CroALa & LatTy: nodus

Nodus 1598150 in documento rogacic-b-euthym.xml

EVTHYMIAE Liber Quintus. 1. Non tamen, ad plenae felicia munera Pacis, Fortunam satis, externosque retundere casus, Hac operosa tenus ratio quam tradidit artem. Maior adhuc belli moles, crudelior hostis, Cordibus infixae pestes, agnataque restant, Et penitùs fibris stabulantia monstra sub altis: Regnorum fax Ira, loci sortisque secundae Ambitus impatiens, Veneris teterrimus ardor, Culpaque Lernaeo absumens praecordia tabo. 2. Ah genus id Furias incauto pectore si quis Excipiat miser! Ah cupidis si fraena relaxet; Quas non (exitium, Superi, prohibete) ruinas, Turbineo impulsae, impellentesque omnia motu Miscuerint? Quos non in praecipites anfractus Infelicem animum, et ferò sua fata videntem Abripient? Monumentum ingens Climeneia proles, Ambustusque dies: currus implere paternos, Fraenaque mortali cupidus radiantia dextrâ Dum Iuuenis tractare, alti per deuia callis, Flammipedum quàcunque vagus tulit ardor equorum, Non rector, sed praeda ruit. Temeraria Nati At tu consilio moderari vota, regendos Vecordi malles puero quàm credere, Titan, Igniferos axes. Roseae pro munere lucis En rapida attonito spargentem incendia Mundo Aspicis: en medij reuoltum e tramite caeli, Inuisum populis execrandumque bidental, Eridani toto lacrymaris gurgite. Casus Non alios, non triste minùs sibi quisque paratum Nouerit exitium: iuuenili feruidus aestu Libera praecipiti quoties moderamina tradit Stultitiae, nec solerti ratione gubernat Indomitos animi sensus, effraenaque vota. 3. Scilicet ignarum Pyrois, et Eous, etAethon, Igniuomusque Phlegon violentiùs aethere prono Distulerint Phaetonta; suis quàm concita flammis Imperij fraenique rudem per deuia mentem Ira trahit? Summo, fac, vertice siue niualis Abscissum Rhodopes, seu caeliferi Atlantis, Immensum montique parem vitiosa Venustas In praeceps subitâ lapidem vi trudat. Vt ille Abrptum per iter, procurrentesque minantùm Vmbones scopulorum innato pondere cursum Praecipitans, aliasque alijs e rupibus actus In rupes, validos quatiti huc saltus, quatit illuc! Nec mora, nec requies. Tremit illisu resono mons: Dant arbusta locum: attoniti de colle propinquo Pastores, iniantque greges, quibus irruat anceps Exitium syluis, Dryadum quae tecta refringat. Donec, cum nemorum strage, immanique tumultu, Finitimae vallis gremium delatus in imum Arua cauat lapsu, socijsque, suisque ruinis Latè operit. Densus circùm vndique puluis in auras Nigranti se nube leuat: procul Auia voces Ingeminat, pulsusque fremit clamoribus aether. Saeuior, irati quem pectoris vrget erinnys, Effraenoque magis quaecunque per obuia fertur Turbine, tam sitiens alienum haurire cruorem, Quàm facilis praebere suum. Non ferreus agger, Non ignes, non saxa queant immanè ruentem Sistere. Flamato desint si telâ furori; Se telum faciet, summis e turribus audax Aethera per vacuum prono descendere saltu, Subiectum, pariter frangendus, vt obruat hostem, Misceat et socias (ea tantùm foedra) mortes. Vna sedet cordi, totam rapit vnica mentem Vltio: cura Sui, ratio, ius, vtile, rectum, Ingenium sensusque hominis, pietasque, fidesque Fnditus exturbata. Sacri per quidquid olympo est, Obtestare. Precum vanus labor: ocyùs ater Audierit trepidae ratis infelicia Nereûs Vota, vel eiectos surda Acroceraunia nautas. Omnia terrorum prome argumenta, luendas Iam soboli immeritae poenas, iam publica famae Iurgia, iam rerum obijciens discrimina. Nempe Vincetur? Rapidum Borean, Austrumque furentem Aggesto citiùs fraenaris puluere. Tanti Omnia sunt, clamat. Pereat res, fama, domusque, Et super ipse. Iuuat vindictae atrocibus ausis Orchestram quatere, et tragicum meruisse cothurnum. 4. Quinam igitur, rogo, quàm violens tristisque putandus Hic aeui tenor, vsque atrum fel mandere, toruas Retum inamabilium species, vim, iurgia, rixas, Sanguineos chalybes, feralia vulnera, caedes Noctibus attonitum, attonitum versare diebus, Insidias pariter struere, extructasque cauere, Bacchari, fremere, horrendo recubantis in antro Cyclopis de more, vel immanis basilisci, Nulla hominum iucunda pati commercia, nulli Fidere? Proh miseram sortem! Vitalis haberi Anne potest, nullo quae; vita, fouetur amore? 5. Exterior facies animum depingit, et omnis Hoc sole tin speculo se promere cordis imago. Cerne trunces Irae vultus; quàm turbida regnet Intus hyems, quae caeca agitet vesania mentem, Haud tardum sit nosse. Flagrant, ceu dira Cometae Fax, oculi: torua accendit rubor igneus ora: Nubila frons: saliunt venae: fluitantia labra, Et calidos spumis videas albescere rictus: Mutua dens teritur: spissum vomit vnca vaporem Naris: inaequales gressus, crebro pede tellus Sauica, complosaeque manus, tremebundaque ceruix. Iam gemitu fera corda quati: iam spiritus aeger, Turbidus, abruptis pressi mugitibus oris Nil certum humanumque sonans. Quòd si qua viam vox Repperit explanata magis; quid tristius illâ, Eumenidum propius quid vocibus? Haud sibi parcunt, Haud soboli, haud Superis infanda extrema precari Omnia. Quàm tetrum atque immanem dixeris intra Sese animum, cuius tam formidabilis ipso In vultu effigies? Talem tibi finge, mouendam Ad Superûm qualis pacem ex Acheronte profundo Effera Tisiphone ruit, immanisve Megaera: Dextera cui trifidam sumanti vertice taxum Concutit, et similes iaculantur lumina flammas: Innumeri, toruae crudelis gloria frontis, Tempora squamiferis praeuelant orbibus angues: Parsque humeros ferrugineos, et torrida lambit Colla, iacens; pars ad vulnus librata supernè Erigitur, nigramque animam, piceoque veneno Sibila tincta vomens, rapidae micat agmine linguae. At iuxta geminum quatiens Discordia fetrum, Et lethi furialis amor Luctusque, Pavorque Diraque Saeuities, caecoque Insania vultu Insidiaeque, Minaeque, cohors inuisa, sequuntur. Talis, vel si quae truculentior altera fingi Forma potest, Irae est animum versantis imago. 6. Iam quis inhumanas clades, lugendaque pestis Tam rabidae valeat memorando exempla referre? Hinc celeres ad tela manus, collisaque campis Agmina, sanguineis turbati fluctibus amnes, Saeuitum in proceres, immissa incendia tectis, Funditus excisae miseris cum ciuibus vrbes, Iusque datum gladijs, latèque per obuia ductum Guttura, nullo aeui, aut sexùs discrimine, ferrum. Quin mors visa leuis, naturaque tota sagacis Barbariae ingenio, et lentis seruire coacta Supplicijs. Proh quae (tantum nescisse fatentur Eumenides, purgantque suas hoc crimine tedas, Nec pudor est vinci) proh quae noua funera, quasque Infandas hominum, ah hominum furor extudit artes! Quae natura dedit, pardi, libycique leones, Stringitis arma. Procul torquendi insana voluptas: Extremae quamvis, mors vnica sufficit irae. Quin citiùs rabies, fuerit quò immanior, exlet Illata se caede. Vtinam saeuire liberet (Huc feritas quando iam tristia vota redegit) Sic homini. Sed praecipitis compendia lethi Muneris ille loco statuit, damnatque Ferarum, Ceu mactare rudes, iras. Lasciuia tardi Fúneris arridet virtus haec maxima, primus Hic labor, et studium, Libitinae obtundere falcem, Et, vitam quibus eripiat, suspenere mortem. Mens adeo, brutum antêimus quo munere vulgus, Nil super irato praestat, nisi degener vt sit Hòc homini magis, et Brutis truculentior ipsis. Ergo Alius (Pietas, Naturaque, parcite vati: Impia, dira canam) ferrato pectine sulcos Vndique sanguineos iterans pendentia carpsit Corpora; damnatis alius potabile lethum Miscuit ignito liquentis gurgite plumbi. Hic pice perductos, insuêtae ad lampadis vsum, Longa profanatis iussit dare pabula flammis, Attonitamque rogo viuenti frangere noctem. Quìd compulsa loquar saeuire cadauera, putres Amplexus, vitamque neci per tristia iunctam Foedera? Quid pelnos Natorum funere patres, Et consanguineos tumultos? Non, si mihi centum. Aenea Stentoreis resonaret vocibus ora, Ingeniumque, fluens rapido torrentiùs amne, Spumea Maeonijs in carmina fontibus iret; Tot scelerum immanes ausus, tot barbara monstra Expediam cantu, et dignis ploratibus aequem. 7. Nec tamen. Externis funestans caedibus Orbem, Nullos dira lues casus, non vltima saepe Fata sibi, pepritque Suis. Lectissima bello Agmina cum signis quoties amissa: trahendi Dum sapiente morâ certaminis impatiens dux Haud dubias, caeco auspicium faciente furore, Irruit in clades? Quoties temeraria verba Per iugulum rediere, animâque et sanguine toto Constitit ardenti retinacula soluere linguae? Ira furor breuis est, Venusino iudice: longi Non semel in morbum sed transijt illa furoris. Exemplium Telamone satus: cui caeca phrenesim. Ergo minor mentis, nec iam suus, edita campis [a] Vide Sophoclem in Aiace Flagell. Plurima Balantûm post funera, Dulichiumque Riualem vanâ pectoris sub imagine caesum, In sua lethiferum praecordia condidit ensem. Quìd referam, medio penitùs quêis corde recepta Vis eadem, indocilisque premi, ceu turbidus atrae Qui tegitur gremio nubis vapor, obvia quassu Fulmineo fragilis vitae penetralia soluit, In lethum satis vna? Acri sic feruidus aestu Dum furit, et male se capientem Sylla tenere [b] Valer. Max. lib. 9. cap. 3. Nec longùm potis est rabiem, neque protinus omnem Egerere; abrupti per dissilientia claustra Pectoris, et laxos venarum atque oris hiatus, Sanguine mistam animam, furijsque minisque frementem Euomuit: dubium foret vt spectantibus, ecquid Syllae vita prior; prior an defecerit ira. Dignum equidm factis retulisti, barbare, lethum, Indigno dederas qui tot ciuilia letho Corpora. Debueras proprium vomuisse cruorem, Cum Latio toties macularis sanguine Tybrim. Quae scelus, ira, tuum fuerat, fuit ipsa nocenti Supplicium. Non Tisiphone, non Cerberus, aut, qui Immortale iecur Tityi depascitur, ales Saeuior hac, tantisque foret par caedibus vltor. Credite, posteritas: Syllanâ iustior ira: Nulla fuit: Syllam grauia atque extrema furentem Perdidit. Immanem vix non absoluere cogor Horrendamque luem. Quantumlibet impia cladis Humano tulerit generi, tot millia ferro Dum metit; haud minùs humana de gente mereri Fòrs potuit, Syllam letho dum sustulit vnum. 8. Et genus hoc vitij tetrum, longèque videri Implacidum, qua vi humanos, quo turbine sensus Misceat, ex ipso pronum dignoscere vultu. At non perspicuum pariter, quàm lampade saeuâ Heu miseras vrat Cythereia flamma medullas. Nam quid ibi non nectarea dulcedine tinctum? Blanditiae molles, incendia grata, lepores Idalij, faciles risus, genialia serta, Laetitiae flos ipse voluptatisque medulla. Id teneri certè sperare Cupidinis aetas, Id vultus, placidaeque iubet clementia formae. Nulla supercilij nubes, nil fronte seuerum, Nil habitu. Puer est, quo non spectatior alter, Ingenuus, comis, simplex: certantia puris Lumina syderibus: labris exundat Hymettos, Hyblaeusque latex: totam syncera Venustas Purpureo Nati descripsit in ore parentem. Et vehitur iunctis ad gemmea fraena columbis: Et, quamvis nunquam non spicula tractet, et arcum; Aurcus est arcus, perfusaque spicula melle. 9. Sed procul o, si quae, miseri, vos cura salutis, Si Vestri quis amor tangit. Sub melle venenum, Pestanis Libyci fallunt sub floribus angues. Scitulus hic, tanto formae blanditur horore Qui, puer (ah oculis malè tutum credere) monstrum est, Monstrum horrendum, atrox, quo non funestior vlla, E Phlegetonteis olim ructata caminis Pernicies liquidas caeli prorupit in auras, Cognatique erebi misero plus intulit Orbi; Splendida fucatam nudent Insignia frontem Gorgonei rictus, furialiaque ora patebunt Protinus, et Stygijs vndantia lumina flammis. Falsus honos: rutili per eburnea tempora cirri Vipereos vmbrant nexus: squamosa draconum Pectora sunt molles ad gemmea fraena columbae. Vae, cui pennigerâ violarit arundine pectus Ille nitens roseae in speciem Thaumantidis arcus. Quale trahet subitò virus? Quantum ossibus ignem, Tabida quae furere arcanis contagia fibris Sentiet? Hinc frontis pallor, maciesque genarum, Et varij vultus, defixaque lumina terris, Luctantemque animam suspiria crebra fatigant. Attonito similem videas, similemque furenti: Iam rapido ferrei ceu turbine; figere mota Iam, velut obiectu subito, vestigia: rarus, Et gemitu abruptus sermo: commercia vitat, Dimidius vel adest, facieque absentis, in vmbris Secessuque cauo nemorum sese ipse, suasque Crebrior affari curas. Non otia ludo Fallere, non spisâ virides indagine saltus Cingere, non Graijs iuuat insudare palaestris. Strati dura quies membris: nil dulce palato: Difficiles somni, longissima tempora, noctes Implacidae, nigrique dies: mens corporis exul, Dulcibus officijs vitae semota, Suique Deuia. Vesanos ne quisquam credat Amantes Ludere, dum querulis toties ploratibus vno Aetnaeas se ferre sinu brumasque, facesque, Et iam perpetuo sibi vulture diminui cor, Iamque Ixioniâ iurant vertigine volui. Nil animus veris, nil heu cruciatibus addit: Certa fides: non ingenij; sunt verba doloris. Dum nimij rapidos explere Cupidinis aestus, Et summo properant votorum fine potiri: Dum, vice ne iustâ redamentur, mutua ne sint Cura, timent, neu riualis felicior aegri Fòrs sibi praeripiat fructum, aut delibet amoris; Dicere vix vlli promptum, quae corde sub imo Poenarum miseri exempla, et quae Tartara claudant. 10. At morbi fòrs languor iners, soloque veneni Defidis afflatu, et segni marcore timendus. Fallimur. Haud pestis violentior altera caedes Per medias hominem, per tela inimica, per ignes Praecipitat, stimulisque agitans, et verbere torto, Vltima quaeque iubet caecum nescire pericla. Illius impulsus furijs, de nocte profundâ Nil timeat nudo iuuenis sulcare natatu Bosphoreas hyemes: totum licèt horridus Auster Suspensum liquidis aduersa natantis in ora Montibus impellat mare: formidentque vel ipsi (Tam violens decimae circumsilit impetus vndae, Tale ciet murmur, sic spumeus aethera lambit) Natiuâ immanes scopuli ab radice reuelli. Sub pedibus ratio, nusquam timor, omnia foedam Post Venerem. Indomiti tantùm se pectoris ardor Expleat: id fixum, et quavis mercede parandum: Caetera pro vlli, quòcunque vocauerit anceps Alea, supremis irrumpere casibus, atras Bellorum sparsisse faces, excire quietos In ferrum populos, florentia vertere regna, Luctuque, et rapidis miscere tumltibus Orbem. 11. Nonne vides, vt stare negans exundet equorum Impetus, haec simul in caecas vis lapsa medullas? Ac neque iam scopuli, neque saeua ruentibus obstent Flumina, quae veteres syluas, quae rustica tecta, Dimidiasque rotant spumanti vortice rupes? Tunc campis leo: tunc serpentm immanior ira, Et gemino feruent praecordia tincta veneno. 12. Proh rabiem caecam! Humanae tot funera vitae Quae parit, obscoenis populatur corpora morbis, Seruitio infando miserâque tyrannide mentes Obruit, eximium famae praestantis honorem Turpibus opprobrijs maculat, ius omne reuellit, Aethereos sensus, et diae semina flammae Interimit, genitumque poli ad commercia putri Coeno hominem mergit. Quid par Aeaea nefandis Carminius Circe, vel tristibus ausa venenis? Corporis illa habitum (vt verax sit fabula) brutos Induere in vultus, Superisque erecta tuendis Ora solo potuit reflectere: saeuior, ipsam, Circe, acclinat humo mentem damnosa libido, Totumqve in pecudes hominum dirâ arte refingit. Ah non ex nihilo maciem, lethumque, laboremque, Impia furtiuae post munera lampadis, aegro Incubuisse ferunt Orbi. Si vera fatendum; Hic ignis fuit ille: omnis comitata Malorum Hunc series. Longè tamen, vt de sedibus haustus Credatur superis: tetro quin sulphure pinguem, Et picei glomerantem vndosa volumina fumi Tartareus Phlegeton superas in luminis oras Euomuit: nostroque luto admouere sorores Anguicomae, ne quid tellus differret auerno. 13. At quaenam aerijs haec turgida plausibus, inter Illustres decorum phaleras, titulosque sequaces, Admiranda Sui vulgo dispensat hianti Lentiùs ingrediens spectacula? Fallimur? Ipsa An laudum famaeque subit ventosa cupido? Ipsa subit certè: non fallimur. Aspice, quantâ Cyclade verrit humum, quantum fert ardua frontem. 14. Ne tamen ignarum fallacis imagine pompae Te capiat. Vitio nil immansuetius illo, Nil magis EVTHYMIAE libertatique caûendum. Nam qui Trinacrias vrbes, vrbesve Pelasgas Seruitij grauiore iugo pressere tyranni; Ac sibi deuotas cudelis gloria mentes? Diuitijs miserum nudari. Nudat alumnos Illa suos, per magnifici dispendia luxùs, Quantoscunque breui consumere prodiga census. Triste, voluptati genioque indicere bellum, Assiduis frangi curis, nullasque laborum Nosse vices. Quàm non paucos his illa fatigat Imperijs, hominum, rerum, vitaeque, Suique Immemores Heliconiadum in secreta relegans Syluarum exilia, et taciturnae Palladis vmbras? Fumosis vbi, blattarum de more, libellis Perpetuò impliciti cerebrosa silentia, viuos Saepe etiam iratis corrodant morsibus vngues: Nullaque somniferae libantes munera noctis, Exiugui saturent oculos fuligine lychni. Scilicet hinc clarum veniet Sophos, ingeniumque Illa Cleantheae populatrix flamma lucernae Ex humili tineâ Assyrium in phoenica refinget, Aeterno victurum aeuo, vulgique per ora, Et memores abiturum illustri nomine fastos. Quid Patriae procul à gremio, amplexuque Suorum Martia signa sequi, grauibus sudare sub armis, Vix summis extantem humeris tranare sonoros Sternere castrensi duros super aggere somnos Praecipitum fluuiorum aestus, dubiasque paludes, Contra ignes, gladiosque, et mille volantia ferre Fata gradum, hic oculum terebrari cuspide, caesâ Illinc dimidium pro lucro euadere dextrâ, Crura alibi minui stridentis pondere saxi, Non graue non dictu miserum? Comprendere turbae Vix tamen est numerum, tantos quam voluere casus Sanguinei facilem decoris spes improba cogit. 15. Infelix igitur, durisque laboribus aegra Perpetuò est, rigidi quae triste recepit honoris Vita iugum: quanquam vel sic toleranda, decus par Si meritis, curas si praemia digna manerent. At quae operum merces? Mittamus, quaelibet auris Gloria quòd leuibus, tenuique simillima fumo, Bulla crepans, vanum sine re, sine pondere nomen, Nullis siue animos, seu corpora frutibus explet; Hanc ipsam, rogo, quàm paucis apprendere laruam Permissum est? Quàm saepe suos frustratur Amantes? Seu quia diuersis Mortales sensibus, et, quod Altera dat laudi, dat idem pars altera probro; Seu quòd praecipuè sublimia fumeus vrget Inuidiae vapor, ac nebulis sordentibus afflat; Seu demum quia fama leuis, temeraria, mendax, Ambiguique per ora volans discordia vulgi, Futilium variam rumorum hinc aggerat inde Colluuiem: rituque amnis, quò fusa vagatur Latiùs; hòc magis insyncera et turbida serpit, Non sua praeclaris admiscens crimina factis. 16. En tibi Mars Libycus. Per plura pericula nomen Quis petijt, meruitque? Inimicam vt vinceret armis Italiam, vincenda fuit Natura. Niuosum Hospita condentes caput inter Nubila non tam Ignique, ferroque, et vi mordacis aceti, Ipse suis quàm perfregit sudoribus Alpes. Post tamen illatam vim rupibus, aruaque densis Stragibus insignita, et Poeni militis ipsa Vsque sub attonitae nutantia moenia Romae Terrorem perlatum, oculi post damna palustri Sub Ioue, moxque aliud, Fratrem, sibi lumen ademptum, Emerito quae digna duci stipendia soluit Posteritas? Tantos quae fama remunerat ausus? Scilicet indecori myrto mutasse vocantem Tarpeij laurum Iouis, aspirantibus vti Nesciuisse Deis, Capuaeque ad moenia, Cannas Nempe suas, rerum ta laeta exorsa, priorum Tot fructus operum, sudatique vltima Martis Praemia corrupisse, Futuri improudus, audit. 17. Nec Ducis Aemathij melior fortuna. Coruscis Quid procul e cunis Ganget idos Amphitrites, Auroraeque sinu captiuum abducere solem, Et sua vix orto superaddere fraena diei Profuit? Audaci quid classe extrema secantem Aequora, spumosi litem de iure tridentis Caeruleo intentare Ioui? Quid maxima centum Vnius imperij in molem coniungere regna? En per mille peti dignus certamina, tanti En pulcher Victoris honos, quae strenuus egit. Fortunae meritum vocat Hic: temerarius Illi Arguitur stolidèque ferox: sine puluere bella, Et nimiùm faciles nullo discrimine sunt qui Despiciant palmas. Quid? Quòd pars plurima laudis Gestarum in comites rerum, bellique Ministros Spargitur. Vtque Alios habeat, sua fortia facta Qui celebrent, meritoque ferant ad sydera plausu; Plùs tamen hi quoque luxuriam, plùs barbara iussa, Indignasque neces comitum, fastuque profano Quaesitos homini Superûm execrantur honores. Tam rarum, neque Mortali sperabile, plenam Quantovis sortiri operum molimine famam. 18. Anne igitur leuibus credendum est pectora curis Ambitiosa teri: dum, quam certamine tanto Nancisci properant, venantur et omnibus vnam Aucupijs, incertam adeo tenuemque secundi Murmuris excipiunt auram: contraque, Malorum Quod miseris summum, mordacibus vndique carpi Iudicijs sua facta vident: nec, amica referre Quî tot Censorum liceat suffragia, quamvis Rumpantur, ratio sese aut spes obijcit vlla? Quàm graue seruitium, quàm dura et iniqua foret sors Mancipij, octonos pressâ ceruice ferentis Tam malè concordes Dominos; vt, iussa capessens Vnius, immites Aliorum protinus iras, Iurgiaque, infestasque manus, et flagra subiret? Durius heu vani quicunque petitor honoris Captiuâ fert mente iugum, seruire coactus Innumeris, animi, naturaeque indole prorsus Oppositâ, Dominis: quot scilicet ipse suarum Admiratores rerum, decorumque laborat Praecones habuisse: virûm genus omne, sensilis Canitiem menti, primae lanuginis aeuum, Sarranas procerum tunicas, plebisque lacernas, Externos, ciues, doctum, rude vulgus adorans, Obseruans, metuns, cunctorum sedulus vsque Ad varios habilem sese compone re nutus. Ni faciat, dominae confestim verbera Famae Laturus: nihilò infelix quae mitiùs horret; Vllus quàm scuticae vibices Dauus herilis. Sil vel fraena suae miserum est admittere; quantò Tristius externae sub iura libidinis ire? Finge adeo fragili Mortalem corpore; quovis Alterius flatu, obtutuque vt possit iniquo, Saucius immanis clauae ceu pondere, sterni. Num, rogo, vel satis eductum talibus inter Postrema haud referas miserorum exempla; vel ipsi Haud geminum ponas, adeo cui roboris expers, Iunceaque est animi vis, vt percellere nulli Non liceat minimae abiectum vel murmure vocis? O semper tremebundam! O nullam, tam tenui spe Quae vitam trahit, afflatu variabilis aurae Circumagi subitò leuis in contraria, sortem! 19. Adde, nihil quòd concessum immoderata superbis Destinat ambitio conatibus: ardua quaeque, Inuia, summa petit decorum fastigia, nullum Laude parem, nedum patiens habuisse priorem. Quinam igitur sublimè adeo iaculantibus Ausis Terminus, aut requies? Quae nam fiducia voti Cum summis hominum, quos vel prior vlla creauit, Nostra vel antiquis heroibus addidit aetas, Assiduè decertanti, et sic mente parato, Tranquillam neget vt vitam, curisque vacantem Ducere, ni primum tot de riualibus Vni Exorata decus sors annuat? Heu sibi quantùm Difficilem mortale genus, tardique paratùs Laetitiam facit, in medio quam prodiga cunctis Exposuit natura? Suae proh nescia sortis Pectora! Cum, dubij citrà discrimina Martis, Se facilem det amica quies; oblata recusant Munera, ni tali rapiant e puluere, certà Victorem nulli fas vnde recedere palmâ. 20. Quod, procul extremâ Ditis sub nocte sepultum. Funditus humanae turbanda ad gaudia sortis, Te vomuit chaos, execrabilis, impia, vecors Ambitio? Quàm (tu sineres) pacatior Orbis Degeret? Antiquo starent vt saecla metallo? Non miserae toties per mutua funera gentes, Impia non fratrum caderent per vulnera fratres, Certantesque duos inter lacerata ruinas Plorarent tot regna suas. Tu buccina Martis, Irarum fomes, Libitinae calcar, hirudo Sanguinis innocui, fraudum scelerumque magistra, Per versum fas atque nefas, per publica damna, Ad solium properare iubes. Tu, conditus imo Terrarum ceu saepe sinu, rapidumque sub auras Vt subitâ meditatus iter Vulcanius ardor, Compagem solidam Mundi trepidantis ab imo Eruis, immani latè obuia quaeque tumultu Concutiens, gelidosque metus, tristesque ruinas, Et miseros toto propagans aethere luctus. 21. Heu quàti Rome, (Quìd Romae diximus?) Orbi Heu quanti stetit insani ambitiosa cupido Caesaris? Inde citos per Thessala rura, per vrbes Hesperias, Nilique domos, Libyaeque calentis Aequora praecipitans currus, auidumque cruoris Circumquaque rotans ensem feralis Enyo Impleuit terras, impleuit stragibus vndas: Romaque cum centum populis regnisque subactis Concidit, infelix vnius victima noxae. 22. Quìd reliquas memorem pestes? Sat carmine dictum Iam proprio, quantis agitent praecordia curis Formido malesana, immensus et ardor habendi: Nec secus has contra Eumenidas, contraque nocentem Tristitiam quid opis Ratio, quaeque arma ministret, Vltima nunc subit, et longè saeuissima, toto Pectore diuulsam penitùs proscribere pacem, Criminis admissi ante oculos feralis imago. Haec illa est, hominum quae noxia corda, flagello Vipereo insultans, Acherusia torquet Erinnys: Haec rota, tergeminusque canis, iecorique renato Penniger assiduus tortor. Quid plura? Manentis Tartarus haec vitae. Proh dirum, triste, nec vllo Non lethale magis fatorum vulnere, vulnus! Fidum alijs ratio solamen casibus: ipsâ Ex ratione, qibus mentem crudeliùs angat, Culpa trahit vires. Alij nouere dolores Interualla vicesque: haec iugi pectora letho Conficiens, nullam roseae seu tempore lucis, Siue per vmbriferae pacata silentia noctis Sontibus indulget requiem. Vix languida serus Lumina permulsit sopor; en Rhamnusia vindex, Iratique torum Dîj maiestate seuerâ Concutiunt. Maestus timor vndique, et vndique dirae Poenarum facies. Tenui si murmure foeta Intonuit nubes; actum est: iamiam omnia suprâ Se ruitura putant armamentaria caeli. Proxima, si, rapido teritur dum semita curru, Subsilijt paries; violentior ima fatigat Ossa tremor, moto ne cardine terra laboret, Praecipites impulsa trahant ne tecta ruinas. Concubiá fòrs increpuit de nocte tigillus; Heu stygij lemures adsunt, in tartara viuos Iam rapient. Iter ingressi, virgulta moueri, Exiguâ dumos inter trepidante lacertâ, Audierint; spiris horrendum immanibus anguem Caecus adesse pauor fingit. Quae tuta Nocentes Otia, quam sperent infesto Numine pacem? 23. Prona igitur cupidis adsint licet omnia votis, Ingenium, vires, regum fauor, ampla supellex, Censusque, et tituli, et plaudentis munera famae: Consilium quamvis nemorum frondentibus vmbris, Irriguaque leuent infestos Naiade soles: Nec blandi comites, citharae, spectacula, ludi, Phasiacaeque dapes, Gauranaque pocula desint; Nil curas lenire satis. Phineia dulces Diripiunt portenta dapes: generosa Falerni In Veientanam migrat vindemia vappam: Nautea sunt Arabum succi: mulcentibus aures Neruorum modulis tristi mens conscia planctu Obstrepit: ingrati comites: inamoena virentum Scena theatrorum. Medio sub pectore stridens Vna est ante oculos funesti criminis vmbra, Vnam animus sentit. Talis frodentia praeter Maenala, vel gelidis nemorosae in vallibus Idae Cerua fugit, volucri quam certus arundine fixit Venator: neque iam lusus, herbosaque cordi Pascua, non liquido manantes vbere riui, Aut scruposarum caua frigora speluncarum. Pulsus amor nemoris, camporum oblita voluptas: Aprici colles, lasciuo exercita cursu Prata, greges socij, quaeque olim dulcia cunque Incolumi, iam nusquam. Infelix altera pectus Cura fodit, sensusque omnes sibi vindicat, haerens Traiecto penitùs lateri crudelis arundo. 24. Expertus nimiùm lanienam hanc efferus vrbis Ille Syracosiae Plutro, sed pectoris Orcus [a] Cic. 5. Tuscul. Saeuior ipse sui, et nullo se fine beatum Iactanti, Superisque parem monstrauit Amico. Nota satis coenae regalis munera, notus Attonitis super incumbens creuicibus ensis, Viuida culpae, animos gaudere vetantis, imago. Tu quoque, Caesarei in probrum diadematis haeres, Supplicium quàm triste nocens animus ferat, et quàm Nulla inuet sontes fortunae opulentia, saeuo, Delicias Caprearum inter blandosque recessus, Lymphatus, Tiberi, monstrorum horrore fateris. [b] Vide Sueton. in eius vita cap. 63. et 67. et Tac. lib. 6. An. cap. 6. Cuncta tuis elementa quidem vectigal amicum Soluebant votis: fortunae in culmine stantem Orbis adorabat: felices reddere nutu Innumeros vno poteras, sed reddere nutu Innumeros vno poteras conatibus vnum. Scilicet, arcano penitùs suffusa veneno, Impia mens sibi tortor erat, vultuque minaces Gorgoneo (sat supplicij vel posse videri Eumenides stygios vibrabant cominus angues Nequicquam refugo, vertentique ora, manusque Tendenti contra, et veniam lugubrè roganti. Plùs igitur scelus in poenas, ad gaudia totus Quàm potuit Caesar: tantique superbus honore Imperij, visus terrarum Numen, et Orbis Fatum vnum, placidae iucundo munere pacis, Quo neque pannosi faex indiget vltima vulgi, Infelix meritò, et nulli miserandus, egebas. Talibus (I, lentam, i, Nemesim, gens impia, ride) Supplicijs miserum exercent sua crimina pectus. 25. Has igitur Furias, erebique immania monstra Excantare sacro Sophiae me carmine coepti Lex operis iubet: auulsis, quae pectora turbant, Funditus vt causis, sua cordibus otia, seque Annuat, et iugi Pax temperet ora Sereno. Qualiter, Astraei rapido cum turbine fratres In pelagus cecidere, imâque à sede refusos Conglomerant, secumque ferunt per Nubila fluctus: Iamque adeo, ablato rerum discrimine, volui Aethera cum ponto credas, cumque aethere pontum; Neptunus liquidis si fòrs caput extulit aruis, Regalesque comas, formidatumque tridentem Concutiens, Vnda ista licentia? Vos ego: saeuùm Increpuit Pater; attoniti subitoque pauore Praecipites, hinc Eurus atrox, hinc turbidus Auster Certatim Aeolijs properant sese abdere claustris. Fit fuga: deseruere fretum: simul horrida cedunt Nubila, turbati ponunt simul aequoris aestus. At Genitor, placido lustrans vada caerula curru, Relliquias irarum, expirantisque procellae Supremos lenit fremitus: quem candida circùm Phyllodoce, Xanthoque, et Nereidum chorus omnis, Glaucusque, Phorcusque, Athamanteusque Palaemon, Tritonesque citi, cum squamifero comitatu, Compositas laetis exercent plausibus vndas. 26. Et primùm indomitis bacchantem ardoribus Iram Vt teneas; rapidi procul auertisse memento (Tutius id, quàm comotas deîn sistere flammas) Nutrimenta Mali. Nemo non praetulit armis Otia Dux sapiens. Quò ferrum hostemque lacessas, Cum dubij possis nescire pericula Martis? Audenti, fac, certa paret victoria laurum: Num semper felix, semper sine sanguine laurus? Ferrea sit quamvis, longo certamine sensim Atteritur virtus: neque tantùm bella ciere, Ipsum etiam bello toties vicisse fatigat. 27. Nec te ideo vacius nemorum penetralibus aeuum Abdere, cessantem penitùs, vitaeque remotum Officijs iubeam, vel rege exempla cauendi Sumere ab Ismario, oblata haud ignobilis artis, [a] Plut. in Apophth. Materiae sed sollicitae, minimèque fidelis Pocula comminui qui protinus omnia iussit: Ne, si mox aliquo pretiosa toreumata casu Vecordis famuli fregisset lubricus error; Exciret talidum iactura inopina dolorem. 28. Plura tamen iusto miscere negotia, seque Vrgendis caueat penitùs mens tradere rebus. Nemo etenim subitas adeo procliuis in iras, Instantûm vt densis qi voluitur officiorum Fluctibus, immodicaque operum sub mole fatiscit. Tunc in fermento est bilis: tunc quilibet illam Occursus, strepitusque agitat. Ceu trita calorem Corpora; sic, varijs teritur quae sedula curis, Irarum rapidos mens concipit acriùs ignes. 29. Proximus hinc comitum delectus, quos tibi dulcis Nexus amicitiae coniungat, et arctior vsus: Ingenio ne difficiles, neu naribus vncis, Elatoque supercilio. Vitentur et, vltra Queis Rectum calor, ac nusquam nisi tota voluntas, Iurgarique vltro faciles, quosque anxia semper His modò, iamque alijs ex vano concitat vmbris Suspicio. Agrestes quìd moribus, aut cerebrosi Commemorem capitis? Quid mollia pectora, quorum Audiri celeres minimo irritamine questus? Moribus his longùm concordi foedere iungi, Rixarum expertem, nimiò plùs ardua virtus. 30. Sed neque si procul externa haec fomenta removit; Tunc etiam caecos flammati pectoris aestus Nesciest, ignauo cultu blandisque foueri Artibus à primo quisquis consueuerit aeuo. Nam, veluti nunquam tot desaeuire coruscis Fulminibus nimbos, quot tempestate videmus Autumnâ et vernâ, quae pars clementior anni: Quo fit, vt autumno propius, vernoque tepori Italiae caelum vrgeri quoque saepiùs illis, Quàm Scythiae gelidum latus, et Pelusia regna, Prodiderit vasti rimator Plinius Orbis; [a] Vide lib. 2. Histor. nat. cap. 50. Sic et foemineum vulgus, sic corda virorum Proxima foemineis, parilique eneruia luxu Saepiùs, et causâ videas leuiore moueri. Nil miseris non infestum, subitoque dolore Turbandis validum. Quae corporis, haec eadem sors Est animi. Solitos hyemem defendere tectis, Nec caelum, nisi lene, pati, victumque diurnum Delectu nimio, medicâque expendere lance, Et seruare modum vitae, rerumque tenorem Perpetuum, quaevis mox inclementior aura Afficit, insuetus quivis labor obruit, omnis Aegrotare iubet paulò robustior esca. Non secus, ad votum semper cui viuere, molles Inter adulantûm comitum, sortisque secundae Contigit illecebras, quisquis sua vota moretur Deîn casus, teneris quidquid minùs auribus aptum Acciderit; turbari animo offendique necesse est. Ad rigidos igitur mens obduranda labores, Non nihil et duri in vitâ quandoque ferendum Sponte homini: callum donec patienia sensim Ducat, et hac vires priuatâ gymnade contra Externos paret assultus, inopinaque fata. 31. Quod superest, turbis hominum, rebusque gerendis Ne mihi se virtus vnquam committat inermem: Omnia quin secum priùs exigat, in medio quae Puluere versanti sese deîn tristia possunt Obîjcere, et stomachi subitos attollere fluctus. Nempe velut si quis properanti segnior obstet, Inîjciatque moram medius: si naris obesae Cessatorque secus peragat mandata minister: Si minùs vrbano, immodicus lusisse, sodalis Offendat nutu, vel scommate. Disce remotum Frangere consilijs hostem. Vincetur, vbi instet: Parua loquor: victa est, ratio quam praeuenit, ira. 32. Si tamen ignarum vel sic, exorta repente, Aggrediatur. Et insanis praecordia verset Motibus; haud vitreum (docuit quod Sextius) orbem [a] Vide Sen. lib. 2. de Ira cap. 36. Sumere tunc iubeam: crystallo iudice, tetros Illius vt coram possis dignoscere vultus. Sint alij speculum, simili quos turbine mentis (Et praesens aderas) meministi saepiùs actos. Quae miseris facies? Tragici non instar Orestae, Non toties verum spectare Athamanta putasti? Anne alijs igitur pariter lymphatus haberi, Vitandaeque velis speculum te fingere formae? 33. Quin potiùs, toto rationis pondere nixus, Fige gradum contra. Pugnae breuis alea. Primo Te nisi concursu violens deiecerit hostis; Vicisti. Tumidos iamiam subsidere fluctus Immanisque rogi, Mundumque haurire parantis Nil gelidam praeter videas superesse fauillam. Impetus est, vitamque trahit furor omnis agendo: Ex motu vires, animique. Quiescere cogas: Occiderit, frangetque suis se viribus vltro. 34. Ergo, calet dum pugna, recens dum moenia circùm Hostis adest; quodvis, sapiens, inhibere memento Flagrantis decretum animi. Quid postulet vsus, Quid ratio velit, haud pronum dignoscere tantâ Pectoris in trepidi vertigine: ceu minùs olim Exaudita sibi ciuilia iura, tubarum Horrisonum clangorem inter, bellique tumultus, Rettulerat Marius. Da rebus, da breue cordi [a] Plut. in vita Marij. Turbato spatium. Maturiùs omnia tecum Mox statues, cum, composito certamine, tota Mens aderit sibi. Nequitâ commotus inertis Mancipij Archytas, Virgis iam terga caleres, [b] Cic. 4. Tuscul. et Plut. de Liberis educandis. Improbe, ait, si non animi flagrantior essem. Quae saeuire Alios iubet indignatio, poenas Haec eadem, prohibet me sumere. Pectoris impos Ipse sui, officium male sumit herile. Furori Nil liceat, iusto quia vult sibi plura licere. 35. Dissimulare etiam surgentem in pectore morbum Proderit. Aegra tumet circùm praecordia bilis? In vultus saltem ne prodeat. Indue pacis, Indue laetitiae speciem: mollissima tunc vox, Tunc gressus placidi, et motus sit lenior omnis. Dum sanum simulas, facies. Eliditur ignis, Nulla vbi praecluso patuit via. Socratis iram Haud alijs solitam deprendi certiùs, oris Ac minùs in verba effusi, vocisque remissae, Indicijs memorant. Visus cum lentior esset; [c] Vide Sen. lib. 3. de Ira cap. 13. Succensum rapidis scires tunc pectora flammis. 36. Nil tamen his actum monitis, si nescia fraudis Pergit adhuc, vitae quin vtilis ira videri. [d] Idem ibid. cap. 3. et lib. I. cap. 9. Quae mihi (Aristotelem quamvis praescribat, et, αυτòς Aυτòς εΦη tripodis crepet aemula Pythagorei) Legitimo excutienda foro, liberandaque restat Ponderibus iam rite suis sententia. Iustam, Nec male de vitá meritam tu dixeris iram? Quì? Rogo. Nimirum sontes vlciscitur, aequas Et malefacta iubet poenas persoluere. Sontes Quin potiùs facit, et iusti seruare tenorem Nescia supplicij, quae vindicat, Ausa vel aequat, Vel superat. Nullo motu iacetur, oportet, Astraeae geminas aequato vt pondere lances Dextera sustineat. Ratio, non Ira luendis Constituit leges, et digna piacula noxis. 37. Cur, ais, irasci nequeam peccantibus? Ipse Haud proprij vacuus quia criminis. Excute pectus, In medios descende sinus: quam multa pudebit Cernere? Quot subitò obîjcient se probra, seueri Censoris puncto, et tristi carbone notanda? Ah nemo veniae non indigus: vlcera nulli Non sua flenda. Negas Alijs si parcere; saltem Parce tibi. Cur hanc properas inducere legem, Ipse Nocens, ne sit fas ignouisse Nocenti? 38. Esto tamen purum vitio tibi pectus; acerbis Anne ideo in sontes odijs bacchabere? Saeuus Proh nimiùm! Sic ergo parùm miserabile mentis Supplicium sua culpa? Parùm sors flenda, proteruo Praecipitem ferri vitiorum turbine, foedis Inseruire libidinibus, rationis egere? Saucia Paeonius non odit membra minister, Sed molli fouet arte, lues quò foedior, Aegrum Hòc miserans magis: et, ferrum si fortè, vel ignem Expugnari aliter renuentia vulnera poscant; Triste ministerium solâ pietate coactus Aggreditur. Fas hinc exemplum ad crimina ducas Paeona te, Sontes, morbis lethalibus aegros Concipe: nec furor, in poenas cum cogeris ire. Aut odium, sed ducat amor, studiumque juvandi. 39. Indolis at pravae interdum vecordia saevo Vrgri terrore petit. Non mollia verba, Compositi non tunc vultus, non ipsa coercet, Ni violens, animique grauem testata furorem, Poena satis. Fateor. Frons ergo saeuiat, at non Mens pariter. Sit vox irati, pectus amici. Quò verus sub corde calor, cum fictus in ore Sufficiat? Quò vesanum stimulare furenti, Bile iecur: cum, quidquid opis furor ipse ministrat, Compositi praestet non seciùs vmbra furoris? 40. Restat, vt hoc saltem afflatu, discrimina contra, Aduersosque obices, virtutem ignoscere credas. Cecropij sic nempe vetus cortina lycei, Nicomachi soboles docto pronunciat ore. [a] Vide Sen. loc. supra cit. Nequicquam. Genus id stimulos audire recusat, Ipsa sibi calcar, virtus. Si cordibus addit Robur, et impauidas quaecunque ad fortia mentes Ira ciet; quidnì paribus succendere flammis, Plùsque etiam nudi valeat respectus Honesti? 41. Cur tamen inficias abeam? Stat vera fateri. Calcar, et heu nimiùm violens impellere caleat Turbidus est menti furor. Irritamine caeco Scilicet illam vltra Recti finemque modumque Abripit: vt, nec rite suas disponere vires Gnara, nec hostiles metiri provida, certis Irruat exitijs, nimioque ardore nocendi In quaecunque ferat nudum discrimina pectus. Consilij pendente gradu, et moderamine lento, [b] Idem de Ira lib. 1. Cap. 10. Artibus ignotis irae, labefacta priorum Vesano fervore ducum Tarpeia fata Restituit Fabius. Septeno e culmine praeceps Decideras, Roma, et lusci fòrs fraena subilles Victoris, caeco dederat, si fraena furori Maximus, imperij columen, speciosaque rectis Consilijs tanto potiora in cardine rerum Duxisset. Sed nulla viro seu fervida iussa Instantûm sociûm, et pugnam clamore frementûm; Sed Tyrij Conata ducis, nunc Marte propinquo Vallum assultantis; nunc circumiecta per arua Cogentis praedas, ferrumque ignemque ferentis, Propositum excussere animi, studiumque salutis: Et vicit, priùs Annibalem quàm vinceret, Iram. 42. Nunc, age, quid contra diuersum tegminis hostem. Quaque veniferos ratione Cupidinis arcus Effugias (Nulli fas tutum hìc fingere, nulli Plùs, quàm securo, pugna haec metuenda) docebo. Prima adeo laruam speciosi nominis, atrox Qua tegit ingenium, ferali demere monstro Cura sit. Heu quantâ respersit labe, quibusque Opprobrijs castum synceri nomen Amoris Polluit, huic illud primus quicunque ferendum Attribuit morbo. Nil foedum, vile, eaducum Ingenuus meditatur Amor: nil purius vsquam, Nil magis agnatum caelo, et rationis amicum. Hic sacer ille calor mentis, quo percita sese Egreditur, votisque leues aptantibus alas, Aeternum sequitur sua per vestigia Pulchrum: Hinc cordis vigor; hinc alacres ad fortia sensus, Et Recti modus, et vitae caelestis origo. Ergo caue, pulchri ne te consortia ducant Nominis in fraudem, stygioque bitumine olentem, Corporeae lucis pariunt quam fulgura, flammam Syncero geminum quidquam arbitreris Amori. Nil dispar adeo. Tenebris Phoebeia lampas Congruerit citiùs, sapiantque aconita Deorum Ambrosiam. Rabies haec perdita, caeca phrenesis, Nesseum virus, coeni Camarina nefandi, Exitium mentis, vitae pudor, halitus Orci. Quid nobis heu verba damus? Compsisse decoram Quid scelus in speciem iuuat, et superaddere claris Syderibus, cuius pudeat vel Tartara, monstrum? Scilicet egregios inspiret cordibus ignes, Heroumve calor posst, geniusque videri Tetra lues. Brutis hominem quae miscet, inerti Affigitque Solo diuinae semina mentis? 43. Tu meliùs sapias: talemque in imagine verâ, Tot cinctam colubris, tam detestabile virus Faucibus, efflantemque oculis tibi finge; vel ipsa Infandi vt timeant commercia nominis aures. Tum simul hac diri se quisquam tabe veneni Saucius (heu nusquam non plurima turba) videndum Obtulerit; licet Assyrios procul vndique nimbos, Seplasiaeque forum expiret: licet omnibus ille Munditijs talos à vertice comptus ad imos. Cirratus, roseae nitidus fulgore iuuentae, Totusque e speculo, Cypriâque e pyxide, blandas Mille serat gestu charites; haud nausea menti Sit minor, ac putri caelum nidore grauantes. Proiecti canis exuuias, dilapsaque tetram In saniem laceri membra aspexisse caballi. Obuia quae si Fors tulerit spectacula; vultum Ocyùs auuertis, properasque euadere, totam, Non sine rugoso concussu, in lumina frontem Declinans, animaeque premens spirabile limen, Nequa veneniferae irrumpant contagia pestis. 44. Hoc odio imbutus ne protinus omnia blandi Euasisse putes morbi discrimina. Nullus Fortior arcanâ vi mentem impellere vocis Aemoniae sonitus: caelo aurea sydera quamvis Effuget, inque suos mutata retorqueat ortus Flumina. Securae necquicquam dulcia pacis, Hoste semel victo, praesumimus otia . Belli Non alius, quàm corporei qui, terminus, aeui, Vnaque mors requies. Natiuo à semine ductum, Congenitumque imis vitium fatale medullis Humano penitùs succidi robore nescit. Quin, vires animosque nouans per vulnera, lapso Fortius Antaeo, caesâque perennius Hydrâ, Victorem petit vsque suum: et, ni cura resistat Peruigil; infestis toties assultibus vrget, Tot mouet insidias, tot fraudibus vndique cingit; In sua captiuum postremò vt vincula cogat. 45. Quas ego, quas heroum animas, fortissima quondam, Et centum memoranda trophaeis nomina, foedum, Intueor subijsse iugum? Praestantibus en qui Herculeam titulis gestorumque agmine famam Transierat, gemino spoliatus lumine Sampson, Viribus abrasis, oneri poenaeque reuinctus, Murmoreum, nouus Ixion (an Sisyphus?) orbem (Saeuus Amor, Cyprisque iubet sic perfida) voluit. Monstrorum en Alter domitor, Iesseia proles, Monstrorum à puero domitor, cladesque gigantum, Captiuis Paphium tandem ceruicibus hostem Accipit, inuicto ex heroe, cruentus adulter. Tunc etiam, nemorum et squalentis sydus eremi, Tunc etiam, Iacobe? Ah notas exere vires: [a] Vide Surium 28. Jan. in eius Vita. Ah illum reuoca Iacobum, subdola quondam Foeminae fraudis qui tentamenta, Pudoris Victima, bellatorque, manu sumante repressit, Fortior et geminos superavit Mutius ignes. Quis furor, heu, fusi toties in vincula Ditis Laurigeras praebere manus? Huc grandia Coepta, Huc igitur canae recident virtutis honores: Vt, sacri post dona quater stipendia Martis, Hostibus, heu, ludus ridendaque fabula, turpis Nequitiae tyrocinium nunc denique, rugis Sulcatus, ponas, senioque incuruus Amator? Nil agimus: cassi monitus: decorisque, Suique Oblitus Senior, modò quam crudelibus Orci Arreptam Furijs dira obsidione, puellam, Soluerat, ipse animum Furijs peioribus actus, (Eloquar? An sileam?) rapti post damna pudoris, Vitâ etiam dulci, timidus crudliter, et bis Iniustus, viduat, Praedo. Specus hospita ab imo Contremuit: visae nemorum expallescere frondes: Attonitosque suus, ventis cessantibus, horror Increpuit ramos. Tum luctisoni plangores Aurarum, et vacuis ingens vlulatus in aruis: Quique per vmbriferam vicino gurgite vallem Riuulus herbosi serpebat marginis altor, In caput auersas reuocauit territus vndas. Necdum etiam vanos, moniti, submittere saltus Discimus? Immistae caelo capita alta, ruinam Heu cedri traxere: humiles trepidate myricae. 46. Omnibus ergo animi excubijs, vigilique; cauendum Prouisu est, auido quidquid fomenta furori Suppeditat. Multos oculorum deuius error Cypridis in laqueos, et serò cognita duxit Exitia. Incauti dum papilionis ad instar, Obtutu cupido circùm sua fata volantes, Eximia repetunt lumen spectabile formae, Securo subitas rapuerunt pectore flammas. Tu vetitum cerni credas, quod amare vetaris: Nec gladiatorum crudli in gymnade tantùm, [a] Tac. de German. Primi in omnibus praelijs oculi vincuntur. Sed magis haec animi blanda inter proelia, primos Scito oculos vinci. Per lumina tritus in arcem Pectoris est caeso iampridem ingressus amori. 47. Nil tamen obstruxisse fores has proderit hosti, Turpibus interea minus, Paphioque lepore Infectis vacuas dones si cantibus aures. Sirenum scopulos nosti, Eumenidesque canoras: Ne nimiùm distare putes: quocunque sub axe, Quae perimant animos, vocalia toxica miscent: Praecipuè in resouis Thymcleo actore theatris, Inter vbi choreas, blandùmque sonantia fila, Molles nequitiae, et casus referuntur Amantûm. Heu quot naufragijs famosa haec littora? Casti Quot iuuenes, primo quotque aeui in flore puellae Syrtibus his teneri puppiam allisere pudoris? 48. Adde parùm castos, Heliconia crimina, vates, Per quos virginibus iam non licet esse camoenis, Inque Dioneum migrauit Cyrrha lupanar. Nasonem Geticas meritò proscripsit ad oras Roma vetus. Tu Nasonum (damnata propago Viuit adhuc, semperque nouam numerosior exit In Sobolem) quicunque docent peccare, libellos. Exilio simili trans et Garamantas, et Indos Ire iube: neque concinnae lepor aureus artis, Aut numeri teretes, et byssina verba morentur. His lenocinijs animos sibi dira libido Praeparat. Et , quantò sentiri lenior intrat; Plùs tantò sedet, ac mentes permant ad imas. Dictio dum placet; incipiunt quoque dicta placere. Horrebas quae nuda priùs, fucata nitore Castalio, minus atque minus nunc probra timoris Incutiunt: iam non tibi mens adamantina:primus Iam rigor inflecti sensim, nimiusque videri: Iam natura Venus potiùs, quàm culpa: iuuentae Iam condonandus furor est. Quid restat, ametur? 49. Praeterea nulla alterius vis dira veneni Latiùs, aut citiùs sua per contagia serpit, Impuri scabies quàm tetra Cupidinis. Omnem Ni fugis occursum, ni sedulus omnia vitae, Alloquijque caues commercia: foedere si quo Iungeris obscoena tactis lue; protinus haustum Et tua grassari flebis per viscera morbum. 50. Quod modò praecipiam, mortalia credere noli Verba, sed Euboicae carmen fatale Sibyllae. Vaticinor, moneoque. Deus, Deus ora canenti Temperat, et Delphis animum melioribus implet. Prima Cytheriacae simul ac proludia tabis, Impellique nouà dubium prurigine pectus Senseris; erige te, vigila, afflatumque recentem, Ceu subitum, apprensis qui vestibus haeserit, ignem, Excute. Nec fallat, primò quòd serpere lenis Ille calor turpem nondum fateatur amorem. Si tenerum exgui foueat mora temporis; in quae Bacchantûm subitò flammarum incendia surget? Quos animo tenius pariet scintilla Veseuos? Biblis in exemplo est. Nascentis semina morbi, Et malè conceptos ah sedula protinus ignes Obrueret; non, irriguo liquefacta dolore, Nunc etiam veteres, post tot iam saecula, luctus [a] Ouid. lib. 9. Metam. Perpetuus Lycijs in vallibus egereret fons. 51. Otia tunc (quamvis nunquam non otia laedunt) Sed tunc praecipuè moneo fugienda. Tenaci Ceu piger aruorum gremio qui desidet humor Turpia mille parit luteis animantia stagnis, Fertilitate suâ infelix: motuque carentem Ceu putris situs, ac tineae poscuntur edaces Materiam; molli sic desidiosa veterno, Nec varijs operum studijs exercita, foedum, Quo miserè pereat, sibi mens producit amorem: Sic illam surdo caries haec improba morsu, Paulatim minuens, depascitur. Otia tollas; Continuò infracti periere Cupidinis arcus, Nec facibus vis vlla. Imbellem languidus vmbram Persequitur, mollesque toros puer ille: laborem, Sollicitos actus, operosa negotia, saeuum Non aliter pubes quàm praetextata magistrum, Deuouet. His residem, quidquid causabitur, vrge Strenuus imperijs; nae, tristia iura perosus, Sarcinulas furtim leget, hospitiumque molestum, Inque salutatum comitem, mora nulla, relinquet. Ergo vel indomitum poteris tunc flectere gyro Cornipedem; vacuis vel retia tendere syluis: Iamque sequi celeres frondosa per auia ceruos; Iam formidatis excire cubilibus vrsos. Aut, patrij si cura magis delectat agelli; Inspice, quot praelis seruent vineta racemos, Quanta premat ramos vinci Pomona volentes, Nectare quo vernas stipent examina cellas. Nec pigeat riguis plantaria credere sulcis, Currentemque oleri ieiuno adducere riuum. Mille operum causas, mille oblectamina menti Fert ager. Hìc socium vitis deserta pedamen; Hìc rastros seges; hìc poscent viridaria falcem. Quidquid agas, sat erit, dum ne nihil, otia pellat Dum labor, Idaliasque, fauent quibus otia, curas. Praecipuè Saeris musarum operare. Voluptas Haec simul illimi captam dulcedine mentem Imbuerit; nedum Veneris mala gaudia; sensum Vel dapis, et somni coget sibi cedere. Clauus Truditur vt clauo; docti sic entheus ardor Carminis obscoeni stimulos excludit amoris. 52. Multa super tradenda forent precepta: sed vnum Extremo sub fine vitae iam vela legenti Sat retulisse: suis nihil in certamine tanto A studijs opibusque homini sperare relictum; Ni fragiles animos caelo labentis amoris Viuidus ignipotens calor, et vegetabilis aura Roboret. O hominum, Diuûmque beata voluptas, Sancte Amor, arcano coniugens omnia nexu, Omnibus insinuans animam, sensumque, vigoremque, Immensi natura Boni, spirabile Numen, Tu potes antiquae penitùs contagia labis Tergere: tu, caecis quos subijcit ossibus, ignes, Insidiosa Venus, meliori vincere flammâ. O Generantis ades, Genitique reciprocus ardor Numinis: o totas animorum illabere fibras. Quid tum, si Stygius flammantia tela Cupido Ingeminet? Quid tum, ruptis fornacibus aestus Fumiferos inimica vomant si Tartara? Flatùs Vna tui mentes leniuerit aura: caloris Vna tui totum scintilla extinguet auernum. 53. Ambitio superest. Huius releuare superbo Aggredior iam colla iugo. Tu, libera si mens, Vindiciaeque iuuant; solerti ante omnia curâ, Fac, reputes, famae de moribus ingenioque Carminis haud falsus cecinit quae nuper Apollo, Vt sua crudeli pretio connubia vendat, Mille subire procos discrimina, mille laborum Taedia ferre iubens; vt, vel post talia, paucos [Žug] Dignetur thalamis, multos exosa repente Destituat, nulli syncera atque integra constet: Vt demum, stabili quamvis se lege fruendam Annuerit; solidae nil tunc quoque frugis habenti Ferre queat, vani simulacrum futile somni, Aerius vapor, vmbra leuis, resonabile murmur, Pictaque mentitae Iunonis imagine nubes. (a) (a) Vide Nasal. lib. 6. mythol. cap. 16. Quae penitùs si nota habeas, creberque reuoluas; Fluxam adeo, tenuemque, et Veri pondere cassam Obuia per quaecunque sequi discrimina mercem, Haud minùs insani duces rem pectoris; ac si Mactandum se ferro Aliquis, vel praebeat igni, Dum similis viuo docti per vulnera scalpri, Aut per Apelleae superet mendacia telae. 54. Nec te decipiat, magni quòd nominis ardor Viuida nescio quae iaculatur fulgura mentis Nobiliore typo excusae, et celsissima quaeque Ad decorum stimulis plusquam vulgaribus actae. Diuersi penitùs mores: Vulcania ceu si Arma humeris sudans inuictum spiret Achillem Thersites, Libyci fuluâ seu pelle leonis Arcadicum genus, et naturae opprobria velet Gestator, Silene, tuus. Nempe ardua vota, Praestantesque fouere alto sub pectore sensus Credatur, studijs qui se famularibus vltro Deuouet? Haud alius famae captator. Heriles, Aspice, quàm timidè nutus obseruet: amica Vt demissus emat populi suffragia: quantis Artibus in vulgus se commendare laboret: Gaudia, spes, curas omnes ex illius ore, Iudicioque trahens. Phrygiâ quis Dauus ab hastâ; Patriciae titulum si turba haec indolis aufert? 55. Sed neque votorum praestans, sua fortia facta Egregiosque ausus minimâ mercede rependi Qui ferat. Anne igitur non talis, maxima vitae Praemia cui plebis digitus, tritumque susurris Mobilibus nomen? Proh verae inscitia laudis! Siccine curarum pretium tibi vile tuarum? Siccine, quos toto Numen dignatur olympo, Sat leuibus censes fumis, vanoque labores Pensari sonitu? Dignam te concipe mentem: Maior es. Haud tanti mea, dic, molimina vendo Iudice me vilis. Praestantior ambitus vrit, Metaque contento signatur celsior arcu. Sat praesens Deus, et Recti mens conscia. Vestram Nec sic reijcio, tanquam haud sit debita gestis Haec quoque nobilibus, famam: prensare caduca Sed pudet, agnatum Superis, caelique capacem. Sydera cur paleis mutem? Non astruit, aufert Eximio pretium merces indigna labori. 56. Denique adhuc magnae titulum si ducere mentis Pergis auaritiam famae; cur sedulus omni Hanc studio premis, et clausam sub pectore seruas? Cur tuus hic, laudum quo munera prima referre, Inter et aequales conniteris altior ire, Obscuris pauidus latebris se continet ardor? Nonne ideo, ne deprensus ludibria vulgo Debeat, et risus, narrandaque fabula fiat? Ipsa igitur, caeco latitans pudibunda recessu, Se nihil egregij ambitio spirare fatetur. 57. Alter adhuc, ficti laruam cui demere Veri Experiar, multis fucum facit, et malè cautas Saepe dolis mentes irretit dulcibus error. Seruimus populo, nobis quia multà fauentem Credimus, et flatu spirantem ad vela secundo. Hinc adeo miros de nostris vndique rebus Misceri famae sonitus, per compita nostrum, Perque domos celebri nomen discurrere plausu, Nos designari digitis, et ad aethera tolli, Grata sibi faciens animus spectacula (qualis In vacuo soliti mentem oblectare theatro Argiui veteris fuerat dementia) fingit. (a) (a) Horat. epist. 2. lib. 2. Nec modus, vltro ipsas plaudentum, atque, Euge, Beatè, Clamantum voces quin exaudire putemus. 58. At tu Socratico vigilantum haec somnia risu, Non secus ac, lepido vestit quos fabula socco, Pyrgopolynicas, ampullososque Thrasones, Excipias, hominum, gnarus, sua quemque morari, Caetera curarum segnem, ac nescire paratum. Splendida nec moueant, vani quae saepe sodales Praesenti tumidis faciunt praeconia buccis. Nam quis Amicorum vafras sub nomine vulpes, Et parasitantis nescit tectoria linguae? Officio functi laudatum protinus omni Ablegant animo. Quorum sub pectore, quorum Assiduum memori te viuere credis in ore, Absentis nullâ tanguntur imagine: sisne, An fueris, longos nunquam meminere per annos. Ex populo, rerum celebri rumore tuarum Attonitum plenumque tibi quem errore superbo Fingis, pleraque pars neque natum in lumina vitae Audijt: ex facie reliqui, vel nominis aurâ (Nil vltra) nouere. Latini maximus author Eloquij, suadaeque oraclum, non hominis vox, Tullius id proprio, quàm vellet certiùs, vsu Comperit. Aetnaeo discedens littore Quaestor, (a) (a) Vide eius Orat. pro Plancio. Haud aliam terras omnes, maria omnia circùm Crediderat, nisi de gesto sibi munere, famam Feruere. Puteolos igitur deuectus, amicis Plausibus ac titulis, queis obuia turba merentem Exciperet, laetas iamdudum arrexerat aures. Ecce autem tumidâ se credulitate ferenti Per medios, quà conferti vis plurima vulgi, Spargentique graues huc illuc, publica laudum) [!] Vndique colligeret ceu vectigalia, visus; Nescio quis verbis sese communibus offert Ardelio: et, Quid ab Vrbe noui, dignique relatu, O Bone? Mirari, stomacho erumpente, superbus Arpinas. Quid enim? Thusco tibi littore proram Nunc videor soluisse? Adeone ex omnibus vnum Praeterit, externas quàm pridem missus in oras: Vnde redux? Lepidus tum percontator, Vt, inquit, Exciderat! Sed da veniam: nunc denique, qui sis, In mentem redijt. Libycâ digressus ab actâ Nempe venis, quae Praetori prouincia dudum Obtigerat. Fugit demissis frigidus Hospes, (Aspersâ Volucer ceu gallinaceus vndâ) Cristarum phaleris, et strictis ocyùs alis, Indignans, atque, O mores! O tempora! mussans. Siccine praestantûm memoranda exempla virorum In tenebris squalere? Nouis quae littora cunque Sol radijs, curru vel discedente salutat, Plena meae rebar Quaesturae laudibus. Auras Vt subitò in tenues iucundus vanuit error! Ecce Dicarchei vicinâ in littoris orâ, (Vix aures sibi, vix credit mens auribus) ipso En prope in aspectu Siculae telluris, an vnquam Quaestor eò appulerim, latet, admirabile nedum Quidquid, et eximium gessi, populisque loquendum. Heu miseras hominum spes, conclamataque vota! I nunc, sollicitâ famam virtute mereri Nitere. Perpetuis, i, frange laboribus aeuum, Vt tibi inocciduos pariat labor improbus annos. En, quae magnanimis respondet gloria factis. En, quae nostrarum (pudet) ignorantia rerum. At benè, quòd vel sic sapui. Ventosa valete (Sat surdis huc vsque piget cecinisse) theatra. Nil vulgo, quid agam, curae? Nil et mihi, vulgus Quid blateret. Virtus hinc protinus vnica finis, Et merces operum. Quìd frustra sedulus, omnis Quos penes interijt meritorum gratia, nullus Officij quos tangit honos, seruire laborem? 59. Illius errori sic experientia finem Attulit. Euentu sed dedignata doceri Praeuenit errores Ratio: studiumque tuarum In populo rerum metiri protinus illo Te iubet, externas quo res curare vicissim Ipse soles. Tanto clarorum ex agmine, seu quos Prisca tulere, ferunt seu tempora nostra, virorum, Quantula pars, rogo, vel tenui tibi murmure nota? Hanc ipsam vt rarus seu voluis pectore; fando Seu memoras? Vt iners et languida tunc quoque pulsat Retractantem animum species? Vt parca, breuisque Mentio? Quàm non cuncta probas? Quàm plura seueri Lance supercilij, et naso suspendis adunco? Qui tuus erga Alios igitur, hunc noris eundem Omnibus erga omnes, naturae foedere certo, Esse animum. Solum tu te miraris, amasque, Et populo eximium censes mirumque videri, Quae praeclara alibi, seu quaerere lentus, iniquo Seu fastu spreuisse celer. Cur ergo superbum Me minùs intentumque mihi, cur indole quemquam Dissimili credas, alioque numismate cusum? Vnus nempe tibi tu carus? Fallere: cunctis Hunc pariter natura Sui commendat amorem. 60. Praeterea, quod priuatim delegimus ipsi Ad famam studij genus, id praestare videtur Omnibus vnum. Hederas laurosque Heliconis alumnus; Rostra, forum, causas Rhetor stupet: Ille superbis Fascibus; Hic saeuo bellorum in puluere lectis Nil aequale putat palmis. Quid multa? Laboris Quisque sui pretio capitur, diuersa sequentes Negligit: vt proprio quantumvis munere claris Vix, nisi paucorum, quos vna ars iunxit eodem In stadio, curas liceat, plaususque mereri. At non Hi faciles riuali plaudere, seque Victos, quòd sociûm mirentur gesta, fateri. Scilicet expectes, primae dum laudis honorem, Praeripuisse tibi quem nititur, Aemulus vltro Deferat? Expectes frustra. Sub pectore nulli Non commune salit votum, victoria: nec tam Obtusis homines famae dulcedine tangi Nascimur ingenijs; vlli submittere fasces Vt libeat. Quidquid praeclarum et nobile visum Fòrs alibi, extemplo id titulis componere nostris Cura subit: tum, si minus in certamine, fastu Calcamus tumido; si par, liuore maligno Deterimus. Sic quisque, locum tenuisse priorem Dum properat, seseque vnum circumspicit, in se Totam vno mentem, totumque absumit amorem; Ex socijs paucos sensu dignatur, eosque Collatos sibi iam spernit; iam liuidus odit. Talia purgato expendas si pectore; vani, Credo equidem, nimius frigescet nominis ardor: Teque vltra, refugis tendentem retia ventis, Frustratum irrisumque operae insudare pigebit, Et cum spe famae simul ipsa cupido residet. 61. Illud ad extremum moneo, ne dulce periclum (Lotophagi ante oculos sint, et sirenia saxa) (a) (a) Homer. Odys. lib. 9. et 12. Attentare velis. Facile est non quaerere famam Absentem; graue quaesitam dimittere. Nam quem Inuenias, semel insigni qui nomine parto, Non vtraque manu proprium retinere, secundas Non hominum de se spes impleuisse laboret? Liber erat, donec populo secretus. Iniquos Iam subijt fraenos: iam, quod ferat vsque coactâ Fronte, iugum (licuit quondam non sumere: sumptum Haud etiam fas pro libito excussisse) recepit. 62. Hinc adeo fieri videas, vt Pallade tincta Saepe leui, primo studiorum in limine, pubes Nil circumfusi cuneos atque ora theatri Formidet, recitans: dum, qui Permessida totam Immenso bibit ore, sacri vetus accola Pindi, Rostraque iamdudum emeritus qui triuit agendo Orator, populi se se auribus experiundum Dat quoties, in principijs pallescere fandi Cernitur, et vix voce sibi, vix pectore constat. Hoc etiam causae, ignoti cur lentiùs ora Nos spectatoris moueant: sin conscius alter, Nostrarumque diu rerum: experientior adsit; Ad trutinam cautâ pauidi formidine cunctos Libremus, ne quid fòrs ille coarguat, actus. Nulla quòd à Primi arbitrijs iactura timenda Nempe sit; Hoc multum minui sub iudice possit. Acrior vsque adeo parti, quàm cura parandi Nominis est: leuiùsque homines ditescere nullâ, Quàm veteri, assertâque ferunt decedere famâ. 63. Ergo, tui dum iuris adhuc: dum littore tuto Cimba sedet; plausus ne te leuis, auraque fallax Inuitet rapido permittere lintea ponto. Haud facilis retro cursus. Ratione fugatâ, Ambitio inuadet regimen: quò se magis altos Induet in fluctus ratis; hòc violentior aestus, Hòc tellus speranda minùs. Gliscentibus auctu Scilicet optato famae prouentibus, vnâ Sollicitus pauor, et tristes sub pectore gliscunt Curarum stimuli, ne facta sequentia primis Degenerent: ne dissimiles, veterumque probemur Immemores laudum: de nobis neu sua porro Iudicia elusi damnent, qui maxima quaeque Expectant, nosque in primis mirantur Amici. Heu miseros operum fructus! Non aspera saxa, Immensum proris famae qui finditis aequor, Non saeuum Hippotadem, nimbosaque sydera; ventos Ah potiùs faciles, cursusque horrete secundos. 64. Huc igitur vires, huc arma: his pestibus omni Conatu et validae obluctandum robore mentis. Pax belli pretium. Vitijs, noxisque remotis, Nil iam intus trepidi, nil, quod purissima turbet Gaudia, tristitiae suberit: longèque flagella Vltricûm Furiarum, et Cerberei latratus, Queis sontes animos terret sua culpa, sonabunt. 65. Atque vtinam innatos, aeternaque bella cientes Auspicijs aequè detur felicibus hostes Frangere; barbaricos pugnacem vt nuper ad Istrum Edomuit fastus, orbemque implere minantis Perfida Bistoniae Leopoldus cornua Lunae Fatali retudit dextrâ, et victricibus armis, Maximus Europae vindex. Quae saecula tantum Ausa forent sperare decus? Vix gaudia credunt Nostra sibi: vix ipsa capit victoria sortem, Qua fruitur: necdum funesti tota recessit Temporis effigies, quo centum Thracia regnis, Centum Asiae populis curua ad vexilla coactis, Diluuium horrendum Martis, totumque Memetem Hungariae infudit trepidanti. Immensa sub armis Aequora delituere. Tuum iam Graecia Xersem (a) (a) Vide Herodot. lib. 7. Credidimus, siccosque vadi Lissumque, Scamandrumque, Eoâ superante siti. Non axe niuali Barbarus hostilem fremitum atque immania turbo Murmura continuit. Germana ad claustra tonantem Eridanus longè pater audijt, audijt ingens Larius, et totis horrescens Albula ripis, Quique supra Hesperiam pontus, quique alluit infra. Et potuit forsan, Latiae sanctissimus Vrbis Ni Pater inuictis flexisset sydera votis, Austriaci, heu, potuit columen sub pondere tanto Imperij cecidisse: Arctoo e vertice pronus Hesperijs potuit Strymon se infundere campis, Maeoniumque Istro Tyberim, septemque Latinas Edomitis septem iunxisse Trionibus arces. Sed timor hic olim. Melior nunc altera versis Rebus adest facies: plenum post Nubila solem Cernimus. In vacuum tam saeui turbinis horror, In ventos tumidi crepuerunt vota tyranni. Caelestum arbitrijs, et ferro iudice, subter Belligeram Mundi decisa est causa Viennam. Momentum fatorum ingens, arx vna sequestris Moenibus Occiduum hinc texit; confregit Eoum Inde Orbem. Clypeo tua mansit tuta sub illo Libertas, Europa: tuus subsedit ad illum, Barbaries, scopulum fastus. Nempe agmina mille, Excitusque Oriens, bellique immensa supellex Addiderant animos. Retro lapsa omnia: totum Mouisti imperium, tota vno vt Marte perires. Insonuere tubae. Hinc Bauarus, Lotharingius illinc Heros praecipiti densa inter millia saltu, Disploso geminum ceu quondam ex aethere fulmen, Quà ferrum, flammaeque, et Martis plurimus horror, Irrumpunt. Socio irrumpit Victoria gressu; Et iustus Furor, et dignis iam laeta probari Funeribus Virtus. Quis te, turbata ruentem Agmina, Sarmaticus Mauors, cladesque Getarum, Praetereat, Sobieschiade? Quàm saeuus in armis, Quàm feralè rubes? Nimbosum haud tantus olympo Sustollit mucronem, et sydera terret Orion. Agnosci, vicisse tibi est. Certamina terror Nominis inuicti peragit. Dant terga pauentes, Vt primùm sublimis apex, cristataque notae Lux fulsit galeae. Nemo expectare tremendum Fatiferi pondus chalybis: nemo ignea vultùs Fulgura luminibus ferre. Et se grandior Heros Illo fortè die, assuetumque excedere visus (Seu caeli noua vis, ardor seu Martius auxit) Sobieschum. Plùs ora micant, plùs ardua ceruix, Surgentesque humeri, et bellatrix longiùs vmbra Campum operit. Trepido iamque, omnia versa tumultu: Misti equites, peditesque abiectis vndique signis, Ordinibus nullis, per plana, per ardua caecos Praecipitare gradus, sociosque impellere, si quà Se liceat fatis rapuisse vrgentibus. Actum est: Occidimus Thraces: spes nulla: euadite: totus Terga premit Boreas. Sic illi. Haud segnior instat Attonitis, iamque hoc, iamque illo in sanguine Victor Exatiat dextram. Mutato nomine, bellum Fit fuga, fit caedes. Sternuntur barbara passim Agmina: confusus riuo deuoluitur vno Ponticus, Assyriusque cruor, quemque amne niuali Nutrierat Tanais, rapido quemque Africa sole Torruit. Excitae varijs tot partibus Orbis, Tam diuersa procul nactae cunabula gentes Vno Danubij ad ripas iacuere sepulcro, Foedum alijs aliae glomeratâ in strage sepulcrum. Pande triumphales portas (non improbus vltra Inclusae trepidis ceruicibus imminet hostis) Austriaci arx Tarpeia Iouis. Fas ire per altos Innumerae caedis cumulos: fas barbara castra Securo lustrare gradu. Quìd gaudia cessant? Haud cessant: hilarem totis victoria portis Effundit per aperta vrbem. Votum omnibus vnum, Cernere praeteriti coram monumenta timoris. Circumeunt, monstrantque locos, discuntque vicissim, Attonitis defixi oculis. Tendebat equestris Hìc acies: fraena en etiam, phaleraeque supersunt: Hic Ianisserûm florentes aere cateruas Explicuit campus: velorum hìc diuite luxu Ornarat sibi castrensem Vesirius aulam. Aspicis hunc tumulum? Rapidas flammata vomebant Hinc tormenta neces. Viden hos telluris hiatus, Nigrantesque specus? Infernum hàc struxerat hostis Moenibus exitium. En, Lotharus quo limite castra Vi subijt prior. En, confosso vbi Gostare, signum Sobieschus Getici rapuit lunare tyranni. Vndique certatim discurritur: vndique laetis Mirantûm studijs, et plausibus aequora feruent. O digna aeterno in fastis adamante notari! O aeuo par vna dies! quae funera, luctus, Terroresque, minasque à nostris barbara vertit In capita: innumerosque ausus, cladesque, rapinasque Atque Orbem euersum, et tot Thraci saecla rependit, Grande triumphorum auspicium. Nam quae noua fati. Protinus excepit series? Quantum inde cruoris Barbarici, horrendum belli vectigal, in Istrum Victorem Euphrates, Tanaisque effudit? Ahenis Quot validae claustris, fossisque vndantibus arces Caesareum subiere iugum? Non ardua Budam Moenia, non triplicis texit custodia valli, Armorumque virûmque obices. Durae aemula Troiae, Quo subigi posset, maiorem inuenit Atriden, Atriden Lotharum. Quid seu, Strigonia, seu te Inclyta commemorem regalibus, Alba, sepulcris, Nesseliumque, et quae stagnantem, Esechia, Drauum Longo ponte domas? Hinc sicco Marte subactos Victori reserant Sighettum, atque Agria muros, Bellantûm olim ingens pretium, nunc palma sedentûm; Inde moras Fabij, cunctatoremque Gradiuum Pertaesus, rapidâ Taurunum Boiarius vi Scipiades ferroque aperit. Nil fortibus obstat, Nil validum clausumque satis. Victora, pleni Gurgitis in morem, quâ pronos aequa dedere Fata semel cursus, torrente refunditur aluêo, Perrumpitque obices, secumque morantia quaeque Conglomerat, nec, quid sint ripae, aut littora, nouit. Iamque adeo exundantem armis non Pannonis ora, Non Dacus, Mysusque capit. Thrace, impia Thrace Poscitur: illò auidi cursus. Saeuissimus ante It pauor, et totum trepidis rumoribus Haemum Concutit: inuictum Austriaden, lectissima bello Agmina, ferrum, ignem, excidium, supremaque iamiam Gentis fata canens. Nec falsò. I, maxime Caesar, Quò Superi strauere viam, quò prospera ducunt Omina, tantùm audens, quantùm timet anxius hostis: Perge triumphato victricia signa tyranno, Fatalesque inferre aquilas: perge, auspicibus Dîjs, Extremas Asiae in latebras, Scythicosque recessus, Funditus Europâ auulsum, exturbare Memetem. Haec tibi sors decreta: tuis hanc gloria dudum Temporibus nutrit laurum. Iamque illa comantem Altior in syluam excreuit, maturaque tantis Laudibus augustam properat conscendere frontem. Felices, quibus id victori nectere sertum Ingenij vis alta, et par sublimibus orsis Calliope annuerit: qui te, diuisa iugantem Imperia, et gemino clarum diademate, victam Post Asiam, Europam assertam, exarmataque bella, Pegaseo temone super plaudentia Pindi, Austriaci iam Pindi attollent culmina; seu quos Veriùs ipse super Smyrnaeae culmina famae Grandibus auspicijs, immenso et nomine tolles. Felices iterum! Angusti me conscia flatùs, Heroas spirare, et tantùm audere canendo Musa vetat, tenui contentum dicere plectro Interiora animi secum certamina, quasque Colligit arcano Virtus in puluere palmas.