CroALa, 2025-04-20+02:00. Nodus ZUPPARDO.alfo-06.xml in collectione pdill0.
Functio nominatur: /documentum/pdill0/ZUPPARDO.alfo-06.xml.
At ferus ut sensit, fractis legionibus, omnes A castris rediisse duces caedemque suorum Ingentem atque hostes duro sub Marte peremptos Vivere et effuso caelum peciisse cruore, Virtutum impatiens harum vel sanguinis ultor Teucrorum effusi, nimio fervore tumescens, Non parvas animo concepit barbarus iras, At fremit in christos iterumque ad proelia turmas Imperat ire novas et claros arte magistros. Vindictam exclamans et dentibus impia frendens Funera, militibus leges, legionibus arma Constituit longoque monet sermone falanges, Ortans ne redeant nisi victis hostibus et ni Morte Latinorum sanguis per proelia currat; Plura iterum repetens veterumque exempla parentum Commemorans, tandem haec ornato carmine subdit: "Evandri quondam natum Pallanta superbus Imparibus iuvenem Turnus iugulavit in armis; Hinc tros Eneas generum mactasse Latino Dicitur, hoc fili iuncta est Lavinia coniunx: Sic vos vindictam, sic vos properate cruorem Fundere et ammissum per proelia quaerere nomen! Hic labor, haec virtus, si quando iniuria facto Incidit, hanc armis gestisque extinguere rebus Et cum perpetuis penitus delere triumphis. Ite, animo fortes, Teucrumque asperrima caelo Arma date et belli morem pater instruat Hector!". Dixerat, utque abeunt tormenta ingentia mittit, Quae possent turres atque ardua menia terrae Deicere et populos terrere in bella latinos. At pius Alfonsus collectam in litore classem Expedit; hanc armis, hanc omni remige munit, Quae non romanis concederet aequora corvis, Felix barbaricos subito visura triumphos; Insuper invictas turmas fortesque falanges Explicat in terris atque omni milite campos Complet et ad bellum vicinas excitat urbes, Terreat ut fortes congesta potentia Teucros Impellatque animos retro retroque recedat Semper principibus nocitura superbia magnis. Heu, quam sancta Fides terris, quantum optima Christi Munera dissipiunt! Non caeli gaudia nostros Afficiunt animos, nec dultia praemia mentes, Pectora nec: requies, cum tot dent proelia Troes Crebraque tot nobis totque impia vulnera totque Funera et actonitos duro sub Marte Quirites Totque duces, proceres urbesque in pulvere ductas Et populos servos, consumptis menibus, et sit Extinctum imperium! Non impia Genua scaevos Christi hostes putat esse suos: favet improba rebus Et pretio exultans favet auxiliaribus armis, Solaque de tantis venientem ad proelia Teucrum Adiuvat et letos ostendit ad omnia vultus Datque opibus captis ducibus contraria nostris. Aspicit hanc animo regum pater optimus unam Errantem Alfonsus tacitasque extendere palmas Sentit et in casus letam procedere nostros Nostraque velatis properare ad funera cultris; Hanc videt immitem nostro gaudere dolore Fortunasque sequi Troum zephirisque secundis Plaudere et in terris omnem sperare salutem Esse procul nobis, iterum nec surgere christos Nec posse extinctas armis attollere vires. His contenta malis falsisque facillima tantis Credere, quae vanam delectant undique mentem, Pascitur a vento votoque tenetur inani. Falleris, urbs varios arcus succincta colores, Atque aliter sentire potes cum colligit omne Iuditium secum tua mens et pectora sensus Sollicitent capitisque tui nec dormiat ordo! Olim praesidium tua lesa potentia sensit Principis invicti, cum, motis menia contra Civibus, Alfonso censum miseranda ferebas, Ne captiva fores vel ne peiora videres Quae fortuna solet dubiis ostendere rebus. Urbs domina in terris et praestantissima quondam Roma fuit solioque ingens tot sceptra gerebat Quot sua mundus habet, claros quo tempore cives Orbis quaestores tenuit morumque magistros. At sua post paucis tribuit Fortuna diebus Tempora et in cives moverunt proelia cives Inque suum gessit fratrem sua brachia frater Et socer in generum: tunc primum cara videri, Saepe salutari privata pecunia coepit; Tuta animi requies et spes firmissima, virtus Occidit et sanctos leserunt crimina mores Cumque suis titulis cecidere piacula patrum; Graeca fides periit, periit romana, subactis Legibus, et regnant raptum, violentia, furtum; Publica res moritur, moritur privata, togatis Arbitrio exclusis; non res est tuta theatri Privateque domus, non sancti est cura senatus, Cura Deis olim grata immortalibus urbis, Incepta auxiliis studiisque frequentibus aucta; Undique tela sonant et scaevis vivitur armis Concutiuntque urbem diversa pericula totam; Imperium tantis quaesitum viribus et tot Bellorum studiis et tot sudoribus ante Corruit et totis ceciderunt atria caeris. Nil nunc tale tibi, non sunt tibi, Genua, fixa haec Vulnera: ab Alfonso cepisti, ingrata, favorem Ne tu mesta fores et ne tua menia terrae Corruerent. Tantis gaudes erepta ruinis, Audes, infelix, meritis occurrere tantis Infesta, et terris tantum committere crimen, Quaesitum ut meritis aurum ventosa negares Et capite erepto fieres adversa patenti Imperio magnoque tuo contraria regi, Unde tibi auxilium tulerit victoria tantum. Proh scelus! Humanis quanta est iniuria rebus Quantaque non equo redduntur pondere, quanta Praestita mensura non conceduntur eadem! Non tu leta fores, nec tu tua menia felix Aspiceres, morti subiteque obiecta ruinae, Ni tua magnanimus fovisset proelia primum Alfonsus secumque ardens tua vota tulisset; Pro quibus est meritis totis tua cognita terris Summa lues animi mentisque nigerrima labes. Mens ingrata Deum mundique miserrima fratres Ledit et est sanctis animisque inimica beatis. Fedius hoc vicio nichil est: comburitur igni Area, mens homine ingrato, clementia caeli Fonsque Dei pietate fluens currensque per agros, Dulcis aquae fluvius, vicio siccatur eodem. Cur igitur latras? Num nota potentia magni Principis adversas non suffectura falanges Perdere et excussas pelago demergere puppes Teucrorumque omnes penitus confundere vires Consiliis armisque suis? Si Pergama quondam Rege sub Alfonso Xanctum prope castra tulissent, Non tam dura armis vidissent proelia Troes, Nec tantum absentes coniunx quoque graeca maritos Flevisset; prima cecidissent menia bruma, Menia quae magnus construxit ad ethera Phebus. Non opus ultra armis regemque ad proelia Resum Mittere equos frustra, et frustra per bella fuisset Ad tua magnanimum, Cassandra, venire Chorebum Coniugia atque ultro, te capta, incurrere mortem; Non foret a Pirro tumulo iugulata parentis Virgo olim in terris pulcerrima, sanguine cuius Placati zephiri classem traxere Micenis. Cede igitur retro: non sit tua scaeva voluntas Nec tam cara tibi quantum modo cara videtur. Quam ledunt mores non est constantia virtus. Effuge et hanc omnem penitus de pectore pestem Excutias moveasque tua de mente venenum Inque aliam curras sedem, quae certa saluti Creditur esse tuae, cum praebeat altera mortem. Propositum sapiens mutat sine labe, futurum Praevidet et cautus ventura pericula vitat: Quanta sibi quondam sapiens vitavit Ulixes Adversa in castris, et quae post diruta Troiae Menia et extinctum multo cum sanguine bellum? Quanta olim ornato virtutum prima Lucullo Auxilia in terris tribuit prudentia? Quanta Actilio ad mortem redeunti? Multa Catoni Pluraque caesareis concessit amica triumphis. E contra multis stulta insipientia mortem Perniciemque tulit: veterum decreta parentum Testantur scripto meminisse pericula tergo. Non tu, scaeva, potes simulare haec carmina mentem Aut pectus latuisse tuum: sunt cognita quaeque Suntque animo manifesta tuo rescripta priorum Et decreta patrum veterisque annosa Ligurgi Pagina sunt tecum, pro quo dant pondera leges Criminibus maiora tuis. Quando omnia nosti, Conscia iudicii culpa peiore teneris Et seges est scelerum magis affligenda tuorum. Non tibi sunt oneri nec te et tua pectora ledant Carmina et in tergo depicta iniuria, cum tu Captivam imperii conductis navibus urbem Fecisti et Teucros optata in castra tulisti, Unde urbem assiduis coeperunt perdere telis Et cum tormentis ad fortia menia missis. O quibus in terris tua mens capienda poetis Et tua quo veniunt scribenda negocia versu! Scilicet ante omnes sua quondam scripsit Homerus Et quondam ante omnes sua pulcra poemata noster Mantuus: hic Graecos superavit et ille Latinos, Virgilius, regum et romanae gloria linguae. Hi duo te meritis et tot tua gesta notarent Carminibus facerentque omni vulgata per orbem Tempore, et antiquis iuncta esset fabula ceris Haecque eadem populis iret patefacta futuris. At pater Alfonsus, quamvis sine lumine caecam Ire urbem videat, nulloque arcente magistro Huc illucque vehi, fractoque temone teneri Oppositam ventis, clausamque in pectore pestem Et Troum tota vestigia mente fovere Insidiasque omnes animi sparsumque venenum Visceribus, crudele odium, nec posse scelestum Propositum mutare suum, sancto ordine regum Constituit, vero motus pietatis amore, Urbem consiliis verboque animoque monere Ut si forte ingens posset de pectore vulnus Vellere, et auxilio meste fore proximus urbi, Quo Christum acciperet, Teucros et Pergama prudens Vitaret, fugeretque animi virtute dolendum Crimen et insidias animi propelleret omnes, Sancta Dei legio, mutatis moribus, illam Aspiceret caeloque omni gauderet aperto. Quod si forte aliud sua sors non leta tulisset, Nota Deo magni mens esset principis et sic Conspecta in populis atque omnibus inclita terris, Ut, quamvis voto res non successerit, illa Sancta videretur, totusque tumesceret orbis Has contra insidias urbemque adversus iniquam. Heu, quam scepta malis et mens infecta veneno, Circumfossa odiis circumque oppressa scelestis Iudiciis, patribus carisque inimica magistris, Frigida consiliis et pigra incedit honestis, Fixaque proposito plus aspide surda videtur! Quin etiam, infelix, contra sua castra repugnat Et magis audita secum ratione tumescit Inque omnes agitur fluctus et sordida praeceps Crimina, praecepto nulli parere parata, At cum consiliis peiora pericula nutrit Maioresque intus foveas maioraque cladis Vulnera, et infecto crescit sub pectore pestis. Nil prosunt stomaco viciato dultia; si quae Mittuntur, subito posita dulcedine acescunt. Auribus occlusis populis oratio frustra Funditur et frustra clamat qui pulpita scandit. Sobrius invanum nostram paritura salutem Praedicat, atque hospes, clausa est cum ianua retro, Progrediens alio signata palatia querit, Quae pateant valvis secura duabus apertis. Non recipit medicos quaecumque infirma videtur Mens, solio tumefacta suo: si quando monetur, Icta quasi clamat, veluti percussa resistit, Vimque pati, imperium et sua perdere iura videtur, Pareat auditis quociens conversa magistris. Quanto igitur melius sapiens Theopompus et omni Pollens consilio, sceptro solioque refulgens, Ille senatores adscivit regibus olim Primus apud Spartam et, quamvis a coniuge cepit Pro natis querula convitia, sanctio mansit Robore firma suo, quae nostro tempore felix Vivit, et in caros transibit amica nepotes. Tu tamen, infelix, non depositura superbos Praecipitesque animi fluctus mentisque furorem, Genua, firma manes nulloque auctore moveris, Qui mentem allitiat verbis et saepe monendo Succurrat capiti! Videas, temeraria, quantum Auxilio praesint memores lepidique Catones, Virtute ingenio studioque animoque nitentes, Cum quibus imperium, reges et sceptra tuentur, Seque suosque fovent et recte caetera complent! Flecte tuos oculos animo: non vivitur armis. Nil prodest egris medicorum potio, quando Non curaturo languescunt corpora morbo. Quid quondam armatum sanctum, Cathelina, senatum Te monuisse fuit? Quid longa oratio magni Consulis et dulci tua mens percussa lepore, Ac tociens urbis repetita pericula crebris Vocibus? In patriam monitus fera tela tulisti Et bellum civile tuis, sententia peior Consiliis tua facta suis, postque horrida Rome Proelia et exitium praeceps clademque tuorum, Poena tibi tandem multo cum sanguine mors est. Non capiunt sanctos stultorum crimina mores Officiuntque animis sapientum dicta superbis. Non potuit lenire tuos, Iugurta, furores Mente potens Scaurus, rapidum nec vincere pectus Aspectus patriae, non crebra oratio patrum, Quos tibi vel melius visum est confundere donis Muneribusque datis, quam mentem avertere ceptis. Te merito vinctum dimisit ad ardua Romae Menia vir fortis Marius, bis consul et absens Descriptus: tante tua praeda occasio laudis, Ut romana omnis fortuna fuisset in illo, Quamvis nobilitas lepidis contraria votis Afforet et gestis occurreret emula rebus. Postquam igitur princeps amplis racionibus urbem Permonuit duxitque omnes in pectore causas, Quae possent tigres atque impia corda leonum Mollire, et scilices fortes ac ferrea quaeque Rumpere, et in legem viciatum reddere pectus, Signavitque viam rectam, crebrisque vocavit Consiliis iterum atque iterum maiore cathena, Illa nec Alfonso lingua nec mota diserta Firmavit mentem et scelerum fomenta suorum Faucibus occlusit maiusque in pectore vulnus Nutrit et est animo Christi miseranda, rebellis, Et tandem invicti regis decernitur hostis.