CroALa & LatTy: documentum

Pars prima

Scena prima

Periocha: Astraea aequissimam Numinis iram ruenti certatim in scelera Germaniae et novis quotidie haeresum factionibus distractae denunciat. Bellum bellique appendices, miserias et flebiles catastrophas divina canit. Bello, singulari Numinis favore, eximios fore promittit Tirolensis et Austriacae aquilae montes. – Theatrum: Prodit e medio caelo Astraea, inter coëuntes sensim nubes.

Astraea

Quousque Coelo insultas, o impietas? Ergone nascentur etiam nec fient tantum scelerati faecundo in scelera hoc saeculo? Non serpunt iam, sed volant mala, dieque fit deterior hesterno dies praesens. Vis et ius iuxta habentur. Ite, catenata mala: poenas dant improbi, Mars et Mors exigant! Nec ferrum, nec ignis ulli parcat eloquentiae! Villae, arces, urbes busta fument aequa solo! Albescant ossibus campi, metantur immaturi bello! Funera senum ac iuvenum condensentur, nec parcatur imbelli senui! Bellum e bello feratur, senescente uno malo, nascantur alia cum faenore: ferax Hydra bellum iuvenescentia iactet capita! Inchoatam a lacrymis vitam cum lacrymis finiant mortales: pueri inter arma senescant immemores ignari pacis, nec senes meminerint, quae Patriae olim pacatae fuerit facies, tam miseri plurimi, ut morte careant. Nec vilibus tantum capitibus et infleta turba litabitur vindici Coelo: cadent passim coronatae hostiae. Sed o felix nimium Tirolis, tuta Archiducum sedes, quae curae est Numini: tu iactatam bellis et exulem e vicinis provincijs pacem sinu excipies et fovebis tuo, Superum defensa manu. At enim victorijs et felicitate antiqua modo ebria Germania prodit, nunc scenam spectatura extimam suarum cladium, dum agatur, aut ipsa agat ad quintum usque actum, quam orchestra dedit et Deus personam. Corona fessum, erige!

19 contenscentur D, cf. app. sim. – 20sq. Iactet capita bis ante correctionem D. – 26 est] sunt D. 14 Hor. carm. 3,6,17 fecunda culpae saecula. – 17 Verg. Aen. 12,569 aequa solo fumantia culmina ponam. – 17sq. Verg. Aen. 12,36 campique ingentes ossibus albent. – 18sq. Hor. carm. 1,28,19sq. mixta senum ac iuvenum densentur funera. – 19 Hor. carm. 3,2,15sq. nec parcit imbellis iuventae / poplitibus. – 24 Verg. Aen. 11,372 nos animae viles, inhumata infletaque turba.

Scena secunda

Periocha: Assueta triumphis Germania, curru superbo sublimis, victis insultans, inter suorum acclamationes exultat. Sed nubila caeli facies, et cometes bellicae tempestatis nuncius gaudium omne decollat. – Theatrum: Ad currum Germaniae triumphalem hostes vincti trahuntur, herbam porrigunt. Caelum nubibus asperatur, fulgurat, tonat. Cometes futuri fax belli micat.

Germania – Duo Genij Germania

Gloria laxis mihi frenis inequitat. His auspicijs pergite, Germani heroes, facinora equestri statua digna facere! Triumphos augere meos! Herbam porrigant et laurum victi: discant dominam pati et fasces vereri Germanicos, iubente sic aequo bellorum arbitro. O utinam nunquam desit, quod invideant hostes mihi! Vincula mordeant, et se laedant catenata turba, indignatio in tormentum suum proficiat, vulnus iactatione fiet gravius!

(Rittornello laetum) Duo genij Germanas Aquila Inter victorias Alta coelo sedit, Signum regale. (Rittornello repetitur) Qua patet oriens, Qua latet Occidens: Volitantis famae Gloria clara est. (Rittornello repetitur) 16 arbritro D. – 25 post victorias versus ultimi recisi sunt, suppl. exempli gratia. 18 Sen. epist. 28,3 insidens pondus quod ipsa iactatione incommodius fit. (Tenebrescit) Germana laureae Corollae tempora Cingunt, praefert dextra Bellica palmam. (Rittornello repetitur) Germania

Et quis mihi casus, quis occasus eripit diem! Ferruginea palla Coelum insortescit! Quae lucem tenebrae sepeliunt amabilem! Heu, miseram me Germaniam! Subtexit nox atra polos! Maestae nubes faciem asperant, et riget Coeli inclementia. Iracundo schemate ignes maligni futura signant tempora! Iam oculos urit fax belli cometes: o quot metus, quot motus! Et Martem et Mortem capillis post se trahit infaustum sidus! Quam triste rutilat! Iam oculi dolent. Vestram fidem, o stellae, posthuma solis semina!

(Rittornello triste) Duo Genij Vae, vae Reginae, Te spectant minae! Dolo, Germania, Torve te lumina Fixa tuentur. (Rittornello repetitur) Eheu, maerores! Tristis cometes Crinito fulmine, Fatali syrmate Fata minatur. 1 Tenebrescit (recisum) in marg. add. man. al. plumbo D. – 24sq.Vae, vae, Reginae, te spectant minae uno versu D. 12 Verg. Aen. 1,88 eripiunt subito nubes caelumque diemque. – 14 Subtexit…polos] Stat. Theb. 1,346. – 17 Vulg. Matth. 16,3 rutilat enim triste caelum. (Rittornello repetitur) Quis hanc caesariem Alcides nobis Tondebit forfice Crinita Gorgone Magis impexam? (Rittornello repetitur) Germania

O tristes lessi! O funebres naeniae! Undae fleant, antra gemant, suspirent sylvae, querantur arbores! Horreat tellus attonita! I, fide ceratis fortunae alis! I, vitream adora Deam consistere loco nesciam. Agnosco supremi Numinis in tergum flagrantes meum fasces.

(Fulgura)

Trifida lingua polus micat et clare irascitur Coelum: me petunt repetita fulmina! Tempestas non perfunctoria tibi imminet Germania, nec nubes tantum in conflictum coëunt: acies adversas specto, spissantur ordines, campo in sidereo proelia miscentur. Abvertite omen, boni Coelites! Serijs vulneribus tragoediae nostrae praeluditur!

Scena tertia

Periocha: Augent imminentium calamitatum Germaniae omina: praeludit iratum Caelum infelicibus armis lacrymabili Germaniae theatro. – Theatrum: Adversae inter nubes congrediuntur acies.

(Musica instrumentalis Martia subtristis. Coëunt acies adversae in Coelo. Chorus plenus, cui concinent duo Genij) 18 in marg. add. man. al. plumbo D. – 22 insidereo D. Duo Cantus, Chorus Horrida facies, Martis effigies, Efferi pedites, celeres equites, Singuli praepetes ruunt in acies! (Musica instrumentalis repetitur)

Reboant tympana, resonant classica,

Accinit fistula, buccinat buccina, Infremunt agmina, tarara tantara! (Musica instrumentalis repetitur) Solvitur acies, rupti sunt ordines, Incitant comites, ingruunt turbines, Fugiunt milites, Duces et Principes. (Musica instrumentalis repetitur) Avolant aquilae fusae Germaniae, Currite, currite, fugite, fugite, O vae vae miserae, perditae Patriae! (Musica instrumentalis repetitur) Clamitant: caedite, tundite, quatite, Agite, volvite, vertite, fundite: O quae sunt lacrimae tristis Germaniae! (Musica instrumentalis repetitur) Germania

Eheu, unicus telorum scopus Germania! Nil constantius fortunae inconstantia! In curru, rota Magistra, sortem disco meam!

11 Enn. ann. 140 At tuba terribili sonitu taratantara dixit.

Scena quarta

Periocha: Quinque Martis Feciales caelitus conspicui Germaniae bellum indicunt et, ut perire se sentiat, ipsos ad arma Germanos tubarum classico vocant. – Theatrum: Quinque inter nubes Martis Genij, quorum unus in Pegaso, reliqui in nubibus volant tubas bellicas inflantes.

Genij Martis quinque inter nubes Genius primus:

Ut accepi imperium, in Pegasum hunc strenuo receptus sum saltu, et ne moram faceret, suggessi calcaria, curriculo fuit opus: et volucri equo urgent Martis iussa. Cum primum tubae clangorem exaudiet Pegasus, circum praecordia sanguis gliscet, et aures cacuminabit hinniens. Bellum fero a iustissimo decretum Numine. Bellatum satis in Superos est, terrae filij. Ad arma! Ad arma! (inflat tubam) E vestigio! Ubi haeretis, pigra Gradivi impedimenta! (inflat iterum, respondet unus intus) An nondum etiam! (inflat tertio, respondent duo) Volate! (inflat quarto, respondent quattuor prodeuntes paulatim) Quidquid belli est, ad arma cogendum est! (inflat, sequuntur omnes) Agite, pubes Martia, animose!

Omnes:

Ad arma fortiter!

Genius primus: Date signum, aeneatores: armis res disceptabitur!

Omnes: Frementi rictu raucaque voce tuba bellum vomat.

Genius primus: Heus miles, campos caedibus sepeli!

Genius secundus: Cadaveribus flumina sterne!

Genius tertius: Tot funeribus Germaniam tumula, ita preme, ut vix spiritum trahat!

Genius quartus: Ferrea malorum eluvies agros mergat!

Genius quintus: Necessitudinis foedera civili disrumpe tuba!

Genius quartus: Odijs intestinis fratres committe!

Genius tertius: Nullum ius sit sanguini!

Genius secundus: Exempla ede, quae cothurni luctum superent!

Genius primus: Arma, ferrum, tela expedi! Relinquenda veteris malitiae militiaeque tirocinia. Grassandum est palmaribus facinoribus!

Genius secundus: Cruorem non leviter, libet ex asse, fundat mucro!

11 suggressi D. – 18 Quid quid D. – 34 exasse D. 28 Cic. fam. 6,12,3 quem illi appellant ‘tubam belli civilis’.

Genius quintus: Nec aetati nec sexui parcatur!

Genius tertius:

Hoc supersit solatij, malorum habere socios.

Genius quartus:

Nec sic tamen belli erit satis.

Genius primus:

Ad hos modos salta, Germania! Perculsa tellure echo redeat! (Inflant omnes, imitantur instrumenta) Iam tandem, Furiae, Iani fores refringite: Ianus fiat Proteus!

Scena quinta

Periocha: Reseratur tandem Iani templum. Evolat armatus et accensus Mars stragem per Germaniam longe lateque editurus. Accendit Germaniam, ea accipit ignem, ardet. Totam tragoediam musica hypotyposis etiam auribus subicit. – Theatrum: Facies theatri militaris. Ianus in varias et formidandas formas Proteus reserat tandem fores et bellum foras emittit. Omnis aetas, sexus, ordo miserabiliter agitur. Sol Austriacus, succedentibus alijs atque alijs nubibus, per partes obnubitur.

(Symphonia laeta militaris nonnihil. – Promoveatur templum Iani)

Choreuta primus: Age, Germana, Mavortia pubes! Quid domi stertimus? Quid inerti otio torpemus? O bellum bellum, o bellum pulchellum, o bella vita militaris! Si viri estis, si Germani sanguinis est gutta super – aures vacivas, animum advortite – nomina dabitis!

Omnes: Dabimus, dabimus omnes et castra sequamur! Quam dulce, quam suave, quam belle mugit bos mortuus!

Choreuta primus: Ad vitam excitat! Respiramus: sic vivere placet!

Choreuta secundus: Sic mori est volupe!

Omnes: Fortunae auspicijs!

Choreuta primus: Pax ignava, vale!

Choreuta secundus: Mars redivive, salve!

Choreuta primus: Vale, vale, umbra!

Choreuta secundus: Avete, arma, campi gloria!

Choreuta primus: Valete, obscuri Lares!

Choreuta secundus: Avete, clarae acies!

11–17 Erumpit post diversas metamorphoses e Iani templo bellum sub proelio per musicam hypotyposin expresso et bacchatur D. – 19 non nihil D; Promoveatur templum Iani in marg. add. man. al. D. – 21 om. personam D; Choreuta ex abbreviatura coniectum, etiam Chorus legi potest, vide comm. 1 Sen. Oed. 53 omnis aetas et sexus ruit; cf. 15.

Choreuta primus: Molle otium, vale!

Choreuta secundus: Virile negotium, salve!

Choreuta primus: Vale, toga!

Choreuta secundus: Salve, sagum!

Choreuta primus: Exulet Germania Pax obscurissima!

Choreuta secundus: Floreat Mars, Germanorum decus!

Omnes: Gradive Pater, tua signa sequemur: volones ducito! Ad alta, ad magna, ad opes, ad census nobiles, ad honores!

Omnes: Ad gloriam! Ius purpura nobis hostili pingetur sanguine. Laurus et palma nobis crescunt peregre!

Omnes: Militiae erigemus trophaea hostium de spolijs. Io triumphe, triumphe, cantabimus. Evolvite tandem, lenti cardines, ferreum Martis saeculum! Prodi, ignibus iubate Mavors!

(Mars prosilit)

Impotens ex exul tui, sarissam vibra, facem iactita, per umbras tituba humani cruoris helluo!

Omnes: Ad arma, ad arma! I per medias ferreas cohortes, per tela, per hastas, per enses et ignes, dum litui fragor aere canoroso canit. Iacta galeam, cataphracte eques! Ad arma! Irrue, pedes, magnus ense, gravis aere, hasta tremendus! Arma, arma! Mutet sudor in cruorem: obscurus ne sit sanguis, in auram exiliat! Concentu terrifico centum ora canant ferrea, explosa gemant in partu metalla et ignita Coelum redeant suspiria! Mors volucris glandes sequatur!

Omnes: Ad arma, ad arma! Balista fremat, aera sonent, tormenta tonent! Viritim, agminatim, caesim, punctim pugna! Miles, freme, fure, rue, pete, feri, fode, sterne, fuga, funde, dele obvios!

(Fugitivi)

Ad arma, ad arma! Timeat, trepidet, horreat, exeat, fugiat, occidat hostis, funditus pereat hostis! Bella, bella, horrida bella! Victritia signa volant! Victus est hostis! Iacet, hoc habet! Laureata cohors ostentet viridi fronde triumphos! Date plausus, epinicia canite! Victoria, Victoria, Victoria! Triumphus!

15 in marg. add. man. al. D. – 30 in marg. add. man. al. D. 20 Verg. Aen. 9,503sq. At tuba terribilem sonitum procul aere canoro / increpuit. – 21sq. Hor. carm. 3,2,4 metuendus hasta. – 23 Verg. Aen. 6,625sq. (=georg. 2,43sq.) non, mihi si linguae centum sint oraque centum, / ferrea vox. – 33 Verg. Aen. 6,86 bella, horrida bella.

Scena Sexta

Periocha: Feciales Martis iusta Numinis ira bello intestino ardere Germaniam docent. – Theatrum: Genij Martiales in machinis intra nubes volant.

Genij Martis inter nubes

Genius primus: Totum cultro iugulum praebet Germania: suis vulneribus favet saucia, ut cadere se sentiat.

Genius secundus: Infelix mater, quae viperarum sobolem utero gerit.

Genius tertius: Secum ipsa certat. Augent belli civilis nefas Teutones.

Genius quartus: Degeneres nati, quibus aes triplex pectus asperat.

Genius quintus: Scythico cruori parcunt, ut maternum prodigant.

Genius primus: Peregrinis moribus Germana res ruit – statura suis.

Genius tertius: Germanum candorem Punicus infecit fucus.

Genius secundus: Fraudum quam multis docile ingenium!

Genius quintus: Quot Sinones habet, quot polypos! Nummis venit Patria!

Genius quartus: Bifrontes doli faciem probam corrumpunt Germaniae.

Genius primus: Parricidae impij in sua saeviunt viscera, ut furori serviant Balthico, ut hosti externo faveant. Bellum, bellum optant: Midarum haec vota sunt bis stulta, quia ferri et necis.

Genius secundus: Cum Phrygibus sero nepotes si sapient, cum sat datum Germanico fuerit dedecori, satis Deo vindici.

Saltatio

Periocha: Adumbratur fatalis Germaniae metamorphosis, qua amici Germanorum animi in hostiles efferantur. – Theatrum: Salij sex concordes primum, postea hastati et hostes: demum terni singulos adversarios in mortualem choream adigunt.

22 si fortasse delendum. – 26–31 Saltatio ex amica in hostilem et tragicam desinens D. 12 Hor. carm. 1,3,9sq. illi robur et aes triplex / circa pectus erat. – 14 Enn. ann. 500 Moribus antiquis res stat Romana virisque; cf. etiam Hor. ep. 16,2 suis et ipsa Roma viribus ruit.

Pars Secunda

Scena prima

Periocha: Pax, plerisque Germaniae provincijs exul, e bellicis fluctibus in delphino velut e naufragio enatat celeusma canens, ad Tirolim appellens quietis et hospitij sui portum salutat, fidam rebus suis stationem. – Theatrum: Tirolis montosa: explicatur in pristinam serenitatem caelum. Iris prodroma Pacem in delphino advectam adesse nunciat.

(Symphonia tristissima. Sub hac Iris oritur super mare) Pax

Natantem Superi cymbam corrigunt, ut exeam naufragio. Iactata multum adversos fluctus inter iam pharum, iam portum prospicio. Plus terris fuit quam undis fluxae fidei. Comperta cano: eliminavit Germana tellus pacem dedecoribus plurimis – accepit et tulit unda. Proscripsere homines – extulit humanior fera. Discriminum fessae haec demum tuta erit statio: subi, subi portum, viva et fida carina! – Age, Iris, lacrymantis poli filia, laetitiae modo nuntia: hac parte Coelum explica, redeat fides laesi sereni! I, concita, et Tiroli Pacem adesse nuntia!

Scena secunda

Periocha: Felicitas Tirolis in aquila inter sidera sublimis Pacis adventum sibi gratulatur. Fit mutua utrinque salutatio inter secunda vota et Supremi Numinis laudes. – Theatrum: Pax in turbulento mari delphino, Felicitas aquilae Tirolis rubrae insidens.

Pax in delphino – Felicitas

Felicitas: O soror, Pax alma, salve! Tange littus, iunge dexteram!

5–9 Pax in delphino enatans D. – 11 inter Pars Secunda et Scena prima D. – 18 dedecoribus] spatium unius fere verbi D; suppl. exempli gratia. 19 tuta erit statio] Verg. georg. 4,421 statio tutissima nautis.

Pax: O meta cursus mei! O quies laborum!

Felicitas: Meas ne sperne rupes!

Pax: Placant: totidem contra hostes sunt muri.

Felicitas: Utere hospitio meo exul tot amicis olim tibi sedibus!

Pax: Quid vero iactatae mihi optatius!

Felicitas: Quid vero immerenti mihi iucundius!

Pax: Constans ero, nec probum Pacis os ulla tempestas mutabit.

Felicitas: O foecunda mihi saxa, quibus Pacis inter bellorum grandines virebunt dona!

Pax: Excedere coacta immiti sum solo, ubi ferrum in caedes provenit.

Felicitas: O me felicem, o millies et amplius beatam!

Pax: Nullus oleam aquilae de vertice decerpet hostis, nec aquilo deiciet.

Felicitas: Tuo beneficio, Pax, optatissima soror!

Pax: O montes! Haec otia vobis fecit Deus, in quibus Austriacae aquilae sine periculo nidificent!

Pax et Felicitas: Benedicite, omnia opera Domini, Domino, laudate et superexaltate eum in saecula! Benedicite, montes et colles, Domino, qui ponit in fines vestros Pacem!

Scena tertia

Periocha: Montes et monticolae communiter gaudent iubentque salvere Pacem. Festivo cantu omnia naturae et Patriae bona Paci dicant, consecrant. – Theatrum: Gestientium Patriae montium laetitia instrumentis expressa.

(Duo pastores canunt hinc inde in montibus)

Pastor primus: Insolita montes gestiunt laetitia!

Pastor secundus: Subsultant gaudibundi! Quid accidit novi?

Uterque: Ergo Pax adest! Pax aurea, salve! Nulla, nulla, nulla salus bello, Pacem te, te poscimus omnes! Laxa sinum, Patria, sortem laetam explica! Quae tegis 13 benficio D. – 15 nidifficent D. 1 Verg. Aen. 3,392 is locus urbis erit, requies ea certa laborum. – 6 sq. Vulg. Dan. 3,57.75. – 11 Hor. carm. 1,13,17 felices ter et amplius. – 12 Hor. carm. 3,30,3sq. non aquilo impotens / possit diruere. – 31sq. Verg. Aen. 11,362 nulla salus bello, pacem te poscimus omnes; cf. hic 100,20; 122,14sq. vel inter viscera, omnia Pacis sunt munera! Coelo lapsa Patrios tuere, Pax aurea, fines!

Pastor primus: Vitium gemmae,

Pator secundus: Hortorum et vallium flores,

Uterque: Montium opes et tu, sal argentee: coite, coronate Reginam Pacem! Canite, sylvarum numina!

(Chori Duo – Rittornello) Chorus primus: Lucete, gemmae vitium, Et pampini, virete! Chorus secundus: Racemi, baccae, vineae, Colliculi, gaudete! Chorus primus: In risus meros musteae Vindemiae liquescant! Chorus secundus: Martis sint procul praelia, Sed praela Bacchi crescant!

Uterque: Reginam coronate pacem! Date coronam e pampinis viridem! Floreat Pax! Pax imperet!

(Chori – Rittornello) Chorus primus: O laeta gregum pascua, O montium voluptas! Chorus secundus: Herbae, flores et gramina, Autumnus ver et aestas! Chorus primus: Passim apum examina Mellifica laborant. Chorus secundus: Rivi dulces in Patria Lacte et melle rorant.

Uterque: Reginam coronate Pacem! Date corollam e floribus floridam! Pax floreat! Pax imperet!

(Chori, instrumenta – Rittornello) Chorus primus: Corusca, montes, viscera Laxate, aperite! Chorus secundus: Pro ferro nobis, aurea Vos saecula, redite! Chorus primus: Aes diffluat fornacibus, Ferrum, chalyps, tormenta, Chorus secundus: Fabri domentur ictibus, Sint pacis instrumenta!

Uterque: Reginam coronate Pacem! Date coronam ex auro lucidam! Pax floreat! Pax imperet!

(Chori, instrumenta – Rittornello) Chorus primus: Tirolis, sinum explica, Monstra cum sale sales! Chorus secundus: Risus placebit candidus Et dentes morsicantes! Chorus primus: Cum bello belli semina Radicitus extirpet, Chorus Secundus: Agri qui necat semina, Tirolim sal foecundet!

Uterque: Reginam coronate Pacem! Date coronam e sale niveam! Pax floreat! Pax imperet! In ultimam Thulen, ad feros Scythas, in insulam deportetur bellum! Nos Pax amabilis amat!

Scena quarta

Periocha: Infelicium huius saeculi armorum faber in ius, ad incudem trahitur. Ictus humanius sapere et Pacis instrumenta cudere docetur necquidquam suppetias parante Vulcano de caelo cadente et altero casu nobili atque in vinculo dato. – Theatrum: Recuditur infaustorum armorum faber. Vulcanus e nube obscura opitulaturus cadit, capitur.

Ferreolus – Thyrsus – Molo – Sisyphus – Canopus – Stromus: Fabri Pygmaei; – Steropes 6 lucitam D. – 20 viveam D. – 21 ultimen D. 21 ultimam Thulen] Verg. georg. 1,30; Sen. Med. 379.

Ferreolus: Qui me alter est audacior homo, qui rei huius author fuerim! Evolasti equidem, claude faber, cum Pyracmone et Bronte, at tertius in casses nostras incidit: Steropes.

(Intus clamant)

Thyrsus: I, sceleste!

Omnes: Mastygia!

Molo: Non ibis?

Steropes: Nec latum pedem.

Ferreolus: Scelus reluctatur, in ius trahite!

Omnes: Rapite!

Sisyphus: Stimulos addite!

Steropes: Non pertrahetis.

Ferreolus: Humo tollite terrae filium!

(Trahunt foras)

Steropes: Quid vobis me, nani, tractio est!

Ferreolus: Iubeo!

Steropes: Manlianum imperium!

Ferreolus: Nunc subito, propere et celere!

Omnes: Hui prorsum, pondus inutile!

Steropes: Nolo.

Ferreolus: Non audis: ego sic volo.

Steropes: Basilicae atque aedilitiae edictiones?

Ferreolus (alapam): Tace!

Steropes: Quid enim?

Ferreolus (aliam alapam): Tace, inquam!

Steropes: Ut inferi te perduint!

Ferreolus (aliam alapam): Necdum etiam?

Steropes: Iam iam peristi.

2 Pyracrmone D. – 5 in marg. add. man. al. D. – 17 in marg. add. man. al. D. – 19 Plauti codices et editiones tactio praebent (Cas. 406.408; Curc. 626; Poen. 1308), sed tractio actui trahendi (cf. 17) convenit. – 27–31 alapam ... aliam a. … aliam a.] in marg. add. man. al. cum glossa: grindschmiren D. – 31 Nec dum D. 1 Qui ... homo] Plaut. Amph. 153. – 22 Plaut. Curc. 283. – 25 Plaut. Poen. 1011; Pseud. 230. – 26 Plaut. Capt. 811 Basilicas edictiones atque imperiosas habet et 823 Eugepae, edictiones aedilicias hic quidem habet. – 29 Plaut. Men. 438.

Ferreolus: Tibi caput deminuam, ut cum dentibus linguam excrees!

Steropes: Tu pumile, vix cubito maior.

Ferreolus: Cave modo, gravis!

Omnes: E fero mansuetem faciemus!

Steropes: Nimis vellem habere malleum!

Stromus: In dicionem atque arbitratum nostrum es datus.

Ferreolus: Teque tuosque arma perniciem orbi cudere!

Steropes: Quid vobis hanc curatio est rem, verberones?

Sisyphos: Erimus verberones, cum tu vapulabis, Steropes.

Steropes: Gens bipedalium Molonum, appendices hominum!

Omnes: Pro ista maledicentia! (certatim caedunt)

Steropes: Gruum praeda! Excutite dum officinam, tentate qualubet! Arma si deprehenderitis, non causificor, quin vapulem.

Canopus: Ain tu?

Sisyphus: Tam impudenter...

Molo: Tam sine fronte...

Ferreolus: In rem praesentem venimus, dum cuderetis hac noctu. Heus socij: aliquis assulatim foribus exitium afferat et inde huc arma in medium!

Steropes: Nego fecisse.

Thyrsus: Adhuc!

Steropes: Par nego.

(Abeunt Canopus et Stromus)

Ferreolus: Si mendacium fabricas, solens more tuo facis.

Steropes: Neque divini neque humani quidquam accredas, si huius rei mendacem inveneris!

Thyrsus: Compositus es ex mendacijs.

Molo: Consutus e dolis.

11 in marg. add. man. al. D. – 23 2 abeunt Canopus et Stromus in marg. add. man. al. D. – 26 aureduas D; cf. app. sim. 1 Supplementum ad Plaut. Amph. 5 Braun Hac tegula tuum diminuam caput, ut cum dentibus linguam excrees; vide comm. – 4 Plaut. Asin. 145 reddam ego te ex fera fame mansuetem. – 5 Plaut. Asin. 589 nimis vellem habere perticam. – 6 Plaut. Amph. 259 in dicionem atque arbitratum cuncti Thebano populo. – 8 Plaut. Amph. 519 quid tibi hanc curatio est rem, verbero. – 13 Plaut. Aul. 755 haud causificor quin... – 17sq. Plaut. Capt. 830sqq. Heus ubi estis?...aperite hasce ambas fores / prius quam pultando assulatim foribus exitium adfero. – 25 Plaut. Amph. 198 si dixero mendacium, solens meo more fecero. – 26sq. Plaut. Asin. 854sq. Neque divini neque mi humani posthac quicquam accreduas, / Artemona, si huius rei me esse mendacem inveneris. – 28sq. Plaut. Amph. 366sq. Ne tu istic hodie malo tuo compositis mendaciis / advenisti, audaciai columen, consutis dolis.

Steropes: Dij me perdant...

Ferreolus: Quodcunque optes velim tibi contingere!

Sisyphus: Satin tandem istuc est certum?

Steropes: Ne ego vivos sim, nisi...

(Redeunt)

Canopus, Stromus: Dignissimus, in quem omnes cruciatus confluant!

Ferreolus, Thyrsus, Molo, Sisyphus: Pol, nos te pro istis tuis malefactis accipiemus, furcifer!

Steropes: Mihi vos iterum minitari malum!

Ferreolus: Atque edepol dabimus!

Steropes: Nemo accesserit, nisi quis sat diu vixisse se homulus arbitratur! Ut quemque icero, ad terram dabo.

Thyrsus: Omnes coniuratim ictus conferent! (ostendunt)

Ferreolus: Ego certum est arma fecisse Germaniae malo!

Steropes: Sit, non sit, non equidem scio.

Canopus: Ex amussim es nebulo.

Steropes: Vulcanus iussit, feci Magistro obsequelam.

Ferreolus: Summum Iovem dicas iussisse, atque is precator adsiet, malam rem non effugies.

Steropes: Me ne piacularem fieri oportet pro Magistro!

Ferreolus: Tu succidaneum tergum dabis!

Steropes: Immerito!

Ferreolus: Quin tu procumbis in incudem?

Steropes: Quin ego nego?

Stromus: Quin subito?

6 in marg. add. man. al. D. – 15 in marg. add. man. al. D. – 16 Ego certum est arma fecisse Germaniae: Malo! D. – 20 adhiet D; cf. app. sim. 1sq. Plaut. Cist. 497 Di me perdant – Quodcumque optes, tibi velim contingere. – 3 Plaut. Cist. 509 Satin istuc tibi in corde certumst? – 8 Plaut. Asin. 314 omnium dignissumi esse, quo cruciatus confluant. – 9sq. Plaut. Amph. 285sq. ego pol te istis tuis pro dictis et male factis, furcifer, / accipiam. – 11sq. Plaut. Curc. 571 Mihin malum minitare ? – Atque edepol non minitabor, sed dabo. – 13sq. Plaut. Capt. 791sq. ne mi obstiterit obviam / nisi quis sat diu vixisse sese homo arbitratur et 797 genu quemque icero ad terram dabo. – 15 Plaut. Asin. 318 Si quidem omnes coniurati cruciamenta conferant. – 17 Plaut. Asin. 465 Sit, non sit, non edepol scio et Men. 715 Non equidem scio. – 19 Plaut. Asin. 65 facient obsequellam. – 20sq. Plaut. Asin. 414sq. Siquidem hercle nunc summum Iovem te dicas detinuisse / atque is precator adsiet, malam rem effugies numquam. – 22sq. Plaut. Epid. 139sq. Men piacularem oportet fieri ob stultitiam tuam, / ut meum tergum tuae stultitae subdas succidaneum? – 26 Cf. Plaut. Merc. 764.

Steropes: Quin dubito?

Ferreolus: Propera iam, si te dij amant, aut peristi!

Steropes: Tu male peri!

Omnes: Ad incudem, ad incudem fingemus te iterum!

Steropes: Feri, Mulciber, feri, nisi omnia consumpsit fulmina supremus Iupiter, feri, si fulmen calet!

Ferreolus: Si undecim fabros praeter se secum adducat Mulciber, ita non omnes e cruciatu eximere poterunt Steropem.

Steropes: Iniuria est, vos mihi vitio vertere, ipsimet, furciferi, quod factitatis!

Omnes: Nos Paci locamus operam, Pacis arma cudimus.

Ferreolus: Tundite, cudite, recudite ad numerum, ut terra contra consonet.

(Musica fabrilis)

Steropes: O Mulciber, Mulciber!

Ferreolus: Ad opus, ad opus! Scabies ultimum occupet!

(Musica Fabrilis – In obscura nube Vulcanus)

Ferreolus: Ades, Vulcane, claude faber, non ad Lesbum, sed ad fustitudinas, ferricrepidinas insulas appelle!

Steropes: Ita me sub cultro, o fide Magister?

Omnes: Subigite repetitis ictibus certatim, ut etiam Volcano doleat!

(Musica Fabrilis – Descendit, propinquat theatro)

Thyrsus: Cudamus iterum, ut vorsutior fiat quam figularis rota.

18 In obscura nube Vulcanus in marg. add. man. al. D. – 21 ferricrepedinas D; in modernis Plauti editionibus ferricrepinas legitur, pars antiquiorum editionum autem secundum cod. Londinensem ferricrepidinas praebet. „Ferri crepidinas quod ferreis vinculis crepitantibus crura alligata erant“, explicat Pylades 1514, XLVIr, videlicet simul ex crepo et crepida verbum derivans. – 25 Descendit propinquat theatro in marg. add. man. al. D. 2 Plaut. Epid. 515 propera igitur fugere hinc, si te di amant. – 4 Cf. Plaut. Amph. 317 meumque os finget denuo. – 7sq. Plaut. Epid. 610sq. Si undecim deos praeter sese secum adducat Iuppiter, / ita non omnes ex cruciatu poterunt eximere Epidicum. – 9 Plaut. Epid. 431sq. atque haec stultitiast me illi vitio vortere / egomet quod factitavi in adulescentia. – 11 Plaut. Amph. 228 consonat terra. – 20sq. Plaut. Asin. 34sq. apud fustitudinas, ferricrepinas insulas, / ubi vivos homines mortui incursant boves. – 27 Plaut. Epid. 371 Vorsutior es quam rota figularis. (Musica Fabrilis – Magis propinquat)

Steropes: Nimis vos quidem hercle nunc immerito meo mihi haec facitis. Feri, feri, o Mulciber!

Ferreolus: Non timemus bruta e pelvi fulmina. Quid cessamus socij?

Omnes: In splendorem dandus es tenebris!

(Musica Fabrilis – Decidit)

Ferreolus: Noster est!

Omnes: Hunc tibi diem faciemus exitiabilem, non evo- labis!

(Insequuntur Vulcanum intro omnes)

Steropes: Sic me servavit Vulcanus! Quam scapulae fervent! Quam calet tergum! Fui incus, sentio intus in cute. Oppido interij!

(Redit Ferreolus)

Sed me hinc aufero, ne bis peream. Iam redit istud scelus, qui meme perdidit.

Ferreolus: Hodie gradus condecet grandire grandulum. Me duce author malorum in vinculis est, tenetur nunc altero casu nobilis Vulcanus. Sed hem – extricavit se et evasit Steropes! Accepit mercedem pessimae operae, nec volet posthac in tergum suum Sexcentoplagus arma cudere.

Omnes: Capta est fera!

Ferreolus: Vinxistis arcte?

Omnes: Arctissime!

Thyrsus: In aquam cecidit Icarus: remittet calor.

Ferreolus: Auferte nunc arma!

Omnes: Pereat ferrei saeculi faber! Male, pessime pereat!

1 Magis propinquat in marg. add. man. al. D. – 8 Decidit in marg. add. man. al. D. – 13 in marg. add. man. al. D. – 18 in marg. add. man. al. D. – 20 auffero; me me D. – 24 post hac D. 3 Plaut. Cas. 917sq. nimis tu quidem hercle immerito / meo mi haec facis, quia mihi te expetivi. – 11 Plaut. Epid. 606 si invenio, exitiabilem ego illi faciam hunc ut fiat diem. – 20 bis peream] Cf. Plaut. Most. 375; Truc. 47. – 21 Supplementum ad Plaut. Amph. v. 93 Braun non potuimus nostros grandius grandire gradus ; cf. Plaut. Aul. 49 testudineum istum tibi ego grandibo gradum et supplementum ad Mercator I, p. 186,2 Braun Gradus grandit. – 24 Plaut. Capt. 726 Sescentoplago nomen indetur tibi.

Scena quinta

Periocha: Oenus et Athesis, fluviorum per Tirolim Principes, vicinius confluunt et adverso aliorum per Germaniam fluminum cursu exputato in ferrea hac aetate, sortem suam felicissimam Paci tutelari acceptam ferunt salientibus piscibus et ad numeros plaudentibus cancris. – Theatrum: Oenus hinc, inde Athesis in proscenium profluunt.

(Symphonia aquarum fluxum referens) Oenus – Athesis

Athesis: Oene, Oene, o frater, ad votumne tibi fluunt omnia? Ego tributum domino mari pergo devolvere undam humano puram a sanguine.

Oenus: Rerum nostrarum secundus est cursus, utrique placidus, quem Rhenus nobis et Isther, vicini Reges, invident, plus prope sanguinis volventes quam fluminis. Cruor humanus decolorat alveum.

Athesis: In rubrum abeant mare cruenti fluctus!

Oenus: Cadaverum maiorem quam piscium vehunt multitudinem.

Athesis: Haec mortuo mari apta sunt portoria.

Oenus: Miserorum crescunt lacrimis.

Athesis: Dulces aquae mihi prae salsis sapiunt. Sed cadant, sed diffluant mortales, dura Pyrrhae gens, dum liberi inter haec mala fluant fluvij!

Oenus: Liberi?! Rhenus pater innumeris se copijs anteidhac obicere ausus et ruentem sufflaminare Martem tot iam Dominos quot milites numerat.

Athesis: Ergo mancipium est!

Oenus: Et Martis! Minorum fluminum auxilijs auctus immania rotare saxa, sylvas rapere solitus, iam pontes sublicios, navales, tergo ut tibicen sustinet, qua parte sedet militi.

Athesis: Hoc altissimam fluminum est calcare Maiestatem! Cur non spumat contra? Cur in iras non surgit? Cur praecipiti ruina ruptis repagulis non involvit omnia?

15 placitus D., cf. cadaver, condensentur, lucidam, ludibrium 56,19; 62,19; 86,6; 100,1. – 23 durum; fuant D. – 24 in numeris D. 16sq. Flor. epit. 3,3,9 ut victor Romanus cruento flumine non plus aquae biberit quam sanguinis barbarorum. – 27sq. immania ... sustinet] Stat. silv. 4,3,78sqq. iam pontem fero perviusque calcor; / qui terras rapere et rotare silvas / adsueram, cf. comm; Sen. nat. 3,27,7 devolutus torrens altissimis montibus rapit silvas male haerentes et saxa resolutis remissa compagibus rotat. – 31 ruptis repagulis] cf. Sen. nat. 3,27,7 ad 17sq.

Oenus: Tanti est sub iugum vel ~~vel~~ semel mitti! Et o ludibrium: Danubium Rhenumque cis et trans Gothus galea bibit!

Athesis: Mihi obstacula hostis si faciat, mon- tanis supplex Dijs et lacuum praesidibus in auxilium vocarem undantia torrentium agmina, queis in glaciem stantibus Phoebus stimulas adderet.

Oenus: In arena consilium. Quid, si lympha timens refugiat?

Athesis: Ingentes scopulos provolverem.

Oenus: Distractis viribus superaberis citius. Vulgaria sunt haec strategemata.

Athesis, Oenus: Sed mittamus has curas in mare inferum! Nos pacis beneficio securi sumus!

Athesis: Mihi ad rivas acclini dulce undarum murmur creat somnulum.

Oenus: Ego, quam longa est vallis, iaceo toto corpore extensus.

Oenus, Athesis: Sic perenni fonte manabimus, sic illimes, perlucidis undis crystallini ibimus.

Athesis: Nulla hic nisi exerrantis rivi oritur seditio, Pace propitia.

Oenus: Nullae hic irae, nisi cum contrarium est saxum et offensae spumant undae.

Athesis: Nullus hic planctus, nisi cum querulae lymphae in lapillos incidunt.

Oenus, Athesis: Nulla salus bello, pacem te poscimus! Adeste, muti cives, et quidquid in imo latet gurgite, exilite! Celeri choro festiviter ludite, exultim extra summum aequoris dorsum! Pace fruimini!

Saltus piscium

Athesis, Oenus: Nunc hospitem coronate Pacem!

(Saltus repetitur)

Athesis, Oenus: Nostro cornu semper argentea fluat copia nec Tago invidemus, si tranquilla eunt saecula.

(Symphonia repetitur, redeunt fluvij) 1 lutibrium D. – 8 strategemada D. 13sq. Ov. met. 3,407 Fons erat inlimis, nitidis argenteus undis; cf. Sen. nat. 3,1,1. – 20 Nulla ... poscimus] Verg. Aen. 11,362; cf. hic 82,31sq.; 122,14sq.

Pars tertia

Scena prima

Periocha: Proscripto Marte Diana in sylvis militat et diversâ venatione in feras arma, non homines consumit. – Theatrum: Facies theatri sylvestris et campestris. Diversae venationum figurae in intima proscenij parte.

Actaeon – Hyas – Neanthus – Thrasus – Gargilius puer – Seriscus puer: Venatores

Gargilius: Quod bene Diana nobis vortat et reliquae venantium deae! Hoc mihi classicum placet! Adeste, hoch, hoch, hoch! Arge, Chiron, Hylax, Phylax, Laelaps, Melampe, Lycisca! Euge, hoh, hoch, hoh! Serisce, Serisce! Actutum hac me sequere! – Quae felicitas huius est ~~est~~ patriae: ferrum et plumbum in feras consumimus! – Tandem aliquando, testudines gradu!

Seriscus: Vertagus meus in cervi vestigia incidit. Praedae certissimae sagax rostro captat omnia.

Gargilius: Nunc canes religabimus, dum fugienti ferae occludimus viam.

Seriscus: Vae tibi, in nostros si casses incidas!

Gargilius: Nil verbis, ad rem, quam paramus, manu est opus!

Seriscus: Securus mihi praedae animus et cor salit!

Gargilius: Iterum signa canunt Magistri.

Seriscus: Euax!

Gargilius: Si fera clamantem exaudijt, peristi! Nunc Lynceis oculis utrimque Argi excubabimus, ego isthic, qua faciem Pomona decoram aperit.

Seriscus: In umbra illic ego.

Gargilius: Quam festiva sunt in umbra praelia, cum catuli in sylvis militant!

Seriscus: Quam laeta acies, cum ramosa signa praefert cervus miles tumidus!

12 venantum D. – 16 consummimus D. 28 catuli in sylvis militant] Hor. epist. 2,65ff. venaticus, ex quo / tempore cervinam pellem latravit in aula, / militat in silvis catulus.

Gargilius: Iucunda necis pompa, cum in viridi exequias imus et captas in ventre sepelimus feras!

Gargilius, Seriscus: Iam fruticeta circumsonant ––

(Musica venatoria) Venatores Ho ho, ho ho, ho ho, eia age diva nostra, fave Dea Delia! (Rittornello: Venatoria Musica) Ho ho, ho ho, ho ho, vola, vola, cerve, vola alta ferens cornua! (Rittornello: Musica Venatoria) Ho ho, ho ho, ho ho, illic aper et quot dentes tot pro rostro fulmina! (Rittornello: Musica Venatoria) Ho ho, ho ho, ho ho, pugna, Line, pugna, et in latus conde spicula! (Rittornello: Musica Venatoria) Ho ho, ho ho, ho ho, fuge, fuge, fugies, lepus, fuge, hostis timide! (Rittornello: Musica Venatoria) Ho ho, ho ho, ho ho, rue, Phylax, curre, Hylax, tene lupum auribus. 19sqq. Hinc usque nova ratione syllabos in lineam distribuendi utitur D. (e.g. ...illic aper, / et quot), fortasse propter litteras maiores in folio 19v. – 29 fugies] fuges D. 1sq. in ventre sepelimus feras] Sen. contr. 10, praef. 9 Quidquid avium volitat, quidquid piscium natat, quidquid ferarum discurrit, nostris sepelitur ventribus. (Rittornello: Musica Venatoria)

Gargilius: Receptui canitur.

Seriscus: Convocemus canes! Hoh, hoh, hoh! Arge, Chiron, Hylax, Phylax, Laelaps, Melampe, Lycisca! Vertage, hoh, hoh, hoh, redeunt iam Triumpho!

Scena secunda Triumphus Venatorius

Periocha: Finita feliciter et ad votum venatione triumphus sequitur, venatores, canes, venabula coronantur. Mopsus rusticus ob violata Dianae sacra ad cultrum, citra sanguinem tamen, damnatur, profanae linguae daturus poenas. – Theatrum: Cervus porrectus, cui ingeniculatur Mopsus et cultrum venatorium accipit.

Ijdem – Mopsus rusticus

Scena tertia

Periocha: Pacis, auspicatissimarum nuptiarum paranymphae, favor in Tirolim, quem Charites opibus suis augent triumphante seque ipsam vix capiente Aquila. Quaternae e iugis Tirolicis Daphnides ad saltum evocantur ab Hymenaeo Orphei vicem praecinente. Saltant et Serenissimam stirpem Austrio-Mediceam foecundam fructibus salutant. – Theatrum: Aquila Tirolensis montes et se ipsam superat. Amoeno et florido colli Pax et tres Charites insidentes prodeunt. Saltus quatuor Daphnidum circa stirpem Austrio-Mediceam faciente in monte modulos Hymenaeo.

Pax – Tres Charites (Symphonia suavis – Collocetur super machinas aquila. Descendit aquila sola) 10 Vennatorius D. – 34 Collocetur ... aquila in marg. scena III,2 incipiente add. man. al. D., huc transposui contextus gratia; Descendit aquila (recisum) sola in marg. add. man. al. D.

Pax: O Regia aquila, patrij cui montes nimis sunt humiles, Olympo caput insere! Aurora ardet in collo, purpureus pennarum ordo corpus vestit, corolla tempora cingit.

Tres Charites: Nullam Mavors intervellat pennam aquilae!

Pax: Sic Pax cavet, sic magnus iubet Deus.

Tres Charites: Fulmina hostes, fulminis, Numinis ales! Protege cives, protege patulis alis!

Pax: Non cole arma, sed falces novet colonus, omnia pacis agat!

Tres Charites: Felices ramos inserat inutili ligno, vitem maritet populis! Quisque sui modum finemque colat agri, nec spes anni glebae commissa pereat agricolis!

Pax: Beatis imperet Ceres campis, sylvestres cicurati mansuescant saltus! Damnata vepribus loca iam Ceres colat!

Tres Charites: O felix aquila, vola altius (sursum volat), altius, altius! Serenissima sidera propius inspice, nec nubes temeret diem!

Pax: Ventorum, fulminum sonantes officinas supera! Nil tuam turbet pacem!

Tres Charites: Aeternis vincta catenis bella gemant!

Pax: Ita Pax iubet divina aurigante manu.

Tres Charites: Iam frontem explica, Tirolis, maior te felicitas et iucundior manet scena, Pace paranympha, Orpheo Hymenaeo! Saltet quidquid in iugis stat Tirolicis! Prodeat Atys in pinu, Aegle in populo, sine lacrimis Cyparissus in cupresso, in lauro Daphne sylvarum decus! Favete, Fauni, favete, Dryades Patriae!

Saltus Figura prima facta Pax: O stipitis hilaritas! Prima Charis: O arboris foecunditas! Secunda Charis: Ramorum o viriditas! Tertia Charis: O fructuum suavitas! Omnes: O frondium amplexus! 12 circurati D. – 14 sursum volat in marg. add. man. al. D. – 21 Agle D. 9 Hor. epod. 2,9sq. ergo aut adulta vitium propagine / altas maritat populos et 13sq. inutilisve falce ramos amputans / feliciores inserit. Figura secunda

Tres Charites: Ut comas tollit! Ut gratam iacit umbram!

Figura tertia

Pax: Abeste, infaustae volucres! Hîc chorus volucrum Thalassionem meliore voce concinet!

Figura quarta

Prima Charis: Hanc nullus Boreas foliorum viduet coma!

Figura quinta

Pax: Ades, Hamadryadum cohors, Daedala fisso cortice nomina insere FERDINANDI CAROLI, Annae Archiducis!

Omnes: Crescant, vereant, floreant foecunda nomina!

Figura sexta

Charis Secunda: Respira, Patria, in spem floris, in spem fructus!

Omnes: Aetatum omnium!

Figura septima

Pax: Sub formoso cortice quot purpurati Reguli! Quam suavis Patriae medulla!

Figura octava Pax: Ut splendent aurea poma! Prima Charis: Ut rubent poma mellea! Secunda Charis: Ut rident poma mitia! Tertia Charis: Ut variant poma pictissima! Omnes: O poma Medica et Medicaea, o poma felicia! Figura nona

Pax: Cresce, arbos, nobili medulla vivens!

12 Hor. carm. 2,9,6sqq. aquilonibus ... foliis viduantur orni. Figura decima

Tres Charites: Nulla hyeme calva, nullo senio curva humi serpentibus hederis ad alta nisuris stabile columen!

Figura decima prima

Pax, Tres Charites: Age, volucris Regia, quae serenae lucis radios bibis, huc advola, hoc vertice secura conside, hic cunas suspende, hic pullos educa, omnes patientes, omnes amantes lucis, omnes Serenissimos!

Figura decima secunda

Omnes: Vince, vive, vire, flore, foecundum germen, et te resemina, liquido Coeli irrigatum commercio!

(Saltus intro)

Scena quarta

Periocha: Tempe Austrio-Medicea, per quae praecones ephebi et musica regnat aura. Flant Favonij et ad mutua oscula atque communia gaudia excitant flores. – Theatrum: Hortus, in cuius areolis Serenissimorum sponsorum florentissima rident nomina.

(Symphonia – Felicitas, Pax et Charites collocentur super machinas) Rosimundus – Florimundus: Hortenses Pueri

Florimundus: Ipsa Tempe colimus, Rosimunde!

Rosimundus: Nasus an oculus totus fieri mavelim! Non statuo satis!

Florimundus: Aeterni veris patet indulgentia.

Rosimundus: Quam vivis florum coloribus ludit hortus!

Florimundus: Nulla hic rosa expirat, nullum languet lilium.

Rosimundus: Regina rosa murice rubet, argentea toga candet lilium.

27 Felicitas … super (recisum) machinas in marg. scena III,4 incipiente add. man. al. D; cf. ad 106,34. – 35 langet D. 32 Catull. 13,14 totum ut te faciant, Fabulle, nasum.

Florimundus: En, ut sudo Coelo omnes libant oscula!

Rosimundus: Nec minorum gentium abstinent flosculi.

Florimundus: Crescite, lactentes in herba bullae!

Rosimundus: Pleno ubere Coelum roret!

Florimundus: Oscula pandite, hiantes fraterculi!

Rosimundus: Roscitae gemmae de auriculis pendeant!

Florimundus: Lucete, hortorum sidera, veris opes!

Rosimundus: Exeste, profani: ne me licente gressu florem interficiant!

Florimundus: Nulla carpantur manu, nisi Regia!

Rosimundus: En, feras supremos in ungues arrectas!

Florimundus: Contra audentes eunt: nos petunt.

Rosimundus: Nil time, pacis sunt umbones, quos ferunt.

Florimundus: His scutis tecti florebimus!

Rosimundus: Quam me odor capit!

Florimundus: Universam ut recreat Patriam!

(Musica flauttis constans)

Rosimundus: Audis zephyrum?

Florimundus: Audis favonios?

Rosimundus: Musicae strepunt ventulorum animae!

Florimundus: Iocantis aurae sibili!

Rosimundus: O secundas ethesias!

Florimundus: Auster perflat tempe florentia.

Rosimundus: O Coeli Serenissimi ingenium!

Florimundus: O mitem loci genium!

Rosimundus: Iam etiam hortante maio Salio more agiles choreas ducunt!

Florimundus: Ut comam discolorem iactitant venuste!

Florimundus, Rosimundus: O geniales horti nostri delicias!

7 Lulcete D. – 8 interficiat D. 8 Verg. Aen. 6,258 procul o procul este, profani. – 27 Salio more] Hor. carm. 1,36,12 neu morem in Salium sit requies pedum et 4,1,28 in morem Salium ter quatient humum.

Scena quinta

Periocha: Pace et Felicitate applaudente auspicatissimo Serenissimorum sponsorum Hymenaeo relucent e caelo diversa emblemata, quibus singulae respondent e stelliferis literis epigraphae – Theatrum: Emblemata caelestia in caelo et epigraphae stelliferae.

Pax – Felicitas Tyrolis

Pax: Sat prata, sat horti riserunt!

Felicitas: Explicate nunc frontem, sidera: sol, come nobiliore caput radio, et pleno arride globo, Cynthia!

Pax, Felicitas: Lux gemina, lux Serenissima diem ferat!

(Musica Instrumentalis)

Emblema primum: Phoebus et Phoebe – Deus coniunxit

Pax, Felicitas: Ite, ite auspicata, felicia Coelo sidera! Crescite via lactea, et terris sero occumbite!

(Musica Instrumentalis)

Emblema secundum: Duo anuli conserti – Unio gemma est

Pax, Felicitas: O anulos, o vincula, digna oculis, digna Principum manibus! O catenam auream, quae integra omnium sibi devinciet animos!

(Musica Instrumentalis)

Emblema tertium: Duae manus consertae – In carne una

Pax, Felicitas: O casta foedera, quae sanguis sancit! Germano candore conveniunt, qui sic conveniunt in manus. Nodum Gordium sero, ah sero scindant Parcae!

25–27 annuli ... annulos D. 18 Deus coniunxit] Vulg. Matth. 19,6. – 32 In carne una] Vulg. Eph. 5,31 (=gen. 2,24; Matth. 19,5; Marc. 10,8; I Cor. 5,16). (Musica Instrumentalis)

Emblema quartum: Duo toedae decussatim colligatae – S i n e f u m o

Pax, Felicitas: Ardeant toedae, luceant toedae, diviniore flamma coelitus accensae! O quot hinc lumina Christiano nascentur orbi Serenissima!

(Musica Instrumentalis)

Emblema quintum: Duo gemini – Anima una

Pax, Felicitas: Vivite gemini, vivite sponsi, vivite unanimes! Discat a vestris amoribus concordiam haec aetas: mores ijdem, sensus ijdem, anima una!

(Musica Instrumentalis)

Emblema sextum: Duae Columbae – Christus Ecclesiam

Pax, Felicitas: Foecundae sunt et castae sunt: Austriacum imperium discite ex hoc felici auspicio, subiecti! Sunt sine felle volucres!

(Musica Instrumentalis)

Emblema septimum: Duo corda supra aram coniuncta, in quae flammulae depluunt – Adhaerebit

Pax, Felicitas: Abeste, profani ignes, amica Coelo pluvia iam occupavit! Aurea redeunt saecula! Gemina corda, concordia pari liquescunt in unum!

(Musica Instrumentalis) 10 Anima una] Vulg. act. 4,32. – 17 Christus Ecclesiam] Vulg. Eph. 5,29. – 25 Adhaerebit] Vulg. Eph. 5,31 (=gen. 2,24; Matth. 19,5; Marc. 10,8).

Emblema octavum: Aquilini Pulli circa solem – N o n d e g e n e r e s

Pax, Felicitas: Ite, felices posteri, maiorum exemplo supra nubes, supra fulmina, supra invidiam, non supra amorem! Sic rem divinam in oculis habete, ut semper vos orbis suspiciat!

(Musica Instrumentalis)

Saltatio

Periocha: Sex amores Austriaci invisum orbi Martem vinciunt, exarmant et inermi insultant docentque humanissimam provincias et regna subiugandi rationem esse per coniugia, casti Hymenaei et Pacis auspicijs. – Theatrum: Mars vinctus et exarmatus postliminio in Iani retruditur templum.

Scena sexta

Periocha: Pro Thalassione bona verba, germana vota novis sponsis Serenissimis, pijs Patriae parentibus concepta, cantata. – Theatrum: Pax et Felicitas canunt, monticolae Tirolis et fluvij accinunt et quidquid in toto vocale est theatro, applaudit.

(Pax et tres Gratiae in singulis machinis, Felicitas supra aquilam, fluvij in theatro, pastores duo in monticulis)

Pax (Cantus primus): Victus et vinctus est Gradivus! Grassatus est diu sacra profanis commiscens, pacatior templum iam colat! Hoc votum maximum fuit amicae mihi Austriae.

Omnes: O votum pium fuit!

Felicitas (Cantus secundus): Castorum amorum potens in pace domus, iustorum armorum cum provocatur ab hostibus ~~ab hostibus~~!

Athesis (Bassus primus): Involent alij et expugnent duce Marte regna: Hymenaeo classicum canente populos subiungant Austriaci!

10–15 = Periochae Scena 5.; vide comm. – 34 Felicitas D; Athesis quia parte caret et bassum canit. 28 Victus et vinctus] Flor. epit. 3,1,18.

Pastores (Duo tenores): O incruentae armorum victoriae, quae nunquam invitis imperant!

Pax (Cantus primus): Etiam in armis victores lacrimas potius quam sanguinem a victis exigunt Austriaci.

Felicitas (Cantus secundus): Libertatis est species subiectis, sub hac clementia.

Omnes: Nemo, nemo gemit sub amoris iugo!

Pax (Cantus primus): Felices populi, qui amantibus Principibus sunt in amoribus!

Omnes: Pax olea coronet, Bellona lauro victores Amores!

Pax, Felicitas (Cantus primus et secundus): Vestra tela rosis coronate!

Gratiae (Duo alti): Favo tingite!

Pastores (Duo tenores): In hostes Pacis absumite tela, ut fiant ex efferis humani!

Fluvij (Duo bassi): Nulla, nulla salus bello –

Omnes: Pacem, te, Pacem poscimus omnes!

Pax (Cantus primus): Pacati rideat clementia Coeli!

Oenus (Bassus): Constantia foedera sanciat Iris, Pacis prodroma!

Omnes: Aureum, ah aureum Pacis redeat saeculum!

Pastores (Duo tenores): Ponat tempestas bellica, grandinet gemmis polus!

Charis prima (Primus altus): Auro pluat!

Pax (Cantus primus): Mellis rivi rorent!

Omnes: Balsami, nectaris, lactis eant flumina, his Archiducibus!

Pax (Cantus primus): Ferdinandus sit sol diei!

Felicitas (Cantus secundus): Anna Serenissima Phoebe noctis!

Omnes: His integrentur innubes Patriae anni!

Pax (Cantus primus): Ferdinandus Patriae pater antequam sponsus!

Felicitas (Cantus secundus): Anna Patriae mater cumprimum sponsa!

Omnes: Clari Principes, implestis votum Patriae!

Pax (Cantus primus): Vos Patria in oculis –

Felicitas (Cantus secundus): Vos Patria in corde feret!

Omnes: Vivite millies in vestrorum animis, etiam civium de annis!

Pax (Cantus primus): Este parentes –

Omnes: Semper felices!

Pax (Cantus primus): Vos alteros in filijs brevi veneretur –

Felicitas (Cantus secundus): In nepotibus Patria!

Omnes: Optimis Principibus succcedant optimi!

1 Duo tenores: pastores D. – 11 om. personam D; duae Gratiae parte carent, tertia vel prima Charis appellatur 20. – 12 Duo pastores tenores D. – 17 prodoma D. – 19 om. personam D. – 25 in nubes D. 14sq. Verg. Aen. 11,362; cf. hic 82,31sq.; 100,20.

Pax (Cantus primus): Patrissent nati!

Felicitas (Cantus secundus): Matrissent natae!

Omnes: Omnes magni, omnes pij, omnes Serenissimi! Vivant, vivant, vivant!

Pax (Cantus primus): Vivat Ferdinandus!

Felicitas (Cantus secundus): Vivat Anna Archidux!

Omnes: Vivat Ardinandus, vivat Anna Archidux!

Pax, Felicitas (Cantus primus et secundus): In pace altissima!

Omnes: Annent, perennent, annent, perennent!