CroALa & LatTy: nodus

Nodus 1699974 in documento zamagna-b-odyssea.xml

HOMERI ODYSSEAE LIBER QUARTUS. Vallibus in curvis vastam Lacedaemona cursu Ingressi juvenes praecelsa minoris Atridae Tecta petunt, regemque adcitos undique multos Inveniunt cives inter tum forte parantem Optatos una gnati gnataeque hymenaeos. Ille quidem natam Pyrrho armipotentis Achillei Fulmineae soboli, dura inter praelia martis Jam Priami ceu pactus erat sub moenibus altis, Adnueratque pater, perfecto tempore divum Curribus invectam celsis mittebat ad arces 10 Myrmidonum, qua regna gener ditione tenebat. At nato prolem jungebat Alectoris almam Spartana de gente, olli quem serva crearat Pulcra seni fortem Megapenthem. germina namque Nulla dii tribuere Helenae, postquam edidit ipsi Hermionem forma Veneri non cedere dignam. Ergo omnis festo resonabat regia coetu, Finitimique aderant populi, civesque vocati Munere gaudentes. quos inter dulce canebat Aurea plectra ciens vates, geminique canentis 20 Ad vocem juvenes tollebant corpora saltu. Interea primo tectorum in limine stabant Telemachusque heros, et Nestoris inclita proles Sublimes in equis, quos vidit ut acer Atridae Armiger egrediens Eteoneus, ocyus ivit Nuncius ad regem subiens penetralia, et olli Adstitit, atque prior breviter sic fatus ad aurem est. Stant gemini juvenes foribus, Menelaë, sub ipsis Assimiles magni Jovis almo e sanguine proli. Ergo age fare, alto bijugos num solvere curru 30 Praecipis, anne alias quaesitum mittere sedes? Cui subito iratus graviter sic flavus Atrides Orsa refert. adeo malesana haud ante gerebas Corda Boëthide, puero nunc digna profaris. Hospitia experti multorum has denique salvi Venimus ad sedes, ubi saltem Juppiter aequus Nos utinam servet placidos, finemque laborum Det pater. hospitibus celerans i solve jugales, Atque ipsos intro duc ad convivia coram. Jusserat: ille autem, famulis per tecta vocatis, 40 Sedibus erupit properans, comitesque sequuti Fumantes pulcro solvunt temone jugales, Et statuunt ductos plena ad praesepia, fessis Farra ministrantes et mixtae gramen avenae. Dein vacuum acclinant septa ad lucentia currum, Ac juvenes ducunt tecta intra regia. at illi Omnia lustrantes late penetralia regis Mirantur; nam tota vident splendescere solis Luce velut clara, et radiantis imagine lunae. Postquam oculos laeti cupidos per cuncta tulere, 50 Delapsi irriguum studio petiere lavandi Marmoreo in labro fontem: dein flumine lotos Atque oleo nitidos ut circum rite ministrae Vestibus induerunt pictis tunicaque recenti, Ambos Atridae vicina in sede locarunt. Invergunt lymphas manibus, quas lucidus auro Urceus irrorat supra, purumque fluentes Subjecti excipiunt argentea labra lebetis. Ponunt et mensas juxta, cereremque canistris Expediunt, cumulantque epulas, et munera didunt. 60 Tum famuli varias patulis in lancibus escas, Fumantesque armos, et viscera tosta reponunt, Poculaque ex auro fulgentia. dat simul ollis Pignus amicitiae dextram, simul accipit heros Sic fatus: gaudete epulis ante ora paratis O juvenes; ubi pulsa fames atque ardor edendi Desierit, qua gente hominum, quibus estis ab oris, Scitabor saturos. haud certe exstincta parentum Gloria vestrorum: Jovis alto a sanguine reges Sceptriferi vobisque genus vitamque dedere, 70 Credo equidem: ignavi nequeunt educere tales. Dixerat, apposuitque bovis lustralia coram; Pinguia terga; sibi fuerant quae dona parata, Illi autem accincti dapibus laetantur opimis, Protenduntque manus. postquam saturata quierant Pectora, Telemachus dulcem compellat amicum Cervice admota, et fidam sic fatur ad aurem. Aspice, Nestoride, regali fulgida luxu Atria, splendoremque auri flammantis, et aeris, Electrumque, argentumque, et secti vim Elephanti. 80 Talis sidereo magni Jovis ardet olympo Intus opima domus: quanta heic aggesta renidet Gaza ingens immensa! stupor me scilicet altus Sensibus attonitis cernentem talia pressit. Haec ille: at flavus mirantem sensit Atrides, Ac subito sic orsa refert. o germina cara, Magnanimi juvenes, nulli contendere magno Cum Jove fas; olli fulgentia sidera supra Divitiae sine fine vigent, aeternaque sedes. Seu vero mecum certet, seu cedere victus 90 Haud renuat quisquam mortali e semine, nulla Invidia est. multis ego late casibus actus, Multaque perpessus post anno denique ditem Octavo tetigi Phoenicem, et litora Cypri. At prius Aegypti lustratis finibus atros Aethiopum populos, felicia regna colentes, Sidoniosque, ipsosque adii devectus Erembos, Et Lybiam, nascuntur ubi cum cornibus agni, Terque venit longum rediens faetura per annum. Non dominus, non pastor eget, nec deficit umquam 100 Caseus, aut agni molles, aut copia lactis, Plena sed usque novae distendunt ubera faetae. Interea dum multa parans his jactor in oris, Leto alius fratrem domuit, nil triste timenti Insidians furtim malefidae conjugis astu. Sic regno non sponte, opibus neque laetor adeptis. Haec tamen a patribus, vita si forte fruuntur, Nota reor vobis. Priami quis nesciat urbem, Imperiumque Asiae magnum, versosque penates 110 Barbaricis dites opibus, quos aspera passus Multa diu saevo populatus marte subegi? Sed mihi nunc utinam tantum vel tertia rerum Pars foret; incolumes contra vivique manerent, Idaeum ad Xanthum qui tum periere sub urbe Dardania, longe caris heroes ab Argis. Quos ego dum plorans curarum turbine pressus: Heu queror amissos, saepe in penetralibus aeger Desideo, luctuque animum depascor amaro, Si qua mihi hinc veniant solatia: luctus at ipse 120 Deserit interdum miserum, vivitque sub imo Corde dolor. neque enim longa est speranda voluptas Tristibus a lacrimis; vix sensibus hausta recedit. His tamen heu miserum me frustra ex omnibus unus Ante alios cogit tabescere, qui neque dulces Carpere me somnos umbrarum in nocte silenti, Nec memorem gaudere epulis sinit: horrida namque Grajugenum nemo pro me discrimina rerum: Pertulit, infelix heros quot passus Ulysses. Et nunc ille quidem fatis urgetur iniquis, 130 Curarum haud ullam requiem, finemque laborum Inveniens; meque urit atrox dolor ipsius ergo Atque agitat sine fine incertum, an vivere credam, An periisse usquam? flet rарtum perdita luctu Penelope, flet Laërtes, atque inclita proles Telemachus, parvum liquit quem classe profectus, Dixerat: huic patrius moerentia pectora strinxit Altus amor, cujus nomen vix auribus hausit, Continuo ex oculis lacrimas effudit obortas Purpuream obtendens ante ora humentia vestem. 140 Sensit id Atrides, dubiaque in mente volutat, Sollicitumne sinat cari meminisse parentis, Occupet an primus lugentem, ac singula pandat? Anceps ille suo volvit dum talia corde, Venit odoratae linquens penetralia sedis Tyndaris, ingreditur qualis florentia Cynthi Per juga Dyctinna, et lateri sonat aureus arcus. Protinus huic sedem rutilantem Adrasta locavit, Formosumque super lana e lucente tapetem Alcippe stravit. stat juxta candida Phylo, 150 In manibus calathum retinens, quem pignus amoris Perfectum argento e nitido donarat habendum Magnanimi Polybi conjux Alcandra, ubi dives Alta canopaeis tollit se regia Thebis. Ille duo dederat Menelao argentea labra, Et tripodas geminos, atque auri dena talenta; Ast Helenae non parca super dedit optima conjux Auratamque colum, calathique volubile textum Argenti summas auro ludente per oras. Obtulit hunc olli plenum tum stamine Phylo 160 Rite laborato: supra colus aurea fulget Tincta gerens violae nigrantis vellera fuco. Ut primum assedit, plantasque innixa locavit, Formosum tali sermone affata maritum est. Nossene fas hominum qua sint ab origine creti, Atrida, nostros qui nunc adiere penates, Hi juvenes? vanam seu mendax fallat imago, Seu moneat verax, dicam, quando ipse profari Fert animus, tacitaque vetat consistere lingua. Non ego tam simili vel nympham corpore vidi, 170 Vel puerum (cernentis adhuc stupor occupat ora) Quam similis magni nato est hic omnia Ulyssei Telemacho, puerum quem quondam in sede reliquit Dulichia genitor, me propter tota furentem Graecia quum phrygios obsedit milite campos. Talia dicenti flavus respondet Atrides. Quae conjux te cura, eadem me pectore in imo Sollicitat: sic ille pedes, sic ora gerebat, Brachiaque, obtutumque, et flavo in vertice crines. Nunc quoque dum memoro, quantas Laërtius heros 180 Indomitus curas pro me, quantosque labores Hauserit, ille genas lacrimis perfudit obortis Purpuream obtendens ante ora madentia vestem. Talia dum jactant; subito mirantibus infit Nestorides. magnorum Argivum o maxime ductor Cura jovis Menelae, vafri, ceu reris, Ulyssei Progeniem cernis, nec te tua lumina fallunt. Sed prohibet juvenem pudor atque modestia fari Multa heic te coram, cujus ceu numinis ambo Huc primum advecti dio pendemus ab ore. 190 Me vero huic comitem genitor Neleïus heros Addidit; afflictis namque hinc solatia rebus Auxiliumque malis sperans te invisere avebat, Si quid opis misero, si qua est via certa salutis. Heu nati misera est parvi sors! aspera rerum Perpetitur puer usque haud multis septus amicis Patre absente diu. talis fortuna fatigat Telemachum; vacuis jamdudum a sedibus olli Carus abest genitor, nec qui fera damna repellat E populo infensa super ullus in urbe relictus. 200 Nestorides sic fatus erat, quum laetus Atrides: O mihi quam cari socii nunc cernere gnatum, Affarique datur, qui saevo in turbine belli Tot subiit casus pro me, quemque omnibus unum Anteferens reducem donis cumulare parabam, Juppiter incolumi cursum si classe dedisset. Olli urbem patrios statuissem ac tecta per Argos Ex Ithaca adcito cum gaza omnique suorum. Cum numero, natoque; meisque ex urbibus una Olli cessisset veteri vacuata colono. 210 Saepe eadem sedes nobis atque una fuisset Certa domus, junctosque animis concordibus usu Dividere alterno nil quisset, ferrea nostros Ante oculos nigro quam mors velasset amictu. Sed superi invidere mihi bona tanta, nec illum Ad patrios referunt longo post tempore fines. Sic ait, ac tepido maduerunt lumina fletu Omnibus: aligero flebat Jove Tyndaris orta, Telemachusque, satusque Atreo fortissimus heros. Nec tibi Nestoride caruerunt fletibus ora 220 Saeva recordanti dilecti funera fratris Antilochi, magno victum quem vulnere quondam Filius Aurorae stygias demisit ad umbras. Hunc sibi tum raptum moerens ita farier infit: Te meus ante alios genitor dicebat, Atrida, Consiliis clarum, quoties tua facta revolvens Narrabat senior poscentibus omnia natis. Quare etiam si forte licet, parere monenti Ne pigeat: non ulla mihi nam flere voluptas Post epulas. tales referat sine crastina curas 230 Orta dies; neque enim miseris, qui morte quierunt, Invideo lacrimas supremaque munera leti. Post obitum quippe unus honos mortalibus aegris Hic superest tondere comas e vertice summo, Ac tristes de more genas perfundere fletu. Heu subiit letum non ultimus inter Achivos Frater et ipse meus notus tibi: non ego praesens Olli aderam, sed fama tulit non vana, fuisse Antilochum pedibusque acrem jaculoque valentem. Talia Nestorides, quem contra excepit Atrides: 240 Quandoquidem sic ipse mones, et pectore sensus. In tenero versas dignos majoribus annis Egregio genitore satus, quem laudibus aequas Aemulus; haud magnum prolem cognoscere certam Illius est, аltus cui Juppiter adnuit ultro Connubium felix et primae lumina vitae, Adnuit ut facilis Nelidae, quem lare jussit In patrio molli placidum gaudere senecta, Consilioque bonos atque hasta cernere natos; Inceptos praestet fletus abrumpere, jamque 250 Instaurare epulas. vos o manibus date fontes Nunc pueri; cras tempus erit sermonibus aptum Telemacho pariterque mihi. nec plura loquutus Conticuit: properat puros invergere rores Asphalion, rursumque alacres ad pocula dextras Porriciunt juvenes, dapibusque fruuntur opimis. Atque ibi pulcra novam versans in pectore fraudem Tyndaris immiscet medicata in pocula succum Adversumque irae et ducentem oblivia luctus. Hauriat hunc si quis, non tristi sparserit imbre 260 Ora per integram lucem, non saeva parentem Si rapiat misero Parcarum dextera utrumque Nec videat coram si fratrem aut germina cara Vulnifico concisa peti per corpora ferro. Talem gnata Jovis succum formosa potentem Servabat, Polydamna uxor quem Thonos in oris Nata canopaeis dederat, qua plurima tellus Gramina fert. varios pars vitae inservit ad usus, Pars etiam nocuis corrumpit membra venenis; Illaque gens omnis medicas exculta per artes 270 Paeonis a prima deducit origine stirpem. Hunc in plena mero dulci quum pocula succum Miscuit argivae proles pulcherrima Ledae, Sic ingressa loqui est. vos o Menelaë, patrumque Clarorum soboles, pueri (nunc tristia rector Ille deum, nunc laeta, potest quando omnia, donat, Alternatque vices:) dapibus gaudete paratis, Et vario lenite animum sermone quieti Sedibus in placidis. prior ipsa ex ordine fabor, Atque unum e multis (neque enim certamina duri 280 Cuncta Ithaci fando sperem percurrere posse) Expediam Trojae media intra moenia gestum. Ille etenim quondam non ullo corda labore Fractus apud Xanthum sua diris corpora plagis Sustinuit foedare ultro; circumque decoros Injiciens humeros sordentem ut servus amictum Dardania est ausus penetrare in moenia furtim Solus, inops, formamque omnem diversus ab illo, Qui proceres inter grajos in litore stabat. Talis erat veniens, cunctosque fefellit in urbe; 290 Trojugenas. non et potuit me fallere quamvis Corpore mutatus: multis in millibus una Agnovique virum, dictisque aggressa vocavi. Ille nihil certi simulata mente referre, Ingeniique sui primum non immemor omnes Cunctando impartes versari: mox ubi lotum Vestibus indueram, et juraram numina magna, Nil prius Hectoridis dicturam fortibus, atras Quam rursum ad naves, tentoria et alta redisset, Consilia expediens tum prodidit omnia Grajum. 300 Sic postquam multos Troum demiserat orco, Ad socios rediit, luctumque reliquit in urbe, Commixtum rabie - passis ibi crinibus omnes Troades implebant moestis ululatibus auras: Contra laeta mihi? tentabant gaudia mentem Talia cernenti. veteres nam corde penates Versa meo optabam, miserandaque damna querebar Illacrimans, quae multa tulit Venus aspera, quum me Abstulit a patria gnataque, et conjuge nulli Sive animis digno seu pulcra cedere forma. 310 Desierat memorans; illamque his vocibus heros Excipit Atrides. Nulli dubitanda loquuta es Quamvis magna refers, conjux dulcissima. namque Vidi ego multorum mentemque animumque sagacem Heroum late vasto jactatus in orbe; Sed nondum talem mihi noscere contigit usquam, Nec dabitur qualis fuerat Laërtia proles. Magnum etiam facinus quondam fortissimus heros Ausus equi in latebris, ubi lecti insedimus omnes Inachidae cladem Phrygibus letumque ferentes. 320 Vix fuimus positi; tu dardana moenia linquens. Jussa equidem nutuque reor monitisque deorum, Gloria queis ingens Teucrorum, et pergama curae, Illuc venisti. vadentem pone sequutus Protectus clipeo telumque immane coruscans Deiphobus veniebat. ibi ter robora lustrans, Attrectansque dolos circum, mentitaque vocem Uxorum primos iterumque iterumque vocabas, Nomine quemque suo signans ex ordine Grajos. Ipse tamen, Туdeique genus, magnoque creatus 330 Laërta vocem simulataque sensimus ora In medio strati. jamque una adsurgimus ambo Corpora tollentes, animis in utrumque paratis, Sive exire, tibi seu respondere vocanti, Ni vetet obsistens Ithacus teneatque ruentes. Ergo aliis circum taciturna prementibus ora, Solus ibi Anticlus demens te incessere dictis Dum parat, arreptum clamantis guttur Ulysses Strinxit utraque manu cohibens, certamque salutem Attulit Argivis, illum sic usque premendo 340 Turbidus, abduxit donec te bellica Pallas. Haec ubi fatus erat Menelaus, talia reddit Telemachus; dilecte Jovi dux inclite Achivum, Dura quidem fortuna mea est; nil tanta parenti Profuit heu misero virtus, nec pectora ferro Septa gravi potuere nigras avertere Parcas. Nunc tamen in sedes nos ducite, leni ubi somno Moesta per optatam claudamus lumina noctem. Dixerat: alma suis proles Ledaea puellis Imperat extemplo curvata sub atria mollem 350 Ferre thorum, ac tyrias vestes pictosque tapetas Sternere, tum supra villosa imponere texta. Jussae abeunt manibus retinentes lampada dextris, Insternuntque thorum. quo postquam induxerat ambos Armiger, in placida posuerunt corpora sede Telemachusque heros et Nestoris optima proles. Interiora autem subiit penetralia scandens Atrides, juxtaque illum pulcherrima nympha Tyndaris accubuit, stratisque locata quievit. Inde ubi deseruit Tithoni aurora cubile 360 Suave rubens, thalamo prodit Menelaus ab aureo, Induiturque artus, laterique accommodat ensem, Candida et evincit formosis crura cothurnis. Jamque deo similis thalami quum sede recessit, Telemacho adsedit, dictisque ita fatus amicis. Dic age fortunae quae vis te dira coegit Per freta lata sali vastam Lacedaemona adire? An privata viae caussa est, an publica rerum Conditio jubet ire, edissere vera roganti? Talia quaerenti suspirans natus Ulysse 370 Reddidit: Atrida, magnorum o cura deorum, Huc genitoris ego quaesitum nuncia veni, Si qua feras longe vectus maria omnia circum. Diripitur domus ampla mihi, pereuntque labores, Hostibus et fervent sedes, qui caedere gaudent Balantumque gregem et nigrantes terga juvencos, Gens efraena, proci matris, fas omne perosi. Huc igitur supplex venio, genibusque volutus Te precor o! si forte velis mihi fata parentis Exstincti leto visa, aut audita referre 380 Alterius sermone, unum nempe edidit illum Prae cunctis miserum Grajis quondam optima mater, Invisumque diis: quare non ulla profari Cura mei, quaecumque tuo sub pectore servas, Impediat; quin cuncta refer, si fortis Ulysses Ille meus, genitor dextra tibi tempore in ullo Profuit, iliacis, ubi passi plurima, campis: Illa ego te per dura precor, vera omnia redde, At gemitus imo rumpens de pectore Atrides: Heu juvenes, heu triste genus proh Juppiter, inquit, 390 Tantum adeo sperare nefas, tantique cubile Haud metuunt tentare viri jura omnia contra! Cerva velut magni si quando in lustra leonis Ingreditur, parvosque locans necdum ubere pulsos Hinnuleos campis it late, herbosaque quaerens Pascua frondiferis ignara in vallibus errat: Ille autem rediens notoque receptus in antro Infremit, ac vivos morsu depascitur artus, Sanguineisque horret setis, sic fervidus heros Sic rediens ollis feret omnibus aspera fata. 400 Jam pater ille deum, Phoebusque, et bellica virgo O faciant, sese talem post tempore longo; In patriam referat, qualem videre Pelasgi Luctantem in Lesbo, quum surgens arduus ictu Stravit humi Philomeliden, gavisaque turba Insonuit plausu, totamque implevit arenam. Talem o! se referat, turbamque aggressus inertem Ingratamque simul vitam sperataque rumpat Connubia insanae falsa inter gaudia mentis. 410 Illa autem, quae poscis, ego haud mendacia fingens, Expediam, fuerint quaecumque; auditaque pandam, Quae docuit quondam verax me in gurgite vasto Caeruleus senior, repetamque ex ordine dicta. Nequidquam optantem patrios invisere fines In viridi Aegypto me saevo numine divi Continuere diu. non illis namque litaram Rite sacris, ceu fata deum, ceu jussa ferebant. Stat pelago in lato, diti praetenta Canopo, Insula, quam dixere Pharon cognomine, tantum Semota a terris, quantum cita carpere cursum 420 Luce queat tota navis, cui flamina spirent A puppi motas zephyris crispantibus undas. Portus ibi statioque patet, nautaeque carinas Hinc soliti, hauserunt postquam de flumine fontes, In freta vesani longe propellere nerei. Illic bisdenis me di tenuere diebus, Aura nec ulla polo venit, quae carbasa flatu Impleret per dorsa maris tumefacta secundo. Jamque adeo consumpta et pabula, et ipsa fuisset Fracta hominum virtus, ni me fors una dearum 430 Caerula magnanimi servasset filia Protei Idothee miserata. hujus nam pectora votis Sollicitans flexi, quum sola in litoris ora Averso a sociis pisces fallentibus hamo Parte alia, qua quemque fames malesana trahebat, Obtulerat sese manifesta in luce videndam. Atque ea ubi steterat propius, sic ore loquuta est: Quis furor, aut mens dira expertem sensibus urget Omnibus? anne ultro cessas; atque aspera gaudes Ferre mala heic residens? non certa pericula sentis 440 Lentus adhuc claususque mari carisque relictus A sociis, queis victa fame jam corda labascunt? Huic refero: o tandem quaecumque es magna dearum, Dicam equidem, nec vera tegam. non sponte morantem Aspicis heic; laesi retinet me numinis ira. Sed tu diva mone, norunt quando omnia divi, Quis superum mihi saevit atrox, cursumque moratur Plena vetans ventis intendere vela vocatis? Illa autem firmans animum sic incipit ore: Haud procul hinc habitat verax in gurgite vates 450 Jam senior Proteus, Neptuno carus et ipsi, Qui pelagi subter glaucas scrutatur arenas, Undarumque domos late, sedesque profundas, Utque ferunt, genitor meus est. hunc si modo possis Corripere insidiis, sollerti aggressus et arte, Ille tibi expediet cursus, atque omne resolvet Certus iter, piscosa ruas quo stagna profectus. Praeterea si tantus amor, te cuncta docebit, Evenere tuo quae laeta, aut tristia regno, Dum procul ignotis erras male tutus in oris. 460 Desierat: sed rursus ego. quid maxima possim, Quid sine te sperem? tu fraudem vatis, et omnes Insidias tu diva doce, ne praescius idem Effugiat frustra conantem: fallere namque Difficile est homini captumque evincere numen. Haec ego tum paucis: contra dea protinus infit Sic exorsa, docens pavitantem et multa putantem. Quum medium caeli scandit sol igneus orbem, Fatidicus senior vitreis emergit ab undis Flamine sub zephyri, spumis horrentia tectus 470 Terga super, rupisque cavo procumbit in antro. Circum ipsum patulis pedibus glaucae Amphitrites Sternunt se variae passim per litora phocae Aequorei tristem spirantes roris odorem. Ipsa ego te facilis, quum primum aurora rubebit, In secreta senis ducam: tu delige fidos Tres numero ex omni socios, qui robore praestant. Accipe et insidiae quae sunt, ex ordine pandam. Ille quidem circum lustrans, numerumque recensens Per litus phocas ut late inspexerit omnes, 480 Defessus nemorum ceu quondam pastor in umbra, Gramineo medius componet membra cubili. Videris hunc postquam vix somno lumina captum, Tunc animis usus, tunc firmo robore: tende Fortia cum sociis conanti evadere vincla. Omnia tentabit verti in miracula rerum, Et varias referet species, fluviumque liquentem, Ardentemque ignis flammam: tu vincula capto Nil dubitans, nexusque magis contende tenaces. Verum ubi mutatus,vocemque atque ora resolvens 490 Talis erit, qualem sopitum videris ante, Desine vi dura, facilisque tenacia solve Vincla seni, poscens ultro, quo numine laeso Saeva luis commissa, et frustra quaeris abire? Haec ait, et sese jactu dedit aequor in altum Spumantem torquens undam dea corpore, at ipse Digredior, stantesque petens in litore naves Procedo multis turbatus pectora curis. Quo simul ut veni, nigro sub vespere mensas Instruimus, pariterque epulis vinoque refecti 500 Languida curamus per litus corpora somno. Mox tenebras aurora polo quum clara fugarat, Extremam aequorei processi ad marmoris actam Multa deos orans, ducensque ardentia corda Tres comites mecum, quaecumque audere paratos. Interea summa pelagi caput extulit unda Diva ferens quatuor phocarum e gurgite pelles Direptas paullo ante, dolos meditata parenti Insidiasque suo; dein apta cubilia scalpsit Effossa tellure prope udi litoris oram 510 Opperiens. contra taciti nos venimus olli Cominus, ac subito jussi consedimus una Quisque data circum contecti corpora pelle. Dura fuit statio: phocis direpta marinis Uda gravem nimium spirabant tergora odorem, Afflabantque luem: quis enim graveolentia cete Indomitus juxta possit consistere longum? Sed nympha incolumes voluit, succosque paravit Ambrosiae, nares halanti suaviter aura Contingens, qua tetra extemplo pestis abacta est. 520 Sic taciti in latebris stetimus, sol altius egit Exacto dum mane jubar. jamque igneus orbem Hauserat ut medium titan, venere frequentes Sedibus e pelagi phocae, passimque cubantes Corpora per siccum stravere humentia litus Ultimus emersit vates, armentaque circum Pinguia per scopulos lustrans, numerumque recensens Nos etiam primos, deceptus imagine falsa, Rettulit in censum; dein stratus et ipse quievit. Irruimus clamore alto, dextramque jacenti 530 Injicimus. contra ille suae non immemor artis Fit subito fulvusque leo cervice comanti, Squamosusque draco, tygrisque, ac horribilis sus, Fontis et unda liquens, procera et stirpibus arbos: Instamus circum affusi, manicisque tenemus. Verum ubi nulla senem juvit fallacia, victus; Corpore mutato demum sic ora resolvit. Nam quis te superum docuit, fortissime Atrida, Me capere insidiis, quidve hinc petis, inquit? At olli: Scis, Proteu, scis ipse; petis quid talia fallens? 450 Jamdudum hac teneor deserta in rupe, neque ullum Invenio finem curis oppressus acerbis, Turbatusque aegro moerentia pectora luctu. Sed tu dic miserans, divi quando omnia norunt Quis superum iratus teneat, frustraque moretur, Ne solvens celeri sulcem vada salsa carina? Tantum effatus. ad haec vates ita turbidas inquit: At tu caelicolum regi, superisque litare Debueras, prius alba dares quam carbasa ventis, Rite secundarent ut cursus vasta profecto 550 Per maria, optatis proram rapientibus austris. Nam patrias non ante licet contingere sedes, Aspicere et notos reduci, quam sacra fluentis Ab Jove tu longe repetas hinc ostia nili Aegyptum invectus viridem, donisque peractis Stellifera places divos in sede repostos: Expedient victi cursum, ventosque remittent. Hactenus ille: mihi cecidit, turbataque mens est Continuo, ut ponti jussit per caerula rursum Tendere in Aegyptum, longeque revisere Nilum.560 Atque haec subjicio vati: sint ardua quamquam, Perficiam quaecumque jubes; sed tu mihi, Proteu, Hanc quoque da veniam super oro, atque ordine pande, Num Danai salvis omnes rediere carinis, Quos ego Nelidesque profecti liquimus oris In phrygiis? quisquamne inopino funere cessit Fluctibus in rapidis, aut inter cara suorum Brachia post duri superata pericula martis? Haec ubi quaesivi, senior mihi talia rursum Dicta dedit. quid me ista petis, sate sanguine claro 570 Atrida? mitte has curas; neu quaere doceri, Nec fas, quae servo tacitus: namque omnia рostquam Audieris, largo sparges tua lumina fletu. Multi sunt domiti, multi mansere relicti Incolumes: gemini tantum, fortissima corda, In reditu periere duces, ne tristia dicam Funera, queis aderas pugnando ad moenia Trojae. Stat vero pelagi mediis inclusus ab undis Unus adhuc, certatque graves evincere casus. In ratibus curvis periit mavortius Ajax, 580 Quem prius ad Gyras alte surgentia saxa Vexerat irato Neptunus ab aequore servans. Atque illic, quamquam invisus foret ipse Minervae, Vitasset mortem, ni mens labefacta fuisset, Oraque solvisset caelestes impia contra, Invitis jactans dis sese evadere posse Fluctibus e rapidis. jactantem grandia frustra Audiit undarum rector, validaque tridentem Corripiens dextra subito latus impulit ictu Gyraeum, mediumque scidit: pars altera mansit, 590 Altera pars rupis pelago est illisa sonanti. Illum heic haerentem, vesana et mente furentem Praecipitem scopulo nigrum detrusit in aequor: Sic haustus tumidis in fluctibus occidit Ajax, At tuus heu! frater tunc Parcam effugit acerbam Classe cita, expertus praesens Junonis amicae Auxilium, facilemque fugam in discrimine tanto. Verum ubi jam Maleae tetigit minitantia caelo Saxa, per undosi stridens maris arva procella Abripuit longe flentem graviterque gementem 600 Litus ad extremum, fuerant ubi tecta Thyestae, Alta Thyestiades quae tunc Aegisthus habebat. Hinc etiam reditus spes visa affulgere certi, Flamina dis mutata fremunt, et moenia ad alta Incolumis proram vertit, ripaeque propinquat. Emicat ille ardens in litus, grataque terris Oscula dat patriis: lacrimae volvuntur obortae Ex oculis magno visae telluris amore. Illum autem specula custos conspexit ab alta, Cui bina Aegisthus fulvi promiserat auri, 610 Hoc ipsum ut faceret, pacta mercede talenta. Atque ibi jam residens totum servaverat annum Excubias agitans, vigilem ne falleret heros Praeteriens furtim; bellumque inferret apertum Haud virtutis egens. ut vela accedere vidit, It subito ad regem, venisse et nunciat hostem. Continuo Aegisthus fraudem meditatur, et acres E populo socios bisdenos deligit omni, Insidiasque locat. mox et convivia mensis Instruit, et curru vectus procedit in aureo 620 Obvius Atridae, dictisque invitat amicis, Mente nefas agitans, alta in penetralia regem. Heic illum ignarumque doli, ignarumque pericli, Exceptum ferro, ut plena ad praesepia taurum, Occupat, atque epulas inter demittit ad orcum. Non quisquam Atridae sociorum in caede relictus, Non quisquam Aegisthi: cuncti occubuere sub isdem Sedibus, adversis confossi рectorа telis. Dixerat: ipse gravi fixus praecordia luctu Stratus humi flebam, nec jam producere vitam 630 Longius optabam, nec solis cernere lumen. Atque ubi sordentique artus in pulvere versans, Effusoque madens explevi tristia fletu Ora diu, curas his coepit demere dictis Sic iterum vates orsus. tabescere luctu Nil juvat aeterno moerentem: quin age cunctas Tolle moras, patriam si qua contingere possis. Namque ipsum aut vivum invenies, aut fortis Orestes Praeveniens ferro stravit, domuitque superbum Ultus caede nefas; tu vero funera cernes. 640 Queis dictis rediitque animus, pulsoque dolore Sollicitam rursus tentarunt gaudia mentem. Et subito: o Proteu, tales jam noscere casus Sat licuit. quisnam ille autem, quem gurgite vasto Inclusum retinent seu vivum fata deorum, Lumine seu cassum? quamvis moerentia magnus Concutiat tremor ossa, hujus quoque discere nomen, Fortunamque, vicesque, animi mens incita flagrat. Ille sub haec referens: quem poscis, tertius, inquit, Magnanimo est genitus Laërta Ithacensis Ulysses. 650 Hunc ego fundentem lacrimas in litore vidi Ogygio, vitreas ubi sedes pulcra Calypso Incolit: heic refluo clausum late undique ponto Detinet exsilio in longo, quin cedere possit, Molirive fugam: non illi aut curva carina, Aut socii, queis terga sali spumantia findat. Te vero nec fata sinent, Menelae, nec ipsi Caelicolae quondam patriis occumbere in Argis. Elisii longe in campos, qua meta recessit Ultima terrarum, vivum te numina ducent, 660 Flavus ubi Rhadamanthus, ubi est placidissima vita, Nec glacies, nec saeva riget nix ulla, nec imber; Sed zephyros semper spirantes mollibus auris Sufficit oceanus laetae solatia genti. Haec te certa manet sedes, haec debita sponso Tyndaridis generoque Jovis felicia regna. Sic ait, atque altum Proteus se jecit in aequor. Ast ego stipatus sociis vestigia flexi Ad naves tacito sub pectore multa volutans. Ut ventum est, caenam subito properavimus ipsis 670 Sub ratibus; mox vesper ubi processit olympo Defessi somno per litora stravimus artus. Jamque nova humentes noctis dimoverat umbras Exoriens aurora, cavas deducere naves Instamus laeti, positumque tumentia vela Cornuaque ad malum suspendimus antennarum. Nec mora; conscendunt nautae, transtrisque locati Spumea contorquent abiegnis aequora palmis. Sic iterum puppes labentis ad ostia nili Constitui, sacrisque deum de more peractis 680 Numina placavi, vacuumque Agamemnonis umbris Aggessi tumulum, quo fama aeterna maneret. His tandem exactis redii, dederuntque secunda Flamina di faciles, volucri per caerula cursu Me patriae ad sedes et litora nota ferentes. Nunc age, namque aliud nil restat, gnate, monere Quod liceat, sine te lux saltem undena revisat Atque etiam duodena heic mecum in sedibus altis. Post laetum hospitio dimittam, opibusque juvabo Ad patrias reducem terras. tibi munera ternos 690 Alipedes currumque dabo, variisque figuris Cratera ardentem, sacros in honore deorum Quo latices nostri libes non immemor umquam. Haec heros ubi fatus erat, sic orsa reponit Telemachus: me tanta precor ne tempora lentum Heic agere, o rex magne, jube: simul otia ducens Exigerem totum revolutis mensibus annum Oblitus caramque domum, caramque parentem: Usque adeo laetum dulci sermone moraris! Ast alio vis dura vocat: fors taedia et ipsi 700 Jam Pylio nequeunt perferre in litore nautae, Increpitantque moras, nimium dum tempore longo Cogor adesse tibi, quae vero munera spondes, In magno, quaecumque dabis mihi, semper honore Servabo: nec coge tamen me ducere fines Ad patriae alipedes. maneant, tibi nempe futuri In pretio, qui regna tenes ingentia campis, Lotus ubi viret alta, viret formosa cyperus, Hordeaque, et segetes, et plurima surgit avena. Non cursu spatia ampia patent, non florida prata 710 Sunt Ithacae; capras tantum fovet aspera dumis, Et mihi cara magis, quam si vim pascat equorum. Nulla adeo aut campis felix, aut curribus apta Insula, finitimo residet quae gurgite; et omnes Ante alias Ithaca abruptis male cautibus horret: Dixerat: illi acer bello subrisit Atrides, Amplexusque manum placida est ita voce loquutus. Sanguine te claro sermo tuus arguit ortum, Illaque mutabo, nam possum, dona; tibique E cunctis, quaecumque jacent mihi sede reposta, 720 Eximium carumque dabo mage munus habendum. Caelatum cratera feres: argenteus ipse Totus, et ardenti fulget labra illitus auro, Vulcani sollertis opus, ditissimus heros Sidonium rex ipse mihi donaverat olim, Per casus varios quum primum sedibus hospes Illius accessi; tu nunc donatus habebis. Talia sese inter placido sermone serebant, Quum celsa ingressi convivae limina regis Adducuntque greges, lenaeaque munera portant; 730 Nec minus et pulcris evinctae tempora vittis Adveniunt nymphae, cererisque albentia secum Dona gerunt: fervet dapibus domus alta futuris. Parte alia penitus diversa, ante atria Ulyssei Ludere gaudebant disco jaculoque volanti Planitie in lata juvenes, ubi semper acerbi Dirum exercebant vesana mente furorem. Hos juxta Antinous simul Eurymachusque sedebant Ductores primique procum, virtutibus ambo Ante alios longe eximii: quos clara Noëmon 740 Progenies Phronii compellans talia poscit. Antinoë, ecqua tibi venit vox missa per aures, Quando huc Telemachus Pyliis adpellet ab oris? Ille meam duxit navem, qua tendere in almam Elida debueram procul hinc, ubi gramine molli Bissenae pascuntur equae, pullique sequuntur Indomiti totidem, quos sub juga ducere tempus. Haec ait, atque illi stupuere: haud namque putabant Neleam petiisse Pylon, sed rura profectum Inter oves errare aut alta suilia propter. 750 Tum satus Eupitheo Antinous sic ora resolvit: Dic age vera monens, quando hinc abscessit, et illum Qui comites duxere? Ithacae num lecta juventus, An pacti pretio nautae, captivaque turba Vernarum? Dic et pinum num forte coаctus, An dederis tu sponte petenti? haec fatus ubi ille, Excepit proles Phronii sic orsa vicissim. Navim sponte dedi: talem quicumque videret Orantem juvenem curisque ingentibus actum, Quid faceret? durum justis obsistere votis. 760 Ipsum autem comites clara de stirpe sequuntur Flos Ithacae, ductorque una conscendere visus Mentor, sive deus, cui par se cuncta gerebat. Sed tamen hoc mirum est: hesterna heic Mentora vidi Luce sub auroram; Pylias tunc cesserat arces. Haec ubi dicta dedit, discessit ad alta Noëmon Tecta patris, tristesque ambos mutosque reliquit. Jamque proci adstiterant alii, ludoque quieti, Consedere, quibus turbato pectore fatur Antinous: furor illi atra caligine mentem 770 Intus agit, funditque oculis ardentibus ignem. Commissum heu facinus magnum: discedere furtim Sic potuit, sic ille minas non fudit inanes? Ergo puer nobis impune illuserit unus Scilicet invitis, pelagoque immittere navim Ausus, et eximiam secum deducere pubem: Jam premere incipiet gravior vis. at prius illum Juppiter o perdat, nobis quam tristia portet. Quare agite ac celerem bisdeno remige рinum Instruite. inaidiis venientem ac tuta secantem 780 Aequora deprendam mediis in fluctibus inter Saxosamque Samon Ithacenque: ita tristis acerbo Funere quaesitum misere luat ille parentem. Sic ait, atque omnes adsensu dicta probarunt, Surgentesque cito subiere in limina gressu. Nec vero longo latuerunt tempore et ipsam Penelopen, quae dira. proci sub pectore versant. Omnia namque Medon retulit, qui forte prope aulam Adstabat, quum saeva intus consulta serebant. Jamque ibat fidus reginae huncia portans; 790 Obviaque huic propere vadenti in limine fatur Penelope, inviso quo missus ab agmine tendis? An famulas cessare proci, pensisque relictis Instruere adsueto mandant convivia luxu? O utinam nullos hymenaeos, nullaque posthac Munera laetitiae norint: postrema sit opto Ultimaque haec dapibus vestris lux! siccine largas Telemachi crescentis opes vos perdere rapto Usque juvat, vestros pueri nec dicere patres Audistis, qualis fuerit generosus Ulysses? 800 Illequidem nullum facto nec laedere dicto, Ut soliti reges, solitus vexavit acerbis Hunc odiis, illum contra dignatus amore est: Omnibus ille aequus, nil cuiquam triste paravit. Sed vis dira patet, vestraeque injuria mentis Improba: non ulla est meriti nunc gratia tanti. Dixerat. atque Medon: utinam, regina, malorum Haec, inquit, tibi summa foret; sed majus adorsi Et gravius multo, quod Juppiter arceat oro, Flagitium juvenes furiata mente volutant. 810 Telemachum cupiunt redeuntem perdere ferro Exceptum insidiis, qui jam genitoris amore Et Pylon, et claras petiit Lacedaemonis arces. Vix ea: reginae trepida formidine sanguis Diriguit, stupuitque diu, nec verba nec ullas Dat voces: lacrimae tantum volvuntur inanes Ex oculis, clausoque haeret vox gutture pressa. Post ubi vis tandem rediit, seseque recepit: Cur abiit mihi natus, ait? quae dira coegit Mens miserum puppes conscendere, queis freta tranant 820 Mortales, pelagoque volant pernicibus alis; Nullane ut in terris rapti vel fama supersit? Tales rumpebat questus, quum talia rursus. Dicta Medon retulit. Neleam ut tenderet urbem Quaesitum genitorem; et acerbae nuncia famae, Impuleritne aliquis caelestum, an sponte voluntas, Ignotum est: abiisse scio, volvique periclo. Hace dicens alti subiit penetralia tecti. At gravis invadit dolor in praecordia lapsus Intima reginam, sedemque exterrita linquens 830 Sternitur infelix thalami prope limina nudo Moesta solo, queriturque gemens: circum agmine denso Stant famulae, resonisque implent ululatibus aedes. Quas lugens graviter regina affatur. adeste, Atque audite, mihi o carae: quot lucis in oras Et natae, et matrum suxerunt ubera mecum, Caelicolae irati voluere ex omnibus unam Infandos me ferre magis sine more dolores. Amisi prius ipsa virum fortemque, bonumque, Insignem virtute, atque omnes inter Achivos 840 Eximium, famaque per Argos et Hellada notum. Nunc etiam abreptus nimbis turbantibus aequor Unigena abscessit carus, matremque reliquit Ignaram. nec me ulla e vobis surgere lecto Improba tunc monuit; non ulla adiisse parentem Sustinuit, quum nosset iter lacrimabile nati? Haec mihi si miserae citius via nota fuisset, Aut heic mansisset, quamquam jam certus eundi; Sedibus aut isdem liquisset funere mersam. 850 Verum agite, atque aliquis Dolion mihi, quem bonus olim Ipse dedit genitor, cuique horti credita cura, Advocet. ille seni Laërtae haec tristia portet, Si quod consilium, si quis modus adsit; et idem Adveniens instet lacrimis inflectere cives Optantes prolemque suam atque exscindere Ulyssei. Talia dicenti sic fata anus Euryclaea est: Nympha o cara mihi tu me seu interfice ferro, Incolumem seu linque domi, nil ipsa negabo. Cuncta equidem noram: cereremque et munera bаcchi Expedii nato, tum divos jussa per omnes 860 Juravi, duodena dies quam surgeret orta, Ni cupidae interea digressum fama tulisset, Dicturam nil ante tibi, ne turpibus ora Fletibus, ac pulcros foedares corporis artus. Quin age nunc puris te vestibus indue lota, Atque altae circum lectis comitata puellis Conscendens penetrale domus fer vota Minervae: Illa tibi reddet vel ab atro funere natum; Non vero patiare senis crudescere vulnus. Haud Arcesiadae soboles invisa Tonanti 870 Est penitus, divisque aliis: superabit, et agros Qui teneat pingues, et celsas incolat aedes. His dictis curae amotae, fletusque repressus; Lotaque candenti circumdat corpus amictu, Ascendensque alte fidis stipata ministris Imponit calathisque molas divamque precatur. Audi o me Pallas Jovis almo e vertice nata, Si qua tuis umquam supplex altaribus exta Pinguia taurorum pecudumque adolevit Ulysses, Nunc memor ipsa veni facilis, miserataque gnatum 880 Redde meum, longeque procos averte superbos. Haec orans altum insonuit, deaque alma precantem Audiit. at juvenes magno clamore fremebant Tecta per et sedes, studioque elatus inani Sic aliquis dixit, jam jam regina hymenaeos Apparat optatos haud structae conscia caedis. Sic aliquis: sed vera latent, ac decipit error Incautas agitans vana inter gaudia mentes. Queis tunc Antinous: vos o generosa juventus Ponite, ait, magnosque animos, atque ora tenete, 890 Audiat haec aliquis ne dicta, ac perferat intro. Quin agite ac taciti surgentes, omnibus una Quae potior placuit, fraudem properemus, amici. Haec fatus, subito bisdenos deligit acres Ipse viros. properant ad navim in litore stantem, Continuoque instant altum deducere in aequor, Lineaque erecto suspendere carbasa malo. Jam corio remos aptant, atque omnia rite Expediunt, laxantque sinus strepitantibus auris. Arma ferunt famuli: tum pinum in vasta trahentes 900 Aequora conscendunt alacres, epuliaque refecti Opperiunt, sero veniat dum vesper olympo. At vero summum regina ingressa cubile, Non potus, non illа cibi memor, аnxia stratis Incubuit. metus acer agit, num funera natus Effugiat, moriens an fato occumbat acerbo? Ac velut ille leo juvenum turbante caterva Multa timet, volvitque animo, qua se undique clausus Expediat: sic multa agitantem ac multa putantem Corripuit somnus reginam. fessa quietem 910 Accipit, atque omnes solvuntur protinus artus. Heic virgo molita novam Tritonia fraudem Effinxit tenuem sine vita et viribus umbram In faciem Iphtimae, Icario quam rege creatam Tecta Pheris habitans Eumelus duexerat heros. Hanc dea tunc sedes Ithaci submisit in altas, Penelopen si qua arte queat compescere flentem, Moerentique animo tristes abstergere curas. Illa subit, clausasque fores ingressa cubilis, Qua clavi via facta patet, super adstitit ipsum 920 Ad caput, atque ultro reginam affata cubantem est. Dormis, Penelope, dormis exterrita corde? Non te caelicolae curis tabescere, et usque Moestam flere sinunt: namque huc tua salva redibit Progenies, nulla divis obnoxia culpa. Cui tum Penelope referens, quam somnia circum Blanda volant, formisque animum fallacibus implent: Cur, ait, o soror alma venis? non ante penates Hos petere adsueras tam longo tramite distans. Curve eadem cessare jubes a fletibus, actam 930 Tristibus heu curis, miserae quae pectora torquent? Amisi prius ipsa virum fortemque bonumque, Insignique auctum virtute, atque inter Achivos Eximium, notumque omnem per et Hellada et Argos. Nunc etiam abscessit volitantibus aequore velis Unigena ignarusque virum ignarusque laborum Infelix. nostri nunc ille est caussa doloris, Illi ego nunc timeo, ah ne illum voret aequoris aestus, Ah ne illum errantem terris gens barbara perdat! Nam misero multi fatum crudele minantur, 940 Ante redux patrii visat quam litora regni. Talia Penelope: contra vacua umbra loquuta. Fide, ait, ac tantos animo ne finge timores: Talis enim dux alma viae est, sibi legerit heros Quam comitem quivis, tam forti pectore pollet, Pallas magna Jovis soboles, eademque gementem Te miserans jussit certa haec tibi dicta referre. Penelope rursum: si diva es, et ipsius, inquit, Audisti divae voces, de conjuge fare Pаucа precor; vivitne et solis lumina cernit, 950 An periit, nigraque repostus Ditis in aula est? Tum sata nocte nigra poscenti reddit imago: Nil dicam misero de conjuge; vivit, an umbris Occubuit: neque enim fas est me vana profari. Sic fata in caeli tenues evanuit auras, Qua fuerat delapsa prius. contra excita somno Exsiluit regina: micat formidine pectus; Usque adeo noctis manifesta insomnia vidit. Interea per stagna proci neptunia longe Ibant Telemacho letum exitiale struentes. 960 Insula stat mediis in fluctibus, horrida acutis Cautibus, inter utramque jacens Ithacenque Samumque, Asteris, haud ingens: portus utrinque patescunt Intus, ubi insidians pubes consedit achiva.