CroALa & LatTy: nodus

Nodus 22771 in documento vicic-k-thien.xml

THIENEIDOS LIBER PRIMUS. 1 Vota fidemque viri, superas spirantia gazas Pectora, victuro liceat mihi carmine, diva Promere Calliope. Venetis hic natus in oris, Dives opum, clarasque trahens a Stemmate laudes; Unde toga et dignos proceres, et martia fortes Assumpsit fortuna duces; quibus ardua nullos Aut belli, aut pacis subtraxit gloria fasces. Consilio, censuque pares hos regius Aulae Donavit titulis splendor, famaeque perennis, Stirpe Thienea Comites, vox intulit astris. 2 Te summum tantae gentis lumenque decusque Caietane canam: tua gesta, tuosque labores, Devotaque tuum Musa describere nomen Fert animus; Fidei primos quo lumine patres Prospiciens, antiqua novo vestigia Clero Monstrasti, quali grassantia tartara Marte, Cocytique dolos quibus imperterritus armis, Quo Stygias fraudes pressisti robore, dicam. 3 Sed tua non Helycon, neque iam tua Numina Cyrrha Invoco, Castalias non amplius inclyta Divas Praesidia imploro, non iam Permesside lustro Ora Theti; vatem Coeli melioribus undis Caietane fove: falsis data vulnera sectis, Ingenium haereticae nunquam tolerabile fraudi, Electamque Crucem, fundati insignia Cleri, Virtutesque tuas, ductasque in Sidera palmas, Et fastiditas certas, dabo carmine messes. 4 Ingemuit maestus nuper cum cerneret Aether Coelestes hominum, diri Plutonis ob iram, Tartareis fractas odiis, Acheronte furentum Portentosa pati Furiarum incendia mentes. Miserat immitem rabies inferna Megaeram, Quae miserum obrueret taedis fatalibus Orbem: Et prope iam verum nescire superba docebat Mortales Numen; cum monstrum infame, nefandum Evomuit, dulcem natum amplexata, scelesto Laeta puerperio Styx improba. Caspia tali Prole, peregrinis tigris paritura sub antris Decubuit nunquam: nec tali barbara faetu Excepere gravem lybicam spelaea leaenam. Non ita Marmaricis audax leo saevit in oris, Armeniasque tigres melior natura coercet, Quam te monstrivoma pestis prognata gehenna, Lutherum puto, qui stygiis qualem hausit ab antris, Exhalere luem, foedaeque rebellia sectae Semina, sacrilega coepit diffundere dextra. Hic sacri expulsi vita cum caelibe ritus, Proscripti superum cultus, Petrique suprema Conculcata, orbem non desertura potestas. Hic sacra innocui pulsa ex altaribus Agni Victima, contempti mystae, derisa nefandis Opprobriis pictas, Patrumque oppressa gemebat Relligio: culpae, Ditis rhedarius, omni Planum stravit iter Lutherus, perfida quando Dogmata, Teutonicis gaudens haesisse dynastis, Desperata suae movit vexilla phrenesis. 5 Quo nunc terrigenae rerum discrimine tanto Ancipites vertent animos? num forte iubebit Dogmatis impuri tenebris, sectaeque furentis Exitio mergi, fidei num lumen avitae Deserere, et Stygio submittere colla sophistae? Eheu mortales horrenda pericula celat, Quidlibet audendi, quam fert, haec secta, libido. Et tamen, o sortem miseram! quam vilibus armis Expugnata Fides! hominum pars magna, venenum Quale propinavit rabiosus apostata, suxit; Desertis patriisque sacris, in falsa ruentes Dogmata terrigenas, plaudente vel ipse cachinno Obstupuit Pluto; et coecae deliria gentis, Certique interitus Styx est mirata voluptam. 6 Probrosae nomen famae, facinusque nefandum Lutheri! fatuo velut alter Herostratus aestro=oestro Infamis: quorum hic Ephesinae augusta Dianae Templa dedit flammis, quorum sub lumine, turpis, Foedaeque duraret scelerati nominis umbra. Infaustum nomen! tamen infelicior illo Lutherus; fatis ille suis quod tota Diana Arsit, habet votis; hydrus minus iste peregit Quam cupiit, totam minitans exscindere Romam, Romanamque fidem: votum hoc si robore maius, Nequitia non maius erat: pars Arctica tantum Convulsa est, frigensque Aquilo; stant caetera primo Fixa loco, puraque fide: simul erigit ingens Spes animum; quod pars etiam inclinata resurgat. 7 Fare tamen veri Doctor, si credere fas est, Tu quis es? unde venis? quali nova dogmata signo Contestata probas? an pravo mitteris orbi Nuncius e Coelo? sed quae Caelestia profers Officii documenta tui? blasphemia, fraudes, Ebrietas, odia, incestus, periuria, mores Sacrilegi, rabies, verba impia, vita superba, Sunt fidei portenta tuae: quo te Axe profectum, Pellendis hominum, effudit quas Roma tenebris, Suaderi Eoi radiis manifestius astri, Insensate putas. Erro quam perfidus affers Doctrinam, pura est, inquis: nisi credimus uni Prodigio, nihil est quod credimus: ecce stupendum Signum: cum puro vita impurissima verbo Et tibi vis credam? quod sis a daemone missus, Certum habeo: mittitque suos styx dira prophetas. Dic Erebi interpres, cur te tamen aethere missum Fingis? ut hunc similis, dices, qui misit adaequem, Mendax mendacem: quo robore nititur omnis Haeresis, haec germana sui sunt fulcra furoris. 8 Qui potuit fieri, regum ut sapientia tanta, Tantaque nobilitas, animi vis, tantaque virtus, Et tantus procerum splendor, manifesta probarit, Et Stygiae amplexus fuerit ludibria fraudis? Vos tamen Arctoae bellaces discite gentes: Impia Lutheri non vos doctrina fefellit: Hoc etenim necdum capio, mens dextra severo Ingenii necdum potuit comprendere nisu; Qua ratione premi verax potuisset ab isto Impostore fides; votum nisi dulce fuisset, Tot populis, et principibus, voluisse perire. Vos quibus ob noxas, grave credebatur avitae Legis onus, vitio mentis, non pondere legis Errastis: vobis morum languore solutis Falli dulce fuit, quod vitae in fraenibus ausis, Haeresis ad speciem foret opportuna tegendis. Sed frustra est, et inane sequi quod vestra colorat Crimina: quantumvis lateat sub tegmine culpa; Et scelus, et fraudes Nemesis divina revelat, Ultricesque, fidem, parat offuscantibus umbras. 9 Quis modus huic pesti? medicane Machaonis arte Experietur opem, turpi lymphaticus aestu Orbis, et insanam discet deponere mentem? Sed video, ut maerens sparsis incompta capillis, Curva genu, flentesque oculos ad Sydera tollens, Relligio ante Patrem superum gemebunda perorat. O Pater, et Coeli rector, cui sydera prono Poplite lunantur, cernis quo spreta dolensque Relligio squalore gemo, fremit undique dirus Hostis, et iratus mea funera poscit Avernus. Anne sines rabidam de Relligione triumphum Ferre stygem? spernor, premor, impetor, atque rebelli Succumbo prostrata manu; mea pene videtur Conclamata salus: tu cuius summa superbi Et metuunt iura, et reverentur sceptra tyranni, Affer opem Divae: tu vindice disiice dextra Sacrilegos ausus: redeat lux prima, sciantque Intacta Numen te Relligione vereri. 10 Ingemuit dictis Aether, auditaque movit Impietas animos: gemitus hac voce secutus Divorum Princeps: ergo mea Numina tellus, Ridet, et impuri spernit libamine cultus? Dogmata coelestes abolet spirantia gazas, Pollutasque novis deturpat ritibus aras? Quae causa est superi, quod aperto currat in omne, Tramite terra nefas? tragicam casura ruinam Effigiat pietas, nec qui sua terga cadenti Supponat Divae; nec adest qui penè ruentem Sustineat fidei generoso pectore molem. Italia exurge, ingentes quae saepe dedisti Casibus adversis Heroas, idonea sacrae Nomina militiae; laeto quibus obvia vultu Victrices ibat nectens Victoria lauros. O quoties illi, dextra non deside causam Sustinuere meam, cum nostrum lividus Orci Imperium furor impeteret, populosque fideli Devotas cultu, verum ridere docebat Impietas Numen: sacri cum Legis avitae Nutarent ritus, fortes dedit Itala tellus Atlantes: qualis fuerat quem fertilis olim Umbria progenuit, qui fortia terga ruenti Est Lateranensi visus supponere moli. Vestra parem fatis iterum praesentibus, ecqua Proferet Heroem regio, cui nobile flammis Coeligenis pectus, spretus corroboret aether, Bacchantemque solo victor compescat Avernum? Ausonias iterum Numen dum prospicit urbes, Terra tuas, inquit, cumula Saturnia palmas; Magnanimos profer, quibus alta trophaea strategos Erigat, optatis mea consolata triumphis Relligio: Heroas profer quibus inclyta pergat Nectere promeritas pietas defensa corollas. Taliter auditum sequitur Saturnia Numen: Eia mei, teneo quos pectore, surgite nati: Glorificas, spondent quas sydera, carpite palmas, Carpite victrices lusuras vertice lauros. Num terris saevire sines sine lege furentem Progenies animosa Stygem? patieris inultos Iuratos Divum, et supremi Numinis hostes? Nunc age, sacrilegis altaria diruta dextris Erige, Divorum ritu vitiata prophano, Reddere primaevo sit mens delubra nitori. Ne timeas; quamvis vultu iracunda minaci, Funesto exiliens obstet Phlegetonte Megaera, Viperei horrendo strident cui vertice crines: Impia tartareas si iungat in arma cohortes Immitis Pluto, vel Cerberus ore trifauci Allatret, horrificos Styx ipsa vel evomat ignes, Nil metuas; vobis validum pia sydera robur, Herculeasque addent vires; vestro impia marte Tartara supremos parient prostrata triumphos. Sic hortata suos praeclara ad praelia natos Ausonia, exosos sic pergere iussit in hostes: Sic probra ulcisci superum, sic illa docebat, Arripere insignes spreto pro Numine pugnas. Solicitis primum Pietas gemebunda Thienem Vocibus excivit, verae quae infudit amorem Laudis, Avernales trusuro in tartara larvas. Nunc opus est plena Heroem describere penna. 11 Urbs est quae Venetum veneratur fida Leonem, Exultans pingui circum pulcherrima gleba, Qua flagrante graves gignit Ceres aurea spicas, Multiloquumque premit celebris vindemia Bacchum, Laurigerum sortita sibi Vicentia nomen. Hic genus Heroum, quorum famosa propago, Ordine Cecropiis longo descendit Athenis: Stemma Thieneum dico, quod stirpis avitae Continuans titulos, florenti prole, vetusti Nominis est decorumque tenax: horum aspicit Orbis Crescere congenita seros virtute nepotes: Quorum gesta, fidem, robur, palmasque loquuntur Et Patria, et reges melius, quam forsan inepto, Posset inexpertus describere carmina Vates. Tantorum Caietanus prognatus avorum Sanguine, vel rudibus fuerat spectatus in annis, Inter grandaevae decora illustrissima stirpis, Ceu inter vernos fulgens rosa regia flores. Hunc, ubi mortales fuerat transfusus in auras, Excepit manibus Pietas, pavitque salubri Relligio lacte, et fidam puerilibus annis Exhibuit matrem: quoties hunc mollibus ori Admovit palmis puerum, dabat oscula mille, Basia mille dabat Pietas; cui saepe canebat: Gemmee cresce puer, nostris aliquando benignam Naufragiis laturus opem; puer auree cresce, Cresce ruinosi spes pusio florida Mundi. Saepe eadem Diva (ut fertur) bene olentibus arctas Aspersit violis cunas, saepe illa pudicis Sternere molle rosis non dedignata cubile, Selecta tenerum vallabat Chloride corpus: Dicebatque: meum flores circumdate florem; Pulchrior hic flos est, flos est mihi charior iste, Quam fert auricomis quos Trinacris Hybla viretis, Quos vel odorati pariunt viridaria Paesti, Vel quos purpureis dat humus Campana rosetis, Flos immortalem terris sparsurus odorem. Infantem divi pastum promulside lactis, Invictum teneris etiam formaverat annis, Heroem Pietas: cui parvo in pectore virtus Eximia, impurae fibras obstruxit Erynni. Virque supergressus soles aetate minores, Ardua moliri, grandesque in pectore caepit Maiores animo communi expendere curas. Quae pia Relligio, et pietas felicia iecit Semina, munifica dederant ingentia messe Foenora, milleno sortem superantia fructu. 12 Certa secuturae veluti praesaga diei, Pulchra suo ridens canitur Pallantias ortu; Aurea sic tenerae praecox Aurora iuventae, Certius a primis venturos moribus annos, Praesagire docet: nigras et fulmina nubes Praemittunt, leviora truces et murmura venti, Et matura rudes dictant praesagia malae. Quos Caietani provecta aetate datura, Vernantis primum praemissis floribus aevi, Promisit fructus, non immatura tenellis In membris pietas; pronus caelestibus ardor Expressit studiis: nascentis discite primos Virtutis radios: succurrit egentibus infans: Et qui nec sceleris molem, laudisque valebat Noscere discrimen; magnae tamen impete mentis Exercebat opus, quo mox discernere possis Illustres animos: emitur quo gloria, primum est: Auxilium, facili miseris impendere dextra. Mendicam patrias venientem ut vidit ad aedes Implorare stipem, placido miserabile primum Intuitu caput aspexit; mox sedulus escas Quaesitas cumulat, ieiunis inde benignam Supplicibus laturus opem, quam florida tanti Infantis pietas, larga patris aede legebat. Prodebat pulchro, teneris se solibus, aestu Pauperitatis agi; et qualem grandaeva docebat Nobilitas, modicis Christum referentibus Iris Supposuit fastum; non dedignatus herilis Infans mendicae servum se subdere turbae. Ite leves animi, virtutis adultera proles, Vestraeque eximias laxate propaginis umbras, Queis pudor est inopi vel celso occurrere vultu, Heroa vel voce loqui vetat infera tristi Nausea mendico; puero hoc doctore superbi Discite mortales; sanguis praeclarus avorum Quos iri modicos suadet calcare nepotes: Regalem Christus qui non locupletis amictum Assumpsit Craesi, tunica sed paupere tectus Mendico similis, pomposo apparuit Orbi, Vilibus in pannis, Maiestas tanta reposcit Effigiata coli: miseram ne despice frontem, Numinis haec forma est: quo se magis explicat arcta Corporis afflicti facies inhonora lacerna; Clarius illa refert Christum, cui sustulit omnem Oris adorandi, Crux opprobriosa decorem. Divinae fidei coelesti lumine doctus Noverat haec arcana puer, vastam unde futuri Consilii, parva signavit imagine molem. 13 Sic olim ingentem Troiam domiturus Achilles, Thessalicas perferre nives assuetus, et Ossae Vincere Centauros, (queis rapta armenta, superbo Ludus adhuc iuveni fuerant, Chirone stuporem Non simulante) dedit venturae laudis apertum Indicium: certo canitur: festina parare Nescio quid magnum virtus solet: integra quantum Officiet, viridi praesagit acumine spina. Quod Caietanus quondam explosurus inanes Terrigenum pompas, Christi de caede cruentae Arboris amplexu, Mundi calcare tumentem, Quo premitur, fastum; fulvoque docebit amicam Pauperiem praestare auro, Phariisque diurnas Messibus annonas; inopum maturus in aevi Mollitie monstravit amor: quo authore vetusta Christiadum, Coelo caput exaequavit egestas. 14 Qua tamen intrepidus face collucente molestum Virtutis calcavit iter; neque spinea laudis Terruit infirmas pueri quod semita plantas; Altius exponam: matres, advertite matres, Materna ingenuo pietas quid prosit ephaebo. Functa sui partus praeclara puerpera lucta, Virgineis supplex infantem devovet aris, Verbiparae quae suum donat nova Aletha Thienem. Venturi praesaga parens, tua viscera spectas, Unde tibi raras docta adpromittis haruspex E puero palmas: non haec deliria vanae Sunt artis, qua divinans praecognita Python Viscera discernit; lumen caeleste docebat, Haec ex te genito praedicere fata puello. Tunc indigna velut tanto esses pignore mater, Virgineae supplex matris prolaberis aris; Infantemque tuum, divo manantibus imbre Uberibus lactandum offers, Mariaeque tenellum Cedis Alethea prorsus pietate Thienem. Grata haec Verbiparae proles; quam mater amoris Aetherei pavit superae dulcedine flammae. 15 Forte nec errarem dicens; quod Virgo papillis Ambrosiis pressas, tenero stillaverit ori Delicias lactis, concessit Alethadis isto, Melliflui linguam veluti dulcescere nimbo. Hoc scio: virgineus cui casta ornaverat ora Munieratque pudor, placidos qui mitibus agnos Moribus expressit, cui religiosa modestus Ora sequebatur sermo, mirusque pudico Sanguine distinxit candor; cui propria cessit Lilia Virginitas, violas demissio, carnis Vernantes censura rosas, Tolerantia grandes Extulerat palmas, non sic opulenta fuisset Virtutum messis; tantae nisi lacteus imber Virginis, excelsas animi concurrere Coelo Fecisset dotes; nataeque in pectore flammae, Abdita Virginei laxassent femina rores. Fortunate puer! cui nulla benignius astrum Indulgere dies poterat, neque gratior unquam, Innocuae quivit signare exordia vitae, Stellarum aspectus, quo dexteriora periti Susciperent scribenda tibi praeconia vates. Quis mihi det primos repetam iam grandior ortus! Maternos cuperem laetus producere menses; Donec tale meis felix nanciscerer infans, Illecebris nunquam vacuum, natalibus astrum. 16 Sed quia sunt inopes mentis, nec tristia vitae Initia ignari norunt cognoscere partus; Tu quaecunque tuam vallare puerpera prolem Tutela praesente cupis, mox Virginis aram Verbiparae tenta: cui commendata parenti, Crescere propitia cernes tua pignora stella. Par quid agit tacito monitu tua Iuppiter ales, Implumem radiis quando solaribus aptat Progeniem; dubios non tantum exploret ut ortus, Sed potius natam phaebeo ut lumine prolem Imbuat; excelsis quo prompta volatibus, illos Postea non timeat, quos Iuppiter excutis ignes: Lux Aquilis Phaebea favet; vos vestra Mariae; Quam meliore suus flamma sol filius ornat, Pignora solicitae matres advolvite Lunae. Hoc quoque fine colant te Caietane pudicas Admoneo matres; ut te specialiter apto, Christipara dulces sistant interprete natos: Et tua dum multas virtus rapit inclyta matres, Commendet dubias etiam facundia nuptas. Virgineae fidei, laetae commissa patentes Pignora, sydereis imbuta calescere flammis, Terrenaeque fuga cernent fervere procellae; Aeternos speculari annos, mentemque suprema Exercere die: virides horum una salutis Cura trahet soles: lubricae sic flore iuventae Illaesam, Coelo hausta parat sapientia prolem. Non illam Cypria transfiget arundine mollis Pusio, despicietque tuos Cytherea capillos: Virginei crescunt tali virtute clientes, Ubere Virgineo pastus sic proficit infans. 17 Hac Caietano, mediae post aemula lucis, Fluxit ab Aurora pietas: hac crescere caepit, Postea quae virtus facta est heroa, papilla. Non ille ambigua: (studium puerile) palaestra Expetiit reliquos cursu superare sodales; Nulla illum levitas animi, nec ludicraEx: ludrica rerum Blandities, illum non perniciosa fefellit Charorum improbitas; cunctas hac Virgine cavit Insidias stella; cui tunc virtutis adultae Proposita tenerum formabat imagine pectus. 18 Nescio spectatos quae gratia maior ephaebos Provehat, innubis quam fixa modestia frontis; Haec Caietani laus est, qui montibus aequas Externis, infans scivit praescribere leges. Insurgunt imo motae cum corde procellae, Quas ratio fraenare nequit, vis clausa serenam Non patitur frontem, patulo sed fervet in ore Abdita tempestas, propriaque expumat arena. Corporis hinc motus varii, inconcinnaque fervens, Atque frequens rapit ora aestus: cum nescit habenis Mens uti, corpus pariter sua fraena relaxat: Moribus hinc levitas, pueris petulantia, quales Sola potest pravos cohibere modestia motus. Quod Caietano fuerit concinna modestae Nobilitas frontis, Dominae certissimus index Mentis erat, quae iure suos cohibebat herili Fraenabatque aestus: quibus ut puerilis abundat Mobilitas, quos crebra imae commotio flammae Acrius infestat; casta sic fronte docebat, Quod divina rudes regeret prudentia curas. 19 Aptius assuevit votis impendere tempus, Deliciisque leves firmare salubribus annos, Designans precibus certas puer aureus horas, Taliter expenso sugens pia gaudia Coelo. Ille etiam amotis repetens loca dissita turbis; Praesenti contenta Deo laxabat apertis Vota fibris: quo fine suum conclave decoris Indigetum telis, parvisque altaribus aptat. Sedulus hoc ardore puer signabat acerbae Aetatis flamma, quali tunc pene sepultos Divorum quondam templis face reddet honores: Fusarum momenta precum, exactumque colendis Caelitibus tempus, poterant praedicere multas Postea protractas curis caelestibus horas; Quas aetate gravi passim bis quattuor udis Votorum indulsit iaculis: et iusta precanti Clepsydra non deerat, gemini cum luminis aequa Crystallus lacrymis manans, prece currere caepta Incipiens, plerumque horas stillaverit octo. Quantus adornandis autem, queis liba sacrati Mysta litat panis, fervor resplenduit aris, Ignota Hesperiis non est ea gloria terris. 20 Postquam Palladiis aetas matura palaestris Admonuit, doctae nitendum ad culmina Cyrrhae; Non opus hic stimulis fuerat; nil scire, virilis Non passus puer, Aonii dulcedine tractus Nectaris, illustres in primo limine flammas, Eximiae ostendit mentis; primoque serenus Pulvere, venturae clarum dedit omen arenae. Iamque Stagyreos, pubes ubi strenua blando Non plus Aonidum plectro, sed vindice mentis Cuspide decertat, statuit decurrere campos: Iudicio gravis, et verborum insurgere vana Indocilis lucta, studuit demissior esse, Quam sapiens: elatae etenim sapientia mentis, Insanus tumor est, aegro qui vertice turget. Ac veluti vallis, laetis securius herbis Coelestes conservat aquas; vehementibus Euris Expositi, lugent sicci sine gramine montes; Non aliter demissa animi convalle receptae Indemnes sophiae manant foecundius undae. Ingenuas rara didicit feliciter artes Vi mentis Caietanus: velut omnia punctum, Sic puncto similis demissio permeat omnes Palladis, occlusos tumidis capitonibus, hortos. Cui dederat dignam morum laus inclyta palmam, Pallas Apollinea dixit quoque digna corolla Tempora: sic duplici, morum, sophiaeque venustam Laude, simul Caietani circumdare frontem, Doctiloquae petiit laurus geminata Stagyrae. Quem tamen ad leges Clero quia docta ferendas Advertit genitum Pallas; putat aequius istam Legibus attribui palmam; Sophiamque benigne Laturam id novit, si quod deferre probatis Debuerat decus illa comis, maiore Thienis Nominis augmento reddat non una Latini, Caesarei sacrique simul, prudentia iuris Mox celebrata petit Patavinae templa Minervae, Templa peregrinae nunquam non culta iuventae: Non magis hae Phrygio cantatae Antenore sedes Dedaleae quam sede Deae; quam Troicus olim Hostem habuit sanguis; Veneto nunc cuncta Leone Pacificante, ipso Troiae pro sanguine pugnat. 21 Hic Caietanus consuetae pondere flammae, Iustinianei studiis incumbere recti, Quaeque duplex Astraea docet, lucrata forensem Iura fabam, castam legum tentare medullam Solicitus pergit: cui ne civilis abesset Regula correctrixEx: corretrix iuris, speculumque videndi Lucidius recti; Patribus, fideique latinae Consona, Romulidum discit Decreta Solonum. Non deerat studio fructus; nam gnarus in omni Ad legis placitum, rixas componere causa, Ingenii summam retulit, summamque laboris Impensi laudem: cui ne sincera deesset Progenies virtutis, honor: celebrante laborem, Virtutemque, cita currente per aera fama, Sumit honorificam Patavina a Pallade laurum. 22 Talibus instructum proprii iam nominis alis, Maiorum propere decorum super alta volantem Culmina, commonitum Pietas hac voce lacessit! Caietane probas didicisse fideliter artes, Et Sophiae publicas traxisseex: ttaxisse ad faedera leges, Teque fatis culta lauros meruisse Minerva, Laudo simul gratumque habeo: minus evehit istos, Iuridica lauro signatos fama labores, Quam festiva tuo Pietas applaudat honori. Unum est, solicitae quod te perpendere mentis Conatu cupiam: lauro fortassis adepta, Palladio fingis positam tibi surgere ponto Aut Abylam, aut Calpen? curis est addita maior Meta tuis; minor ista tui finire latentes, Ingenii quae possit opes, est laurea: fidum Necdum carpis iter, quod te contingere finem Propositum iubeat, quali te nostra, nec ultra Ambiguum, tutela parat: prudentia Iuris Sola, gigantaeam segnis decurret arenam. Altior excelsae discenda scientia metae Restat adhuc: satis humanis exculta palaestris Pectora divinae fidei nutrita papilla, Ambrosios adeant supremae Palladis amnes, Ignotaque bibant sacros dulcedine rores. 23 Meta tibi Deus est, et Proximus: eia Thiene His toto te Marte para; compone disertis Theosophis solertem animum, coelestibus amplam Imbue dogmatibus mentem; certoque videbis Intuitu, quantum mundana scientia meta Proposita distat: superi, quam suadeo, regni Notitia, aethereis addit nova lumina flammis, Dilectum faciens minus ignorare Tonantem. Hic disces veluti generari ignara paternae Simplicitas mentis, prorsus nihil impare Verbum Natura gignat; veluti non duplice duplex Principio persona Deum producat Amorem. Hic disces veluti mutari nescia mentis Aeternae bonitas, causis procul omnibus a se Amotis totum ex nihilo formaverit Orbem, Angelicae, humanaeque indens, ceu propria menti Officia, immortale animis cognoscere verum. Inde scies primi crimen commune parentis, Et iustam culpae Nemesim; commune solutos Mortales prima per fata Theandrica noxa. Mirandum humane carnis, Verbique videbis Laetus connubium: simplex ut hypostasis ambas Nectat naturas; Hominemque Deumque profari, Quomodo communi possis idiomate, nosces. Hic Christi merita, et quales dat Gratia menti Humanae vires, velui septena favoris Per signa aetherei, Charitum coelestis inundet Pectora descensus: tum quo nos fine creatos Supremum voluit Numen, quo marte mereri Aeternas decrevit opes, quo tollere culpas Iudicio, statuitque reis quae vincula, cernes. Denique currentis vitae spes ardua quidquid Sperandum Coelo dictat, Coeloque videndum Proponit secura fides, licet abdita densa Nocte, tamen vere totum ista scientia pandit. Et licet a longe rerum hic videatur abyssus; Excessiva tamen quaedam est, vel limine primo, Ex rebus, speculoque Deum spectare voluptas. His ita perspectis summus tua molliet ardor Viscera: tantarum meditans mysteria rerum, Authoremqe Deum extolles, purisque calesces Ignibus; aeternoque petet pia flamma potiri Numine, terrenis solvi optatura catenis. Hinc bene cognosces qua proximus arte iuvari, Et pasci quo pane queat: sit pectore fixum Officiosa tuis erit ista scientia flammis. Excepit non vena libens documenta Thiene. Altius ista piae recolens oracula suadae, Nil anceps animi, totus coeleste quod audit Exequitur monitum: numeratque hac Pallade plures Scrutandis rebus naturae expertibus annos. Sic Deus agnoscens quondam praeclara daturos Exempla Heroas, mentem his conformibus auget Praesidiis: divina suae quos dextera laudis Instrumenta parat, donis praestantibus aptat Coelestes animos: opulentam aetatis in ipso Flore, Thieneae spondebant astra futuram Virtutis messem, quam tot coelestibus, una Humanisque dabant Charitum rorescere nimbis. Iam supremum illi probitatis fama ferebat, Doctrinaeque gradum, cum necdum abstersa, negasset Maturum membris vultus lanugo vigorem. 24 Sed Caietani laudatae illustre iuventae Produco specimen; charum deflerat acerbis, Iam Caietanus fatis cessisse parentem; Fortunaeque haeres scriptus cum fratre paternae, Is iuvenis, nec factus adhuc vir, caepit opimos, Munifica in Coelum census praemittere dextra. Mendicam non ille famem, nec corpora solum, Membrorumque reos solitus curare labores; Terrigenam pariter, partis melioris egestas Si premeret sobolem, proprio gaudebat ab aere, Subsidia aeternae petere opportuna saluti. Mox etenim ut vidit, Rampaci ruris aviti Agrestes animas, crebris non posse diebus, Liba procul positis accedere mystica templis; Crebrior incultos ut pasceret ara colonos, Unde animae peterent animam, construxit herili Argento, sacram vernis ruralibus aedem. Neve inopem Christi dos falleret addita nuptam, Dotales scripsit tabulas, quibus ille perenni, Duratura coli voluit Mysteria censu. Flamma Thieneae fuerat rudis ista iuventae. 25 Hoc lumen mirati omnes, constante futuros Omine signabant primis fulgoribus ignes: Tum taciti querunt, qualis se luce theatri, Utilis hic quondam pandet mortalibus ardor. Sed quem Christiadum, generosum fata parabant Casibus Heroem, Clero opportuna daturum Lumina primaevae fidei; properavit ad ipsum Christiadum caput, et fidei praetoria, Romam. Hic didicit qua laude fides, egeatque lacerto Quo pietas, morum squalet quo pulvere candor, Quo Patrum virtus vitio calcata prematur; Ut libatam oculis tam pulchro in corpore labem, Propitia exempli posset tentare medela. Summus Apostolica Praesul tum Iulius alter Eminuit specula, cui commendata Thienis Admissa est Latiae virtus penetralibus aulae. Iam Latius Praesul, iam Protonotarius ipse Audit Apostolicus: (solum primoribus olim Hic honor accessit ceris, nunc aulica lapsum Hoc luget fortuna decus: primaeva reliquit Lux protestantes: postquam Germania passa est Haereticos Protestantes, nec nominis illud Roma est passa decus:) prior ad maiora Quirinae Fata togae gradus iste fuit: nunc Aulicus esse Disce, pudor, verum, pietas, pro tempore solum Assumenda tibi est; alio pro tempore, mendax, Vanus, adulator fias, cui sola placendi Principibus sit meta tuis: prout expedit, ora Finge, nec extorris ratio te vellicet aequi. 26 Aegeo par Aula mari, quod mille procellis Fluctuat, optatoque prius quam littore sistat, Innumeras lacerat ponti inclementia puppes. Interea dum mille quatit praecordia curis, Suspirare suos portum iubet aula clientes: Per vada dum laeti multis infamia currunt Naufragiis, contempta illis discrimina signant, Immani dubiae fervere cupidine metae. Meta honor est, portusque simul, sed quo aulica raram Non laceram portu donat fortuna carinam. Dicitur Elysiis tota ambitione petitus Degere honor capis, Charitum quam plurima cingit Blandities; grataeque flabris ubi mollibus aurae, Omnem curarum tollunt venientibus aestum. Hic aulae suprema quies, hic meta laborum, Mille animis quaesitus honor: replet ille sereno Elysium vultu: hunc lauri, diademata, fasces, Pone iacent, veterum cerae, lituique togaeque; Exercentque auras tituli, celebrisque per omnem It rumor campum; dextramque ea fascina stipant, Quae tot votorum iaculis, vel tangere solum Ambitio terrena petit: maiuscula rerum Nomina, Pontificum mitrae, Tyriumque galeri, Purpureaeque decus chlamidis: tum denique sacrae Maiestatis apex, sedisque insignia, Claves. 27 Quae tamen Elysiis, augusta ubi fulget honoris Regia, adoratis exponat semita campis, Expediam: Elysios duplex via ducit ad hortos; Una minus calcata quidem, sed tuta, nec ullum Passa viatoris spolio gaudere latronem, Est via virtutis: crebris quae consita spinis, Obsita dumetis, rigidis asperrima saxis, Omnem etiam ambiti gustum quae frangit honoris: Inde est, haec rarus quod compita transeat hospes. Altera difficilis pariter via, dicta favoris: Aspectu iucunda quidem, qua molliter ipsae Incedunt Charites; dumis, spinisque carentem, Quam Cypris illaesa possit decurrere planta. Infidam tamen esse viam, crebrisque docemur Funeribus, raptoque viae praedonibus auro; Famae etiam fato; quibus et spes tollitur omnis, Elysii nemoris, tutumque ad prima regressum Otia privati, censent solatia, tecti. Prima via est spinosa quidem, sed gaudia mille Virtuti cognata tegit: patet horror ad extra Difficilis vinci; sed quod latet intus, amaenum est. Rectus enim, casta, quovis perfunditur actu Luce animus, pectusque suo splendore serenat; Subiectasque suo ridentem vertice nubes, Pectoris innubem virtus conservat Olympum. Altera laeta foris, sociae cui basia mille Affigunt Nymphae: patet exporrecta favoris Plena superficies, sed quod latet intus, acerbum est. Pectus habent curae, et quae est maxima cura placedi, Anxia continuo torquet precordia morsu. Est secura prior quem nulla pericula tangunt, Naufragiis ignota via, et sine Syrtibus aequor. Altera confractis tot puppibus horrida salvo Nec temone spei: totoque natantia ponto Littoribus lacerae mittunt fragmenta carinae. Immunis culpae prior est via, tramitis error Hic nullus, vigili virtus quam mente tuetur. Altera sed vitio gaudet; seu fanda secundent Sive nefanda viam, non est quod curat honestus Aulicus, obiectae modo sint ea commoda metae. Seria prima via est, et falli nescia, qualis Virtutem decet: at facilem movet altera risum; Huic totum ridenti etenim quia pendet ab ore Robur, inane labris postquam ridentibus astrum Defecisse vident, quae mens pendebat ab uno Risu, multiplices patitur delusa cachinnos. Tale est, augustas quod mox intrantibus aulas Occurrit bivium, quo primum haerere recentes Incipiunt animae: sed dum sua commoda librant Quam plerosque viam cernunt decurrere, tentant. 28 Hic haesit Caietanus, biviumque praealta Explorans animi specula, non simplice tritae Ingemuit terrore viae: et cui aulica laudis Ambitio, paenalis erat qui lumina fumus Sauciat, et quem dilecto prae Numine nullus Solicitabat honor; pro vana nominis umbra Hanc tentare, avidi maesta quam sorte Quirites Infamem fecere viam, deliria mentis Humanae, et tormenta aulae servilia dixit. Hic animo pendere diu praeclara Thienem Non passa est virtus; bivii nam laevus amaenum Monstrabat qui trames iter, virtute magistra Despexit; filumque viae laudabile dextrae Arripiens, partum vitio damnavit honorem. Hic signata licet raris vestigia plantis; Mox labiis, ea quod virtus impressit, adorat. Infestant hanc monstra viam, sed lumine solo Quae virtus Heroa domat: constantior aulae Occurrit levitas, quae verbis obvia prodit Compositis, fractoque inter mendacia gestu Officiosa tumet: (praebebit vocibus istis Indemnem te nulla fides:) facunda perorat Ut placeat: non quo pulchri fert aurea veri Semita, discretis linguam committit habenis; Sed quo mendacis vanus lepor abripit oris Incautas mentes, falsique tyrannide calcat. Hisque modis torquendo fidem, vis aulica credit Extorquere fidem: verum licet oderit aequa Illa tamen fidei est, stultos qua ludit amantes Hoc fidei externo seducta colore frequenter Aula strepit, damnatque suos decepta labores Nec fraudem experti sapiunt: res mira fatigat Hic etiam pendentem animum; qui credere Coelo Falsum dogma putant, certi fallacibus haerent Pollicitis: quin imo aliquod qui credere Numen Detrectant, quales atheos saepe educat aula, Illis, verborum fucis non credere, labes Est fidei: turgent ambiti melle favoris Aularum vespae, donec tumor improbus illis Viscera disrumpat: nec quod semel aula spopondit Desperare valent, ut nil a Numine sperent. 29 Ut veri hanc larvam, sobolemque inspexit Averni A patre mendaci, matre ambitione profectam, Expavit Caietanus: verbosaque monstra, Oris, inassuetis aulae, correxit habenis. Verba uno solitus vero, non lance futurae, Ut mos est, librare spei, sperataque linguae Falsiloquae, certa damnabat lucra ruina. Hunc probitas inimica aulae, communibus aulae Exemit studiis: quem si non, certa propinqui Utilitas, pietasque foro, vanisque solutae Plausibus immisit turbae; nullo ipse fugacis Illicio pompae, publico spectanda theatro Ora dabat: cuius puris ex moribus, ullam Decerpsit nunquam Romana licentia palmam. Inde etiam patuit, mentis qua is luce niteret Vaticanus olor, miscere nigrantibus impar Fontibus Angelicum pectus: socialibus ille Officiis nunquam tenuit, quos turpe notabat Colloquium Stygiam solitos potare paludem; Roribus aethereis, lympha quos coelite potos Ambrosios vidit ructare salubriter haustus; Quos animi pietas, castique innoxius oris Commendabat odor, iura in socialia charos, Virtutis stabili nexu poscebat Achates. 30 Sed quo praecipue statuit subsistere caetu, Accipe: non molli quo tempore Roma veterno Obruta, sydereos sorbebat parcius ignes; Coelica belligero servire coacta Gradivo Relligio, duros enses, galeasque sonantes, Pro Patrum vitta, et thuris tractabat acerra. Ut sileam reliquas morum male cauta ruinas Quas secum Bellona rapit; sopita iacebat Cum pietate fides, interque sonantia Martis Aera, parentalesque inter quas bellicus ignis Accendit taedas, nuruum lamentia suarum, Et lacrymas populorum inter, sua funera tristis Expavit, laceri spectatrix languida mundi. Hic tamen in publico rerum squalore refulsit Multorum privata fides; zelumque Latini Splendoris, sacros non dissimulasse Quirites, Indicio tunc caetus erat, quem nomine divus Ipse suo titulabat Amor: languebat in ostro; Postea sed Latio factus dignissimus ostro, Hic fervebat amor: te Sadolete, Caraffa, Contarene noto; te Bernardine Sabina Scotorum de gente (prius tamen addite signis Mysta Thieneis:) memoro, Romanus amictu Quos Tyrio vestivit honor: Giberte calebas Hoc Mathaee choro, ista Lippomane palestra Certabas; Veronensis duo clara tiarae Lumina: Coilius hic, hic Consiliarius arsit; Unde Theatinae votis flagrantibus ambo Accessere basi, primae pars una quadrigae. Hoc Dathus, hoc Crispoldus, et hoc fervore Latinus Emicuit; pluresque alii, glaciata Quirinae Quos intemperies urbis, sublimibus omnes Illustres titulis, permovit Amoris in ista Divini orchestra, flammis caelestibus uri. Caietanus huic augendo heroa dicavit Pensa Sodalitio, quod toti insigniter aulae, Et morum exemplis, fideique calore reluxit. Hinc reliquos etiam caetus pro mole futuri Elegit socios, quos ad revocabile vitae Culmen Apostolicae non designabat inani Consilio: quae socordi lucescere Clero Lumina debuerant, alio non aptius igne Accendi, solo quem Numinis igne putavit.