CroALa & LatTy: nodus

Nodus 343717 in documento modr-n-cons.xml

IV 8 Primus locus a compassione

Sed ante quam ad proprios locos huius rationis ueniamus, illum nunc locum praemittamus qui et huic quintae rationi et illius, quam secundam posuimus, communis est. Mulcet enim pariter angorem et animum ad uoluptatem iocundissimam abducit a luctu. Hic locus a compassione gignitur, qui ob praestantiam suam (ut mihi quidem probatur) in omni ratione consolandi praecedere debet. Plurimum enim (mihi crede) amici incommoda leuabimus si prius condolebimus ac collacrimabimus. Et si per absentiam facere non licuerit, id tamen uel litteris uel nuntiis declarare non desistamus atque ab eo loco initium sumamus. Nam et Seruius in illa egregia epistula ab eodem loco pulchre exorsus est:

"Postquam", inquit, "mihi renuntiatum est de obitu Tulliae filiae tuae, sane quam pro eo, ac debui, grauiter molesteque tuli communemque eam calamitatem existimaui qui, si istic adfuissem neque tibi defuissem, coramque meum dolorem declarassem."

Leuatur autem idcirco maerore animus cum cernit alios sua incommoda uere dolere, uel quod socios se habere malorum uidet, uel quod plurimum se amari illo argumento colligit dum ceteros intuetur, et maxime non indignos, suis calamitatibus ingemiscere, tantamque ex huiusmodi amicitia suscipit uoluptatem ut iam maestitiae illi non relinquat exacerbandi locum, teste Seneca qui ait:

Nihil aeque, Lucilii uirorum optime, aegrum reficit atque adiuuat quam amicorum affectus.

Hinc est quod nemo lamentatur aut queritur nisi beniuolo uiro, quem non dubitat suis commoueri malis; at coram inimico dolorem dissimulat unusquisque quoad potest. Quantum uero uoluptatis afflictus ex compassione amici suscipiat, ex illo Ouidii carmine uidere licet quod ad amicum suum huiusmodi officio sumptum scribit:

Vidi ego confusos uultus uisosque notaui

osque madens fletu pallidiusque meo

et lacrimas cernens in singula uerba cadentes

ore meo lacrimas, auribus illa bibi;

bracchiaque accepi presso pendentia collo

et singultantis oscula mixta sonis.

Sumque, care, tuis defensus uiribus absens

scis, care, ueri nominis esse loco,

multaque praeterea manifesti signa fauoris

pectoribus teneo non habitura meis.

Haec singula uerba ingentem quandam uoluptatem praeseferre uidentur, cuius affectu dum singula officia tanto uerborum studio prosequitur, expleri non posse uidetur. Qua de re desolati homines merito amicos requirunt quibuscum infortunia sua communicent. Quod quidem et Cicero eidem Seruio rescribens se imprimis expetere demonstrauit:

Ego uero, Serui, uellem, ut scribis, in meo grauissimo casu adfuisses; quantum enim praesens me adiuuare potueris et consolando et prope aeque dolendo, facile ex eo intelligo quod litteris lectis aliquantulum acquieui.

Ex quibus omnibus perspicuum esse potest maxima ex parte per compassionem aliorum maestitiam leuari.

Quod cum ita sit, merito secundo loco adhibenda est eorum commemoratio qui afflictorum, quos consolamur, malis commouentur pluresque esse et bonos qui uicem eorum doleant. Ex quo genere est illud:

quae regio in terris nostri non plena laboris?

En Priamus. Sunt hic etiam sua praemia laudi;

Sunt lacrime rerum et mentem mortalia tangunt.

et illud:

Extinctum Nymphae crudeli funere Daphnim

flebant, uos coryli testes et flumina Nymphis,

atque deos atque astra uocat crudelia mater.

non ulli pastos illis egere diebus

frigida, Daphni, boues ad flumina; nulla neque amnem

libauit quadrupes nec graminis attigit herbam.

Daphni, tuum Poenos etiam ingemuisse leones

interitum montesque feri siluaeque loquuntur.

His carminibus nihil fere aliud quam consolatio ex commiseratione uel compassione aliorsum queritur. Et haec de isto loco dicta sint.