CroALa & LatTy: nodus

Nodus 2696 in documento zamagna-b-navis.xml

LIBER PRIMUS Qua valeat remis et vento concita puppis Nare per aërios tractus; quanam aethere in alto Arte regi, latias cantu vulgare per urbes Primus [a] ego incipiam. Longe juvat aeris ire Per medios liquidi campos; juvat invia ferri 5 In loca subvectum rupes atque ardua supra Culmina parnassi, nostris modo candida coeptis Uranie adspires. Primam si condidit Argo Per non tentatos ausam decurrere fluctus Colchidos ad fines Pallas; tu nunc, dea, conde 10 Argo aliam, latas caeli volitare per oras Quae sciat; atque novas artes, nova foedera rerum, Aëriasque doce vires. Tua gloria tanto Major erit; puppes quantum super iverit omnes Haec alias, quantum maria ima excedit olympus. 15 Tuque adeo nostrae merito pars altera famae Huc ades aonias musarum exculte per artes, Ac tenuem quamvis curam ne sperne [b], Marine. Debita jam Marco persolvi carmina: nostrum Hoc tibi surgat opus, quando florentibus oris 20 Pieridum jam templa patent, nec mitis Apollo Audentem frustra pindo me spectat ab alto. Seu quis [c] daedaleos miratus in aëre cursus Gnossiaco e regno, seu quis per inania missas Arte Tarentini Archytae, nova monstra [d], volucres, 25 Me quoque principiis insistere credit iisdem A vero longe fert se avius. Illa petenda E rapido aurarum pulsu est ars omnis, et una Corporis e textu formaque ipsius: in altum Ceu pueri quum saepe jubent, si vespere sero 30 Occiduis auras Zephyrus levis excitet alis, Tollier ardenti simulatos igne cometas, Pithonum aut formam, aut cadmeae corpora sphyngis. Vidi ego et aoniis [e] penetralia sacra camoenis, Thelegoni qua se tollunt juga roscida, et altae 35 Pinifero placide adsurgunt in vertice villae: Illic pegasidum resono chorus adsidet antro Omnis, et ingenti motu dum pulsus aquarum Prosiliens aer caecis et sedibus exit, Concentus inter varios et carmina laeta 40 Buccina et arguto reboat tritonia cantu, Et gracili curam solatur arundine Cyclops Te memorans, Galatea, tuo succensus amore: Tum pila, vis animae qua sese erumpit, in altum Tollitur, ac mota trepidans colludit in aura 45 Illa diu, prono nec decidit incita casu, Spiritus excito pariter ni flamine cesset. At mihi non Zephyri venientis sibilus urgens Ille ratem, optandus. Sileat nemus omne, neque ullae Aeoliis spirent emissae rupibus aurae; 50 Posse dabis tamen hanc nubes evadere in altas Sponte sua, postquam certas prius ordine leges Aeris, ac varios mecum heic expenderis usus. Principio terrae vastos circumfluus aer Ambit, et insequitur tractus, et mollis eamdem 55 Induit in faciem sese: nisi fervida quantum Asperat ardentis phoebi vicinia ventos Illa ciens; quantum Sol ipse, aut proxima sursum Luna trahit, tumidoque jubet consurgere dorso. Nec vero utque sibi constans [f] infraque supraque 60 Aer mole pari se densat. Rarior usque Liquitur, ex humili tellure adsurgit in altum Quo magis atque magis, dum se dissolvat inane In spatium, quidquam nec tanta e mole supersit. Ante tamen, penitus languens quam corpore toto 65 Deficiat, per iter se immensum tendit in astra; Ac triviae fors ille levi confunditur [g] unda, Quae pelagi in morem rutilam pellucida cingit, Aut Martis Venerisque etiam, fluitante vel aura Ipsius undantis phoebi. Verum adpulit illaec 70 In loca ubi sese, vix ullus rarus ad usum Sufficit, ac tantum vapor indeprensus oberrat. Non radios diae jam quit reflectere lucis, Non roseo pulcrae titanidos ora colore Pingere, quum rutili celerat praenuncia phoebi 75 Mane novo; nec item per sera crepuscula lucem Vel retinere, moras properae vel tendere nocti. Non aestus minuit rabidos, non tela retundit Per medium contorta diem phoebea; nec illum Ebibit, epotumque hominum per membra calorem 80 Insinuat, qua vita viget, quo frigora ab aestu Ad sua paullatim transit nox uda, suumque Frigora post noctis lux candida transit ad aestum. Ille quidem haec terris majoraque commoda praestat, Ante [h] ducenta pedum ferme quam millia supra 85 Evolet; ac vasto late se fundat olympo. Jam porro in multis, nondum quum tanta tulere Se in spatia hinc aurae volucres, data scilicet illis Natura est eadem, ac pelagi fluitantibus undis, Multaque habent parili consortia munera fato. 90 Unda fluit, refluitque; viam se lubrica in omnem Insinuat; gressumque infert, nec cedere rursum Abnegat, aut vacuum divisa relinquere callem, Obvia si veniant pellentia corpora. Et aer Sic fluit ac refluit, magno et se corpore miscet 95 Insinuans, quacumque patet via libera, et omnem Pro varia regione loci formam accipit. Idem Stare loco nescit, si quando inpellitur ictu Corporis immissi liquidus; sed cedit, et illi Adglomerat sese rediens latera omnia circum. 100 Unda quoque ardorem mortalibus, unda feraci Temperat atque hortos atque arida prata liquore Humectans. Radios sic ipse intercipit aer Solis, et aestivam rabiem levat; ipse per omnes Herbatum et fruticum venas ingressus hiantes 105 Efficit, ut laeto pubescant germina foetu. Num queat ille etiam sedes attollere in altas, Corporaque instabili suspendere grandia dorso, In praeceps ne lapsa ruant; suspensa carinae Robora ceu summa placidi nant gurgitis unda? 110 Hoc tibi cum primis quaerendum; inveneris unum Hoc ubi; jam tenues dabitur volitare per oras Aeris, ac terrae notos excedere fines Classibus insuetum per iter; jam lintea ventis Pandere, et ad superas alte conscedere sedes. 115 Nonne etenim lapsasque ornos alnosque cavatas Sive pado innantes, flevi seu tybridis alveo, Vidissent quum forte secundo labier amni, Inventi tunc primum homines, qui corpora truncis Credere, et auderent viridantes linquere ripas 120 Provecti fluvio? Mox et contendere contra Coepere, adverso aut luctantes flumine tonsis, E molli aut alte tollentes carbasa veste, Paullatim ac magnis veluti proludere factis. Donec ut evulsas miratae cycladas undae, 125 Nequidquam rapidis contra indignantibus Euris, Ire rates longe aethiopum de finibus usque In scythiam, extremi positus qua terminus orbis Torpet hyperborea glacie, sub sole maligno. Non levis interea auraï natura putanda, 130 Nam gravis est; certosque suo pro pondere nisus Exerit; et fluido sustentans plurima tergo Corripit, alterius quae sunt opis indiga, ut alte Vel saliant, caelo sese vel pendula librent. Indicio ardentes boreae de parte nivalis 135 Memnoniam falso referentes ore parentem Aurorae; lapsusque vapor titanis ab aura Saepe colorati pingens confinia mundi. Indicio nebulaeque udae fumique volucres Aetherio longe suspensi in tramite caeli: 140 Ille etiam indicio argenti, quod clauditur arctis In tubulis, liquidi adscensus; roresque sequaces, Antlia quos alte puteo sustollit ab imo Irriguas hortis scatebras arentibus; undam Sicubi dura soli vivam natura negavit 145 Murmure labentem rauco per laevia saxa. Quippe diu nimium viguit sententia, rebus Illa suam facilis levitatem adfingere multis, Aut [i] vacui horrorem consueta obtrudere: in atris Quum tenebris moerens, letheaque flumina propter 150 Nondum tollebat caput Experientia in auras. Munere quae divum postquam caeca antra reliquit In superas advecta plagas, circum omnia victrix Corpora, quae terras late quaeque aequora cingunt, Edocuit petere ima. Lapis vel missile quodvis 155 Aut lycio cornu aut balearis verbere fundae Expulsum, in superas propere licet evolet oras, Paullatim flectitque viam, terraeque trahenti Paret, et ex alto victum delabitur axe. Corpoream siquidem partes infusa per omnes 160 Vis agitat molem, vasto et se robore prodit Illa quidem major majori in corpore: pondus [l] Unde in rebus inest, oriturque unde impetus ille, Corpora quo deorsum, quantum in se est, cuncta feruntur, Subsiliunt neque sponte sua. Non roscidus humor, 165 Non vapor excitus thuris, nec flammeus ardor Ignis, et aetherii liquidissima caerula tractus, Phoebeique illo radii sine munere constant. Saepius at vero cernis quod flumina propter, Flumina, seu stagna exiles adtollere sese 170 Vallibus ex imis fumos nubesque vaporum Mane novo; tum summa ignis quod sidera flammis Altus adit, patrioque velut succedere olympo Gaudet, et adsurgit tenuato vertice in auras, Ne tibi dent, caveas, cernenti talia fraudem. 175 Haud propriae nituntur opis vi: scilicet aer Absiliens pressus, circumque adfusus ab imo Cuncta, minus grave pondus habent quaecumque premendo Subvectat, certaque sui regione reponit. Nonne vides, si forte manu stagnantis ad ima 180 Gurgitis immittas arentem ex arbore virgam? Unda premens circum subterfluit, ac levat imo Dejectam e fundo, sursumque adtollit: at illa Uda redit, summoque natans adparet in amne. Non fieri id certe sine vi subigente putandum est 185 Ingenitam propter levitatem in corpore quoquam; Pondere majori sed quod sustollitur alte Cui minus est pondus: suspensa in lance pusillum Corpus ut a magno sublatum fertur in auras. Sic et dulcis aquae gravibus super innatat undis, 190 Propterea quod habet minus in se ponderis, humor Palladius. Nempe hoc sancitum est foedere certo, Legibus et certis naturae, ut fluvida quaeque Subsidant magis ima, magis quo pondere pollent Aucta gravi, supraque minus gravia omnia dorso 195 Corpora substentent: rarissima quaeque natabunt Summa, neque alterius sedem depressa subibunt. Proinde etiam si quando levem sive aetheris auram Sive globos navimque meo tibi carmine dicam, Nec tu rere leves auras, nec pinea navis 200 Texta, globosque leves: insunt sua pondera cuique Sed quoniam magis ista gravis, minus illa reperta Res fuerit primae conlata; haec altera saepe Aut levis aut levior dicetur, ut exiget usus, Aptior et numerus, musaei et gratia cultus. 205 Quae bene si teneas, etiam fateare necesse est, Aëra tollentem nebulas ignesque volucres Nubilaque uda, gravi nitroque et sulphure foeta, Posse ratem, minus illa gravis modo constet, et ipsam Ferre alte Zephyris implentem vela secundis, 210 Libratamque supra saltus, atque ardua tecta. Cur etenim vires non heic exerceat aer, Cur gravior non ille gravem minus evehat alte Velivolam caeli diffuso in gurgite molem? Qualis at ista ratis? Tenui quo corpore texta 215 Exiguo certare ausit cum pondere massae Aëriae, possitque alte suspensa tumenti Ceu pelago sese librare? O si modo rerum Tam varias inter species forte ulla reperta, Pondere quae liquidis nativo cederet auris, 220 Praestaretque eadem solido textu! Illa laboris, Illa mihi haud parvam curarum accommoda partem Eximeret; satis una foret. Sed cognita nulla Materies rerum est, solido tam corpore constans Tamque gravi, grave quam solidumque heic postulat usus: 225 Nec fors notescet seclis venientibus. Arte Idcirco, natura homini quod parca negavit, Tentandum, possit si vinci. Major in arctis Saepe venit rebus solertia, ducit ab ipso Objice saepe suas animi vis concita vires. 230 Quo res cumque cadant, dulcis rapit impetus ire, Orbita qua vatum nulli signata priorum Difficili aonios divertitur ardua clivo Ad fontes: juvat intactam decerpere laurum, Et juvat integri latices adtingere rivi. 235 Mira, indicta canam; sed mira indictaque rerum Castalidum chorus almus amat, diffusa per omnes Si partes veri species effulgeat. Ergo Jam volucris superas olim ducenda per undas Asseribus mihi cymba e pinu aut abjete sectis 240 Surgat, cui circum pinguis latera omnia cera, Nariciae et patulas claudant picis unguina rimas. In medio malus, qui veliferas antennas Sustineat, possitque immisso picta rudente Et legere et placidis rursum dare carbasa ventis. 245 Rostrum prora gerat; nec scylla aut dira chimoera Torva tuens instet rostro; verum armiger ales Formosum ad superi portans Jovis aurea templa Dardanium juvenem. In puppi mihi Daedalus alas Explicet, ac dextra cursum regat, ipse magister, 250 Insuetae comes ipse viae: jam sidera laeva Erigonenque helicemque arctosque ostendat in alta Sede poli. Nimis ille autem pueriliter audax Icarus hinc absit: quamvis praecepta sequutus Si foret, euboïcas sospes venisset ad arces, 255 Triste nec augurium coeptis ingentibus esset. Tum demum volucris caelato in robore currus Aeolios ponam fratres. Hac parte serenus Nubila aget boreas scythica nive, et horridus illa Nigrantes quatiens pennas caput exeret auster; 260 Eois hinc Eurus equis volitabit, et illinc Floribus adspergens Zephyrus rutilantior arva, Ac tremulo leviter crispans vaga caerula motu. Talis acydaliae veneris, quem mille sequuntur Hinc atque hinc pueri aligeri, ninguntque rosarum 265 Imbre super, sudo fertur levis aethere currus. Talis et ille, fero laesum qui vulnere Martem Sustulit ad caelum pernix, et gargara et altam Implevit fugiens magnis stridoribus idam. Haec tua puppis erit: sed me mihi laetior axem 270 Hoc subito ad caeli properes adsurgere terra Ex humili. Quondam liquidas ennabis ad auras, Nunc vetitum frustra conanti. Pondere pressa Cymba suo, quamvis invitent flamina cursum, Terrae adfixa manet, necdum levis evehit illam 275 Aeris aura gravem. Tu qua pervincere victor Cuncta queas, artem paucis age percipe dictis, Atque alte memori praecepta in mente repone. Protinus in magnum curvanda est lamina ferri Ducta globum, ferri, sive aeris, sive oricalchi; 280 Mole sua tantum qui curvis aëra claudat Parietibus, quantus satis est, ut pondere vincat Ille, globi pondus, proprio. Dein aura per artem Scilicet extrahitur paullatim, atque oris hiatus Iam vacuo in vase obstruitur, via libera rursum 285 Ne pateat, ne qua subeat penetrabilis aër. Interea sursum vacuus globus ennatat, ac se Librat agens hinc inde auris tollentibus. Illum Ni teneas, superas numquam rediturus in oras Quippe abeat, nebulisque erret commixtus in alto. 290 Quid? Si non unum, plures at feceris orbes Hoc genus, ingentesque adeo vastumque tumentes, Intus uti magnam vim claudant aëris, ipsam Quae superet longe puppimque et vasta globorum Pondere majori latera? In sublime volantes 295 Effugient, navimque ferent, si forte tenaci Jungatur nexu, simul ac gravis exiit aura. Aspicis, ut pueri quum stagna per humida nerei Nare timent, discuntque tamen: ne pondere mersi Aequoreis vitam ponant sub fluctibus, utrem 300 Vel tumidum dorso pavidi prius addere suerunt, Subere vel molli inniti. Sic aequora tentant, Hac ope se librant: Quantum gravitate premuntur, Tantum etiam tumido contra attolluntur ab utre; Qui minus est multo quoniam fluitantibus undis 305 Ipse gravis, non ille alte super innatat unus, Sustinet at summo iunctum sibi gurgite pondus. Nec me forte putes tibi somnia fingere vatum, Falsaque pierio commenta ornare lepore, Aëra quum doceo graviorem evadere posse 310 Nempe globis ex aere aut duro corpore ferri. Nullae heic insidiae vatum; nec pelion ossae Impositum canimus, durumque cubile Typhoei Inarimem, aut aetnam Enceladi; non caucaso alto Usque renascentis jecur immortale Promethei, 315 Tergeminumque canem, flammantiaque ora Chimoerae, Phorcidas, Harpyasque, et corpora Centaurorum. Talia cecropiis sub mendaci Aracyntho Sat celebrata viris; semper florentis Homeri Talia sat cecinit non uno carmine musa. 320 Vera magis canimus, quam quae vel corniger Ammon, Vel tripode e Clarii suevit responsa sacerdos Reddere, quum tenebras mortalia pectora nondum Excutere, ac rectam valuere agnoscere fraudem Ambagesque dolosque. Ita tute fatebere victus, 325 Ni refugis, certasque piget cognoscere leges, Ipsius e veri sacris penetralibus haustas. Per medium [m] quaecumque globum nam linea recto Transit ubi ductu hinc atque hinc, ea dicitur axis Ipsius transmissa globi. Dimensus in aequas 330 Hanc quascumque velis partes et quotquot, ad illum Si referas, magno rectam qui amplectitur orbe Circulus, inventa subito laetabere tota Corticis externi facie. Tum secta suique Dimidia iam parte carens ea recta trientem 335 Totius ad magni referatur corticis; ipsa Alta dabit spatia et molem repetita globorum. Jam geminos conferre globos, iam noscere certam Ne pigeat seriem, quoque ordine longior axis Augeat externam faciem, quoque augeat intra 340 Ille cavi spatia ampla globi. Tres axis in ulnas Alterius tantum longus procurrat; at alter Longior alterius sese ulnas proferat axis Ad denas. Primi facies se nempe per ulnas Parva novem tendet; sed enim curvamine vasto 345 Centum ulnas facies postremi excurret in aequas. Quid spatia? An pariter crescant sic ipsa vicissim? Haud ita: namque globi, cuius fuit extima centum Lata ulnas facies, eius spatia intus ad ulnas Mille pares crevere, ingentique augmine turgent. 350 At vero alterius tantum spatia intima ad usque Septem et bis denas crevere. Ita protinus ampla Se spatia immensum fundunt, quum longior axis Curvato se forte globi distendat in orbe. Haec ratio, haec series, quamvis ingrata camoenis, 355 Dum myrto idalia et odorato hyacinto Pindo in florenti texunt halantia serta, Acciderit, dicenda fuit: namque usibus apta Pluribus, huic nostro in primis. Sors ipsa colendo Mollior adsuescet parnassi in vertice vatum 360 Dicier ore. Nihil non vestro munere, divae, Sperandum, ex quo per salebras perque invia quaeque Stayadem [n] vadentem alma excepistis in umbra Sacrorum nemorum, capitique insigne dedistis, Quale prius nulli cingebat tempora, sertum. 365 Hoc igitur proprium formam sortita rotundam Corpora habent; facies multo minus extima eorum Crescat uti, curvo spatium quam cortice clausum, Si majora eadem facias. Hinc horrea curvum Hinc tua si referant orbem cava dolia; eadem 370 Structa mihi forma jam sint, at quattuor ulnas Exterius mea laxa magis; discrimine credes Non adeo magno se inter differre: labore Quum tamen assiduo placati hominumque boumque Liber et alma Ceres complebunt utraque donis, 375 Et segete et longe vincam te munere bacchi Ditior, horrentis metuam nec frigora brumae. Quare etiam minus ipsa gravis licet aeris aura Corpore sit solido. Jussum quod possit in orbem Curvari, evadet gravior tandem illa necesse est, 380 Usque globus major si turgeat. Intima crescunt Quippe magis spatia atque magis, convexa sed extra Non pariter crescit facies: fluitantis ut aurae Pondus item, quamvis fuerit minus ante metalli Pondere, tunc ipso fiat majus. Subit orbem 385 Aerii fluctus multo nam copia maior, Quam nova materies, qua grandior extima crevit, Illa globi facies, accedat. Proin quoque tanto Aëre maiori vacuus, pariterque levatus Pondere maiori tanto globus enatat alte, 390 Jam vice mutata, caeli suspensus in ora. Plena velut dulci si vitrea pocula vino In liquidis demissa sinas immergier undis, Ima petunt: si mox eadem spumante lyaeo Jam vacua in summa ponas cava leniter unda, 395 Suppositis tolluntur aquis, pellucida vitri Sit gravior quocumque licet natura liquore. Novi autem, melior [o] cui iam sententia visa Illa fuit, tenuis pando si corpore fiat Sic ratis, ut vera volucrum sub imagine fallat 400 Spectantes, magnaque adeo ni turgeat alvo, Ignaris iam possit avis non ficta videri. Omnia enim volucri similis; collumque, caputque Tergaque, multifidasque alas, caudamque patentem In quascumque voces, facilem se flectere, partes. 405 Jam neque tunc orbes vacui, non ulla paranda Texta forent ex aere, petant quae daedala nubes. Nam validis quidquid nervorum viribus usae Pennigerae praestant volucres, seu tollere corpus In sublime velint, seu pronae insidere campis; 410 Hoc homines clausi curvata in mole per artem Efficiant vasto quatientes brachia motu In numerum, ac pariter pennatae mobile cymbae Remigium alarum motantes impete magno. Tum valido plumae nisu adtollentur, et omnes 415 Accipient, tenuemque magis magis aera carpent: Donec, ut insuetos quum prolem ille armiger ales Instruit ad cursus, plumosa volumina quassans Emicuitque solo, caeloque it navis aperto. Sed quis erit, firmo qui tantum corpore possit 420 Eniti, viresque suas contendere, ut auras Tollat in aetherias volitanti hanc remige molem? Multa latent heic falsa: ratem nisi nubila in alta Evehat excluso levior globus aëre, frustra Conando miser ingratum experiere laborem. 425 Ergo ades, et solum mea jam vestigia serva. Heic etiam vera ratione ostendere possim, Ille globus quantus sic oporteat, aetheris oras Qui queat in superas corpus sustollere, quanta Auctum mole velis, et quanto pondere. Sed me 430 Singula scrutari, tenuesque evolvere curas Et piget, et fessam subeunt fastidia mentem; Seu quod pimplaeum renuunt hirsuta leporem, Seu fugiunt quod parva hunc diae lucis honorem. Cuncta tamen qua sponte fluant ab origine dicam, 435 Atque iter ostendam certum, ne devius erres, Aut incerta solo gradiens vestigia figas. Sat cognosse viam: neque enim tibi laudis amore Pectus eget, metuisque viae te credere solus Quamvis difficili: sic et jucunda voluptas 440 Fors magis adveniet, per te quum plurima nosces; Et velut inventis primum laetabere rebus. Jamque puto, [p] densae tenui quam differat aura Pondus aquae, tibi notum. Isto discrimine rite Servato, vacuum certae iam molis ahenum 445 Ponderis et pariter certi manantibus undis Imple instans summo patuli tenus oris hiatu. Tunc tibi se infusae manifesto pondere prodet, Quod vacuo nuper veniens accessit aheno, Augmen aquae, proditque suum dum pondus, et ipsum 450 Quippe gravis prodat simul aeris augmen, ibidem Si foret inclusus pura pro fluminis unda. Praeterea notum quum sit, globus ille tumescens, (Dimensus quippe ante), sua quae mole receptet Interius spatia incurvus; tibi nempe patebit, 455 Quantus et esset, aquae si tantum, aut aeris intus Clauderet, inclusae vis undae, aut aeris unum Vincat uti gravior non ipsum pondere; at illi Qua tu cumque velis simul addita corpora mole. Sic aliis semper praepandunt lumina rebus 460 Res aliae sociasque inventae prodere gaudent. Verum ne coepto frustra lassatus in ipso Deficias, parvo moneo tentamina vase Molirique rudem, parvisque adsuescere curis, Excursusque breves tentare. Ita major ab usu 465 Adveniet vis usque novo curamque subire Audebit quamcumque. Vides ut saepe per auras Quum tener insuetas nido jam praepes ab alto Gaudet abire? Prius se circum frondea tecta Exercet volitans, atque has atque insilit illas 470 Ramorum ad sedes; mox se pernicibus alis Sustulit expertus, montesque et nubila supra Evolat, ac celeres vocat in certamina ventos. Quid tamen haec exempla avium sequor? Adspice docti Conatusque [q] viri egregios inventaque dia 475 Sarmatia in gelida. Postquam ille inspecta notavit Per caelum spatia ampla et inaequales excursus Astrorum, terraeque vices dispexit, et acer Componens versansque diu, quas repperit, omnes Contulit inter se leges, subvectus in altum 480 Uraniae curru caeli regione locavit In media solem; qua regnator ab aula Imperii vastos regeret moderamine fine Nulli non aequus. Subito stetit ipse viaï Jam nimium longae fessus, viditque volentes 485 Mercurium veneremque simul cum marte jovemque Saturnumque senem sua jussa facessere, et omnes Circum se unanimes volvi, tellure relicta. Indoluit deserta quidem, sed non quoque tantam Tendere vim contra valuit. Quin fervidus heros 490 Multa reluctantem frustraque hinc inde revinctam Corripuit: correptam immani turbinis ictu Impulit, astrorum nimirum ut legibus acta Iret et ipsa viam. Quo impulsu concita sedem Deseruit veterem, quam tot regina per annos 495 Obtinuit; pariterque suo super axe voluta Auricomum solum rapido circumdare motu Coepit, et adsiduo ferri late acta rotatu, Iam trivia comitante una: quam nulla viri vis A domina potuit, non ipse avellere frater. 500 Tantus amor telluris! Eam comitatur euntem Semper, et exercens circum revoluta [r] choreas Bissenis illius iter, semel integer annus Dum cursum explerit, gyris ingentibus ambit. Quid memorem legesque viri servandaque jura, 505 Omnibus imposuit quae certo foedere stellis; Errantesque vagasque suos ut clausit in orbes, Unde novus caelo venit decor? Ardua nulla Usque adeo res est homini, si figere certo Calle queat gressus, animique extendere nisus. 510 Namque novas pronum inventis est addere rebus, Principiis atque e paucis, quae cognita constent, Multa ignota patent, aliud quum discere pergas Ex alio, eque datis quaesita evolvere rerum, Paullatim claro donec se in lumine sistant. 515 Nunc locus est liquidam curvis ex orbibus auram Extrahere, ut surgant imis de sedibus: adsis Heic etiam; non te per longa exorsa tenebo. Nam quamvis modus haud auras educere simplex, Quid tamen ardentis referam flammaeque calorem, 520 Argentique usum vivi, roremque liquentem; Quum fragili constans e vitro est cognita moles Admiranda tibi Boylea, haud pervia fluctu Illa quidem aerio, simul ac occluditur oris Subter hians aditus? Multa ergo canalibus arte 525 Adpositis, ultro citroque meante cylindri Robore in insertis apte siphonibus auram Assidue motam certant educere vase E vitreo. Illi instant: paullatim pulsus at aer Effluit; ac vacuas sedes magis usque relinquit. 530 Tunc videas subter, via qua patefacta, flagrantes Extinguique faces agitati et flamine chartas Ast intus ponitque apicem depressior ignis, Tinnitusque negant solitos muta aera ciere. Tunc, si forte prius sit viva inclusa volucris 535 Intus, eam subito cernas languescere, et alas Pandere demissas, ac totos intremere artus: Jamque huc jamque illuc errantia lumina volvens, Extremosque ciens gemitus vix ducit hiulco Ore animam sensim fugientem, aurasque requirit 540 Nequidquam eductas. Stat circum plurima pubes, Intentosque tenens oculos miratur: at illa Aegra cadit, clausoque jacet jam mortua vitro. Quid paleas plumbique loquar grave corpus eodem Tempore delabi? Quid quae jam plurima possis 545 Aeris educti certissima credere signa? Cur, igitur tenuem nequeas hoc aera pacto Orbibus ex illis haurire? Haud magnus ab una Parte aditus pateat, cui providus ante cavatos Adde tubos, bibulo qui ductu fugere possint 550 Aera, paullatimque foras emittere, et arcte Ostia complecti; ne qua novus involet ipsum Inter opus, tota postquam vel sede recessit. Omnia nam turbantur; et irrita vota querere Conatumque artemque simul, si rima patescat 555 Parte aliqua vel parva. Illa citus irruet aer, Lubricus atque iterum succedet sedibus isdem. Nullo cessurus nisu nulloque labore est, Illum quamquam instes multa vi pellere contra Obnixus, tentesque industrius omnia; rimam 560 Ante fatiscentem vigili ni clauseris arte. Illa mali causa est, illam citus obstrue; neve Aut operae lentus parcas, aut sumptibus ullis. Nec tibi se quisquam jactet prudentior auctor, Dicere neu coeptet, non ullo posse labore 565 Educi e curvis penetralibus aera totum; Sed fore, qui semper maneat subtilior, aurae Aemulus aetheriae. Sat enim est, si crassior ille Effluat arte cavis eductus ab orbibus. Aether Qui remanet, vix ipse suo cum pondere quidquam 570 Exiguus tenuisque addit, vel deprimit orbes Subter agens, luci puroque simillimus igni. Ille etiam longe metus absit, ne qua fluentum. Aurarum vi sublatis, vacuisque globorum Parietibus clades nascatur, laevia rumpens 575 Claustra, atque immani dissolvens cuncta fragore. Non etenim tenui ingentem sint cortice in orbem Curvati, fragilique globi de corpore vitri, Aerii tranare parant qui gurgitis undas. Deinde etiam quam sint omni de parte rotundi 580 Aeris impulsum circa fluitantis ad omnes Accipiunt aeque partes; visque undique nisu Omnibus in punctis aequali affusa feritque Defenditque globos eadem. Quantum illa fatigans Irruat hinc pulsu valido, tantum urgeat illinc 585 Nempe opus est contra, seque ipsa elidat inani Impete. Nequidquam alternis sic ictibus aer Huc aditum quaerens atque huc, quo sive subire Victor, inaequali seu nisu insistere possit, Circum errat, pulsatque errans innoxius orbes, 590 Nec tamen expugnare valet. Nusquam via certa, Qua subeat, nulla aequato pars aspera dorso, Quam magis impellens socia compage resolvat. Ergo globus quamquam vacuus, penetrabilis ictu Non tamen aerio est. Nam se nectuntque premuntque 595 Mutua particulae atque haerent simul arctius, aequum Curvata quo mole magis glomerantur in orbem. Idcirco longisque cavus sinuatur in arcum Porticibus curvum fornix; pontesque minaci Impositi fluvio juncta testudine flexum 600 Quo melius referunt orbem, super addita forti Hoc stabiles melius quaevis ingentia tergo Sustineant onera, et nullo incumbente fatiscant Impete dejecti. Crebris adsultibus urgens Subter aqua oppositas moles evincere tentet, 605 Spumeaque albescat; valido super ungula cornu Pulsa sonet, magnoque gemant sub pondere plaustra, Volvanturque ruantque; immoti mole sua stant. Forsitan et quaeras; quot sint, aut parte carinae Qua vacui jungendi orbes? Seu quattuor adde, 610 Sive etiam plures, si plures exigat usus, Aut malo, aut potius navis later ardua supra Hinc atque inde pari sese inter limite longe Semotos, nequa possint se tangere parte, Inque vicem crebris et laedi et laedere plagis, 615 Dum vacuos fert aura, et motu concitat acri. Seorsim quisque natet; nec primo impendeant alter Altior; elati hinc aeque tollantur et illinc Aera per liquidum. Melius libratur et ipsa Tum ratis, et paribus nat pendula viribus acta, 620 Nec metuit ventos, nec iniquos aetheris aestus. Illud in his rebus tibi restat difficile unum Atque novum, tanta nimirum effingere curvos Mole globos, non tantum ipsi, verum addita navis Vectorumque manus mercesque ut pondere cedant. 625 Aeris exclusae spatia extra concava massae. Scilicet immani turgescant mole necesse est, Immensamque trahant alvum, laterumque cavatas Compages; ingens late se machina tendet. Tu ne cede tamen: semper timor ardua fingit, 630 Quae nova sunt, nullique prius tentata: sed acer Cuncta labor vincit. Praeter sua litora nautae Nondum alias nossent oras, nec caerula dorso Velivolas ferrent classes; nisi primus Iason [s] Audaci spernens animo syrtesque minasque 635 Horrificas ponti validis implenda dedisset Vela notis. Duce quo patuere illa invia nerei Claustraque et insidiae, quae tot per saecula gentes Terruerant falsa pavidas formidine mortis. Ille alta in puppi velatus tempora lauto 640 Hortatur socios argivae robora pubis, Accenditque animos: illi urgent aequora remis, Attonitae spumant undae. Volat acta carina Phasidos ad fines, ubi dives ab arbore pendet Vellus, et auratis perstringit lumina villis 645 Jam male defensum, vigili custode perempto. Ite animae illustres, factis extendite feros Nomen in aetatum cursus. Jam culmina nota Vanescunt, patrio et matres in litore flentes, Invalidique senes. Vobis en ipse tridenti 650 Pandit iter Neptunus: eum comitantur ovantes Nereides, Beroe, Galateaque, et aurea Xantho, Nesaeeque et Phillodoce, delphinibus omnes Invectae, sparsis omnes per colla capillis; Cymmodoceque, Thetisque soror jam saucia flamma, 655 Pelea jam tota suspirans anxia mente. [t] Ite agite heroes: vestigia vestra sequutae, Exemplisque actae felicibus aequora classes Contexere; cavis fervent maria omnia late Navigiis. Quisnam ille autem [u] fidentior, altum 660 Oceanum qui spectat, et indignatur Iberos Spem trahere, ac regna alterius contemnere mundi Trans anni solisque vias, et sidera nota? Magnanimum nosco Ligurem; virtutis alumnum Nosco italae. Viridi date serta recentia lauro, 665 Ausoniae nymphae; calathis date candida plenis Lilia: semper honos, semper stet fama sepulti, Oceani dum fluctus erit, dum semita ad oras Pervia, phoebus ubi solvit temone jugales. O quas ille vices, et quanta pericula passus, 670 Litore ab hispano dum solveret! Aspera rerum Quae tulit, et quanta pelagi caelique procellas Primus ad ignotas intendens carbasa terras! Non certe Alcides odiis agitatus iniquae Junonis; non ipse vafer se praeferat illi 675 Laerta satus, incensae post diruta Troiae Pergama tam multos quamvis expleverit annos Omnibus et terris et late fluctibus actus. Virtus multa viri vicit tamen omnia, et oras Vectus ad optatas, ubi nos quum phoebus anhelis 680 Adstat equis, vesper nocturnos excitat ignes, Atque alia effulget stellis maioribus arctos, Djs pelagi, aurifero religata in litore puppi, Dona tulit voti compos, Cubaque potitus, [x] Gentibus attonitis monstro atque ingentibus ausis. 685 Quin et jam menso oceano, rursusque remenso, Victor ad hispanos remeans cum classe penates Ante invisa refert peregrino munera ab orbe, Inventasque ostentat opes, cultusque locorum Edocet, atque auro dites atque ubere glebas. 690 Hinc subito Europen late vulgata per omnem Fama volat, veterem quarta crevisse reperta Parte orbem, oceano edomito, trans ultima caeli Sidera. Felices illic felicia gentes Regna tenere, aurum rivis fluere, atque adamantas, 695 Gemmarumque alias nullo custode jacere Per juga per saltus et sylvas; unde superne Balsama odorato manant sudantia ligno. Ergo omnes ardor stimulat nova quaerere regna Auspiciis actos tantis: timor omnis, et illa 700 Formidata leves jam monstra abiere per auras, Falsa velut tacitae fugiunt insomnia noctis. Et dubites parere meis horatibus ipse Lentus adhuc? Gelidusne tibi praecordia circum Sanguis hebet, tantumne times convicia vulgi 705 Ignari? Tentanda via est, qua te quoque in altum Tollere, et immensum possis volitare per orbem. Jam domita oceani rabies: nunc aura domanda est Aeris; hinc laudem speres, hinc praemia, si te Major tangit honos, major si gloria famae. 710 Nec superi votis aberunt a grandibus: ille [y] Taurus ut Europes, ut Phryxi candidus albis Ille Aries villis, utque ales Pegasus; Argo Testis et ipsa, maris quae prima innare per undas Ausa procellosi puro micat aurea caelo 715 Sidereo in coetu, furvas et discutit umbras. Cui tua stellifera quondam comes addita sede Per noctem late flammantia lumina fundat Navis, et ardebit nautis felicius omen, Tyndaridum quam signa, heliceque, aut parrhasis ursa; 720 Ipsa per ignotas postquam te vexerit oras Victorem, et fama ingentem compleverit orbem. Adspice qua gelidam mundus consurgit ad arcton Arduus, et contra vergit qua pronus in austros; Illic humanos regio frustrata labores 725 Hactenus ignoto jacet avia litore, et illa Fors quoque et uberibus campis populisque superba Atque opibus, [y] sed navigiis nondum hospita curvis. Quippe gelu assiduo torpet maris unda revincta, Et patulas vetat ire rates. Tibi mobilis aer 730 Pandet iter glaciemque super, super horrida canae Strata nivis; caelo venies ceu missus ab alto. Qualis quum rhodopen mavors, aut trhacia curru Arva petit, volucrumque sedens moderatur habenas Alipedum; volat aetherios vi fervidus axis 735 Per campos, jam jamque venit, temploque propinquat: Desilit; arma humeris sonuere: at pectora trhacum Dirriguere metu, sanctum sibi numen adorant. FINIS LIBRI PRIMI.