CroALa & LatTy: nodus

Nodus 1383770 in documento cobarnic-j-dioclias.xml

LIBER TERTIUS Delicias inter, delecta et commoda rerum Imperii spernens fastus, plaususque superbos Jurgiaque et fraudes comitum, tristes livores Securae Diocles peragebat tempora vitae. Saepe tamen tacita gaudebat volvere mente Gesta suae dextrae totum vulgata per orbem, Grandiaque omnigenae contempta insignia pompae, Utque acies premeret formidatasque phalanges Laeta triumphali properans victoria curru. Hic tot opes inter dulcisque silentia sedis Praeteritos iterum Senior revocaverat annos Primaque Anastiadi monstrarat facta, vicesque. Haud procul a longis floret Dioclea 1 Salonis: Nascitur hic infans Valeri 2 de sanguine cretus. Roma tenet puerum cum gente, stipendia ducit Romulidas inter primaevo flore juventae. Ense potens, virtute gravis, suscepit honores Militiae, rueret medios dum fortis in hostes Sterneret et multo exundantes sanguine turmas. Jam subit, hic fatur, cum vidit Moesia quondam Me duce, Romanas acies in proelia mitti Barbaricas terrere manus et castra levare ; Tunc Druidum 3 quaedam subito delecta Sacerdos Sistitur, et mox voce sonans, mihi debita dona Trade precor. Tradam, clamo, cum purpura corpus Exornet, sceptrumque geram. Tunc ipsa repente Grandio erigitur, lucentia lumina vertit Attollitque comas, flammanti et protulit ore: Mundi sceptra geres, Aprum cum dextera perdet: Auribus insonuit vox haec, Dea foemina visa, Concutit ossa timor, subito perclusa stupore Mens haeret, veluti siquis prostratus in antro Pythiaco recipit turbato oracula corde. Ipse ego sum omen trepidanti pectore, vera Sensa ratus, sylvas lustrans vallesque repostas Saepe hasta stravi canibus pellentibus apros: Sed diversa ferunt cecinit quae diva Sacerdos. Haud procul a pelago fluctus quod verberat urgens Chalcidicaeque arces surgunt, tentoria late Romulidum posuere acies pulchro ordine ; et adstat Arrius 4 alta petens cognato sanguine foedus. Concio (!) erat: culpaque carens et criminis ultor Ense hostem adgredior. Ceu cum per prata, per arva Adspicit errantem trepida formidine cervum Venator cursuque premit, canibusque fatigat Et captum telo perimit, sic impete fervens Frustra currentem multi cum vulnere sterno. Ingeminant acies plausus: oracula tollunt. Pressit humum fatalis Aper: Tibi sume coronam. Illyrico interea qua floret Margus 5 in arvo Castra tenet, turbas firmat, parat arma Carinus 6. Egredior, longum per iter, gressuque citato Infestas cerno peditumque equitumque phalanges, Jam tuba terrificae dat signa faventia pugnae. Ac veluti in sylvis taurorum armenta boumque Instant vi multa grandique furore feruntur, Unguibus adstantes frustra, vel dentibus ursos Adsiliunt, feriunt cum cornibus, atque repente Cedere compellunt trepidos: sic agmina utrimque Concurrunt infesto animo, vultuque minaci Terrificae adgressu primo hinc atque inde catervae. Inflexae hostiles coguntur cedere ab omni Compulsae cornu, trepidae dat terga Carinus Ipse fugae, teneo castra adversa, oppida, et arces ; Devictaeque acies victoris signa sequuntur. Laeta meos urgens comitatur gloria gressus Hinc et Sarmaticis vidit Pannonia 7 gentes Effugere et multa Raetheos 8 caede repulsos Germanosque metu pressos. Victricibus armis Regna Asiae peragro. Dites quacumque per Urbes Victorem excipiunt cives, plausos secundos Ingeminat, tolluntque novi monumenta trophaei. Deserit extemplo Syriae Rex Nerseus arces: Incedo viridi redimitus tempora oliva Pacis opes gestans. Galerius ocior aura Insequitur Persas multa formidine pressos Adgressuque petit Regem, prope Tigridis undas Deturbat clade ingenti, et Euphratis ad oras Impatiens urget: duo flumina sanguine foeda Atque cadaveribus stupuere exterrita circum, Urbs dilecta nimis recipit Nicomedis 9 ovantem. Ingenti sumptu tollo, luxuque superbo Templa, aedes, circos, vastis aurata theatra Porticibus. Romam venio, Tiberinaque cerno Ostia ; Romulidas inter plaudente Senatu Ipse triumphali sancta ad Capitolia curru Conscendo lauroque nitens spoliisque superbus Adsto Urbis domitor, totum et regnator in orbem. Laetitiae nova signa canunt, plaususque per auras Undique tolluntur, parti monumenta trophaei Romulidae ponunt, ponit simulacra Senatus. Cor mihi gestit ovans, tanti mens conscia gestit Imperii totusque meis dum nutibus orbis Paret, majestasque novo fulgore coruscans Inclitaque augustos praecedit gloria gressus. Tunc aedes Romae, tunc vastis balnea thermis Instituo viridesque hortos, et pulchra Theatra, Romanae dominus terrae, felicior ipse. Regifico sumptu patria tellure nitentes Erexi has Aedes; domus esset cara Parenti. Quo decor imperii cessit! quo fastus honorum? Abjecti plausus resonant, opprobria laudes, Contemptus belli splendor, clamorque triumphi. Sceptrum ubi deposui, tranquillam ducere vitam Sperabam, sed tuta quies, pax integra tristi Pectore diffugit ; frustra lenire dolorem Venatu quaero et laceros solarier artus Inter delicias artis rerumque situsque. Taedia dant animo viridaria consita circum, Ex oculis sopor ipse abiit ; tristissima spectra Terrificis terrent formis turbantque paventem. Quo fortes abiere acies ; quo gloria dextrae? Quis furor erumpens mediis e faucibus orci Viscera divexat! Vindex quae Numinis ira Torquet turbatas effoeto in corpore vires Praecipitemque trahit fatalis noctis ad umbram? Talia corde dolens lacrymisque per ora volutis Hic Senior retulit curis agitatus iniquis. Frustra plorantem recreat moderamine vitae Mitis Anastiades virtutis praemia monstrans, In orbe quidquid nascitur invido Crebris caducum cursibus effugit, Turpique stultorum irretitas Fraude rapit recreatque mentes. Est vita nempe labile somnium. Somno sepultus qui jacet, illico Lusus per umbras insolentes Mille sibi renovat figuras. Excitus omnes perdit imagines Vocesque perdit, sensaque dulcia Atque obstupescenti cerebro Ore capit vacuas tenebras. Infesta vanae pompa superbiae Opes malignae, luxus iniquior Tentatque mortales voluptas Blandisonis recreare spectris. Sic imperantum gloria Caesarum Lati triumphi, palmaque bellica Plaususque, terrentesque fasces 1 Ludificant per inane cives. Quo cessit ensis robur aheneum Quo nunc trophaeis arma micantia Cessere, diffusaque fama Quo celebres fugiere voces? Trophaea multis parta laboribus Sternuntur, arcus marmore nobiles, Disjecta procumbunt repente Praecipiti simulacra nisu. Sic Templa quondam, tectaque regia Theatra, circos, balnea, porticus Evertet ingenti ruina Lapsa sono tacito vetustas. Morsu tenaci cuncta vorat dies Falsasque rerum pandit imagines Interque dispersas ruinas Facta hominis male tuta prodit. Humana quantum ars aedificat sagax Aequat figuras et modicas domus Quas saepe acervatis arenis Ipse jocans statuit puellus. Ubique mixtos insidiis dolos Ubique cernes invida pectora, Mendaxque fatali veneno Fraus serit insatianda damna. Sane beatus tempore qui suo Valet ruinas noscere perfidas, Virtute confisus nefandae Vincit ovans mala sensa fraudis. Spernit caducae dona superbiae Proculque pompis atque negotiis Gaudet suo tecto in remoto Ipse hilarem renovare vitam. Haud cor malignis casibus abjice, Cognosce mentis grande jubar tuae Et per reluctantes triumphans Te usque trahat Sophia ipsa turbas. Hic hic reposto floret in angulo Optata vitae blandidulae quies. Secura cultos inter hortos Otia aedibus his aguntur. Attolle sursum lumina ad aethera Verosque rerum quaere modos ibi: Virtute sic tandem magistra Invenies sine fine pacem. Hoc Diocles secum recreatus carmine, rursus Talia voce refert. Socium legisse juvavit Imperii similem croceum qui ferret amictum. Caesareoque duces decoravi nomine binos Queis jus omne foret totum regnare per orbem Nec rueret civili exundans sanguine Tibris. Hinc etiam Augusti Caesar decoratur honore Persarum victor spoliis oneratus opimis Saepius hostiles prosternens caede phalanges. Interea felix moderamen in orbe Quiritum Mille vices passim turbant atque horrida bella, Et portentiferis 10 spectacula tristia monstris. Iam moestis responsa negant oracula templis Signa nec ostendit nostras ubi victima ad aras Decidit, attonitusque timet pallore Sacerdos. Sic squalor tristisque pias metus occupat aedes Nostraque relligio cessat, cultusque deorum Perditur. Ingenti numero late undique crescit Christiadum pietas. Ipsi simul agmina complent, Atque ministri eorum, decorantur honoribus, atque Munia Caesareae absolvunt praegrandia Sedis, Quin et nos diris intentant perdere flammis Bis aedes 11 vasta positas Nicomedis in urbe Ignibus invadunt piceis. Nox horrida monstrat Instans excidium: flammantia tecta sepulchro Me sociumque meum tegerent, ni Caesar 12 adesset, Pelleret insidias longe, ignitasque ruinas. Tune furiis socii excitus per numina juro Mactare infestos homines. Jam clade necantur Sanguinea passim. Sed mens formidine grandi Obstupet, insolitoque haeret vexata dolore. Inscius ipse mihi defaetos corporis artus Vix moveo impatiens ; urbesque, orasque peragro Imbellique animo Romana ad moenia tandem Accedo. Rabieque nova succensus et ira Iam cladem jubeo: furialia funera scribo. Cladibus horrescens subito pressusque dolore Aufugio ; renuens foedatam strage coronam Tristis, inermis, privatam procul agere vitam Huc venio ; pacem colo. Bis ad regna vocatus Bis renuo sceptrum: hic olera 13 excoluisse juvabit Quam debellato Romae dominarier orbe. Fatur Anastiades pacato laetior ore ; Fortunate Senex inter tuta otia villae! Ut hic longius urbibus Turbatisque negotiis Juvat ducere candidam Inter commoda vitam! Nec discordia perfida Laedit pectora tristia Nec gentis strepitus gravis Tollit saepe quietem. Non hic ambitio invida Ingenti omnia turbine Miscet, turbat et impotens Foedat clade cruenta. Non hic pompa superbiae Luxusve insatiabilis, Opes civibus abripit Parans plurima damna. Nec clangit tuba bellica Non dira ensibus agmina Currunt proelia ad horrida Spargunt arva cruore. Sed pax aurea blandula Aedem dulcius incolit, Alma felicior quies Mulcet laeta vireta. Dulce et cernere coelicam Naturae speciem integrae, Quae vestit juga montium Valles, prata, nemusque, Campos messibus aureos, Laetosque undique vitibus, Ramis usque virentibus Bacca divite olivas. Dulce est dum mare turbidum Raucis fluctibus infremit Vel dum flamine leniter Ludens littora pulsat. Naves divitiis graves Oras dum placide tenent, Circum et navita funditur Tuto laetior ore. Dulce est hic viridaria Multo spargere semine Herbas tollere, flosculos Gratos inter odores. Vel per culmina collium Sectari lepores leves Vel damas canibus citis Vel captare volucres. Tutos ducere sic dies Inter tuta silentia, Artus reddere vividos Ad haec tecta reverti. Qua Caesar frueris tuae Doctrinae omnigenis bonis Tenes commoda plurima Dulcis dona quietis. Talia dum juvenis placido modulamine sensu Ore sonat monstrans felicis munera vitae, Adflicto Diocles fundit suspiria corde: Bella, licet, dixit, nostris horrentia tectis Nunc absint, fugiatque istam discordia sedem Et licet omnigenis niteat pulcherrima rebus Natura haec inter viridaria et arva beata, Alma quies animi pax et dulcissima cordis Me miserum linquit curis dum vexor iniquis. Conscius horrendae cladis per rura, per urbes Quam ferus edixi, patrati criminis auctor Usque angor trepidans: adstat mihi mortis imago Ultrix culparum. Veterum jam gloria rerum Et robur dextrae celebrati et fama triumphi Et decus imperii, fulgorque evanuit omnis, Solvitur haud aliter nubes ad lumina solis. Hinc animi moeror subiit, dum mente revolvo Tempora prolapsae vitae fastusque nitentes: Hinc et perfracti miseranda abjectio cordis. Nulla quies tristi, nullum solamen egenti. An cum mens veluti subito perculsa furore Turbatur confusa simul, simul Impete grandi Acta novos sensus monstrat, nova verba susurrat. Infelix hominis vilem tunc ipse figuram Ostento, ratione carens, formaque loquendi. Vel cum nox dulci recreat defessa sopore Corpora propulsans miseri fera signa doloris Effugit ex oculis somnus: nova cura fatigat Corda premens: mentem spectacula lurida terrent. Ecce mihi ante oculos umbrarum sistitur agmen, Horresco visu: tum major imagine et ore Fortius exclamat, Diocles, me, perfide, noscis! Vestibus indutus sacris sum nomine Cajos 14 Lege tua damnor: cryptas subisse coactos Anxiferas inter curas, famisque dolores Occubui patiens. Tunc clamat voce sonanti Gabinius 15 nomen mihi: barbare, cerne catenas Queis vexor vinctus: me squallor et horrida fames Terrifico absumit morsu, diraque securi En caput obtruncat tortor. Dum talia specto Mens incerta haeret: trepidat formidine corpus Nequidquam vox quaerit opem: cum visio monstris Horrisonis adstat: crebro cum vulnere turba Carnificum juvenem 16 vinctum ducuntque trahuntque Carcere nigranti claudunt, plagisque cruentis Dillacerant ferroque secant candentia colla. Ingentes agitane gemitus suspiria fundo Cum nova turba venit properans de pariete summo. Claudius 17 ipse vocor, dira quem morte necasti, Unus, ait, tortor cervicem dividit ictu Maximus hic alter fraterno sanguine junctus Ense cadit. Structum lignorum cernis acervum, Ecce Uxor 18 dilecta mihi vinclisque ligata. Cum natis trahitur firmato pectore, et ardens Flamma rogum invadit pervasaque corpora perdit ; Dum tollunt oculos immoto pectore Numen Exorant, rapiturque ardenti vortice dulcis Cum pueris mater. Summo volat aethere fulgens Aligerum sacrata cohors, palmasque triumphi Tendit ovans. Frustra mandas, saevissime, in undas Flumineas spargi cineres, flammantiaque ossa. Relliquias venerata simul jam colligit unda, Littus et ad tacitum leni cum murmure pellit. Christiadaeque hilares dia novitate stupentes Frusta legunt, ponunt lecta inter aromata in urnam. Laetus Anastiades flammato haec protulit ore: Martyrum salve generosa proles! Patriam longis retrahis Salonis, Mortis ut palmam capis ad sonantes Tybridis oras! Turba tortorum truculenta saevit, Adparat funes, gladios, bipennes, Ligna componit, facibusque diros Suscitat ignes. Corde sed forti placidoque vultu Vincla, vos, enses rabidos, flagella Et rotas diras, piceasque prompti Spernite flammas. Decidunt collo capita haec revulsa Trunca foedantur calido cruore Corpora irrorant male secta multo Sanguine terram. Jam rogus flagrat: sociata mater Filiis adstat gemitus repulsans: Ignis ardenti manibus ligatos Vortice volvit. Grata vox circum sonitu beato Tollitur, plausus renovans secundos, Sancta vox dias reserans cupiti Aetheris aulas, Dulcis Heroum ter amata proles Fortis in diram ruitura mortem. Cordis intacti Deus ipse spectat Nobile robur. Hostiam thuris veluti suavis Corporum puram recipit, beatis Gaudii spargit radiis necatos Clade furenti. Mane sic primo recreare terram Luce sol laeta solet et nitenti Rore gemmatos veluti refundit Ipse lapillos. Guttulae fervent tepido calore Candidi formam subeunt vaporis Evolant motu celeri per altas Aetheris oras. Integer fumus, maculis et expers Leniter surgit medios per ignes Atque odoratae specie beatas Nubis ad auras. Panditur sacrae penetrale sedis Cantus exultat nova signa portans Fortium grandi celebrat relatos Corde triumphos. Angeli summo veniunt ab axe Gestiunt dulces renovare plausus Et gerunt laeti meritae decora Praemia palmae Martyrum salve generosa proles Adde mi robur similes ad ausus! O quater felix valeam referre Grandia gestu! Haec ubi verba capit Diocles, tunc protinus infit: Diffugere oculis simulacra horrentia, et inde Ipse stupens vexor trepida formidine, et altas In lacrymas solvor: diri trepidantia morsus Viscera dilacerant penitusque incendia adurunt. Egone tantae auctor cladis, fera causa cruoris Saevius effusi passim? Tortorque meorum Quos natura mihi cognato foedere junxit? Talia dum refero plorans, quo cella recessus Vasta tegit velis, surgit furibunda puella 19, Grandi voce sonat flammantia lumina volvens: Promissam Herculio cernis saevissime sponsam! Carcere me clausit pressit squalore flagellis Ille tuus tortor: sceleratam ponere ad aram Thura jubet: subito simulacrum vulnere praeceps Procumbit validoque ignotae robore dextrae Longius abripitur disectum in turpia frusta. Mi caput obtruncat gladius: tu sanguine gaude, Barbare ; quam sociam cernis teneramque parentem Extorrem patriae et crudeli morte peremptam Anxiferas inter curas tua jussa tulere. Haec animo memorans diri nova damna doloris Expertus, pavida ac terrent suspiria mentem. Ipse metus inter frustra depellere tento Tristitiae fera spectra meae: gravioribus adstant Vulneribus caesae nigra sub imagine formae Luridaque ante oculos circum spectacula surgunt. Nam videor media Nicomedis 20 in urbe sedere Excelso fulgens solio dum ducitur agmen Christiadum: specto gladios, dirasque secures Atque cruces, structosque rogos, taedasque facesque Scorpionesque simul diro cum pectine serras. Hinc alios video truncatos ense, vel altis Infixos crucibus, flammisque ad ligna cremari Exustos facibus, flammata in stagna remissos, Per fora, perque vias serris vel pectine sectos. Mente volans pavida spumantem sanguine multo Aspicio Tiberim, fusam per compita passim Carnificum turbam diris vexare flagellis Jam vinctos homines, graphiis discerpere acutis Et circo in medio laceratos ungue ferarum. Et quos saepe ferox inter tormenta Salonis Mactari volui aut vinctis post terga lacertis Hac aede inclusos vidi crudelia passos ; Ante occulos properant cuncti longo ordine et ipsa Vulnera praemonstrant strumentaque barbara mortis Horrificae visu formae: quas inter imago Vestibus accedit sacris binosque puellos Ipsa trahit manibus: tunc clamat voce sonanti Ille ego sum Felix 21 isto quem litore tortum Hosque simul pueros crudeli occumbere ferro Barbaries furibunda jubet. Nunc vulnera cerne Dissectosque artus, caput et cervice revulsum ; Adspice et hos pueros perfractis ossibus atque Corporibus pressis undanti sanguine foedos, Perfide, clade tua gaude, fusoque cruore, Multiplicique modo poenarum et mortis acerbae. Talibus ingemui mugitus noctis in umbra Extollens, qualis sacrata taurus ab ara Saucius effugiens auras mugitibus implet. Per cellam erravi trepidas, corpusque fatigans In terram cecidi: terram tunc dentibus ipsis Nequidquam mordere volo, vel lambere lingua Speque carens omni desperatusque furore. Sensibus abreptus 22 veluti qui corpore functus Pressus humi jacui dum lux nova surgit ab ortu. Talia Anastiades commoto subdidit ore: Vos oculi deflete mei, lacrymisque rigate Dum patria innocuo sanguine terra fluit. Jam furor et Dioclis fera desperatio in aede Dire Christiadis ultima fata parat. Porticibus clausos nigra sub nocte cavatis Mors manet atra et quos carcer in urbe tenet. Per fora perque vias tortor dirique ministri Mille necis formas instituuntque rogos. Hic inter flammas vinclis constricta cremantur Corpora, ferratae dilacerantque rotae. Colle super tractos truncat furibunda bipennis, Navibus et vinctos fluminis unda rapit. Suspensi laqueo cellis moriuntur in imis Vel circo dantur praeda jocusque feris. Et tibi Petre 23 caput cecidit cervice revulsum Aeternas fidei qui mihi tradis opes. Eja oculi deflete mei, lacrymisque rigate Dum patria innocuo sanguine terra fluit. Quid loquor! haud lacrymas sed dulces fundite sensus Et date laetifico nunc nova signa sono. Felices Christum licuit queis morte fateri, Et clade optatam pandere ad astra viam. Et vos felices dira inter proelia nempe Coelestis subito ros levat omne malum. Neve catenarum crudelia vulnera passi Integra dum sedem mens videt aetheream. Mens inhians coelo, Dens unica cura volenti Et gladios sprevit, probra, flagella, rotas. Culparum finis mors est finisque dolorum Et cessant vestra quaeque pericla nece. Vos patiens calcastis iter per tela per ignes, Hoc iter ad summum vos docet ire Patrem Est coelum patria aeternis fundata columnis Urbsque Dei supero vos capit ipsa sinu. Vulnera vestra tulit Christus mortemque subivit, Et dolor extremo funere nullus adest. Ac veluti in sylvis spoliatus fure viator Externas perdit corporis exuvias: Artus qui perdit, mentis tunc perdit amictus Nec sentit poenas, damna nec ulla videt. Felices fidei firmastis sanguine robur, Felices nunc vos aetheris aula tenet. Terra cruore madens longos foecunda per annos Heroum melius germina sancta dabit. Sic cum per campos urunt incendia messem Excrescit passim pulchrior ipsa seges. Miles digressus pugnae sua vulnera monstrat Victricique capit munera laeta manu: Vos caput avulsum geritis plagasque recentes Summa Dei omnigenas gratia fundit opes. Vos sequar intactae Fidei certamina vincens, Et vestris liceat semper adesse choris, Quo mea Virgo 24 nitet, quo me splendore coruscans Ipse manet Petrus magnaque ad acta ciet. Nuncius interea sulcans vasta aequora savi Appulit: extemplo Diocli sic, ore ministri, Fatur Anastiades: raptus Maxentius 25 ira Linquere nunc natam renuit: nil jussa precesque Nil promissa juvant: veteres memorare triumphos Praemia et Angusti benefacta illustria cordis Haud removent animum. At tanta oblivio tristes Jam senis instaurat curas angetque dolores. Complorat natam lacrymisque per ora solutis Illius repetit nomen suspiria ducens Nunc vinclis cernit strictam, laesamque flagellis, Nunc errare putat miseram per rura per urbes, Et tandem pressam curis diro ense necari. Haec volvens animo Diocles, loca quaestibus implet Et gemitus tollit, cella resupinus in ipsa Procumbit, laceransque genas et pectora tundens. Tune clamat juvenis questu commotus et ira. Has ergo, Maxenti, vel ipsis belluis Crudelior, venena nutriens sinu, Has tot receptis gratias reddis bonis? Quis nomen inclitumque Caesaris decus, Quis obtulit tibi et nitentem gloriam Sceptrumque victoresque militum exercitus? Ingrata sensa sic iniquo pectore Fovere gaudes! Tu seni patri negas Caram cupitam filiam concedere! Negas solari tristiori percitum Patrem dolore, lacrymasque tollere? Gemit senex cietque questus maximos Curaque divexatus infelix perit! Ingrate, monstra vincis et furias truces! Cordi quid ingrato mali non jungitur? Fugax tibi sit quaelibet fiducia, Nivi ingruenti frigidae simillima Solvatur usque, computrescat marcida Currentis instar amnis unda refluat. Ast punienda cordis obstinatio. Ultoris ira justa Numinis ruit. Decusque sceptri atque Imperi omnis gloria Abit repente: vilis in certamine Cades, nefande, bellico cum turbine Inter cruentos devolutus gurgites. Interea Diocles curis agitatus acerbis Dum dulcem revocat natam, dum nomine clamat Multa dolens animo, Tiberis de littore venit Nuncius. Exceptumque arrectis auribus audit Illico Anastiades, Dioclique dolentia verba Commemorans, cessere, inquit, bella, horrida bella, Et Tiberis multo despumans sanguine volvit Colla virûm, galeasque simul truncataque passim Corpora cum gladiis. Dudum jam Gallia vidit Hinc illinc acies fortes concurrere ad arma, Atque minas signare truces grandique tumultu Irruere in patriam, Romanos perdere cives. Has primum turmas Constans 26, tibi munere junctus, Duceret in diras infesto pectore pugnas, Victoresque ageret laetus, latoque tropaeo Firmaretque novis opibus, nisuque superbo. Nunc natus, nuper decoratus nomine et alto Caesaris imperio, turbas regit ipso paternas. Ille tuus quondam obses erat 27, Galerius illum Tunc traheret secum. Grandi virtute coruscans Consilio fortis, galea metuendus et hasta Agmen agit ; formidato ruit impete in hostes Massiliae juxta muros: ceu turbo catervas Dissipat infestas: subita formidine captus Herculius 28 dat terga fugae, turpique scelestus Morte perit: laetas acies tunc colligit Heros. Cum subito ante oculos circum undique fulgurat aether Luce nova rutilant, vestesque, comaeque, oculique, Osque ducis: stupet ipse silens, sua lumina volvit Qua sol mane oriens fulget, mirabile visu! Obstupuere acies dulci terrore silentes, Ignea tunc toto Crux spectatissima coelo Signatur, medioque loco stant lucida verba: Hoc signo vinces: clamant dulcedine ovantes Per campos turbae: salve Crux sancta Triumphi. Crux beata, grande signum nobilis victoriae, Tu levamen dulce cordis, mentium solatio. En triumphus concupitus, nunc tibi conceditur Fulgor ingens, fons amicis en salutis enitet. Ipse fulgor fons cruentae mortis hostibus micat, Te videntes robur addant vimque grandem pectori. Luce ducti per catervas ense currunt hosticas. At misellus cui negatur lumen ingens cernere, Ensis illum perdit audax ingruenti vulnere. Alma salve Crux colubri comparata aheneo ; Hunc videnti mox redibat dulcis olim sanitas. Ecce signum collocatum lene signum gentibus Ecce gentis fons redemptae, fons beatitudinis. Dia Crux fugas tenebras, dissipas et jurgia Auream pacem reducis, munus omne largiens, Lata per mundum nefanda dispulisti numina Quaeque pulsans probra, mores intulisti civicos. Gloriam tradis supernam, coelicasque gratias Grande virtutum tropaeum, splendidum coeli Deus. Tanta lux possit videri, percolique gentibus. Nox erat et tacitas jucunda silentia in umbras Agmina tuta tenent curis somnoque sepulta: Heros visa animo secum miracla volutat, Verbaque lecta notat, cum jam tentoria ad ipsa Angelus advenit coelesti luce coruscans, Miranda specie, toto et pulcherrimus ore Sistitur ante oculos: quae tu mitissime Princeps Signa agitas conspecta tibi, conscribe libenter Vexillis mox ipse tuis; Crucis inclita forma Eniteat passim: tibi stat victoria certa, Felix imperio totum dominaberis orbem. Aliger 29 effugit lucem post terga relinquens. Multa silens haeret, trepidatque exterritus Heros, Jussa tamen mandat; tenebris aurora fugatis Littore ab Eoo cum vix placidissima surgit Signum dulce Crucis gestant vexilla, simulque Bellantum galeae: peditumque equitumque phalanges Augustam inscribunt formam, laetiquo salutant. Virtute interea excitae, dulci omine raptae Terrificae incedunt acies, Romamque propinquant. Haud procul a viridi, Tiberis quam perfluit, ora Campus erat late praecintus collibus, atque Umbriferis sylvis, quo tunc Massentius atrox Duxerat infestas adverso Marte catervas, Ille ferox animo, curisque agitatus iniquis Fatidicos tentare Deos, sacra dona parare Et mactare bovem flammantes jussit ad aras. Jam Numen 30 fatale sonat ; clamatque Sacerdos Ista dies bello Romanum perderet hostem. Demens omen habet laetum, vulgatque triumphum. Venerat incedens mitis per rura per urbem Luce Crucis fulgens Heros: tum buccina rauco Dat signum pugnae sonitu: ruit impete grandi In primas acies: gladiis utrimque coruscis Instant adversi, volitantque micantia tela. Ensibus accedunt enses, scutisque refractis Corpora multiplici feriuntur vulnere, foedum Percutiunt truncata solum ; tum cominus omnes Hinc atque hinc turmae sese conatibus urgent. Pugna anceps agitur, cum lucida in aethere fulgent Signa revisa Crucis. Subito clamore secundo Fortius insurgunt perculsae luce stupenti Concursu magno peditumque equitumque catervae Infestasque premunt turmas ad fluminis oram. Undique compulsae cedunt, undaque reductae Jamque catervatim glomerari ad litora tentant Adgressum at nequeunt cornu superare sinistro ; Dextro autem, colles versus sylvasque coactae Ponunt arma acies laetaeque Heroa salutant Victorem: medium subita formidine captum Agmen flectit iter dominam quo ligneus Urbem Pons Tiberi injectus jungit camposque virentes. Acrius adsiliunt trepidos facto impete, et alte Cum Cruce vexilla ostentant, sonituque frementi Undique praecingunt profugos, et pontis ad ipsum Tum caput immani pugnant certamine, donec Pondere bellantum fractus ruit ipse repente Pons late in praeceps, simul ingentique ruina Devolvit turmas, agitantes brachia frustra Sanguineos inter fluctus, spumasque sonantes, Corpora corporibus miscet, truncataque membris Membra, hastas gladiis, galeisque natantia scuta. Ore minax, rabieque fremens Maxentius 31 alto Gurgite praereptus crudeli morte necatur. Gutture foedatas recipit dum turpiter undas Heros spectaclo gaudet, plausuque secundo Laetificas inter turbas praegrande tropaeum Extulit, hostem ultrix punit dum Numinis ira. Interea cives qua porta recluditur omnes Egressi novitate hilares, laetusque Senatus Victorem excipiunt decoratum tempora lauro Optatumque ferunt laudabili ab omine vasti Imperii dominum: repetunt hunc carmine turbae. Romulidae laeti, longo simul ordine Patres Victricesque acies cantis clangentibus Urbem Ingressae festum exultant celebrare triumphum. Heros ductum equis niveis diademate fulgens Invehitur curru portans sacra munera pacis. Circumfusa ruit vicos, plateasque per omnes, Plebs plaususque iterat gemmisque coruscans Intextumque auro Labarum signisque notatum Obstupet inspectans aeternae insigne salutis Auriferaeque Crucis formam, mirabile visu! Flexa genu recolit. Miraclum corde volutans Omnia Pollenti Caesar pia sensa recludit, Christiadis pacem donat, totumque per orbem Templa jubet tolli, summo sacra thura cremari Factori rerum, vulgari munera Jesu, Et portentiferae coloestia dogmata Legis. Laetitia exultant cives passimque per urbem Excurrunt, laudesque ferunt plaususque secundos Victori. Subito caesi simulacra Tyranni Fracta cadunt, turpi raptantur fune ligata Aequanturque solo versis monumenta columnis ; Relligio Christi victor dominabitur orbe. Haec ubi multa gemens turbatis auribus audit, Mugitus tollit Diocles, suspiria corde Longa trahit tristi, curaque agitatus acerba, Deliquio pressus perdit sua sensa repente, Corruit, atque jacet resupinus. At inde recepit Paulatim vires, vomuitque horrentia probra Ore venenato, manibusque per atria reptans Immani cum voce sonat. Jam Numinis ultrix In caput ira meum cadit atri fulminis instar! Me miserum insectat diro mors lurida vultu Jam morior nigra tectus caligine, et ipsi Circum errant oculi, solem lucemque petentes! Occubuere mihi cognati sanguine juncti, Ipse senex pressusque malis, confectus et annis, Invoco jam mortem, solamen dulce malorum! Me fugiere mei ; vastis orientis in oris Vivit adhuc mihi, selegi quem lege Quiritum, Natorum in numero, gentis proh dedecus ingens! Ast extrema manent torquentque venena scelestum! Nil mihi fama juvat nec gloria nominis ipsa, Haec ruit in praeceps ; grandi disjecta furore Hac illac simulacra jacent sublata columnis Jam monumenta suis turpi miscentur acervo. Vitali quid luce fruor? quid munere vitae Gaudeo curarum pelago commotus iniquo? Me mors praeripiat tanto discrimine, et omni Cum sensu solvat lethei oblivio lacus. Dum Senior demens morienti corde volutat Has curas, vocesque iterat lacrymandaque verba, Ducit Anastiades venientem ex urbe Legatum Nomine Caesareo, qui majestate decorus Haec perfert: Diocles, Caesar diademate fulgens Te cupit adstantem festo, dum ducere sponsam Constituit: posito bello, victoria fulget Laurifero incedens curru: pax aurea Romam Italiam exhilarat totum diffusa per orbem. Insubres grandes ludos, festumque parare: Ergo veni ; propera: summo te Caesar amore Expectat, veteresque duces, laetusque Senatus. At Senior 32, veteris memorans convicia culpae Victorisque timens rabiem, mortemque cruentam Caesareos renuit nutus, spernitque favores. Tunc furor invadit mentem: dementis ad instar Cursitat hac illac, clamatque, gemitque, ministros Evocat horrendo sonitu, stimulatque cietque Carnifices vexare minis, et vulnere diro Perdere Christiadas: furibundo pectore vulgat Jussa necis: crescit fera desperatio clades: Aede illa clausi, recolentes tecta Salonis Christicolae miseri gladio mactantur et igne: Interea Dioclem vexat dementia et angit, Nunc casus memorans tristes, cordisque dolores Ut puer illacrymat, tacita nunc mente pererrans Europae atque Asiae magnis excursibus urbes Invisit, ducitque agmen, celebratque triumphos, Nunc rabie exultat clades interque rogosque Incedens multo foedari sanguine, et altus Adsidens circo spectat pugnare leones. Curarum cumulus pectus descendit in imum Visceraque exurit flammatis ignibus ardor. Lurida spectra animum turbant. Negat ipse videre Aetheream lucis speciem: moestoque cubiclo Se claudit pavitans: renuit responsa vocatus Sensibus abrepto similis: convivia spernit Vitalesque cibos: spernit quodcumque levamen. Nunc se multa gemens lecto, terrave volutat: Nunc raptare manu muros nunc tollere grandes Mugitus fletusque simul: diro igne vorari: Hinc dolor oxusto, vel desperatio corde Extremos reserare sonos, aurasque ciere. Saepe carens sensu, motu et spoliatus ab omni Procumbit: viresque capit, consurgit, et errat Incertus vitae. Ducit noctesque diesque Talia perpessus: nimio languore gravatus, Conclamat 32: "Rapior, nigra circumdatus umbra, Christiadum Numen punit me vindice dextra, Infernoque lacu perdit lethaea vorago" Vidit Anastiades Dioclis lugubria fata Ultricemque Dei poenam: fugit ocior aura. Fortiter occumbit profuso sanguine Martyr.