CroALa & LatTy: nodus

Nodus 1740495 in documento zamagna-b-odyssea.xml

HOMERI ODYSSEAE / LIBER VICESIMUS Vestibulo in primo tecti fortissimus heros Accubuit: subter magni bovis horrida stravit Tergora, et injecit florenti vellere multas Caesarum pelles ovium super; ipsaque laenam Praeterea Eurynome posuit per membra cubanti. Heic vigilans et triste procis in corde volutans Exitium stetit ille. alia de parte puellae Interea tectis ibant, juvenumque petebant Gaudia, nocturnis assuetae fraudibus omnes Laeta sequi alterno veneris solatia risu. 10 Exarsere ignes animo, tacitusque repente Multa putat secum, praestetne insurgere contra, An sinere extremum votoque ausoque potitas Misceri per tecta procis? fremit ira sub imo Pectore, et insanis acuit praecordia curis. Ac veluti, catuli cui parvi ex ubere pendent, Si qua ignota viri facies sese offerat ultro, Saevit acerba tuens rabidisque latratibus instat Mater, et adverso jam se fert cominus hosti Dentibus infrendens contra et concurrere tentans. 20 Sic olli infremuitque animus tam dira tuenti Flagitia, impellensque ambabus pectora palmis Haec secum: tacitus quin tu contra omnia persta, O anime; his etiam quondam graviora tulisti, Quum tibi magnanimos Cyclops immanis in antro Corripuit socios, saxoque illisa voravit Membra ferox. tantum quisti perferre dolorem Impavidus, donec te limine mortis ab ipso Eripuit, virtusque viam molita per artem est. His dictis animum increpitat, nec cedere victus 30 Ille negat. curis ipse autem ingentibus actus Aestuat, ac stratis hac illac volvitur heros Sollicitus. flammis ceu quando viscera torret Pinguiaque et multo turgentia sanguine pubes, In partesque omnes versat, celeratque laborem Ocius impleri cupiens: sic vertitur heros, Et volucrem nunc huc mentem nunc dividit illuc Secum agitans, quanam saevis congressus Achivis Arte queat multos unus demittere leto? Talia volventi delapsa ex aethere Pallas 40 Venit femineos habitus induta, supraque Adstitit, ac tali compellans voce loquuta est. O duris homines vincis qui casibus omnes, Cur vigilas? jam parta domus tibi, partaque conjux, Gnatus et ipse tibi partus, quem vellet habere Quisque sibi. sic fata dea est; atque ille vicissim Pаucа refert: haec, diva, quidem non vana profaris; Cura sed illa gravis residens praecordia torquet, Solus ego juvenes tot contra insurgere fortes Quī valeam? semper conferti haec limina servant. 50 Id quoque praeterea reputo, si perdere turbam Auxilioque Jovis detur mihi, diva, tuoque, Quo fugiam? casus omnes juvat ante videre Scilicet, atque animo varias expendere sortes. Dixerat; huic autem virgo sic caesia reddit: Improbe, nonne alii fidunt mortalibus armis, Ac sociis, quibus est haud par sollertia menti? Me diva duce tu, per tanta pericula vectum Per varias pelagi insidias quae numine nostro Incolumem duxi, metues? haec accipe porro 60 Dicta prius, penitusque alta sub mente reconde. Quinquaginta etiam si densis obvia telis Agmina consistant contra, mortemque minentur, Nil mecum tibi triste foret; quin omnia vastans Lanigerosque greges armentaque victor haberes. Nunc somni cape dona: est durum in nocte tueri Pervigilem tota; mox aspera fata subibis. Haec ait, et fesso placidam per membra quietem Irrigat, inque altum sese dea tollit Olympum Nubiferos superans per opaca silentia tractus. 70 Ast ubi dissolvit curas huic fusa per artus Blanda quies; contra depulso excita sopore Penelope in thalamo maerens assedit, et ambas Sparsa genas fletu sic est affata Dianam. Diva, Jovis proles, magnum Latonia numen, O utinam perdas transfixo pectore telis Hanc animam nunc ipsa tuis; vel turbine nimbus Praecipiti involvat, nigrumque per aëra vectam Oceani refluo jaciens me in gurgite mergat; Ceu quando immeritas saevae abripuere procellae 80 Pandaridas. ollis divum vis dura parentes Abstulerat, solaque orbas in sede relictas Lacte Venus miserata et melle et nectare bacchi Pascebat. Juno formae praestantis honorem, Consiliique decus teneris afflarat: at alti Corporis ingentes Latonia fecerat artus, Addideratque suas operum Tritonia laudes. Vix autem Cytherea poli sublimis ad arces Cesserat optatos nymphis latura hymenaeos Abs Jove fulmineo; (genitor quippe omnia novit 90 Fortunasque hominum laetas, et tristia facta;) Quum subito harpyiae miseras rapuere puellas Horrificae, Eumenidumque jugo pressere superbo. Sic o! me superi tollant; vel compta capillos Transadigat cupidam Dyctinna, ut per loca nigro Senta metu visura abeam sub Tartara Ulyssem, Nec me deterior conjux laetetur adepta. Triste quidem, fateor; tamen est utcumque ferendum Nempe malum, cui luce urit praecordia luctus, Dein placidus sub nocte venit sopor, ille malorum, 100 Laetitiaeque ferens jucunda oblivia menti; At me etiam terrent ipsi per somnia manes. Namque mihi talis per noctem accumbere visus In thalamo nuper, qualis, quum Pergama primum Classe cita peteret, fuerat meus ille vir ipse Infelix: laetum tentabant dulcia pectus Gaudia; rem veram, non somnia vana putabam. Vix ea Penelope; roseoque inceperat ortu Aurea procedens Tithoni effulgere conjux; Nec latuere Ithacum gemitus et verba loquentis: 110 Haesit, et occultae ceu jam bene conscia fraudis Ipsa foret, trepido visa est succedere coram, Atque adstare caput supra, vocemque ciere. Prosilit, ac laenam villosaque tegmina surgens In solio ponit, celsisque e sedibus effert Exuvias tauri; tum supplex voce precatur Caelicolum regem tollens ad sidera palmas. Juppiter o genitor, vestro si numine vectum Per terramque fretumque hanc me voluistis adire Jam patriam, postquam tam longa exercuit ira; 120 Nunc o! nunc aliquis vigil in penetralibus omen, Det precor, atque ipso veniat mihi ab aethere signum. Talibus orabat dictis; et rector olympi Audiit orantem, tonuitque in nocte corusca Desuper e nebulis, signum pater aethere ab alto Ostentans: visu subito laetatur Ulysses. Nec minus et vocem mulier captiva repente Sustulit inclamans penetrali in sede, ubi stabant Marmoreae moles tundendis frugibus aptae, Quas famulae urgebant bissenae, frangere semper 130 Et cererem jussae, baccas et pinguis olivi. Jamque aliae pensis defunctae corpora somno Fessa dabant; sociis tantum haec ex omnibus una Aegra magis, necdum cessans, revolubile saxum Continuit, laetumque omen sic edidit ore. O regis aeterno qui res hominumque deumque Imperio, insonuit cur tanto murmure caelum Stelliferum sine nube? aliquem felicia certe Signa petunt: jam jam, quod posco munus et ipsa, Da pater. extremum heic epulis operata juventus 140 Assideat, longo exercens quae membra labore Perdidit, ac vires mihi fracto in corpore solvit Dona laboranti Cereris: lux ultima visat Ista procos laetis celebrantes munera mensis. Tantum effata: heros tali simul omine gaudet, Terrificoque Jovis sonitu simul; ac ferus ultro Sontibus exitium jam certo in corde minatur. Interea complet famulantum turba penates, Sopitumque focis ferventibus excitat ignem. Surgit et ipse toro fulgentem indutus amictum 150 Telemachus, laterique ardentem accommodat ensem, Et formosa pedum circumdat vincula plantis: Tum capiens ferro praefixum robur acuto Limen adit, foribusque adstans ita fatur ab altis. Dic age, cara mihi nutrix, quem dignus honorem Nactus habet; thalamone hospes, dapibusque potitus, An jacuit neglectus humi? non inscia recti Saepe alios genitrix meritis et laude minores Nostra viros large coluit; cur immemor unum Scilicet hunc solito meritum sine honore reliquit? 160 Dixerat, atque olli prudens ita pauca vicissim Euryclaea refert: ne vero, o gnate, parentem Incusa: quantum libuit, se munere bacchi Proluit heic longum residens nocturnus ad ignem; Exstinctaque siti nihil ultra saepe rogatus Poscere se dixit. jamque ut nox prona quietis Dona tulit, jussitque toros, intextaque poni Strata parens, queis ipse altus recubaret; at ille Heu nimium maerens molli requiescere lecto Abnuit; et cruda nudati in pelle juvenci, 170 Caesarumque ovium male tectus vellere ad ipsum Vestibulum accubuit; nos laenam injecimus ultro. Haec ubi; Telemachus crispans hastile coruscum Limine procedit; gemini quem pone sequuti Nota canes fido servant vestigia gressu. Ille abit in coetu fortes visurus Achivos; At Pisenoridae creta Opis sanguine claro Continuo hortatur famulas. mora tarda facessat, O sociae; sordes tectorum everrite, et undam Spargite, purpureasque toris insternite vestes, 180 Atque aulaea. undis properet pars tergere mensas, Craterasque simul caelataque pocula lustret: Pars adeat fontem celerans, atque ocius adsit. Haud aberunt longum; quin primo ad limina stabunt Mane proci, festae celebrent ut gaudia lucis, Sacra redit laetis quae civibus orbe рerаcto. Dixerat, et jussae properant mandata puellae: Bis denae fontem petiere, aliaeque frequentes Rite suos obeunt passim per tecta labores. Haec inter venere proci, subitoque per artem 190 Institerunt valida diffindere ligna bipenni. Nec minus et reduces aderant de fonte ministrae, Atque una Eumaeus magnorum horrentia ducens Corpora terna suum. quos intra septa relinquens His Ithacum senior dictis compellat amicis: Mollius aspiciunt tene o, mala pestis, Achivi, Turpibus an probris velut ante incessere pergunt? Talia quaerenti suspirans reddidit heros: Supplicia o! divis utinam pro talibus ausis Expendant sontes, aliena in sede nefandum 200 Dedecus aggressi; jam jam est pudor omnis abactus. Alterni haec memorant dum voce, Melanthius ollis Adstitit ille malus custos ex agmine toto Munus agens pubi lectas de more capellas; Pastoresque ibant gemini simul. ipse ubi circum Atria curva gregem vinclis religavit olentem, His ultro regem dictis incusat acerbis: Pergis adhuc gravis esse, avidus nec poscere cessas Quemque virum, necdum tete his penetralibus effers? Haud prius absistes, credo, quam saucius hasce 210 Experiere manus; tanta est injuria, demens, Qua furis heic, alii ceu nusquam epulentur Achivi. Dixerat: ille nihil contra, sed turbidus ira Quassat utrinque caput, graviterque in corde minatur. Tertius ecce alia se parte Philetius infert, Caprigenumque pecus, sterilemque a litore vaccam Ducit: (eum soliti pelago transmittere, quotquot Huc veniunt, curva nautae advexere carina). Isque ubi porticibus longis armenta revinxit, Sic prior Eumaeo: dic o, quis sedibus hospes 220 Hic novus in nostris? qua se de gente profectus, Qua patria, et clara qua sese ab origine jactat? Infelix! praefert regalem corpore formam; At superi duro curarum turbine mergunt Magnanimos etiam reges, quos casibus actos, Errantesque diu cogunt ferre aspera fata. Haec ait, et subito dextram complexus inhaesit, Compellansque senem: salve o pater optime, dixit, Dique tibi meliora ferant, licet horrida luctu Te nunc exagitans multo fortuna fatiget. 230 Juppiter, heu divum quis te crudelior alter, Nil homines miserere, tuum genus: ut semel oras Hauserunt vitae, gravibus tabescere curis Sponte sinis. gelidus mihi dura per ossa cucurrit Sudor, ut hunc miserum vidi; lacrimaeque volutae, Dum memorem domini pietas, dum strinxit imago. Ille etiam pariter, caeli si vescitur aura, Phoebeamque haurit lucem, male tectus, et exsul Scilicet a patria, saevis procul errat in oris. Sin periit fato, nigrumque abreptus in Orcum est, 240 Heu mihi quid misero restat? me laeta per agros Ille Cephallenum teneris armenta sub annis Pascere, me validos voluit submittere tauros. Nec labor ingratus cessit: stabula alta juvencis Innumeris jam plena sonant, foeturaque votis Haud usquam melius domini respondet avari. Nunc alii ducique boves mensisque parari Dona jubent, patria gnatum nec sede relictum, Ultoresque deos metuunt: quippe omnia certant Diripere, atque opibus sine rege impune potiri. 250 At mihi curarum vario mens fluctuat aestu Multa volutanti mecum: discedere longe Scilicet, atque alias armenta abducere in oras Indignum est, salvo juveni dum vita supersit. Durios heic etiam, nequidquam aliena sedentem Ad stabula infandos longum perferre dolores. Atque equidem regem, hinc jampridem elapsus, adissem Ipse alium (neque enim scelerum vis tanta ferenda); Ni tenuisset amor miseri; ni certa subisset Spes animum, reducem vastata in sede videndi,260 Caedentemque armis pubem, crimenque piantem. Cui referens heros: non te rationis egentem, Quisquis es, aut animi arguerim; sat pectoris acre Consilium admirans video: quare accipe contra, Quae tibi nunc caeli testatus numina dicam. Audiat haec superum genitor, sociique penates, Atque arae, mensaeque Ithaci, quas nuper adivi; Te coram huc veniet proles Laërtia Ulysses, Aspiciesque illum, feret id si corde voluntas, Sternentemque procos, multaque in caede cruentum. 270 Tantum effatus; at ille: o! jam Saturnius, inquit, Adnuat, ac nutu firmet tua dicta potenti; Quid mea vis animi possit, quid dextera, nosces. Haec eadem Еumaeus, divos per vota precatus, Orabat, cupiens quamprimum visere regem. Atque illi inter se congressi talia dictis Dum jactant, juvenes fatum crudele struebant Telemacho; utque Jovis venit laeva ales ab aethra Altivolans, trepidamque tenens sub nube columbam, His tunc Amphinomus, cunctis mirantibus, infit. 280 O socii, haud dabitur votis et caede potiri Sperata: praestat nunc tandem dulcia mensae Dona sequi. vix fatus erat, quum laeta juventus Paruit, ac celeri subiit penetralia gressu. Omnes jamque toros atque alta sedilia circum Purpureas ponunt chlamydes, mactantque bidentes, Et pingues de more capras, feriuntque rudentum Colla suum, ingentique addunt his corpore taurum. Viscera divisi torrent fumantia, et implent Crateras baccho: tum pocula laeta ministrans 29O Circum obit Eumaeus, cereremque Philetius ultro Dat calatho e pulcro, vinumque Melanthius haurit. Incumbunt epulis alacres; nec secius ipsum, Versans arte dolos, Ithacum considere jussit Telemachus celso bene structae in limine sedis, Vilis ubi spreto stat sella et mensa parata. Mox etiam dedit exta viro, laticemque lyaeum Miscut aurato in cyatho sic voce loquutus: Eja age nil metuas; fruere una heic munere bacchi: Ipse manus rapidas arcebo, et foeda minantum 300 Dicta procum: non hаec certe sunt atria vulgi Publica, verum Ithaci multo mihi parta labore. Ergo omnes cohibete manus, et jurgia linguae, Ne qua fuat magno nobis discordia motu. Haec ille: infremuit pubes, labrumque momordit Admirans pariterque animum vocemque loquentis; Ac subito Antinous sic interfatus amicos: Dura licet sint dicta, tamen ferte omnia fortes O socii; nimis ille minaci pectore fatur. Monstra Jovis vetuere; aliter jam magna sonantem 310 Sedibus in tacitis mersisset funere Parca. Dixerat Antinous; nec talibus ille movetur. Et jam praecones sollemnia sacra per urbem Ibant ducentes, populumque ad festa ciebant Munera; conveniunt Phoebi jaculantis oраcum In nemus, et molli sternunt se in gramine cives. Postquam autem pubes tostos detraxerat armos, Partibus aequatis gaudens convivia curat, Indulgetque epulis. nec non sua dona ministri Aequa ferunt regi pariter, ceu jusserat ante 320 Telemachus magno proles dilecta parenti. At non passa diu est juvenes Tritonia foedis Parcere flagitiis, major quo luctus in imo Corde furens Ithaci saevas accenderet iras. Forte aderat mediis, scelus omne audere paratus, (Ctesippum dixere, Samos patria alta superbum Ediderat) fretus qui gaza opibusque paternis Penelopen alios inter poscebat amantes; Atque is tunc fari socium sic coepit ad agmen. Accipite haec animis comites, generosa juventus, 330 Quae dicam: ut meruit, jam pridem sorte potitus Aequali est senior; neque enim fas spernere quemquam, Telemachi ad sedes quicumque adcesserit hospes. Hoc super ipse dabo, nostrum testatus amorem Scilicet; ille autem pro magno munere contra, Cui libitum toto famulantum ex agmine, donet. Sic fatus validis intorsit viribus actum Corripiens de lance pedem bovis. ocius heros Submisitque caput pronus, torvusque repente Sardoum in morem risit: super evolat alte 340 Missile, et adverso vires in parjete frangit. Tum vero alloquitur Ctesippum, atque increpat ultro Telemachus: salvum te fors inopina tuetur; Haud feriisse datum, avertit sese hospes ab ictu. Namque aliter ferro medium per pectus adacto Concideres, maestusque tibi pro optato hymenaeo Heic genitor funus, bustumque informe pararet. Parcite, neu diro sese quis crimine jactet Me coram; fas omne animo discernere quippe Atque nefas didici: fueram puer inscius olim. 350 Nunc quoque balantumque greges, armentaque caedi, Et cererem passim raptari et munera vini Aspiciens utcumque fero, vi pressus acerba, Auxilioque carens; tot enim compescere solus Haud valeo: hostilem at saltem prohibete furorem. Quod si ardor vos tantus habet me sternere ferro, Sternite, nil renuo; multoque occumbere praestat, Cernere quam semper scelerosa atque impia facta, Hospitiumque fero violatum vulnere, et ipsas Vexatas sine more mea intra tecta puellas. 360 Vix haec fatus erat, cunctisque silentia facta Per tacitas late sedes; stupor altus ubique. Inde Damastorides Agelaus ita incipit ore: Ne vero vestrum ne quisquam justa monenti Audeat irasci, dictis aut obvius ire. Jam saevas cohibete manus, et parcite quemquam Laedere, contemptos veriti per tecta penates. Telemacho vero matrique haec dicta profabor Haud ingrata ferens, audire invitus uterque Ni renuat. donec fuerat spes ulla videndi, 370 Sedibus in patriis praesentem rursus Ulyssem; Nil vetuit traxisse moras, et ducere longa Spe juvenes (satius tibi multo id namque fuisset, Si patrias genitor salvus remeasset ad oras); Nunc aliter manifesta fides jam credere cogit. Quare age et incertam precibus tu vince parentem; Illa sibi jungat, fuerit cui plurima virtus, Et majora dabit qui dona: ita laetus avita Tu potiere domo, patriisque epulabere mensis; Ipsa novos thalamos, alienaque tecta sequetur. 380 Haec ubi finierat, contra sic natus Ulysse Pаucа refert: non matris ego connubia carae Perque Jovem, casusque mei genitoris acerbos, Qui procul hinc periit, longis aut errat in oris, Non, Agelaë, veto; jubeo quin saepe morantem Nubere, cui malit, cui dent sua praemia laudem. Sed pudet invitam nostris expellere tectis Vi dura; vos o! dī talem avertite culpam. Conticuit vix ille; procis Tritonia risum Excitat insuetum, mentesque erroribus implet. 390 Ingeminant omnes alienis gaudia malis, Sanguineasque vorant epulas, turgentiaque una Lumina stant lacrimis, gliscitque in pectore luctus. Quos inter magno circum resonante tumultu Dia Theoclymenus sic fatis ora resolvit; Ac subito: heu miseri, quae tanta insania turbat? En vestrum nox atra caput circumvolat umbris, Per vultusque affusa horret trepidantiaque infra Genva metu. quaerulis aër ululatibus ardet, Volvunturque imbres oculis. jam sanguine muros, 400 Atque trabes, atque alta super laquearia cerno Sparsa novo. formis simulacra volantia miris Vestibulumque aulamque implent, ac pallida Ditis Regna petunt, Erebo loca subdita: purpureo sol Axe fugit; nigris densantur cuncta tenebris. Talia dicebat: vasto magis omnia risu Insonuere. atque heic Polybo genitore superbus Eurymachus: sine mente furit novus advena; vanum Ducite continuo e foribus, mediaque locate Urbe citi o juvenes, quando olli heic noctis imago est. 410 Cui vates: mitte hanc pro me de pectore curam, Ac ducibus jam parce istis. et lumina, et aures, Incolumesque pedes ambo mihi; stat quoque menti Vis eadem; his fugiam fretus. vos aspera clades, Exitiumque manet, quod nulli evadere salvo Mox dabitur, quotquot juvat his in sedibus ultro Vimque inferre viris, molirique impia vota. Haec dicens alto subito de limine cessit, Piraeumque adiit; laetus qui excepit amicum Protinus, et multo fovit solatus amore. 420 At juvenes circumspiciunt, risuque furentes Telemacho magis atque magis succendere pectus Instant, multa super sociis indigna loquuti. Atque aliquis: dic o, quis te pejoribus, inquit, Hospitibus gaudet, sate Ulysse? hunc dira fatigat Errantem ingluvies ventris, vinique dapumque Perniciem. non ars olli, non pectore virtus Ulla subest; tantum stat pondus inutile terrae: Ille furit vates, ac fata horrentia fingit In mediis surgens, ac divum nunciat iras. 430 Verum age, si qua fides, non te cessisse pigebit Jam facilem, ac fero quamvis mea dicta sequentem; Navibus impositum curvis mittamus utrumque Trinacrium ad litus; pretium nec vile redibit. Talibus instabant dictis: nihil ille movetur, Sed tacitus patrem observat, cupidusque precatur, Incipiat conferre manus, et surgat ad arma. Venit et Icarii proles, pulcherrima nympha, Penelope, ac solio contra subnixa resedit Gaudens illa quidem juvenum cognoscere dicta. 440 Nec minus hi lautis agitant convivia mensis, Vescunturque epulis, quarum vis strata jacebat Plurima. non illa potuit sed caena parari Grata minus, structurus erat quam maximus heros, Divaque bellipotens morituris: quippe priores Sunt scelere atque odiis ausi certare nefandis.