CroALa & LatTy: nodus

(Kleffeld transfertur Carolostadium et succedit Settwicz.)

Hac re ita perturbatus et confusus fuit generalis et locumtenens, ut delirantis instar videretur, totusque melancolicus et confusus, hinc Ludbreginum sese recipiens, inde quid parenti suo comiti | palatino, comiti idem bano, scripserit, mihi quidem ignotum, imaginari tamen facile possumus. Res terminata sic est, ut instante bano ad Novembris initium colonellus Venceslaus Kleffeld commutaretur cum colonello Settwicz, et hic in vicem prioris Petriniam veniret ac Glinanum acciperet regimen, econtra Kleffeldius transiret Carolostadium, occuparetque regimen successoris, Gerleczi a locumtenente amoveretur. Atque haec fuit ac ex ista circumstantia (uti ex ore Kleffeldii habeo) ejus translatio et ex banalibus confiniis amotio, qui etiam sub finem Decembris Carolostadium abiit. Settwiczio Viennam ad banum vocato sub Decembris initium, ac post reditum Vienna Petriniam profecto. Scripserant quoque bano episcopus, vicebanus aliique in favorem locumtenentis et contra Kleffeldium. Maxime autem praepositus, frater locumtenentis, crediderim, peroraverit, qui ad Octobris initium ad patrem, tum patruelem profectus est. Sub Novembris quoque initium regimen suum Caproncense resignavit Petazzi, quod Guicciardio cessit, Petazzi autem Licanum accepit. - Jam ad conscriptores et conscriptionem redeundum.

Conscriptionis acta.

Dominus Ladislaus Ballog, secretarius consilii regii locumtenentialis, sub initium Julii Varasdinum appulit. Et quia dominus comes locumtenens aliis conscriptoribus nil significasset ad diem 24. Julii, ideo ibi eum praestolari alios fuit necessum. Die 26. Julii alii quoque conscriptorum Varasdinum moverunt iter, et, excepto domino vicecomite Petkovich, die 27. comparuere. Is autem primo die 2. Augusti adfuit. Congregati sessiones Varasdini de eodem conscriptionali opere habuere per quatriduum. In quibus perlectis examinatisque idealibus punctis nec non instructione regnotenus data, praecedentiae quoque superata quaestione, quam dominus Ballog moverat, qui utrumque vicecomitem praecedere voluit, his econtra Ballogium tanquam adjunctum et actuarium considerandum praetendentibus, praetensio accomodata sic est, ut praecedentiae nulla habeatur ratio, sed duntaxat laboris, et prouti quis venerit, aut quocunque loco sederit, res tota habeatur pro casuali, neque ulla in his accipiatur consequentia, verum res consideretur, uti intra laboratores solet. Tum 2. disputatum de rubricis et schediasmate, | regni conscriptoribus absolute exigentibus, ut rubricae universarum idearum ponantur, domino econtra Ballog obvertente sequentia, et quidem in generali impossibile id esse, ut universa in ideis contenta ad rubricas ponantur, quia ultra 60 rubricae fuissent nec charta haberi posset, ad quam ponerentur, sed sufficiet in observationibus attingere omnia. In particulari vero proponebat et objiciebat sequentia, et quidem scripto. lmo. Vehementer se mirari, quod sub nomine hospitum uxorati omnes considerentur, cum tamen alia sit ratio coloni, libertini, praedialis, decimalistae, arendatoris, censualistae, inquilini, subinquilini. Et cum occasione dicationis debeat haberi talium reflexio, si per conscriptionem non distingvantur, nunquam aequam contribuentium proportionem eruendam. 2do. Viduas praemissorum quoque conscribendas fore. 3tio. Sessionum habendam nullatenus esse considerationem, quia 1. constitutivum sessionis opus diaetale esset, et quia hactenus nunquam haec quaestio decisa fuisset, ne palatinalibus donationibus praejudicetur, a rustici ne revelatione tanta et tam delicata pendebit quaestio? Et si domini terrestres ipsi ignorent, quid integra sit sessio? quid media? etc., quo fundamento colonus dicere poterit, integram aut mediam incolit sessionem? Milleque talia prudenter objiciebat et proponebat pericula, quae ex hoc puncto, nobilibus et dominiis obvenire possent, praecipue urbariorum regulatio. 2. Quod universa Hungaria sessionum considerationem nec haberet nec admitteret in suo opere conscriptionali. Proinde cum is pro demonstranda methodo hungarica missus sit, talismodi rubricam exmittendam urgebat, ac sese prius comiti palatino scribere debere dicebat, quam ut in hanc rubricam consentiat, ut sua excellentia Hungariae providere sciat, si Croatia absolute praetendit, ut tanta res, ut est sessionis constitutivum, a rudis coloni confessione pendeat. 3. Hoc quoque oggerebat: Vel conscriptio probabitur regno vel non. Si ita, omisso sessionum baptismo nil peccabunt conscriptores; si non, occasio erit regno vel ex hoc defectu evertendae conscriptionis, et sine conscriptorum nota, cum tabellam rubricarum regnum non elaborasset, et conscriptores per Ballog submissum sese excusabunt. Plurimaque talia. |

4to. Easdem fere habuit quoad jugera reflexiones. Sed urgebat, ut sicuti in Hungaria ad metretas fiat conscriptio, maxime autem ideo, quia si ad jugera fieret, onus fundo inhaereret contra legem, cum jugera sint stabilia, nec rusticus sit eorundem dominus sed usufructuarius, solvaturque a facultatibus contributio. Dein addebat, qualia jugera regnum in suis ideis intelligit. 5to. Classificationem terrarum esse impossibilem, proinde quis ponet, terram A lmae, 2dae vel 3tiae classis esse, et quod fundamentum erit judicii? Si rustici interrogabuntur, nemo dicet, terram suam lmae classis esse. Atque ideo hanc omittendam, cum ex interrogatoriis rusticorum sponte profluet. 6to. Bene vero classificationem opificum, quae in ideis regnicolaribus exmissa erat. 7mo. Terras, prata, vineas, silvas, pallisectia, quae rustici usuarent, sive ex censu sive tertio manipulo inserendas esse, cum sint de facultatibus rustici, quamvis dominales et pro nutu domini amovibiles. Circa haec puncta aliaque cum triduo disputatum fuisset, tandem ita conclusum est die 4. Augusti Varasdini. 1. Ne opus conscriptionale tardetur, tabella rubricarum, per dominum Ballog elaborata et deputationali conscriptioni porrecta sub ea conditione acceptatur, ut in casum ejusdem non confirmandae per dominum comitem locumtenentem, ad difficultates occurribiles plenipotentiatum, eandem reformare liceat juxta dispositionem suae dominationis illustrissimae. 2. Universae quoque aliae difficultates, si quae occurrerint, ut eidem domino comiti locumtenenti proponantur et in scripta redigantur, postea regno publicandae. 3. Opus conscriptionale ut Ludbregini incoetur potissimum, quod ibi officiales Ungari essent jam magis practici et capaciores pro incoando opere, quibus eatenus et scriptum extitit. 4. Cista pro opere conscriptionali ematur. 5. Dominus comes Patachich diarium et protocollum ducet, litteras tam datas quam accipiendas referens et diei singulae acta. 6. Victus fiet communis. Cocus dominus Kercselich emptor et dispensator futurus et cassae victualis curam habiturus, ad quam aequaliter omnes contribuent, pro necessariis et scriba dominus Petkovich impensas notabit. - In praemissis ea statim fuit intra conscriptores dissensio, quod dominus Raffay voluerit, ut difficultates praemissae domini Ballog prouti et ejusdem observationes domino vicebano Rauch, protonotario et domino Busan submitterentur. Quod comes |

Patachich praeses aliique conscriptionis deputati absolute detractarunt, sed soli ac unico domino comiti locumtenenti, atque neque illi, nisi tabella rubricalis, quae sequens fuit. |

Tabella rubricalis operis conscriptionalis.

Possessio N. ad dominum N. vel dominum N. pertinens aut oppidum N. pertinens.

Coloni

Nomina, cognomina v. g.

Personarum numero

BA1

Hospites uxorati

BB1

Fratres, filii uxorati vel alii in domo

BC1

Filii non uxorati superantes annum 15.

Opifices. Mercatores. Quaestores. Classis

CA1

1mae

CB1

2dae

CC1

3tiae

Terrae arabiles ad sessiones pertinentes ad metretas Posonienses

DA1

Populosae

DB1

Desertarum

DC1

Extirpatitiae

Prata ad falcatores

EA1

Populosa

EB1

Desertarum

EC1

Exstirpatitia

FA1

Vinea ad fossores

FB1

Silvae glandiferae ad jugera circiter

FC1

Pallisectia ad currus

FD1

Boves jugales

FE1

Vaccae mulgibiles

FF1

Vaccae steriles

FG1

Juvenci, juvencae vel hinuli aut hinullae 3. annorum

FH1

Equi caballae

FI1

Oves et caprae

FJ1

Muli et asini

FK1

Ahena crematoria

FL1

Molae rusticanae

FM1

Setigeri et majales anni unius et supra

Dominales vel praediales sive ex censu aut aliter sed ad tempus et beneplacitum domini possessae

GA1

Terrae

GB1

Pratae

GC1

Vineae

GD1

Pallisectia

AA2

Simon figet ubi sunt faber cothurnarius etc.

AB3

Viduae colonorum

AC4

Summa colonorum

AD5

In eadem possessione pertinens ad dominum N. aut ad priorem:

Praediales

Libertini

Decimalistae

Inquilini cum domibus

Subinquilini sine domibus

Talium viduae

Arendatores

Censualistae

Molitores

Servitores ignobiles communitatis vel privatorum

Extranei

Vinicolae

BA2

BB2

BC2

CA2

CB2

CC2

DA2

DB2

DC2

EA2

EB2

EC2

FA2

10.

FB2

FC2

FD2

FE2

FF2

FG2

FH2

FI2

12.

FJ2

FK2

FL2

FM2

12.

GA2

GB2

GC2

GD2

- |

Quoad praemissam porro tabellam observandum, post quamvis contribuentium speciem, sub quocunque tandem venerint nomine, tales ordine scriptos fuisse, v. g. 1. colonos, post hos talium viduas. 2. Libertinos, dein talium viduas. 3. Praediales, atque ita de reliquis. 2do. Juxta possessiones sive pagos et non juxta curias nobilium, hinc si in eadem possessione plurlum dominorum fuissent incolae, scribebatur: Coloni etc. domini N. N. In eadem possessione coloni domini N. N. atque ita prouti reperiebantur. 3tio. Hospitis nomen cognomen ponebatur. 4to. Apud talem hospitem uxorati per numerum, prouti et non uxorati. Ratio hujus divisionis uxoratorum et non uxoratorum ea fuit, quod uxorati adjutorium vitae haberent et magis dicari solerent ob uxores ipsorum. 5to. Opifices, quaestores, mercatores, quoad classificationem sic considerabantur. Qui talium ex quaestu, mercatura vel opificio duntaxat vixit et uxorem et sodales tenuit, ad classem 1mam referebatur, cum specificatione in observationibus quaesturae, opificii etc. Item locus quoque considerabatur, in quo talia exerceret. Qui in minori loco, et hac duntaxat re non viveret, servos tamen teneret vel sodales, erat 2dae classis. Qui sine sodalibus et servis fuisset. et nec uxoratus, vel si ita in pagis duntaxat ruralibus, 3tiae classis considerabatur. - Lanioni, quot boves annue vel hebdomadatim mactaret et venderet, erat dicendum, quod in observationibus scribebatur; arendatori, quid et a qua re arendas solveret; censualistae aeque, una cum tenutis, quae habuit. Molitores, quantum ex mola annue perciperent, revelabant, et ubi venderent, tandem in quali fluvio mola esset. Officialium ignobilium, si quas tenerent, facultates conscribebantur cum expressione officii, v. g. spanus, hortulanus. provisor, praefectus etc. Extranei habebantur montanistae, qui hujus dominii subditi non sunt, sed propter jus montanum, decimam, censum etc. pertinent. Sic hi post colonos et alios in fine ad tale dominium vel bona exprimebantur cum facultatibus, quas tenebant ad tale dominium. 6to. Nomine terrarum populosarum intelliguntur sessionales, interrogando conscribendum, si omnes tales siligine inseminare deberet, quot metretis Posoniensibus eas inseminaret; atque ita de aliis: | desertarum, quas ex desertis sessionibus usuaret, exstirpatitiarum, quae noviter et successive fuissent exstirpatae. Sic de pratis. Vineae sessionales vel montano juri obnoxiae promiscue scribebantur, dum in observationibus istud exprimeretur. Circa alia quoque, quae occurrissent, in iisdem erat notandum. De quibus videlicet.

CroALa & LatTy: nodus

Nodus 1486883 in documento krcelic-b-ann.xml