios nubes adversa reflectit, Dux Babilonis erat, circumque exercitus ingens. In niveâ medius fulgebat veste sacerdos 175 Abbas, vultu humilis, sed corda superbia tollit. Ponto a Caspiaco ad fines usque Ebellani; Tot populos, urbesque tenet ditione petenti, Agmina belligerum sunt candida signa sequuta. Lumina nunc iacta, primus quâ surgit Eous. 180 Sublimem ad montem, latum qui prospicit aequor, Illic tendebat bello metuenda virago, Inclyta Mogolis proles Socolizza tyranni, Pulchrior aurorâ, radianti et lumine solis. Duxit Amazonias bis sex secum illa puellas, 185 Haud timida bis sociis inimica invadere castra. Dextrâ hastas gestant, oculis et spicula torquent, Auro dant similes ventis diffundere crines, Dum spumantis equi moderantur lora sedentes. Curvi enses lateri pendent, post terga pharetrae, 190 Visae illae Dryades vultuque, habituque puellae; Regia sed medias inter pulcherrima nymphas Custodem nemorum referebat virgo Dianam, Per iuga venatu ducit quae tempora vitae. Mentem animi excelsam non tangit blanda voluptas, 195 Acres flectit equos, cursu praevertitur auras, Belligeras inter gentes interrita crevit, Nomine foemineo tantum, formaeque decore, Per saltus agitare feras in montibus altis Adsueta, et nactas securo caedere telo. 200 Pro serto ornabat cassis ferrata capillos, Pro speculo huic clypeus, thorax pro flore rosarum. Hasta acui, fuso gladius successit acuto. Venerat auxilium latura, ut ab hoste Polono Victrices Caesar palmas cum laude referret. Ceu rosa vulnificus circum micat obsita spinis, Haud aliter specie virgo formosa superbit, Ut quae corde trahunt, pereant suspiria amantum. Pulchra placet, quamvis elata superbiat, illam Deperit, et frustra Caesar tabescit imago; Spicula quaeque acri iaculatur lumine diva, Excipit hostilis mage fortia vulnere teli. Virginis ob speciem iuvenili hinc flagrat amore, Quâque oculos iacit illa, rapit mortalia corda. Ipsi sensa animi non audet pandere Caesar, 215 Conditus atque ignis tenerum magis urit amantem, At fando metuit, ne virgo exardeat irâ, Et campo fugiens socialia foedera rumpat. Uritur illa pari cor durum saucia curâ, Occulit at flammam, saevum patiturque dolorem. 220 Concidit hinc animo suspense, an Caesar amatam Non velut uxorem, captivam ducat at ipsam. Quin praesaga mali curâ torquetur acerbâ, Reiicit et puro conceptam pectore flammam. Invictam victricem in ter victricia signa 225 Solam fama volat terris superesse Polonis, Arvaque Amazonio percurrere saepe maniplo; Ducere captivos, populari, caedere gentes, Christiadumque ferâ baccantem strage natare. Nec loca conspicimus, Princeps ubi Memphidis olim 230 Constiterat, regnis quam fas aequare vel amplis; Tantum circuitus spatium complectitur urbis. Ubere ab Aegypto millenos duxerat ille Belligeros, habitu quisquis spectandus, equisque. Nam vis argenti circum fulgebat, et auri, 235 Hosti pro victis pretium, non arma datura. Hae sunt reliquiae Mamelucà a stirpe profectae; Deiectis animis manet auri sacra cupido. Illic Taurorum fixit tentoria Princeps, Qui Scithiae innumeros duxit bellacis alumnos, 240 Nocte, dieque errant, loca plana, atque edita lustrant, Vastant, diripiunt, abducunt rapta feroces. Sensere exitium Russena, atque arra Polona, Angusta et fuerant diris vastantibus, heros Fortior adveniens donec non vicerit illos. 245 Hic fuerat Princeps, cui Kaniovia paret. Hostes cum spoliis deprensos ille coegit Evomere effuso quae subduxere cruore. Ast ubi Maurusios linquo? densa agmina quove Se posuere loco? numeret quis sidera caeli? 250 Par erat Oceano Turcarum exercitus ingens, Litora qui nescit, submersum ut devoret orbem, Undique verte oculos circum, quos prospicis, agri Milite lecti olim, siccis nunc ossibus albent. A Pernâ, atque Tyrâ regio, quae extenditur usque 255 Ad Dacos fines, Euxini et litora ponti, Tota igni ardebat, gelidus nunc pulvis, et horror. (1) Kopigie, Kapigeri; Caesareae excubiae.